OEH - Bilaketa
27 emaitza nagitu bilaketarentzat
goiburua
irabiatu.
tradizioa
Tr. Documentado en autores meridionales desde mediados del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Lafitte.
sense-1
1.
(G, -au V; Lar, Añ, Izt VocC, VocCB (G, -bijau V)),
irabiotu (V),
iribiatu (V; Añ (V), -bijatu Dv (V)),
iribiotu (V; Añ (V))
Ref.:
A (irabiatu, irabiotu, iribiatu, iribiotu);
Rollo (iribixau)
.
Revolver, agitar, batir, mezclar, dar vueltas (sentidos prop. y fig.). "Revolver" Lar, Añ. "Tremolar" Lar. "Volver de un lado a otro, &c." Ib. "Batir, huevos, etc." Añ. " Iribijau esnia ta arraultzak (V; Mg), deshacer la leche y los huevos revolviéndolos, batirlos" VocCB . (s.v. irabiatu) "Tourner et retourner" Dv, que cita el ej. de CancB. v. irabiratu.
Uste deu gure urliak [...] badakiela dana ta datakean guzia, onako latiñezko zerrenda batzuek irabiatu dituelako. Lar DT CCIV. Elizaren aldeko etxeetan biltzen dira, eta egongo dira asteko elaberriak irabiatzen. AA II 58s. Elespean egon zara bear eztirian barriketa ta berbaldietan, erriko kontu guztiak enzuten, esaten, irabiatuten. Añ MisE 242s. [Gazura] apatzetik apatzera goi goitik bee beera boteaz irabiaturik oztutzera. Izt C 229. Irabiatuaz ore edo masa bat egiten danean. Cocinan 24. An gauza askoren ganean / guzurrak asko ta egiak / iribiaten zirean. Azc PB 52 (en la versión de Mant CancB III 240: iribijatu zirian). Arrautzak iribiaten dagoan atso bat. A Ezale 1897, 52a. Izaditik artzen dituzten irudipenaz eztakite jokatzen eta oiekin beren gogoraldiak osotara irabiotzen eta josten. Inza ( in Jaukol Biozk VI ). Ondar-pillo beltz-ugerra barrutik itxas-uiñak irabiatu oi du. Zait Sof 178.
v. tbn. Zink Crit 58.
Revolver, agitar, batir, mezclar, dar vueltas (sentidos prop. y fig.). "Revolver" Lar, Añ. "Tremolar" Lar. "Volver de un lado a otro, &c." Ib. "Batir, huevos, etc." Añ. " Iribijau esnia ta arraultzak (V; Mg), deshacer la leche y los huevos revolviéndolos, batirlos" VocCB . (s.v. irabiatu) "Tourner et retourner" Dv, que cita el ej. de CancB. v. irabiratu.
Uste deu gure urliak [...] badakiela dana ta datakean guzia, onako latiñezko zerrenda batzuek irabiatu dituelako. Lar DT CCIV. Elizaren aldeko etxeetan biltzen dira, eta egongo dira asteko elaberriak irabiatzen. AA II 58s. Elespean egon zara bear eztirian barriketa ta berbaldietan, erriko kontu guztiak enzuten, esaten, irabiatuten. Añ MisE 242s. [Gazura] apatzetik apatzera goi goitik bee beera boteaz irabiaturik oztutzera. Izt C 229. Irabiatuaz ore edo masa bat egiten danean. Cocinan 24. An gauza askoren ganean / guzurrak asko ta egiak / iribiaten zirean. Azc PB 52 (en la versión de Mant CancB III 240: iribijatu zirian). Arrautzak iribiaten dagoan atso bat. A Ezale 1897, 52a. Izaditik artzen dituzten irudipenaz eztakite jokatzen eta oiekin beren gogoraldiak osotara irabiotzen eta josten. Inza ( in Jaukol Biozk VI ). Ondar-pillo beltz-ugerra barrutik itxas-uiñak irabiatu oi du. Zait Sof 178.
v. tbn. Zink Crit 58.
sense-2
2.
(Lar, Añ, VocCB, H),
iribiatu.
Trastornar(se), turbar(se), alterar(se), revolucionar; extraviar (la cabeza, los ojos, etc.).
"Trastornar"
Lar, Añ.
"Volcar"
Ib.
"Voltear"
Ib.
Izarrak eroriko dira Zerutik, emengo gauz guziak irabiatuko dira. Ub 137. Burua turbaturik edo irabiaturik dauken eriai. Gco I 358. Edanaren ondoren ainbesteraño irabiatzen, mudatzen, turbatzen eta moteltzen danean. Gco II 60 (v. tbn. 61). Beti erri guztia enredetan, bear eztozunean sartzen, guztiak iribiatu ta kontrara egiten. Añ MisE 65. Irabiatu zitzaion bere gorputzeko odol guztia. Izt C 260. Gizonik begiratuena, arrazoizkoena ta onraduena, lujuriak azpiratzen badu, bereala irabiatzen da guzia. Arr CDoc 144 (ap. EG 1958, 389). Gaztedi guzia irabiatzen zuela. 'Inquietaba' . Aran SIgn 56. Orazioa da zeruaren ibilli zuzen, justu ta utsunegabea aldatu edo irabiatu zuana. Arr Orac 10 (ap. DRA). Itsasoa aserretu eta irabiatu zalako. Arr EE 1885b, 474. Begiak irabiatuta. Ldi IL 102. Gertari beltza, guk zuzendu eziñekoa, baña orretxegatik euskeltzaleen biotza irabiatzeko añakoa ere. Ib. 103. Ikusten zituen oro zoatzila, baratu gabe aldatuz, bertzelakatuz, irabiatuz. Lf ( in Zait Plat XX ) (v. tbn. Kortazar Serm 28. Tolosa EEs 1913, 161.)
Izarrak eroriko dira Zerutik, emengo gauz guziak irabiatuko dira. Ub 137. Burua turbaturik edo irabiaturik dauken eriai. Gco I 358. Edanaren ondoren ainbesteraño irabiatzen, mudatzen, turbatzen eta moteltzen danean. Gco II 60 (v. tbn. 61). Beti erri guztia enredetan, bear eztozunean sartzen, guztiak iribiatu ta kontrara egiten. Añ MisE 65. Irabiatu zitzaion bere gorputzeko odol guztia. Izt C 260. Gizonik begiratuena, arrazoizkoena ta onraduena, lujuriak azpiratzen badu, bereala irabiatzen da guzia. Arr CDoc 144 (ap. EG 1958, 389). Gaztedi guzia irabiatzen zuela. 'Inquietaba' . Aran SIgn 56. Orazioa da zeruaren ibilli zuzen, justu ta utsunegabea aldatu edo irabiatu zuana. Arr Orac 10 (ap. DRA). Itsasoa aserretu eta irabiatu zalako. Arr EE 1885b, 474. Begiak irabiatuta. Ldi IL 102. Gertari beltza, guk zuzendu eziñekoa, baña orretxegatik euskeltzaleen biotza irabiatzeko añakoa ere. Ib. 103. Ikusten zituen oro zoatzila, baratu gabe aldatuz, bertzelakatuz, irabiatuz. Lf ( in Zait Plat XX ) (v. tbn. Kortazar Serm 28. Tolosa EEs 1913, 161.)
azpiadiera-2.1
(Part. en función de adj.).
Trastornado, agitado.
Munduko itxaso irabiatu edo nastu onetan ditugun peligro andietan. Gco I 460. Aur asko edo illtzen edo gaxotzen ditue titi irabiatuak, berotuak edo gaiztoak emanaz. Gco II 209.
Munduko itxaso irabiatu edo nastu onetan ditugun peligro andietan. Gco I 460. Aur asko edo illtzen edo gaxotzen ditue titi irabiatuak, berotuak edo gaiztoak emanaz. Gco II 209.
sense-3
3.
(Lar, Añ, H),
irabiotu.
Revolcarse.
"Encenagarse, lokardan irabiatu
"
Lar.
Odoletan irabiaturik illa arkitu zuen. Cb Eg III 323. Ibilli zu oraindaño [...] bekatuz bekatu, ganaduen artean irabiotzeko egiña bazin[a] bezala! AA III 253. Lokazdi batean irabiatua dagoan zerria. Ib. 424 (v. tbn. 574). Drako tristea bere odol-putzuan irabiatua eta illotza. Arr GB (ed. 1960) 18 (ed. 1868, 17 guzia odolez bustita ).
Odoletan irabiaturik illa arkitu zuen. Cb Eg III 323. Ibilli zu oraindaño [...] bekatuz bekatu, ganaduen artean irabiotzeko egiña bazin[a] bezala! AA III 253. Lokazdi batean irabiatua dagoan zerria. Ib. 424 (v. tbn. 574). Drako tristea bere odol-putzuan irabiatua eta illotza. Arr GB (ed. 1960) 18 (ed. 1868, 17 guzia odolez bustita ).
azpiadiera-3.1
(Trans.).
Biotz ark sentitzen ditu berun urtu gorian irabiatzen baleue bezalako doloreak. Lar SermAzc 50.
Biotz ark sentitzen ditu berun urtu gorian irabiatzen baleue bezalako doloreak. Lar SermAzc 50.
azpiadiera-3.2
(Part. en función de adj.).
"Puerco, revolcándose en el muladar, urde irabiatua
"
Lar.
sense-4
4.
(V ap. A, que cita el msOch; Mg PAbVoc 230 (-bijau), VocCB
).
"Mudar algo de una en otra postura" Mg PAbVoc 230. "Mudar de postura" A.
"Mudar algo de una en otra postura" Mg PAbVoc 230. "Mudar de postura" A.
sense-5
5.
(Part. en función de adj.).
Revoltoso, alborotador.
[Pelleburuba] gustiz izango da andijagua badago euren artian mutil lotsabaga, irabijatu eta min txarrekuen bat. Astar II 152.
[Pelleburuba] gustiz izango da andijagua badago euren artian mutil lotsabaga, irabijatu eta min txarrekuen bat. Astar II 152.
sense-6
6.
(Dv).
Volcar, verter. "Pousser, détourner sur" Dv, que cita el ej. de SBaroj.
Dagoz yenteak entzuten, / ta barriak itanduten. / Besteari ez nagitu: / ta alkarren atzean ditu / berbak irabiotuten. Zav Fab, RIEV 1907, 535. Ta zeru gorrak, / agitz gogorrak, / irabiatzen ditu berriz gugana / elementen boaldan suzko kanborrak. SBaroj ( in FrantzesB II 121 ).
Volcar, verter. "Pousser, détourner sur" Dv, que cita el ej. de SBaroj.
Dagoz yenteak entzuten, / ta barriak itanduten. / Besteari ez nagitu: / ta alkarren atzean ditu / berbak irabiotuten. Zav Fab, RIEV 1907, 535. Ta zeru gorrak, / agitz gogorrak, / irabiatzen ditu berriz gugana / elementen boaldan suzko kanborrak. SBaroj ( in FrantzesB II 121 ).
sense-7
7.
Transformarse, transfigurarse.
Jesukristo gure Jauna irabiau edo antzaldatu zanean. Ibarg Geroko 145 (ap. DRA).
Jesukristo gure Jauna irabiau edo antzaldatu zanean. Ibarg Geroko 145 (ap. DRA).
sense-8
8.
Conjugar (un verbo).
Cf. irabiakera.
Entzun aditza bizkaieraz baizik eztegu gure egun auetan irabiatzen (konjugatzen). A Ardi 149. Bere [egon aditzaren] laguntzalle "izan" irabiatua dala. Eguzk RIEV 1930, 472.
Entzun aditza bizkaieraz baizik eztegu gure egun auetan irabiatzen (konjugatzen). A Ardi 149. Bere [egon aditzaren] laguntzalle "izan" irabiatua dala. Eguzk RIEV 1930, 472.
sense-9
9.
"Traducir"
Bera.
irabiatu
-
irabiatu. Tr. Documentado en autores mer...
-
1. (G, -au V; Lar, Añ, Izt VocC, VocCB ...
-
2. (Lar, Añ, VocCB, H), iribiatu. Trast...
-
(Part. en función de adj.). Trastornado...
-
3. (Lar, Añ, H), irabiotu. Revolcarse. ...
-
(Trans.). Biotz ark sentitzen ditu berun...
-
(Part. en función de adj.). "Puerco, re...
-
4. (V ap. A, que cita el msOch; Mg PAbVo...
-
5. (Part. en función de adj.). Revoltos...
-
6. (Dv). Volcar, verter. "Pousser, déto...
-
7. Transformarse, transfigurarse. Jesukr...
-
8. Conjugar (un verbo). Cf. irabiakera. ...
-
9. "Traducir" Bera....
<< hoztu 0 / 0 laxatu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
