OEH - Bilaketa

159 emaitza maila bilaketarentzat

Sarrera buruan (49)


Sarrera osoan (110)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
osagarri.
tradizioa
Tr. La forma más usual es osagarri . Hay osakarri en CrIc y, junto a osagarri, en Moguel. Aparece osogarri en Tartas y, junto al más usual osagarri , en Añibarro. Hallamos además osegarri en Etchart. En DFrec hay 38 ejs. de osagarri, 10 de ellos septentrionales.
sense-1
I. (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (AN, L, BN, S, R; Ht VocGr 421, VocBN , Gèze, Dv, H), osegarri, osogarri Ref.: A; Lrq; ContR 521; Iz R 299; Satr VocP; Gte Erd 123, 290 .
Salud. "Propice à la santé. Jan-edan xuhurrak baino zer da osagarrirako hoberik?, la modération dans le boire et le manger, qu'y a-t-il de plus favorable à la santé?" Dv. " Iainkoak dizula osagarri on, que Dieu vous donne bonne santé" H. " Bere osagarriaz arrenguratia da (BN-arb), fleitean ibiltzen da ori beti (BN-ciz)" Gte Erd 123. v. osasun. Tr. Documentado desde Dechepare en textos bajo-navarros, suletinos y roncaleses, a partir del s. XIX tbn. lo emplean algunos labortanos como Duvoisin, Elizanburu o Zerbitzari; en el XX tbn. la hallamos en algún autor occidental como Aresti.
Jainkoa dela zureki [...] eta dizula osagarri deseatzen duzuna. MRos 10.2r (cf. infra como fórmula de saludo o de despedida). Bere nahiz eri denari, nork bilha dezakeio osagarri? "Santé" . O Pr 94 (v. tbn. el mismo ej. en Arb Igand 150). Helgaitz laurdena, osagarri gaztena, herio zaharrena. Ib. 227. Urrun hiriti, urrun osagarriti. Ib. 676. Jinkoaren zerbütxüko korpitzen osagarria. FPrS 19. [Herioak] gizona eta emaztia bere adinik hobenian, bere gaztetarzünian, bere indar eta osagarri handienian atrapatzen ditu. Tt Onsa 138. Bere osagarri korporalaren hobeki bere eritarzinian ardiasteko. Tt Arima 55 (66 osogarri ). Tristezia bano batez zure osagarria mendretzen düzü. Mst III 27, 2. Osagarri, ohore, berdhüde ta honki güziak adiskidiari dütügünak opatzen. Egiat 207. Osagarri hun bat desiratzen dizüt. Xarlem 223. Zunbatek eztioie üllü hoier zor bere osagarria! Ip Dial 17 (It, Ur, Dv osasun ). Aziendak erakhusten du osagarri ederra. Dv Lab 236. Izurritea ari zelakotz, nihor ez zuten sartzerat uzten, osagarriaren baimenik edo lekhukotasunik gabe. Laph 58. Jainkoak osagarri eman dezazuen, / Bihotzaren erditik othoitz dut egiten. Elzb Po 193. Osagarriz ahul, egun osoz nekhean. Zby RIEV 1908, 416. Emon dazabeila osagarri eta grazia xunto bizi izaiteko bakian eta amorioan. Mdg 139 (128 <-ss->). Holakoer emanen baitakotet sarri / Sekulako sosegu eta osagarri. Ox 70. Segituz laborantzari, / Biltzen dugu osagarri. / Ontasun aski eta nasaiki / gorputzen hazkurri. Etcham 188. Osagarri oberenian bizi da. Zub 62. Daniel ikusi zuen oso eta osagarri onean. Zerb IxtS 70. Zu gazte osagarri handikoa, berehala has zure lagun penatuaren laguntzen. JEtchep 14. Edade ederra, bai, oso ederra, osagarri onarekin bizi izateko. Arti Tobera 281. Luzaz egon zen ospitalean... Orai ez du osagarri haundirik. Larz Iru 104. Iduri zaut behinere ez dutala osagarri hoberik ukan! "Santé" . Ardoy SFran 243. Baserritako lanak berekin dakarzki / osagarriarentzat aize ta iguzki. Xa Odol 147. Ene osagarriaren erdia han utzia. Etchebarne 54.
v. tbn. Bp I 78. CatLan 155. Mercy 31. AR 323. CatLuz 24. UskLiB 85. Etch 236. SalabBN Mt 10, 8. Hual Mt 13, 15. CatR 59. LuzSerm 283. ChantP 88. Elsb Fram 184. HU Zez 185. CatJauf 128. StPierre 36. Const 29. JE Ber 88. Lf Murtuts 40. Larre ArtzainE 132.
azpiadiera-1.1.1
(Empleado en fórmulas de saludo o despedida).
Haren zerbitzari xipiak, gogo honez gorainzi, bake eta osagarri. E 5. Donagraziako Abadiari [...] bai eta [...] gure proküradore Süberoakoari [...], osegarria. Etchart 1.1r. Jaun maira, parka izaguzu, / otoi, berriz artio, / gai hun eta osagarri / eta izan zite sendo. AstLas 37. D. Resurreccion Maria, osagarri. Mdg 127.
azpiadiera-1.1.2
(En dat., precedido de gen.; fórmula empleada en los brindis). A (tu, su...) salud.
Proposatu zuen Erregeri baso bat arno edan zezan populuaren bistan eta haren osagarriari. Elsb Fram 98. Zure osagarriari, lagun maitea! JE Bur 133. Arno onetik baso bana / dugun edan / elgarren osagarriari / lorietan. Etcham 95. Zure osagarriari! (Edaten dute). Larz Iru 138.
azpiadiera-1.2
2. (Lar, VocCB Dv, H), osogarri ().
Complemento. "(Lo que falta para) acabalar" Lar. "Adición" Ib. "Consumación, última perfección" Ib. "Cumplimiento, complemento" Ib. "Lleno, complemento" Ib. "Añadidura en peso, medida" Lar, . "Apéndice, complemento, suplemento, aditamento" VocCB . " Oihal berriari gaizki iratxekiko diozu oihal ihetxea osagarritzat, [...] pour complément" H.
Burnibide joan-etorrien osagarri eta laguntzalle bezela [...] beste era oietxek eskeintzen dira. EAEg 17-11-1936, 319. Artxandako Goroikizko eta osagarrietaz baliatzeari buruz. "Instalaciones complementarias" . Ib. 20-3-1937, 1323. Maite-sugar bizi deritzon leloa orren osagarri da, ta an berrirotzen du zerura-nai ori. Or ( in Gazt MusIx 32 ). Bi jokabideok [...], alkarren lagun eta osagarri ditezke euskal-kulturari buruz. Gazt MusIx 7. Zehaztapen zenbait eman nahi dut [...], Labandibar jaunak idatzi duenaren osagarri. Mde Pr 265. Prantziskotar eskola eta Arantzazuko giroa, bi-biak etorri dira aurtzaroko munduari osagarri zoriontsua ematera. Vill ( in Gand Elorri 12 ). Ez genuke inolaz ere deus egin behar elkarren osagarri liratekeenak elkarren etsai tankeran ager daitezen. MEIG IX 30.
azpiadiera-1.2.1
Apéndice, suplemento (de un libro).
Itzaurrea eta osagarria. 'Apéndice' . Aran SIgn I. Aita San Inazio Loyolakoaren bizitza [...] osagarri eder batekin, Jesusen Lagundi bereko A.J. I.A-k geitu ta ornitua. Aran SIgn ( (ed. Tolosa, 1886)) I (ap. DRA ). Mariaren illari osagarria. Arr May 146. Suplemento izendatu zuen eraskin edo osagarrira. MEIG VII 52.
azpiadiera-1.2.2
Militar de complemento. Cf. OSAGARRI-MAILA.
Osagarrien mallan sarjento dan Alvarez Rodriguez'dar Eukeni. EAEg 23-1-1937, 879.
azpiadiera-1.3
3. (Vc, B ap. A ; (V), Izt 71v, Dv, H), osakarri (V ap. A ; ), osogarri.
Remedio, medicamento. v. osabide, osagai, osagailu. Tr. Documentado en autores vizcaínos de los ss. XIX y XX, y en Berrondo.
Osagarri edo erremedioak. Mg CC 135s ( CO 76 osakarri ). Asierati gatxari bidera urten biar jakola, ezpabere berandu datozala osakarrijak. Mg PAb 124. Asmatu dirian osagarri ta botika guztiak. LoraS 15. Jesus maiteak emoten deuskuzan osagarri arimazkoak dira. Ib. 75. Bada lapurkeria da, ostuteko artu zenduan gogoaren osogarria. MisE 152. Nundi jatorkon arimiari gatxa, an iminten dau sakramentu onek arimiaren osagarrija. fB Ic III 275. Osagarri edo botikarik eragilleenak. JJMg Mayatz 65. Zelan emoten da osagarri au? Ur Dial 16s (It sendaki, Dv sendakari, Ip sendogarri ). Zetarikoa daben gizonak zauria, / Atarikoa bear dau osagarria. AB AmaE 336. Gaiso-oste baten sendotuteko / da osagarri bakarra. Azc PB 79. Iaungoikoak emon eikeon osasuna, beste lurreko osagarriak ez. Ag AL 91. Konfesoreak aginduten deutsazan osagarriak. Itz Azald 146. [Osagilleak] aginddu ebazan Josetxorentzat osagarriak. Echta Jos 343. Atarako guztiz ona izan doan osagarri, arako amoniako deritxon gatza. Alt EEs 1912, 128. Osalariak bere, gexoari osagarri, edari ta janari bardiñak beti eztaroakoz emon. EEs 1917, 38. Gexo ba'zagoz, ez bildur izan, / Nerau naz osagarria. Enb 98. Osagarri au artu ezkero, egingo neuke Bizkai guztian be seme-alaba alper bat aurkitu ezetz! Bilbao IpuiB 173. Izan zeitekean aitaturiko esamesen bat osagarri izatea errikoen aurrean. Erkiag BatB 65. Gaitzari orduan bertan jarri zioten osagarrietatik bat. "Remedios" . Berron Kijote 86.
azpiadiera-1.3.1
Gure Euskalerri maite onek gorputza baino arima osagarri-bearrekoago du. A Y 1934, 9.
azpiadiera-1.4
4. Componente. v. osagai (I, 3).
Barkoxeko koplakaria agertzeke eztaiak bear-bearreko osagarria palta baitzuten. Etxde JJ 270. Sinfonia batean ere, tajugabeko dirudian ots batek balezake bere tokia eta guztiaren armonia ta egokitasuna egiteko, osagarri bezala, asko lagun dezake. Vill Jaink 49. Egia da hizkuntza bat sistema dela eta sistema horren zatiak edo osagarriak ez direla deus sistemaz kanpora. MIH 96.
sense-2
II. (Adj.).
azpiadiera-2.1
1. (Lar, (V)).
"Curable", "sanable" Lar, .
azpiadiera-2.2
2. "Parte integral, integrante, parte osagarria " Lar. "Parte integral, (c.) parte osogarria " .
azpiadiera-2.2.1
Ara emen, kristinaubak, gaiski esaliaren azkeneko txaplata osagarrijak. fB Ic II 191.
azpiadiera-2.3
3. (V-gip ap. Etxba Eib ; (V), (V), Izt 108v), osakarri.
Saludable, sano; (lo) que cura, medicinal. "Medicinal" . " Goizian goizago jaikitzia, osagarrixa " Etxba Eib.
Ar zazute edolarik urtean bein janari osakarri au. Mg CC 208. Penitenzia osakarri edo medizinalak. Ib. 145. Batari deritxo medizinala edo osakarria. CrIc 164. Gorputzeko gatx bakotxak dituan legez bere medizina osagarriak. LoraS 14. Lora gozo osagarriak dituan lorategi eder usaintsu bat. Ib. 4. Argi-erraiñu osagarri ori nondik etorri iatzu? Ag AL 117. Zelan artu bear dira esetsiak? Umiltasunagaz eta bildur osagarriagaz. Itz Azald 187. Barre-egitia osagarrija da. Kk Ab II 9. Erri dana izurri biurriak atxiki dun ezkero, atoz oin osagarriz. 'Paso expiatorio' . Zait Sof 193.
azpiadiera-2.4
4. osogarri.
"Integro, integral (c.), osoa, osogarria, kabala, neurri betekoa " .
azpiadiera-2.5
5. Complementario; suplementario.
Agindu au zeatz betea izan dedin erabaki osagarriak ematea. "Intsrucciones complementarias" . EAEg 1936, 416. Geltoki Buruak [...]. Geltoki Buru-ordekoak [...]. Buru osagarriak. "Jefes suplementarios" . Ib. 27-12-1936, 660.
azpisarrera-1
OSAGARRIAN.
(Estar, etc.) con salud, sano. v. OSAGARRITAN.
Osagarrian direnek ez dute behar medikurik. TB Mc 2, 17 (Leon osagarriko ). Osagarrian eta / lanarentzat lotsa, / neke handirik gabe / bizi nahi ontsa. Mattin 85.
azpisarrera-2
OSAGARRIKO.
azpisarrerakoSense-2.1
a) "Qui appartient à la santé" Dv.
azpisarrerakoSense-2.2
b) Sano.
Ez dira osagarrikoak mediku beharretan. Leon Mc 2, 17 (Dv, HeH, Ker, BiblE osasundun, Ol sendo; He sendo direnek, Or onik daudenak, IBk ondo daudenek ).
azpisarrera-3
OSAGARRI-MAILA.
Escala de complemento.
Osagarri-mallako ofizial, brigada eta sarjento guziak. EAEg 2-12-1936, 438. Osagarri-mallan zeuden zenbait Izardunek. "Oficiales de complemento" . Ib. 4-2-1937, 979.
azpisarrera-4
OSAGARRI-MOTA.
Escala de complemento.
Oñezko Osagarri auetako Alferez mallara igo bedi. "Alférez de la escala de complemento" . EAEg 27-1-1937, 912. Osagarri muetan Artilleriko sarjento dan Alfaro Martinez'dar Karmel. "Sargento de complemento" . Ib. 11-3-1937, 1249.
azpisarrera-5
OSAGARRI-SAIL.
Escala de complemento.
Osagarri Sailleko Alferez mallara igo dedilla. EAEg 27-1-1937, 911.
azpisarrera-6
OSAGARRITAKO Duvoisin remite a osagarridun
azpisarrera-7
OSAGARRITAN (Foix (ap.Lh )).
(Estar, etc.) con salud, sano.
Osagarritan zireno, hanitx obra hun egiten ahal düzü. Mst I 23, 4 (Ip, Leon osagarritan; SP, Ch osasuna duzuino, Ol sasoalik ). Hanitz plazer hartzen dit / osagarritan bazira. Xarlem 138. Zeren gizenarazten dituen osagarritan direnean eta errekitatzen eri direnean. Dv Lab 14. Zure aitak hil du aratxe gizendua, zeren osagarritan itzuli zaioen. Dv Lc 15, 27 (Leon osagarritan ). Ama emazte bakar baitzen eta ez beti osagarritan. Larre ArtzainE 42.
azpisarrerakoSense-7.1
(Con suf. de comparación).
Osagarritanago izanen da hola hazten den azienda. Dv Lab 265.
azpisarrera-8
OSAGARRIZKO.
Saludable, curativo.
Zeinbat erakoa izan leiteke, konfesoreak iminten daben penitenzia? Bitakoa: osagarrizkoa eta kitugarrizkoa. Itz Azald 148. Halako hazkurri arin, haztarik gabeko zer bat --osagarrizkoa hargatik-- odoleratzeko gure lehenbiziko arbasoek etzuketena. JE Ber 95.
osagarri
<< 1 oro 0 / 0 piramide >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper