OEH - Bilaketa

1062 emaitza nagusi bilaketarentzat

Sarrera buruan (148)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
eredu.
tradizioa
Tr. La forma eredu como sustantivo pleno aparece documentada por primera vez a principios del s. XX, y su uso es frecuente entre autores meridionales cultos. Se encuentra además en J. Etchepare. Sin embargo, las formas como eredura , ereduz , etc. se atestiguan ya desde Etcheberry de Ziburu. Eredura , forma propia de la tradición labortana durante los siglos XVII, XVIII y primera mitad del XIX, es con diferencia la más empleada. A partir de la segunda mitad del s. XIX cae en desuso y no hay más ejs. hasta Mirande. Con el mismo significado que la anterior, emplean ereduz Etcheberry de Ziburu, Axular, Pouvreau y Duvoisin. Ereduan está atestiguado en el catecismo de Moguel, en Uriarte y Arrue. En Haramburu encontramos, junto con ereduz , la forma ereduaz ; hay eredurara en MarIl . En DFrec hay 78 ejs. de eredu y 2 de eredura, todos ellos meridionales.
etimologikoa
Etim. Para una posible comparación con bere dina, bere doia..., v. FLV 1970, 89.
sense-1
Modelo, ejemplo. Aunque aparece traducido como sust. pleno en el Suplemento de Larramendi ("conformidad"), Harriet ("proportion, mesure" y "conformité") y Azkue ("norma, modelo"), y como adj. en Pouvreau ("équipollent"), los ejs. que citan, o --en el caso de Pouvreau y Larramendi-- en los que sin duda se basan, son de ereduko, eredura, ereduz. Cf. edu (3).
Zer eredua (lección), zer adibide jakingarria, Anjelek [...] erakutzi ebana. Ag Kr 211. Euskalerriko gaztientzat eredu andia zan Iturraldeko Jose. Ag G 133. Kontribuziño industrialaren Arautegiko 11garren eredua edo modelua lez eginda. ForuAB 85. Arako Mister il zana, eredua, erakusmeneko gizona zala. A Ardi 52. Axularri esker dago [...] lapurtarra [...] eskuararen eredu (modèle) eta argi. JE Axular 11. [Berori baita] Manchako zalduntzaren argi bai eredua (ispillua). " Luz y espejo" . Ldi RIEV 1929, 208 (Anab RIEV 1928, 609 eredua, AIr ib. 600 argi ta eredu ). Ta zuek mutikotzar oiek, emen duzute eredua. TP Kattalin 197. Aintzezko itz-sakonak, idazti zarretan [...] / Asaben eredu garbijak. " Ejemplos claros" . Laux BBa 8. [Asabak] gaztediarentzat eredu [...] izan zitezean. " Para ejemplo" . EAEg 18-11-1936, 325. Lenengo zenbakiaz ondoren dijoan ereduak dion lez egin bearko du eskea. " El modelo que se acompaña" . Ib. 3-6-1937, 1755. Prosan asi-ta bertsoz amaituz, / zu, neretzat eredua. (In SM Zirik 97 ). Hauek eredutzat hartzen zituztela, gizalanduago zirelakotz edo. Mde Pr 212. Obendun agertzen zan [...] deabru arro eredu artuen madarikazio guzietaz ez lotsaturik. Or Aitork 187. An agertzen zitzaidan garbitasunaren dedu ederra, [...] eskuak eredu onez beterik. " Bonorum exemplorum" . Ib. 206. Ispillutzat edo eredutzat jartzen didazun ideal orrek. Vill Jaink 92. Azalez zurbil ta kolorga, [...] geisokiaren eredu berbera. Erkiag BatB 201. [Edestia] orain danaren oar ta eredu, gero izango danaren argi-emaille. Berron Kijote 112. Txalupa salbatzaille baten eredua billatzeko sariketa bat ipiñi eban. Etxabu Kontu 199. Batasunerako balio zezakeen eredu baten zenbait ezaugarri nagusi markatzen hasi zen. MIH 223. Gogor antzekoak aurkituko ditu [...] [itzulpenak] baina gogoan eduki [...] zailak direla erdal ereduak ere. MEIG III 106.
v. tbn. ForuAG 275. Belaus Andoni 4. Altuna 81. Enb 60. Ir YKBiz 48. Eguzk GizAuz 175. SMitx Aranz 143. Etxde JJ 236. BEnb NereA 172. Zait Plat 15. Osk Kurl 19. Onaind STeresa 116.
azpiadiera-1.1
Ez al-dezu uste zerbait eder eta eredu egin ditekenik? Ldi (carta a EArzdi 17-2-1930, ap. DRA ).
azpiadiera-1.2
(Como segundo miembro de compuestos).
Kistar-eredu / Euzkeldun egiazkua. Enb 107. [Yainkoaren] eder-eredu mugabagea. Or Y 1934, 84. Euskal-eredu diran Axular, Etxeberritar Joanes [...] , Larramendi eta Mendibururenak eta beste [idaztiak] . JMB ELG 5. "Goi-eredu" (archétypen) direlako gizaki guziekiko mito edo ereduak. Mde Pr 350. Beren aleginen goiz-eredu dirdaitsua [Platonen Politeia] . Zait Plat 6. [Olabide] giza-eredu jatorra dugu. MIH 351. Obra mardula utzi digu eta bizitz-eredu beteagoa. Ib. 266.
azpiadiera-1.3
Tipo, clase.
Eredu (tipo) guzien artean, bat aukeratzen badiak [...] laurkia liper batean egiña eukiko diat. Ayerb EEs 1915, 277. Burdinorizko aizkoren ereduak iparrerrietatik geroago etorriak. JMB ELG 65.
azpiadiera-1.3.1
(Como segundo miembro de compuestos). " Abenda-eredu, tipo de la raza; euzkotar-eredu, tipo vasco" BeraLzM. Gaztela-mutilla euzkotar eredu agiri-agirikua zan, orain aspaldi galdu dana. Kk Ab II 163. Oraingo eta Eneolitos-aldiko euskotarren giz-eredua Almeriatar lantzekoenagandik eta beroien ondorengo ibertarrengandik oso berezkatua beti izan degu. JMB ELG 64. Balenkalekuko aizkur-eredua. Ib. 71.
azpiadiera-1.4
Imagen, representación mental.
A-k mahai gainean dagoen lore ontzi baten eredua bidali nahi dio B-ri. Askotan B-k ez du eredu hori jasoko. Mde Pr 322 (explicando un experimento de telepatía). Mediumak kristalezko borobil batean ikusten ditu hurbil edo urrun dauden zeren ereduak. Iduripenak dira ereduok. Ib. 324 (v. tbn. 321, 326, 339).
azpisarrera-1
EREDUAN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (V-ple ap. A). Según, de acuerdo (con), conforme (a). v. EREDURA.
Bakotxari [...] emongo deutsala bere egiten ereduban. CatElg 12v. Eldu ta allegaturik Jaungoikoagana beragana aragizko izate bat al lezakean ereduan. Ur BulaG 552 ( BulaV 22 al leitekean bestean ).
azpisarrerakoSense-1.2
b) A medida que, conforme.
[Llagei] muñegiñaz zijoan ereduan, [...] sendatuaz zijoazkiola iruditu zitzaion. Arr May 128.
azpisarrera-2
EREDUAZ. Conforme (a), de acuerdo (con), según; en proporción (a). v. EREDURA.
Urrikari nauzu, Iainko handia [...] zeure miserikordia handiaren ereduaz. Harb 331s. Zuk guziak bere behar duten ereduaz probeditzen ditutzu. Ib. 263 (v. tbn. 86s).
azpisarrera-3
EREDU BEREAN. De la misma manera, del mismo modo.
Athenasko hiria izan zen Greziako hiri guztietarik famatuena, [...]. Sarak ere bada eredu berean eztu gutiago merezitu Eskualherrian. ES 156. Diotsa Ciceronek, [...]. Eredu berean bada nik ere erraiten diot [...]. Ib. 166.
azpisarrera-4
EREDUKO.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (V-ple ap. A; SP, sin trad.). (Precedido de gen.). Proporcionado, conforme (a).
Bekhatuen ematen tu doieko gaztiguak / eta hekin ereduko halaber mehatxuak. EZ Man I 63. Denboraren ereduko othoitzak. EZ Man II 111. Zelakuak izan biar dau penitenziak? Pekatuben eredukuak. CatElg 220r.
azpisarrerakoSense-4.2
b) Como, semejante. "Orren eredukoa (V-ple), orren edukoa (V-m), como ése, conforme a ése" A.
Euskalerriko Eliza guztietan balegoz onen ereduko eliz-gizonak. A Txirrist 170. Inurri eta inurri-ren ereduko hitzak. MIH 390.
azpisarrerakoSense-4.3
c) (Sin determinante). De modelo.
Othoitz eredukoa / ontasunen iabeari humillki egitekoa. EZ Man II 45.
azpisarrera-5
EREDU HORRETAN. De ese modo, de esa misma manera.
Eredu orretan sortu zitzaion Joseri barruko ar bat. Ag G 141.
azpisarrera-6
EREDURA.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (L ap. A; SP, Ht VocGr 422, Lecl, Dv). Según, conforme (a), de acuerdo (con). (Precedido de sintagma nominal en genitivo o de frase relativa). v. EREDUAN, EREDUZ, arabera.
Nori bere eredura ematen dio pena. EZ Man I 109. Errezibi zazu arren / ene obra aphurra / zeña baita deus gutia / dagotzun eredura. EZ Eliç VII (v. tbn. 11 y Man II 205). Egizu enekin zure ontasunaren arauera, ez ene gaixtotasunaren eta eskergabetasunen eredura. SP Imit IV 9, 3. Jende tropela baitzihoan herronkan hedatua, lekhuko paraia hestuak permetitzen zuen eredura. ES 114. Nola bertzeak moldatuko tutzu zure nahien eredura? Ch I 16, 2. [Dirua] partitzen zitzaien batbederari behar zuenaren eredura. He Act 4, 35. Gizonak ez duela zeren behinere kondatu bere indarreen gainean, aitzitik bere flakeziaren beldur izan behar duela, altxatua den eredurat! Lg I 336. Ez da urthe hautan eroriren ihintzik ez uririk ene hitzeen eredura baizen. Ib. 349. Gizonen eredura handi dena, nardagarri da Jainkoaren aitzinean. HeH Lc 16, 15. Gaistoek [...] krimen eredura / beharko dute jasan. Monho 124.
v. tbn. Harb 332. CatLav 310 (V 154). Dh 165. Jaur 107.
azpiadiera-1.1
Según el modelo (de).
itz berriok gehienetan bretoin edo gales hizkuntzaren eredura antolatzen dituelarik. Mde Pr 259. Erdi Aroan eta Erdi Arokoen eredura sortuak. MEIG IX 25. [H-a] noiz erabili behar den, gure klasikoen eredura, eta noiz ez. MEIG VII 73.
azpiadiera-1.2
(Sin que le precedan determinantes). Proporcionalmente, en comparación.
Lehen baño gehiago eredura zazpitan / klaraturen dute [zuziek] bere lekhu ordenatutan. EZ Man I 88. Iauna, othoi, eredura iguzu berthutea. EZ Man II 132. Zer nahi den dolore yasan dezazun [...] yakin zazu segur-dela, ez direla eredura deus, zure Salbatzailleak [...] paraitu dituen tormenten aldean. He Gudu 136.
azpisarrerakoSense-6.2
b) (O VocPo Dv). Como, de la misma manera, del mismo modo (que). "Équipollent, comme, haren eredura, comme lui, à l'équipollent de lui, c'est le même que haren araura" O VocPo.
Egin diezezu, Iauna, / Othoi fabore hura / asko berzeri ia egin / diozun eredura. EZ Noel 133. Beti, zu zaren lekura / so xuxen ari / naiz, zenalkari / okerraren eredura. O Po 12. Agustin sainduak dioenaren eredura. ES 390s. Emaiten baitituzte bere biziak asko orduz ikhusi izan den bezala, eta oraino egungo egunean ere ikhusten den eredura. Ib. 125 (v. tbn. 94). [Jujamenduan] Jainkoa zorrotz izanen da, bizi gareno bere graziak ematean nasai denaren eredura. Dh 217. Bazan ura ere bat, beste askoren eredura. Gaztetan alper, zartzan arlote. Ag G 298.
azpisarrerakoSense-6.3
c) A medida (que).
Egunaren argia heldu zaizun eredura, klarkiago ikusten ditugu gure bisaiaren nothak. SP Phil 79 (v. tbn. 210). Adiñetan ainziñat zoazen eredura, emendatzen dire Jinkoaren ungi egiñak. Mih 16. Ez dezazula mirets baldin ematen diozun eredura oraño gehiago galdeiten baderautzu. Ib. 88. Hiltzen diren eredura / haren bikarioak / agertzen dire mundura / artzain egiazkoak. Monho 78.
azpisarrera-7
EREDURAKO (Adnom. de eredura). De acuerdo (con), conforme (a), proporcionado (a). "Équipollent (O)" Dv.
Bat bederari bere merezimenduen eta karguen eredurako herronkaren emaiten. ES 116. [Liburuan] gauza guztiak kausitu baititut fede katholikaren eta haztura onen eredurakoak. Ib. 147. [Penitenziak] xumegiak baitire, eta ez gure bekhatuek merezi dutenaren eredurakoak. CatLav 301. (V 149) Entsaia zaite [debozionezko pratika] zure eredurakoez baliatzera. He Gudu 137s.
azpisarrera-8
EREDURARA. Según, conforme a. v. EREDURA.
Mariaren alderat dugun debozionea guretzat ezin progotxuzkoa izan daitekela, haren urhatsetan erabiltzera eginen dugunaren eredurara baizen. MarIl 118. (v. tbn. 122)
azpisarrera-9
EREDUZ (SP, Dv, A). Según, conforme (a), de acuerdo (con). (Precedido de sintagna nominal con genitivo).
Dohatsuen bortz korporal sensuak / zein bere ereduz dire izanen dohatsuak. EZ Man I 136. Othoitza da, Iongoikoa, zure erranen ereduz, / Zerbait zuri galdetzea behar den errespetuz. EZ Man II 5. Iainkoaren manamendu sainduen arauaz eta ereduz mantena nendilla. Ax 594s (V 382). Hunen arauaz eta ereduz erraiten du Senekak ere: [...]. Ib. 279 (V 187). Eztitu bere serbitzariak saristatzen [...] graduaren arauaz, bainan [...] humiltasunaren ereduz. SP Phil 187s. Nork-berak eskainiko du duenaren ereduz. Dv Deut 16, 17. Gaizki idatzia dago [...] latin klasikoaren ereduz neurtzen baldin bada. MEIG VII 183.
azpisarrera-10
EREDUZKO.
azpisarrerakoSense-10.1
a) (Adnom. de ereduz ). Según, conforme (a).
Litaniak dire [...] materiaren ereduzkoak edo debozione edo borondatezkoak. EZ Man II 188. Iainkoari erraten zaion Arrosario materiaren ereduzkoaren exenplua. Ib. 166.
azpisarrerakoSense-10.2
b) Como, del estilo (de).
Leenagoko emakumeen ereduzkoak, erriko alaba goragarriak. Erkiag Arran 16. Erdi-Mendeko egille-izenbako ereduzko ipuiñetan. Alzola Atalak 148.
eredu
<< ere 0 / 0 1 eritu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper