Harremana

    OEH - Bilaketa

    46 emaitza nafartar bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    tresna.
    tradizioa
    Tr. Las formas tresen, tresena se documentan en Lizarraga de Elcano y Orixe.
    etimologikoa
    Etim. Probablemente de cast. ant. tresnar, etc.
    sense-1
    1. (Dv, H), trezna (Lcc).
    Ajuar, conjunto de utensilios, muebles, etc. "Axuar de la casa, etse treznea" Lcc. "Mobilier d'une maison" Dv. v. tresneria.
    Tresneak jabea dirudi. "El menaje" . RG B, 19.
    azpiadiera-1.1
    (gral.; Ht VocGr 439, Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN, Gèze 342, VocCB, Dv, H, VocB, Zam Voc), tresena, tresen (B), trasna (AN-larr). Ref.: A (tresna, tresen); Etxba Eib; Asp ANaf (axitu); EAEL 130; Izeta BHizt2 (tresen). Utensilio, instrumento; aparato. "Trasto, trastos" Lar. "Nolako jabea, alako tresnea" Ib. (s.v. abad). "Vasija" Añ. "Trena (sic), aparejo" VocB. "Tresenik gabe langile onik ez" A. "Algunos (V-ger-m) concretan esta palabra [tresna] a los trebejos de cocina" Ib. "Gaurko trasnekin lana aunitz axitzen da" Asp ANaf. Tr. Algo más frecuente al Norte; aunque ya Axular lo emplea, su uso es relativamente escaso hasta mediados del s. XIX. En DFrec hay 192 ejs. de tresna, 15 de ellos septentrionales.
    Lanhabesak, tresnak eta obraren egiteko gai guztiak. Ax 26 (V 15). Ofiziale bati bere ofizioko tresnak ebatsi diozkanak. CatLav 139 (V 73). Eure biargintzako tresnaak. Mg PAb 140. Etxea ta tresnak garbietan. Añ NekeA 252. Amabi kañoe euren tresna guztijakaz. Astar II XIII. Gurdi eta gañerako gerrako tresna guziak. Lard 117. Holako tresnarekin hazia bardinkiago hedaturen dela beso zabaletik baino. Dv Lab 67. Obatu dira eskola etxiak: eta imiñi dira euretan eskolia ikasteko biar diran tresna, erremienta eta gauza asko "Útiles y enseres" (1860). BBatzarN 189. Lan horren ondotik barberrek burdinezko tresna bat ezarri zioten zangoaren luzatzeko. Laph 18. Armak, kaskoak, gerrako tresnak. AB AmaE 450. Hiltzeko tresnaren gainera denean. HU Aurp 48 (ref. a la guillotina). Katillu, erratillu ta tresna enparauak. A BeinB 46. Lurra landuteko beste tresnaren bat. A BGuzur 118.
    ( s. XX) Sukalde-tresnentzako arasea. Ag Kr 74. Violoncelle deitzen den tresna batez. JE Bur 184. Debruzko tresna orrek [=automobilak] / zer dâman gañean. Auspoa 97, 119. Zigarrua egiteko ta berau ixituteko biar ixan ebazan tresna guztijak gorde. Kk Ab I 103. Joste-tresnak jaso. Inzag RIEV 1923, 504. Bere fotografia tresna eskuan. Barb Sup 26. Arraien eta berak atxitutzeko erabiltzen dituan tresnen berri-azalpena. Elizdo EEs 1925, 213. Orro samin hura sirena deitu tresna batek egiten zuela. Zub 71. Garbitzen zituzten beren eskuak ta yateko tresna guziak. Ir YKBiz 57. Pertz ori, tupiki, suil, danbolin, gerrena, / eltze, gopor, katillu eta abar tresena / zabal ditute zintzo aurrenik azkena. Or Eus 359. Joko-diru ta joko-tresnakin ezkutuko ate batetik igesegin nai izan zinan [jokoetxetik] . TAg Uzt 273. Tximist-indarra ireintsi oi duten berogarriak eta tresna etxekoiak erabiltzea. "Útiles domésticos" . EAEg 18-11-1936, 329. Bada ortarako "dendometro" deritzaion tresna. Munita 150. Gizonak tresna berriak sor-arazten. SoEg Herr 28-5-1955 (ap. DRA ). Lurgiñek eta mariñelek egunero darabilten mintzoaz egiazko kultur tresna bat egin dute. Mde Pr 285. Era barrietako tresnaz ornidurik eukan bere lantegia. Erkiag Arran 27. Ikusi degu gizonen tresnak / illargia jo duela. Basarri 190. Kausa urbillak Jainkoaren eskuetan tresna edo mutil batzuk bezala dira. Vill Jaink 32. Pintatzeko tresnak. Alzola Atalak 47. Beren tresna berri eta Japonian ezagutzen etziren ontasunekin. Ardoy SFran 215. Ditzak arthegi berriak / eta tresnak ezaririk. Casve SGrazi 88. Beste gañerako traste ta lan-tresna guziak ere bai. Ataño TxanKan 50. Batzar nagusietan ez euskula guztiak entzuteko tresna bidez berba egiten isten. Gerrika 235. Kantuak musika sustengu on bat ere on baitu, araberako tresna ospetsuarekin, huna orgina eder bat egin zutela. Larre ArtzainE 302. Donostia, egin den bezala, euskalduntasuna desegiteko tresna bat da. MIH 131s. Tresna hori igoteko eta jeixteko ere omen da. PMuj ( in MIG I 94 ).
    v. tbn. Gy 154. Hb Esk 215. Arr GB 18. Elzb Po 211. Jnn SBi 29. Echta Jos 75. Lander RIEV 1910, 598. EEs 1912, 62. ForuAB 89. Ill Testim 7. StPierre 27. Lh Yol 6. Etxeg Itzald II 161. Ox 169. Zerb Metsiko 212. Or Tormes 53. Alz Ram 21. EEs 1930, 21. FIr 134. Laux BBa 6. Otx 167. JMB ELG 55. Lf Murtuts 1. SMitx Aranz 146. JAIraz Bizia 62. NEtx Antz 141. Etxde JJ 214. Anab Poli 85. Bilbao IpuiB 179. BEnb NereA 217. Arti Ipuin 80. JEtchep 66. Izeta DirG 103. Gand Elorri 56. And AUzta 130. Zait Plat 58. Osk Kurl 126. Salav 18. MAtx Gazt 90. Ibiñ Virgil 73. Lab SuEm 204. Uzt Sas 246. Xa EzinB 131. Berron Kijote 46. Etxabu Kontu 130. Onaind STeresa 85. Albeniz 112.
    azpiadiera-1.2
    + tresen (AN, B ap. A). "Arneses, avíos de bestias de carga. Astoa bere tresenek eztute erretzen (B)" A.
    Astoa nerekin det eta aretxek eramango ditu, tresnarikan badezu. Apaol 110. Ostu dizkirate lengo zaldian tresna guziak. Ill Testim 15. Tresnakaz dabiltzanak, baita beste enparauak be, artzen dabez ostikada ta zapladako desentiak . Kk Ab I 58. Dotore baño dotoriago zaldi-tresnakaz txukunduta [astua] . Otx 121. Uztarri au erabiltzekotan, abere bakoitza bere manda-tresnak ere eraman bearra du. Garm EskL I 124. Bere bi mandorik onenen txalma ta tresnak jarri-ta. Berron Kijote 176.
    azpiadiera-1.3
    "Armes" Lh.
    Zu hil nahiz eskuetan daukan tresna kendu. HU Zez 86.
    azpiadiera-1.4
    "(R-vid), regalos de boda" A.
    azpiadiera-1.5
    Objeto que forma parte de un equipaje.
    Ea, ba, biar edo etzi juateko gertutzen ditugun eskuarteko tresnak eta jantziak. TAg Uzt 121. Neskatxen tresnak saskietan egoki jarri ondoren. Ib. 160.
    sense-2
    2. (G-to, R-vid ap. A ; Volt 44, SP, Urt I 69, Dv, H), tresena, tresen (AN ap. A (que cita a LE) ; Dv (AN-mer)).
    Vestidura. Tr. No se documenta desde comienzos del s. XIX.
    Badire batzuek tresnarik ez platik ez sakurik eztutenak. "Hardes" . Volt 233. Tresna ederrak ere iauntzi eskarnioz soñari. EZ Man II 44. Apeza tresna sakratuaz iauntziz gero. SP Imit IV 5, 3 (Ch iaunzkura, Ol soñeko). Aldagarrien eta bertze tresnen ederkitasuna. SP Phil 331 (He 332 tresna). Hauk othe dire Jesusi / tresna egiñ berriak. Gç 83. Gero muthillak atheratu izan zituen zillhar eta urre erreztunak eta tresnak. Urt Gen 24, 53 (Ur jantziak). Orduan distiatuko dute pobrearen tresna txarrek. Ch I 24, 5. Baldin sartzen bada zuen batzarrean gizon bat urhezko erhastun bat duena eta tresna ederrez bestitua. He Iac 2, 2. Ezagutu zuen tresnak zirudiena baño geiagoko gizona zela limos-artzallea. Mb IArg I 183. Aldatzenzéla tresén obrénes. (1781). LE ( in BOEanm 373 ). Jantzíarazirík mánta edo trésena txuri bát. LE Doc 162. Partitu-túzte nere trésenak. LE Io 19, 24 (Lç abillamendu, He bestimenda, TB arropa, Dv soineko, EvS suñeko, Ol yazki, Or, Ker, IBk, IBe jantzi). Tresna txarrez jantzirik. Gco I 420. Tresnak urratzen bazaizte, adabatzen zaizte. AA II 60.
    sense-3
    3. (gral.; Dv, H), tresen (B) Ref.: A (tresna, tresen); Gte Erd 285 .
     (Usado, como sust. o adj., aplicado a personas, con un sentido peyorativo amplio). "Gizon tresna bat, un malotru" Dv. "Persona grosera" A. "Au ume tresna! (AN-5vill, B)" Gte Erd 285 (junto a traste, pisti, maltzur, etc., de otras zonas). Cf. VocNav: "Tresna, revoltoso, enredador. Se aplica comúnmente a los niños (B)".
    Zer mutil zuzenak edo zer tresna biurriak dabiltzan nagusiaren inguruan. Lar Fueros 49. Kurritu duen ondoan Frantzia guzia / tresna tzar horrendako hartu gutizia. Prot 67. Eta atzea emonik / dirautsa: "ken, ken ortik: / baiazauat tresnea". Zav Fab RIEV 1909, 33. Balin badu etsaik aphezak herritan, / bilhatu behar dire tresna tzarrenetan. Hb Esk 197. Ondo tresnak zerate! Arr GB 73. Ez da bada deithoragarri bazterrak hola nahas ditzan tresna txar horrek? Laph 112. Ala gertatzen da mundu trena onetan. "Pícaro mundo". DicM (ed. 1877), 81 (AB Dic 88 tbn. tresna). Bazakinagu, tresna makurra, / ez dunala hik hatsa laburra. Elzb Po 207. Etzuen ikusi emazte uli, gizon tresna eta haur basa [...] batzu baizik. HU Zez 121. Bazen Xanti izena zuen gizon tresna bat. Lanari aspaldi tiro emanik, jikutriaka bizi omen zen. Zerb Artho 41. Eta nori [eman dio]? Arrotz bati, jende tresna zenbeiti, behar bada. Barb Sup 159. Badakik ze tresna den Errekaluzeko Piarres. Zub 63. "Gizon tresna"! Hitz horrekilan izendatzen ginuen Eskual-Herrian gizonxkila zerbait, kixkila, entherka, aise mokokaria. SoEg Herr 20-10-1960, 1. Landibar deitu beste Nafartar bat, tresna ona diotenaz. "Bon numéro". Ardoy SFran 90. Gure eskualdean, "artxero" deitzen dugu gizon "tresna" edo "errementa" bat. Larz Herr 28-3-1968, 4.
    azpiadiera-3.1
    " Ori izen tresna! ¡qué nombre tan feo!" A Apend. .
    azpisarrera-1
    BURDIN-TRESNA. a) Armadura.
    Arren othoi berriroki bianda iretsia, / egizu den fedearen burdin tresna lodia, / borondate fermuaren erredola gogorra. EZ Man II 79.
    b) Herramienta metálica.
    Biortzeko burni-tresna bat da. JMB ELG 69.
    azpisarrera-2
    TRESNA-ERTI. Arte decorativo de utensilios.
    Isturitzko tresna-ertia: 1, katukia; 2, zaldia; 3, zaldi-burua. JMB ELG 43.
    azpisarrera-3
    TRESNA-ESKOBA. Cepillo de ropa. "Tresneskofa, buste" Deen I 112.
    azpisarrera-4
    TRESNA-FONETIKA. Fonética acústica, que se vale de aparatos.
    Nondik nekarkioke, bada, nik argitasunik, nere hala-holako belarriarekin, gisa horretako gizonek zeharo argitu ez duten auziari? Makinaren baten bidez, esan lezake norbaitek, tresna-fonetikaz oroiturik. MEIG VI 99.
    azpisarrera-5
    TRESNAPEAN. Bajo los arreos.
    Gamelu baten tresna-pean [idoloak] gorde zituen. Lard 40.

    tresna

    tresna
    << seme 0 / 0 ume >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper