OEH - Bilaketa
344 emaitza ma bilaketarentzat
Sarrera buruan (6)
Sarrera osoan (338)
- abiatu
- agrada izan
- ahal
- ahalke
- ahalketu
- aho
- aiterri
- aitzindu
- akiarazi
- alabaizun
- alafede
- alajainkoa
- alaxede
- alderdi
- aldiz
- altxatu
- amodio
- apaindu
- 1 apapa
- 2 apatx
- arabera
- ardoxka
- argitasun
- arindu
- arraiki
- arraingorri
- arrastu
- 2 arteka
- 1 askatu
- 1 aski
- atera
- 1 ateri
- atzarri
- aurkintza
- aurtemein
- aurtiki
- azantz
- azeri
- 2 azpil
- bahi
- bahitu
- bailara
- bainu
- bakar
- baratatu
- bastart
- bee
- behar
- behartu
- 1 behatu
- bekoki
- beltzuri
- berantxe
- berekilako
- besapeko
- bete
- betondoko
- bidatze
- bidegabe
- bihotzerre
- 2 bilatu
- bipildu
- birjina
- bitxitxo
- bizilagun
- bizkar
- 1 botoi
- dainatu
- damu
- debekatu
- dei
- dena ere
- doi
- donetze
- durduzarazi
- edeki
- ederretsi
- edoski
- ehortzi
- 1 ele
- endrezu
- enpetxura
- entresatu
- erabili
- eragetu
- eseri
- eskautun
- 1 esku
- eskuko
- estakuru
- estali
- 1 estatu
- estekatu
- etxe
- ezagutza
- ezarri
- ezetz
- ezeztatu
- fantasia
- fede
- gain
- gaindi
- gaitz
- gaizki
- 1 galdatu
- garbitu
- 1 gau
- gertirudi
- gomendio
- 2 goritu
- gorordi
- gorputz
- gorribelztu
- gosetu
- haizatu
- 1 hala
- halakatu
- halako
- halere
- hamaikagarren
- 1 hartu
- 1 hartze
- hastu
- hatu
- hatz
- helbide
- heste
- higatu
- 1 hil
- 3 histu
- hitz
- hoben
- honetaratu
- hortz
- hozkeria
- 1 hozki
- 1 huts
- ibili
- 2 idoi
- iduritu
- ihes
- ilargi
- iragaile
- istapeka
- isurtatu
- itsas aingira
- izan
- izanarazi
- izari
- izkinatu
- izpika
- izutuki
- jabe
- 1 jakin
- jauzi
- jauztekatu
- 1 jo
- joanarazi
- joapide
- kalte
- 1 kara
- kargatu
- kargu
- kauxu
- ketsitu
- kikera
- kikerazpiko
- kirastu
- kito
- klask
- konbertsatu
- 1 kontu
- kordokarazi
- 1 kostatu
- kozina
- kresal
- labaindu
- labore
- labur
- 1 laburki
- lagundu
- landerkeria
- 1 lantzoi
- larrutu
- lasterkarazi
- 1 lau
- lauoineko
- laztan
- laztantxo
- laztu
- lañoki
- lege
- 2 lehorki
- lekuko
- lentoi
- lerratu
- 1 letxera
- lohitu
- 1 lotu
- 1 magal
- mahaitar
- mahastu
- mahats
- mahatsoko
- mahatsondo
- mahomatar
- mailatu
- 1 mailu
- maindire
- maitale
- maixiatu
- maixiatzaile
- maizter
- makaela
- 2 makets
- mako
- maldade
- 2 malko
- mamiñun
- 1 manatu
- maratila
- marrantatu
- 1 marruka
- masailalde
- 1 masusta
- 2 matanta
- matto
- matxakatu
- 1 matxo
- 1 mejoria
- 1 men
- 1 mende
- 2 mende
- meneko
- merlatu
- mestura
- mezutu
- mihitaño
- momar
- motz
- mozki
- 1 mozkin
- mu
- mukurutu
- 1 mulko
- 1 murrizki
- 2 mus
- musu
- musukatu
- muxumartin
- 2 nabarmendu
- nagatu
- nagusi
- 1 nahi
- nasaitu
- neitgarri
- neuganatu
- neuregaindu
- neurri
- ni
- niregaindu
- nore
- odol
- ohar izan
- oharkabe
- ohart-eskas
- okertu
- 1 olde
- oleki
- 1 on
- ondiko
- 1 onetsi
- ongitu
- orde
- ordez
- orduko
- oso
- 1 pa
- papertegi
- 4 papo
- 1 pare
- partalier
- parte
- pelakatu
- pena
- pentsamendu
- petral
- 1 pika
- pirdila
- 1 pisu
- pitzikatu
- plaza
- promes
- 1 sail
- sakon
- salatu
- saldu
- sendo
- sineste
- sobera
- soin
- sosegatu
- sudur
- suerte
- tarratatu
- taska-taska
- toki
- 1 tornu
- trapu
- traste
- tregoa
- tupitu
- turrusta
- txanda
- txatiko
- 1 txirdil
- ubel
- 1 uko
- urlia
- ustekabe
- utzi
- xafarratu
- xarmagarri
- xehatu
- xuxendu
- zaluxko
- 1 zarpa
- zein
- zer
- zerbaitto
- zilo
- zimikatu
- zimurtu
- zintzur
- zirtzilkeria
- zoratu
- zu
- zurkaizgarri
goiburua
ongitu.
tradizioa
Tr. Documentado en textos septentrionales desde mediados del s. XVII. Al Sur se encuentra en Mendiburu, Lizarraga de Elcano, Aguirre de Asteasu, Iztueta y MSIgn . No hallamos ningún ej. del s. XX. La forma mejor atestiguada es ongitu. Hay ungitu en Oihenart y Hiribarren, y honkitu en los suletinos Belapeyre, Mercy, Eguiateguy (211) y UskLiB .
sense-1
1.
(AN, Sal ap. A
; SP, Lar, Añ (AN), Dv, H),
ungitu,
honkitu.
Reparar, arreglar, subsanar, remendar; mejorar, hacer bueno. "Accommoder, appropier" SP. "Acomodar, componer" Lar, Añ. "Adobar generalmente" Lar. "Componer lo descompuesto" Ib. "Retejar" Ib. "Subsanar, gaizkiren bat ongitu " Ib. "Abonanzar el tiempo, eguraldia [...] ongitu " Ib. "Emendar la vida, costumbres" Ib. " Bere sareen ongitzen ari ziren (Mc 1, 19), [...]. Bere egitekoak ongi ditzan bezain sarri, sitôt qu'il aura remis ses affaires en bon état. [...] Soina laburregi duzu, ongitu behar duzu, [...] il vous a la faute réparer" H.
Hura behar du limaztatu eta zorrotztu bertze bertuteen eserzizaz eta hala hek ere, batak bertzea ongituz, finkatuz eta edertuz, ezellentago eginen dira eta ederrago. SP Phil 181 (He 183 zorrosten eta aphaintzen). Orhitü Jesü-Kristen hilziaz, Kalbarioan ikhusten bagünü bezala eta haren minez honki gure bihotzak. Bp I 76. Itxe bera ongitzeko, berritzeko edo berriro jasotzeko. Mb IArg I 221. Ongitzen diote buruko illea. Ib. 392. Xahat ezazü, sanktifika ezazü, kreatüretarik zilhet ezazü, honki ezazü bere bekhatien dolümenaz. Mercy 24. Hargatik ere naiz hain beldur gaixki detzadan ongitu nahian. Revol 119. Ongi konfesatzeko artu bear degun ongitzeko asmo oso-oso au. AA III 511. Eztáki gaizki itén, / ongi itén bai betí [...], / gaizki guziak ongitzen. LE Kop 81. Gure bihotzen honkitzeko kapable diren erreflekzioniak hartan gaiñen egiten dütügülarik. UskLiB 63. Argien eskasean, bilhatu zuen azpikoen ungitzea eta prestutzea. Hb Egia 32. Egia da Elias ethortzekoa dela eta gauza guziak ongituko dituela. Dv Mt 17, 11 (Lç, He bere estaturako ditu, TB xuxendu, EvL, SalabBN erreparatu, Ip aphaintü, Echn konpondu, Ur lengoratu, Or, BiblE eraberritu).
v. tbn. Izt C 369. MSIgn 357.
Reparar, arreglar, subsanar, remendar; mejorar, hacer bueno. "Accommoder, appropier" SP. "Acomodar, componer" Lar, Añ. "Adobar generalmente" Lar. "Componer lo descompuesto" Ib. "Retejar" Ib. "Subsanar, gaizkiren bat ongitu " Ib. "Abonanzar el tiempo, eguraldia [...] ongitu " Ib. "Emendar la vida, costumbres" Ib. " Bere sareen ongitzen ari ziren (Mc 1, 19), [...]. Bere egitekoak ongi ditzan bezain sarri, sitôt qu'il aura remis ses affaires en bon état. [...] Soina laburregi duzu, ongitu behar duzu, [...] il vous a la faute réparer" H.
Hura behar du limaztatu eta zorrotztu bertze bertuteen eserzizaz eta hala hek ere, batak bertzea ongituz, finkatuz eta edertuz, ezellentago eginen dira eta ederrago. SP Phil 181 (He 183 zorrosten eta aphaintzen). Orhitü Jesü-Kristen hilziaz, Kalbarioan ikhusten bagünü bezala eta haren minez honki gure bihotzak. Bp I 76. Itxe bera ongitzeko, berritzeko edo berriro jasotzeko. Mb IArg I 221. Ongitzen diote buruko illea. Ib. 392. Xahat ezazü, sanktifika ezazü, kreatüretarik zilhet ezazü, honki ezazü bere bekhatien dolümenaz. Mercy 24. Hargatik ere naiz hain beldur gaixki detzadan ongitu nahian. Revol 119. Ongi konfesatzeko artu bear degun ongitzeko asmo oso-oso au. AA III 511. Eztáki gaizki itén, / ongi itén bai betí [...], / gaizki guziak ongitzen. LE Kop 81. Gure bihotzen honkitzeko kapable diren erreflekzioniak hartan gaiñen egiten dütügülarik. UskLiB 63. Argien eskasean, bilhatu zuen azpikoen ungitzea eta prestutzea. Hb Egia 32. Egia da Elias ethortzekoa dela eta gauza guziak ongituko dituela. Dv Mt 17, 11 (Lç, He bere estaturako ditu, TB xuxendu, EvL, SalabBN erreparatu, Ip aphaintü, Echn konpondu, Ur lengoratu, Or, BiblE eraberritu).
v. tbn. Izt C 369. MSIgn 357.
azpiadiera-1.1
(Part. en función de adj.).
"Adobado"
Lar.
"Reparado así"
Ib.
azpiadiera-1.2
(Dv, H),
ungitu (L ap. A
).
Restablecer(se), curar(se), sanar(se). " Guti iateak ongitu nau, guti iateaz ongitu naiz, manger peu m'a rétabli, de manger peu, je me suis rétabli" H.
Astrugaitzaren hiltzea ezta hiltzea bana ungitzea. 'Guérir' . O Pr 52. Galdegin zaroen, bada, zer orenez ungitu izan zen eta hek erran zioten: "Atzo zazpigarrenean orenean utzi izan baidu sukharrak". He Io 4, 52 (Dv hobekitu ). Ongitu ondoan inen dut disponiturik daukatena nere aziendas. (202). LE-Ir. Orduan erran zion gizon hari: heda zazu zure eskua. Eta hedatu zuen eta bertzea bezen ongitu zen. TB Mt 12, 13 (Lç, BiblE sendatu ).
Restablecer(se), curar(se), sanar(se). " Guti iateak ongitu nau, guti iateaz ongitu naiz, manger peu m'a rétabli, de manger peu, je me suis rétabli" H.
Astrugaitzaren hiltzea ezta hiltzea bana ungitzea. 'Guérir' . O Pr 52. Galdegin zaroen, bada, zer orenez ungitu izan zen eta hek erran zioten: "Atzo zazpigarrenean orenean utzi izan baidu sukharrak". He Io 4, 52 (Dv hobekitu ). Ongitu ondoan inen dut disponiturik daukatena nere aziendas. (202). LE-Ir. Orduan erran zion gizon hari: heda zazu zure eskua. Eta hedatu zuen eta bertzea bezen ongitu zen. TB Mt 12, 13 (Lç, BiblE sendatu ).
sense-2
2.
"Raccommoder, réconcilier, remettre d'accord des personnes brouillées ensemble. [...]. Se réconcilier. Ongi bedi bere senharrarekin (1 Cor 7, 11)"
H.
azpisarrera-1
EZIN ONGITUZKO.
"Irréparable, irrémédiable" Dv.
ongitu
-
ongitu. Tr. Documentado en textos septen...
-
1. (AN, Sal ap. A ; SP, Lar, Añ (AN), D...
-
(Part. en función de adj.). "Adobado" L...
-
(Dv, H), ungitu (L ap. A ). Restablecer(...
-
2. "Raccommoder, réconcilier, remettre ...
-
EZIN ONGITUZKO. "Irréparable, irréméd...
<< 1 onetsi 0 / 0 orde >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
