Harremana

    OEH - Bilaketa

    247 emaitza nagi bilaketarentzat

    Sarrera buruan (17)


    Sarrera osoan (230)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    mendekatu.
    tradizioa
    Tr. Además del gral. mendekatu, hay mendikatu en Leiçarraga (junto al frec. mendekatu ) y Eguiateguy (223), bendekatu en Haraneder (junto a mendekatu ) y Hiribarren, mendakatu en T. Etxebarria y menekatu en FamInst. En DFrec hay 3 ejs. de mendekatu, septentrionales.
    etimologikoa
    Etim. De lat. vindicare; cf. vendegar en Berceo.
    sense-1
    1. (AN, L, BN, S, R; SP, Urt II 274, VocS 144, Añ (G, AN), Izt 121r, Gèze, VocBN , Dv, H), bendekatu (Hb, H), mendikatu , mendeka , menekatu . Ref.: Bon-Ond 160; A; Lh; Lrq; Satr VocP.
    (Aux. trans. e intrans.). Vengarse (de); vengar (a). "Mendekatuko natzaio, je me vengerai de lui" H. "Afruntu hori mendekatuko dut, je vengerai cet affront; [...] Jainkoa mendekatuko dut bestek egiten diozkaten gaizkiez, je vengerai Dieu des fautes que les autres font contre Lui; [...] Mendekatuko zaio il se vengera de lui" Lh. v. apendu, aspertu (3), bengatu.
    Tr. Documentado desde Dechepare en textos septentrionales y navarros; tbn. lo usan Iztueta, Otaegi (mendeka), Echeita e Ibiñagabeitia.
    En lo referente al auxiliar, entre los ejs. no ambiguos, emplean la construcción intrans. con complemento instrumental, Leiçarraga, Axular, Etcheberri de Sara, CatLav, Eguiateguy, TB, Archu, Echeita, Zubiri y Lafitte; aux. intrans. (unipers. o bipers.) con complemento dativo, Larreguy, FrantzesB, Hiribarren, Laphitz, Bordel, StJul, Xalbador, Etchebarne y Larre (ArtzainE 128); hay tbn. un ej. con ines. en Leiçarraga, de complemento con suf. -ganik en Beriayn, expr. con -(r)en kontra mendekatu en Harizmendi (100) y Tartas, así como aux. intrans. sin complemento en Haraneder. La construcción trans. (con complemento bien ref. al mal u ofensa a vengar, bien a la persona a vengar) se documenta en Leiçarraga, Haramburu, Tartas, Haraneder, CatLav, Mihura, Iraultza, Monho, JesBih, Iztueta, Goyhetche, Lafitte, Mirande, Leon, T. Etxebarria e Ibiñagabeitia. El complemento directo de los ejs. de Dechepare y Gasteluçar hace referencia a la persona de quien se venga el sujeto de la oración.
    Pleituan altzina badoaie norierebat mendekatuko gaizkiok. (Monreal, 1565). ReinEusk2 102. Hunen beraren moienez izan baitá gogorgoá ematu, haserretasuna amatigatu [...] mendekioa mendekatu. Lç Adv ** 8r. Gure etsaiéz mendeka lekhuan haién ona [...] prokuratu gogo baitugu. Lç Ins A 3v. Eztela hura ofensatzen dutenez mendekaturen solament. Ib. D 3v. Mendekaturen da haien gorputzetan, edo dela goiz hil eraziz edo [...]. Ib. D 6v. Eta ikhusirik iniuria hartzen zuen bat, defenda zezan eta mendeka bidegabe hartzen zuena, Ejiptianoa iorik. Lç Act 7, 24 (He bendekatu, TB, IBe mendekatu). Mendekatzeko desiraz [...] betherik ibiltzea. Mat 170. Uste dutenek galzen dutela beren honratik baldin mendeka ezpadaitez [...] injuria bat erran dionaganik. Ber Trat 54v. Zenbat bihotz-ukhaldi errezibitu behar du bere etsaiaz mendekatzeko? Ax 513 (V 331). Oraidanik mendekatutzat dadukat neure burua eta gelditzen naiz [...] sosegatua. Ib. 334 (V 221). Haserretasunak, mendekatu nahiak, barreneko hegigoak [...]. Ib. 279 (V 187). Han mendekatu, punitu [zian] gobernadore handi haren hilzia. Tt Onsa 3. Haien kontre mendekatzen da furioski. Tt Arima 124. Errezibitu zuen bidegabeaz eta laidoaz mendekatzeko parada bilha zebilan. ES 113. Uholde hartan galdu zirenen heriotzeez mendekatu gogo zuen. Ib. 389. Bendekatu izan baidu bere zerbitzarien odola. He Apoc 19, 2 (TB, BiblE mendekatu du; Dv aspertu, Ur (G, V) benga(t)u). Etzaiteztela bendeka. He Rom 12, 19 (TB ez zaiteztela mendeka; Bibl, IBk, IBe ez egin mendekurik). Mendekaturen nitzaizie. StJul ms. 83v (en la ed. de 1891, 148 mendi-). Hartu zuten xedea benjamintarrei yazartzeko eta hei mendekatzeko. Lg I 239. Bere etsaiaz nagi [= nahi] izan menekatuz. FamInst 803. Mendeka detzan hei egiten zaizten inyustiziak. Mih 108. [Kolerak] ekartzen baigitü mendekatzera. CatLan 117. Marrasketan ditek Juie justua / otoiztuko mendeka detzala. Iraultza 18. Eta nik mantsoki guziak / sofri mendekatu gabe? Monho 132. Bildu behar zituan / bere lagunen odolaz / arrazoin galdatzeko, / hire bizi kriminelaz / heien mendekatzeko. 'Les venger de ta vie criminelle'. Ib. 44.
    (s. XIX). Hasi ziren zapartaka, / lurrari ere ostikoka, / beren biloer tiraka, / sakreka, / nehori ezin mendeka. FrantzesB II 26. [Jauna] noiz ere ene krima gordeak mendekatuak izanen baitire, eta orduan emanen dautazut zure bakezko musua. JesBih 450. Bena aita orano ez ase mendekatzez, / jaun horier galthatü [...] / presu begiratzeko librantxaik ükhen gabez. Etch 142. Falsukeria hortzaz mendekatzeko. Arch Fab 147. Maitaro naiko zuten / Euskara ikusi, / baldin bear bezala / balute ikasi: / ezagutzen eztana / mendekatzen asi, / nola nai zuten bada / baza irabazi? Izt Po 142. Heriotze harrek mendekatzen zuen, / erregiñak aspaldisko / semea eta andrea baitziotzan itho. Gy 213. Zuen erregina mendeka zazue. / Traidore hau ezazue / sakrifika hemen bertan. Ib. 214. Irakia darite, orroaz, saltoka / erreak eta nori ez yakin bendeka. Hb Esk 224. Bendekatuz, gaizkia berratuz. Hb GH 1928, 397. Mendekatzeko apetito desordenatu bat. CatSal 63 (CatBurg 40, CatAe 62, Legaz 48 mendekatzeko, CatR 63 mendekatako). Hasarratu ziren Iñazioren kontra eta mendekatu behar zitzaizkola hitzartu zuten. Laph 74 (v. tbn. 178). Adiskide bezala / behar zuten izan / elgarri mendekatzen / ez balira aizan. Bordel 169. Arrigorriagako deseigoa mendeka nairik. "Ansioso de vengar". Otag EE 1881b, 59.
    (s. XX). Zelan edo alan mendekatuko zireala eurakaz. Echta Jos 75. Eta itsuskeria hori egin dik itaz mendekatzeko eta trufatzeko. Zub 63. Behar zirela ederki mendekatu herriari egin laido itsusi baino itsusiago hortaz. Lf Murtuts 14. Jaun meraren astoak zuen laidoaren mendekatzeko ohorea. Ib. 15. Egin zaion irain hori apentzeko, mendekatzeko, zernahi egitera prest geratzen dela. Mde Pr 174. Oroz baliatuko zela emakumea bere burua mendekatzekotz. Mde HaurB 77. Erremedixua guran lenago aren zorokerixia mendakatzia baño. Etxba Ibilt 463. Bere emaztearen galera gogorkiro mendekatuz. Ibiñ Virgil 116. [Zezen] garaitua [...] bere alkea luzaz deitoratuz; garailleak egin dizkion zauriakgatik, baita ere galdu eta mendeka ezin duen maitagarriagatik. Ib. 98. Jainkoa, otoi, ez dadiela gaurkoan eni mendeka. Xa Odol 343.
    Segur egun batez behar zitzakola mendekatu. Etchebarne 126.
    v. tbn. Harb 347. Brtc 213. SP Phil 27. CatLav 177 (V 92) y 184 (V 94). LE-Ir (23). TB Rom 13, 4. Añ CatAN 58. Jaur 378. CatJauf 16. OrrSerm 288. Kortazar Serm 245. Etcham 210. Leon Lc 18, 8. Or Aitork 101. Zerb Azk 99. Arti MaldanB 220.
    (Con compl. directo ref. a la persona de quien se venga).
    Pazienzia dugun eta Ieinkoak gizan aiuta / malizian dabilena berak diro mendeka. E 235. [Jesus haurra] zuk mendekatuko tutzu / gizon gustien etsaiak, / gustiei zuk idekiko / gloriako ithurriak. Gç 65.
    sense-2
    2. (AN, L-ain, BN-ciz-baig, S, R ap. A; VocBN, H (BN)), mendikatu. "Mériter par son travail. Sehi horrek bere soldatak ontsa mendekatuak ditu, ce domestique a bien mérité ses gages" VocBN . " Bere saria ontsa mendekatu du, il a sa paie, son salaire bien mérité" H. " Ogia ontsa mendekaturik jaten du horrek, ese come el pan bien ganado" A.
    Hunez irakasten gara eztezagun berzeren ogia gure desira [...] lejitimoki irabazirik eta mendikaturik baizen. Lç Ins E 6r. Ongi mendekatuik dauke yaten duena. (AN-erro) "Bien ganado tiene el pan que come" . Inza Eusk 1927, 143.
    azpiadiera-2.1
    (Part. en función de sust.).
    Sehiei eta langilei bere mendekatua goratzea. Harb 34 (Bp I 57 bere sarien eta bekhülarien ükhatzia).
    sense-3
    3. "(BN), tomar el desquite. Mahatsez mendekatzea, comer mucha uva, saciar este deseo" A. " Gauza hortaz mendekatuak dira, ils en ont assez" Lh.
    sense-4
    4. "(L, BN, S), s'acharner. Lanari mendekatzen da, il s'acharne à la besogne" Lh.
    sense-5
    5. "Dominar (BN-baig)" Satr VocP.

    mendekatu

    mendekatu
    << martirio 0 / 0 mendi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper