1. (gral.; Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H; -ll- SP, Urt II 167, Ht VocGr 315 y 376, VP 53r, Lar, Añ, H), lanegile (R-vid), langila (V-gip; Añ) Ref.: A (langile, lan egin); Lrq; Iz R 400, Ulz, Als, ArOñ (langillaak); Etxba Eib.
(Sust. y adj.). Trabajador, obrero; laborioso. "Manouvrier" SP. "Jornalero" Añ. "Operario. Langile gaistoa lehenik jatera, azkenik lanera (S), [...]. Langille lakatz (G-to), trabajador muy laborioso. Langille ugaria (G-to), trabajador que trabaja mucho" A. " Lanegile (R-vid), trabajador" Ib. (s.v. lan egin). Cf. burulangile. v. behargin. Tr. Documentado en todos los dialectos. El primer ej. meridional es de Mendiburu. Los únicos ejs. vizcaínos anteriores al s. XX corresponden a Uriarte, Iturzaeta y Azkue (langilla en los dos primeros; hay langilla tbn. en Echeita (Jos 234), Enbeita (junto a langille ) y en el texto guipuzcoano de J.A. Moguel). La forma lan egile se encuentra en Tartas, Haraneder, Eguiateguy y Archu (v. infra (2) ), en todos ellos junto a langile . En DFrec hay 1068 ejs. de langile y 71 de langille .
Dei itzak langileak, eta paga iezék alokairua. Lç Mt 20, 8 (He, TB, Echn, Ip, SalabBN, Dv, HeH, BiblE langile, Ur langille, Ur (V) langilla; Ol nekazariak, Samper peonak, Hual trabajazaliak). Zerbitzariei eta langilei. Mat 30s. Iainkoa serbitzatzen duen langille humilla hobea da. SP Imit I 2, 1 (Ch, Mst, Ip laborari, Ol baserritarra). Egiazki usta handia da, ordean lanegille da guti. He Mt 9, 37. Eskolarik ez duten langille gaisoak. Mb IArg I 350. Beharra egiten duan langilleari zor zaio bere saria. Ub 187. Gerletan langile handia. Egiat 276. Atxurlari, ikatzgin ta langilla askok igarotzen dituzte pena edo neke asko. Mg CC 151. Langillarik ez da lor gabe. Mg PAb 164 (palabras de un guipuzcoano). Prestatzen zien morroi ta langilleai bear zuen janaria. AA I 579. Langille pare bagea. Echag 141. Jesusen langille andi oiek. Lard 534. Irakhasten darokute langile eta zuhur izaten. Dv Dial 27 (Ip langile, It langilleak; Ur biargiñak). Mañaten eta langilen soldatak. CatS 50. Igor detzala langileak bere zitura. Echn Mt 9, 38 (Samper trabajariak). Errebolta edo greba bat langilen artean. Elsb Fram 183. Emoten deutse denporea biarginai eta langillai. Itz Azald 91. Yaioa, otzana, langillea ta begiratua. Ag G 171. Gazte arro, zarkote nagi, erdi-langille, oso-edale [...]. Ib. 351. Guztiak, aberats edo beartsu, etxeko seme edo langile, jatorriz eta odolez berdiñak dira. Lh Yol 17. Ez zuan lanak itoko (langille errexa zan). Muj PAm 6. Langilliari burla egiñaz / alperrak daude nagusi. Tx B I 110. Langille jendiak eztu / ardo askorik eraten. Tx B II 42. Erran behar ere da ez dela langile handia. JE Ber 71 (v. tbn. Bur 121). Zein langillego, zein txukunago. Or Eus 305 (v. tbn. Mi 135). Errenderi langille eder ontan. Ldi IL 35. Ugazaba ta langille arteko gora-berak. Eguzk GizAuz 3. Langille berri bati erakusten ari zala. JAIraz Bizia 123. Ez haiz langile, Theresa. Mde HaurB 29. Buru-langilek diote egundainotik hastapena eman mundu huntako erreberritzeri. Herr 25-8-1960, 4. Langillea da Nikanor gura dauanean. Erkiag BatB 150. Nai ta ez lan onek langille bat bear du. Vill Jaink 36. Langille txarrak atxaki asko / beti dauka lanerako. BEnb NereA 190. Euskaltzaindiak langille on bat galdu dau. Alzola Atalak 102. Emaztea langilea dut eta seriosa. (In Xa Odol 292 ). Langille onendako nonnai toki; langille txarrendako iñun ez. (G-nav). Inza NaEsZarr 129. Zaldun ala bilaun, langile ala arlote. Lf ( in Casve SGrazi 9 ). Lendik ere bagenituan langille erdaldunen arrastoak euskal mendi oietan barrena. AZink 139. Lagun extia, eskolan biziki langilea. Larre ArtzainE 120. Horko langile izana nuen aita. MEIG IX 41. Langileak prestatu. MEIG VI 58. Jakintsua izateaz gain, langile amorratua. Ib. 57 (v. tbn. langille amorratu en Etxde JJ 268).
v. tbn. EZ Man I 13. Harb 34. O Pr 255. Tt Onsa 6 (93 lan egile). Bp I 113. He Gudu 121. Cb Eg III 335. Lg II 196. CatLan 118. Chaho AztiB 9. MarIl 15. Jaur 127. Izt C 28. Arch Fab 123. Dv Lab 254. Gy 195. Hb Egia 106. Bil 31. Laph 182. Arr GB 15. AB AmaE 397. Elzb Po 183. Bv AsL 162. Jnn SBi 47. Lap 232 (V 104). HU Aurp 158. Arb Igand 124. AzpPr 38. A BGuzur 116. Moc Damu 12. CatJauf 25. Iraola 84. Alz Bern 63. Ill Testim 6. JBDei 1919, 225. EusJok 134. KIkG 53. Inza Azalp 137. Mok 19. Ox 37. Const 18. Altuna 79. Jaukol Biozk 40. Etcham 182. FIr 135. Zub 90. Enb 89 (56 langilla). MendaroTx 32. Kk Ab II 189. Barb Leg 141. Lek EunD 18. Ir YKBiz 385. ABar Goi 20. Laux AB 79. TAg Uzt 46. Iratz 25. Zerb IxtS 61. Lf Murtuts 43. SMitx Aranz 70. Munita 141. Balad 117. Txill Let 65. Akes Ipiñ 31. Anab Poli 9. Bilbao IpuiB 207. AZavala in Goñi 11. Arti Ipuin 29. Basarri 184. Zait Plat 113. Herr 2-2-1961, 1. Izeta DirG 49. Larz Iru 22. Gazt MusIx 164. Osk Kurl 173. Salav 27. Ardoy SFran 13. Ibiñ Virgil 91. NEtx LBB 377. Azurm HitzB 63. Uzt Sas 29. Casve SGrazi 168. Etxabu Kontu 36. Ataño TxanKan 84. Onaind STeresa 33. Gerrika 228.

2. lan egile. (Gram.). Sujeto.
Hanitzez mintzo girenean, aldiz, ditüdan, ditüdanak, noiz ere berboko lan egilea lehen presüna baita eta bakotxa. Arch Gram 150.