OEH - Bilaketa

47 emaitza nagitasun bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 laxo.
tradizioa
Tr. Usado desde Dechepare por autores septentrionales y navarros; tbn. se encuentra en Iturriaga. Las formas mejor documentadas son laxo (más frecuente en los textos más antiguos) y lazo ; emplean ambas formas Axular, Etcheberri de Sara (lazo 167), Baratciart y Duhalde (este último tbn. laza ). En textos suletinos hay laxü en Maister, Inchauspe, en sendos ejs. de GH y Eskual (tbn. lazü ) y en Mirande, y lazü en un ej. de ArmUs 1895, 89 y Constantin. Hay además laxu en Oihenart. En DFrec hay 4 ejs. de laxo .
sense-1
I. (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (BN; VocBN , Dv, H), lazo (L, B, BN, R-uzt; VocBN , H), laze (L), laxu (Gèze 341), lazu (S; Gèze 341), laza, latso, latxo (Lar) Ref.: A (laxo, lazo, lazü); Lrq (lazü); Lh (laze); Gte Erd 302 .
Negligente, flojo, descuidado, despreocupado, perezoso, vago. "Flojo, perezoso" Lar. " Langile laxoa, ouvrier lâche, mou, indolant, lent. Sehi laxoa, serviteur négligent, sans soin des choses. En ce sens on emploi indifféremment la forme augmentative lazoa. Zoin lazoa den eztiteke erran, on ne peut dire combien il est négligent, peu soigneux [...]. Lâche, sans zèle, sans ardeur. Iaunaren zerbitzari laxoa, lazoa, lâche, tiède au service du Seigneur" H. " Zein lazoak diren (B), bai narrasa! (V-gip, G-azp)" Gte Erd 302. En AxN se explica lazo (425) por laxo y laxoentzat (487) por <laioentzat>.
Ehon ere eztakusat hain laxo den artzainik / otsoa khenzen eztuienik bere ardietarik. E 29. Laxo eta ansikabe direnék kontu gutia hunez eginen [dute] . ABC A, 2v. Zerbitzari gaixtoá eta laxoá. Mt 25, 26 (He laxo; TB, EvL, Dv, Echn, SalabBN, Leon, BiblE alfer, Samper, Hual perezoso, Ip auher, Or, Ker nagi). Gehiago ezaizela / emana zintzurrera, / ez hain guti nagitasun / laxo eta herrestera. EZ Eliç 112. Den presunarik lazoenak eta antsikabenak ere arratsean etxeko atheak hersteintu. Ax 187 (V 127). Esku laxoak eta alferrak, probetasun dakharke. Ib. 43 (V 26; v. tbn. el mismo ej. en ES 183). Ienkoaren zerbutzian [...] laxo, neglijent eta berandiar gerthatzen da. Tt Onsa 103. Laxo bati ezpaitarozkit / ofrituko herioak / sainduek merezi dituzten / szeptroak eta khoroak. 195. Ahalka zaite zerbitzari laxo eta errenkuratia. Ch III 3, 4 (SP nagi, Mst, Ip herabezti, Leon alfer, Ol, Pi alper). Zer da pereza? Triste eta latso ibilzea Jangoikoaren gauzetan. El 85. Haizen bezalako gogo urria eta laxoa! He Gudu 106. Hanitx jente badira gaizak bere gogara juaiten etzaitzen bezañ sarri, erreus edo laxü gerthatzen beitira. Mst III 7, 2 (SP, Pi nagitzen, Ip bihotzapal gerthatzen, Ol minberatu, Leon bihozgabetzen). Presuna lazo eta antsikabeak. Lg I 240. Nola deithuko dugu giristino laxo baten eskergabetasun hau? Brtc 92 (238 lazo). Deabruarén astúziak [...] lazarastekó edo konfiarasteko bizimodu lázoan. LE Urt (ms.) 152v. Giristino laxo, nagi bat. Dh 144 (72 lazo y 59 laza). Irabazten nik ez nuen deusik / lazo hek ororen etsaikoa baizik. "Gens si peu soigneux" . Gy 205. Egiñ zuten xede, / [...] nor bere alde bizitzeko / ale aithorenseme, lazo. "Sans rien faire" . Ib. 193. Aita itsuak, ama lazoak, nausi gogorrak. Hb Egia 136. Manrezako hiria [...] eginbide guzietan lazo, sakramenduetarat lehiarik baterez. Laph 49. Bi muthiko gazte; bat ala bertzea lazoak, ezaxolak. Arb Igand 100. Okaztagarri da ikustea zoin lazoak, zoin ez-axolatuak diren. HU Zez 27. Anhitz hobendun dire beraz burhasoak, lazo balin badire haurren bathai-arazteko? CatJauf 105. Haritxabalet jaun apezaren gainen ele lazü hanitx hedatü dira. Const 14. Ez al dago Nefarro guziuan, iri, kain lazorik nola kaur, ikasgiuaren gainian. Mdg 122. Aita lazoaren umek ogi txiki eta anitx bizio. (R) "Los hijos del padre haragán" . A EY III 121. Zure arkaitzak ez bitza gurit arrotz lazoen lohiak. Iratz 48. Laxoegi baita hori [...]. Noizean behinka igandetako meza ere karrik egiten. Larz Senper 44. Beti bazakitenak elgar hatxemaiten inguru horietan, bi solas laxorendako bederen. Larre ArtzainE 294.
v. tbn. Harb 211. CatLav 412 (V 197). AR 115. Laxü: GH 1929, 173. Lazo: BaztSerm1 240. Prop 1893, 177. Dih GirLeg (ed. 1897), 84. Larre ArtzainE 273. Laso: Yanzi 165.
azpiadiera-1.1.1
Traburik etzenaz geroz zeruaren aldetik / baizen antsikabe eta laxo zuen partetik. EZ Man I 130.
azpiadiera-1.2
2. (L, B, Sal, R; SP, Urt I 551, Ht VocGr 379, (G, AN), Dv, H (L, BN)), laso (AN-ulz, R-uzt), lazo (B, BN-baig, Sal; VocB ), laxu (S; H (S)), lazu (R-is), lasu (G-nav, S), laze ( VocBN ), lexo (L-sar), laza (V, G) Ref.: A (laxo, laso, laza, lazo, lasu, lexo); Lrq (laxü); Lh (lasü); Iz Als (lasu), Ulz (arrúnt, estúe), R 404; JMB At (lexo); Izeta BHizt; ZMoso 67; Gte Erd 123 y 212.
Flojo, suelto, holgado; suelto, libre. "Lâche, flasque" SP. "Flojo, no apretado" Añ. "Qualité d'un lien, corde ou autre corps qui en entoure un autre, mais sans le presser" VocBN. "Sokha hori laxo da, cette corde est lâche. Oihal horrek irazkia laxoegia du [...]. Non retenu, non attaché, qui est en liberté. Laxo utzazue behia, laissez la vache en liberté, détachez-la" H. "Era flojo, lazo zen, lazo zunion, lazo ziua" Mdg 148. "Estúe, lo prieto; lásua, lo flojo" Iz Ulz (s.v. estúe). "Arrúnt láso dágo, está muy flojo" Ib. (s.v. arrúnt). "Lasu, lo flojo; ogi laso bat, un pan fofo" Iz Als. "Lexo, suelto, libre" JMB At. "Hau laxo dago. Aski lazo. Laxo utzi dute" Izeta BHizt. "Aragi lasua du orrek (AN-5vill, B)" Gte Erd 123. "Zakurra laxo dago (B), txakurra askauta dago (G-azp)" Ib. 212.
Bihotza laxo atxikitzea kreaturetarik. MarIl 33. Turkok bere aldetik ez zuen penarik, / laxo zebillelako nausi gabetanik. It Fab 256. Ez balin bagare ekharriak hala bereko sakrifizio baten egiterat, bederen bihotzak hetarik laxo atxik ditzagun. Jaur 398. Sartzen dute tutua, [...] ez tinkoegi, ez lazoegi. Dv Lab 387. Betirisantsen politika, / bera laxo, bertzeak tinka; / gero "Bibe la liberte" errepika. Zby RIEV 1909, 228. Erlisione libro eta lazoa. Ib. 228. Ez bardin ezti, bardin ekhitatürik, bardin laxü edo thiran, azi hargiak oro. Eskual 2-10-1908, 4. Piala ereiñak untsa emanen dü, laxü bada lürra bera edo arthapekatürik. Eskual 30-10-1908, 4. Ez da ontsa alabak sobera laxoegi altxatzea, bainan ez eta ere tinkiegi. Larz Senper 46s. Buruzagiek uzten zaukuten [ordu] laxo eta libro hura [...], bakotxari zagokion hobeki baliatzea. Larre ArtzainE 190. Denek beren hitza badute elgartasun laxoago batean. Ib. 289.
azpiadiera-1.2.1
Tranquilo, relajado, sosegado, despreocupado, holgado.
Baldin iende prestuek erraiten badute zutzaz ongi eta konzientziak ez akhusatzen, egizu loa laxo. Ax 445 (V 291). Adiskiden artean garenean laxo gara, eztadukagu deusez ere konturik. Ib. 28 (V 16). Ene haurra, zuk eta arima laxoek hain errexki zuen buruei barkhatzen diotzotzuen huts arin hek. Mih 121s. Harmada Franziarat sartzen bi partetan / [...] bigarrena karguekin eta ohointzekin, / heldu pisu, eztiki, lazo itxurekin. Hb Esk 57. Fida zaitezke, ene maitia, / Gogua laxo utzirik. LuzKant 37. Gogoa laxo eta batere beldurrik gabe. Jnn SBi 123.
azpiadiera-1.2.2
Holgado, ancho.
Lentxágo erranik, zabala déla atária ta lázoa bidea daramána perdiziorá. LE Urt ms., 94v.
azpiadiera-1.2.3
Libre, abierto.
"Zerratietan" iduri luke [...]. Bazter "laxuak" aldiz mendian, nola ez dituzte artzainek errarazten! GH 1934, 10.
azpiadiera-1.3
3. Flojo, débil. En AxN se explica laxoak (198) por <lajoak>.
Dolore finak eta beroak, gehiago daidi denbora gutiz, dolore laxoak eta hotzak anhitzez baiño. Ax 198 (V 133). Indarra gal lezake eta gogo berri onak laxoegi liratezke. SP Phil 510 (He 517 flako). Bake denboran bere burua sobra seguratua dadukanak, laxo eta beldurti izanen da gerla denboran. Ch III 7, 4 (SP flakaturik, Mst aphalegi, Ip aphal, Ol erkiñegi, Leon herabeena). Amuriua [...] ezta laxü, ez arhin, ez gaiza banuer gogua emaile. Mst III 5, 7 (Ip laxü, Ch laxo; SP umua, Ol melin, Pi bupera, Leon malina). Jinkoaren begietan zer da adiskide hotz, herbal eta laxo bat? Mih 16. Huzkur eta lazoak, etsituz arima, / min aitzea badela bertze erresuma. Hb Esk 197. Urrats lazoan zebilen. Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. Mde Pr 162.
azpiadiera-1.4
4. laso (V-arr-oroz-m, G ap. A), laza (V ap. A). "Satisfecho, desahogado" A.
azpiadiera-1.5
5. " Lazo (R-uzt), torpe" A.
azpiadiera-1.6
6. laso (AN-5vill), lazo (BN), lazu. Ref.: A (lazo); Gte Erd 86. "Tiempo dulce" A. "Denbora lazoa (ona) (BN-arb), denbora lasoa (hotzik gabea) (AN-5vill)" Gte Erd 86.
Aurtenkho negü laziari esker. Eskual 28-2-1913, 3.
sense-2
II. (Sust.)
azpiadiera-2.1
1. (H), latxo (Lar, Lar Sup).
"Libertad, eskudenzia, latxoa " Lar. "État de ce qui n'est pas lié, retenu, attaché" H. v. infra LAXOAN, LAXORAT.
azpiadiera-2.2
2. Prosa. v. HITZ LAXO.
Musika, thindu, neurthitz, laxo, lehen gertatuen xuritze, esku-lan, sineste, bizipide. JE Bur 97.
azpiadiera-2.3
3. Juego de pelota a largo. v. infra LAXOAN (b).
Trinket partidatto bat, / orobat laxoa. Zby RIEV 1908, 92. Laxoko edo luzeko jokoak errebotekoaren lege bertsuak ditu. Ib. 88. Laxoa arras galdu da gure eskualde huntan. GAlm 1947, 32. (ap. DRA)
azpisarrera-1
IPURDI-LAZO. v. ipurdi-lazo.
azpisarrera-2
HITZ LAXO (Lh, que cita a Ax, pero no lo encontramos).
Prosa.
Batto olerki moduan [...]. Bertzea hitz laxoz egina. Lf ELit 266. Entseatuko naiz hitz laxoan adiarazterat. Xa Odol 24.
azpisarrera-3
LAXIALA. v. LAXORAT.
azpisarrera-4
LAXOAN.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (Ht VocGr, H). "Il est en liberté, laxoan da" Ht VocGr 379. "Laxoan dagoen zaldia, cheval qui est en liberté" H.
Azotarazi ondoan utziko dut laxoan. TB Lc 23, 16 (Lç largatu, He, Or utzi, Dv igorri, Oteiza, Brunet, Ol, Ker, BiblE askatu ). Eskola ondoan, pottokak laxoan. Larre ArtzainE 29. Ez da etxeko zerririk gehiago ikusten laxoan kurka-kurka. Ib. 77.
azpisarrerakoSense-4.2
b) (AN, L-ain; H). Ref.: A; A Morf 361. "Terme de jeu de paume. Laxoan aritzea, jouer à la balle longue" H. "A largo, a la pelota, con guantes de cuero o de mimbre" A.
Egiazko pilota partida ederrak arrabotean eta laxoan edo bote luzean egiten direnak. EskLAlm 1852, 15. Pilota-partida eder bat egin, laxoan, errebotean edo bederen plekan. Arb Igand 142. Ez dugu uste Perkainen herrian berean, hango pilotarien batasunak "Perkainen-Itzala" izanagatik izena, laxoan partida bat gehiago egiten dutela urtean. GAlm 1947, 32 (ap. DRA ). Ihizelhaien laxoan pilota partida bat egin zioten inguruetako pilotari hoberenek. Zerb Azk 36.
azpisarrerakoSense-4.3
c) En prosa.
Zendako, kantuz jokatzeko orde elgarri eta hitzak neurthuz, ez ar laxoan, mokoka, erasian, zirtoa zirtoari, alharaziz mihia bakarrik? GAlm 1957, 20 (ap. DRA ).
azpisarrera-5
LAXO-LAXO. Muy suelto.
Lur hori area edo salbea zen, laxo laxoa. Larre ArtzainE 164.
azpisarrera-6
LAXO-LAXOA (Estar, etc.) muy tranquilo.
Izpiritua ere jarri zitzaion laxo-laxoa eta egundaino izatu etzituen bezalako atseginek hartu zioten bihotza. Jnn SBi 83. Giristinoak lazo-lazoa zauden eta hari ziren, nihoren, ez deusen-ere beldurrik gabe. Prop 1896, 95.
azpisarrerakoSense-6.1
" Egualdi epelarekin euri lasaia ari du (AN-gip), euri lazo lazoa ari du (B)" Gte Erd 111.
azpisarrera-7
LAXORAT. En libertad.
Norbait utzi behar zioten laxorat phestan. TB Lc 23, 17n (Lç largatu, Dv utzi, Oteiza, Brunet, Ol, Or, Ker, BiblE askatu ).
azpisarrerakoSense-7.1
LAXIALA (laxila S ap. Lrq). (Tras bere, etc.). "Bere laxila, à son aise. Ene laxila, à mon aise" Lrq.
Kartakan aritzen dira, zonbait irakürten Herrian bildü ahal ükhen dütien egünkari zaharrak oro, olhan beren laxiala igaraiten dütie. GH 1935, 406. Eratxi ziren eta zamaria alhatzen ützi zian bere laxiala. Mde Pr 123.
azpisarrera-8
LAXORIK (Estar, etc.) suelto; flojo.
Buru ederreko adatsa / laxurik baderatza, / badaitso gerrirano. O Po 38. Utzten tuzte brida laxorik, erranak ez aditu iduri gorrarena eginez eta eginak ez ikhusi iduri eginez. ES 180.
azpisarrera-9
LAXO UTZI. "Permettre, laxo uztea" Ht VocGr 400.
azpisarrera-10
PLAZA LAXO. Cancha de pelota a largo.
Gero bazen Glaria trinketa, hura bai ederra eta partidak ainitz bazituena orduan, pilotari haundienekin ere. Eta plaza laxoak: Bildoze herrikoa ginuen maite, izari onekoa baitzen. Larre ArtzainE 145. Joko-garbiarekin hor dugu ere esku-huskajokoa, ala plaza-laxoan ala trinketean. Ib. 85. Bai bi korraleen barneko bi plaza laxoetan eta bai ikasle haundien ala ttipien aldeko bi plaza hetsietan. Ib. 145.
laxo
<< laster 0 / 0 laxokeria >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper