OEH - Bilaketa

344 emaitza ma bilaketarentzat

Sarrera buruan (6)


Sarrera osoan (338)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
mako.
tradizioa
Tr. Documentado en textos meridionales de los ss. XIX y XX. Al Norte lo emplean Duvoisin, Hiriart-Urruty, Barbier y GAlm . La forma mejor documentada es mako . Hay maku en Moguel.
Onom.: A domno Sancho Macua de Echeuerria. (1224) Arzam 337. Semero Macua de Guiçairudiaga. (1257) GLarr SJ 384. Juce Machua. (1366) Arzam 337.
sense-1
1. (G-to, AN-5vill, L, B ap. A; SP, Lar, Aq 212 y 240 (AN), Dv, H, Garate Cont RIEV 1933, 100), maku.
Gancho, garfio, arpón. "Gancho de hierro, kakoa, gakoa, makoa " Lar. "Aferrar, [...] burniak, kakoak, makoak eransi " Ib. Harriet cita a Etcheberri de Ziburu, pero en éste se lee mazoak (<maçoac>). Cf. VocNav s.v. maco. Para maku en PaterN 5, v. TAV 2. 2. 15. v. makola.
Harri gainaldean baziren bi burdin-mako besada erdi bat edo bien artean zeharka. Mde Pr 113.
azpiadiera-1.1
Kakoa ortik eta / emendik makoa, / esaten zuen zala / Montuengakoa.Izt Po 143 (v. KAKO-MAKO).
azpiadiera-1.2
Beste anitzek-ere / txarkeria asko / esan izan dituzte / euskararentzako: / batzuetan inki ta / besteetan mako, / izuturik txokoan / egongo dalako. Izt Po 142 (Cf. inkimako).
sense-2
2. (V-arr, AN-5vill), maku (Zubiau Burd) Ref.: A; Caro Vera 46 .
"Circunferencia de la rueda del carro. Burpil batentzako gauzarik bearrenak dira: masterra, erraillak eta makoa (V-arr). Algunos llaman mako a cada uno de los seis o siete arcos de que habitualmente se compone esta circunferencia" A. " Makubak, llantas de la rueda" Zubiau Burd. " Mako, rama pequeña de forma angular (en el carro)" Caro Vera 46.
Dendal-arrija, tximela, makubak, kateiak, giltzak, kurutziak [...]. Mg PAb 134 (en una lista de utensilios de ferrería). Gurpillak, gurdiarenak bezela egiñak ziran; ta aien ardatz, beso, mako ta buhuiñak urtuzkoak ziran. Ol 3 Reg 7, 33.
sense-3
3. (V-ple-arr-oroz ap. A).Arco.
Iru mako edo arri-uztai egozan kalean bertan. A BeinB 83. Antiguako kalean da pelota lekuko ertz baten mako (erdaldunen arco) guztiz politak egozan. Ag Kr 216. Ara non dagoan bera, Mañasi, eliz ondoko makoaren azpian. Ib. 220. Lotutako makil bigun orrek egiten duan adar edo makoari (arkuari). EEs 1917, 54. Eguzkiak bere mako ederrean astiro bilduki, Yainkoaren bakean uzten ditu aintzirak eta urmael aundiak. 'Cintre'. Or Mi 106. Mako ikuseziñetik zintzilika itxas-magalean eguzkia astiro kotatzen dan bitartean. TAg Uzt 8. Bi buruleku-arko edo mako apalak, ondo berdindu gabeak. Garm EskL I 124.
v. tbn. Arruti in Onaind MEOE 816.
azpiadiera-3.1
"Curva, makua, jita " Dgs-Lar 4.
Ara lênen izpia biotzaren pozgai; / gero, mako bat, gero [...] / biribil irteten da menditikan ustai. "Curva" . Or Poem 533. Erletako makoan zubi berritik gora ibilli giñan. JAzpiroz 153. Zati ebakiak, beren makoak saretzen dituzte. "Curvas almenadas" . MEIG IX 127. (en colab. con NEtx)
azpiadiera-3.2
Arco (arma).
Makoa etzan besterik adaska ausi-gaitz makotu edo okertua baño, muturretik muturrera idizila ten ebana. Larrak EG 1958, 371s.
sense-4
4. "Crocs, crochets, dents arqués et recourbés de certains animaux" H.
sense-5
5. "Griffes, ongles crochus de quelques quadrupèdes ou oiseaux. Par analogie, main avec les doigts recourbés en dedans. Makoan sartzen badut, etzaut khenduko, si je l'entre dans ma griffe, on ne me l'enlèvera pas" H.
sense-6
6. "Crochets, termes d'imprimerie ou d'écriture, autres que la parenthèse. Makoen artean diren hitzak, les mots qui son entre crochets" H.
Sagaratua ez dan Elizan, mako tartean dagona ez bedi esan. Or MB 797. Obeto ulertzearren [...] sarritan mako-barruetan itz errezagoa-edo jarten dot. Ker ( in MEIG III 47 ).
sense-7
7. "Portion courte d'une branche cassée qui reste tenant au tronc" H.
sense-8
8. "(AN-araq, L, B), horca u horcón" A.
azpiadiera-8.1
"Mako: burdiñazkoa, ortzek itzian gisa gorotza iraultzeko (AN-gip)" (Comunicación personal). "Rastrillo de hierro empleado con el estiércol en la cuadra, y puede tener tres, cuatro o cinco dientes (BN-lab)" Garm LexEV 183.
Etxeko esku-tresna guziak zurezko ziri hartarik dilindan: aitzur, jorrai, aitzur-sarde, pikotza, hiru-hortzeko eta burdinarik zuten guziak (haiotza, mako, belar ateratzeko, lasto ateratzeko eta orain guti ezagutuak direnak oro). Larre ArtzainE 105.
sense-9
9. "(L), arrejaque, vencejo, atadura" A.
Zerbitzuko tresnak, hauts-untziak, trukesak, suhatsak, makoak eta su-untziak kobrez egin zituen. Dv Ex 38, 3 (Ur kako, Ol sarde, Ker zarda, Bibl, BiblE (-es-) sardexka).
sense-10
10. "(L, BN-mix-baig-lab), báculo" A. "(R), cayado" Ib. Cf. ARTZAIN-MAKO.
sense-11
11. "(L-côte), púa de tenedor, de horquilla" A.
sense-12
12. Clave.
Arkitzen da [...] egin onen gañetik zergatik arin igaro zan, aren gañetik zergatik astunkiago, atzaltzeko makoa. "La clave para explicar [...]" . Zink Crit 71.
sense-13
13. " Bost edo zazpi hortzeko burdin arean, horietako bik mako izena dut (V-gip)" GarmHiztE. .
sense-14
14. "Los 4 maderos en arco sujetados entre las cruces, en donde se incrustaban las alas o potos de las ruedas de los husos" GoiBur 244. "La rueda del huso mayor con sus macos corbos" (1791). Ib. 244.
sense-15
15. (V-gip, AN-5vill, BN-baig; Lar, Dv). Ref.: A; Iz ArOñ; Gte Erd 304. (Adj.). Arqueado, encorvado. "Maco, en la Germania significa bellaco. Viene del Bascuence makoa, que significa encorvado y torcido" Lar. "Sudur makoa, nez recourbée" Dv. "Sudurra mako du (BN-baig), tiene nariz aguileña" A.
Bere muthur makoa zimurturik, sudur ziloak... sua dariotela. Barb Sup 95. Ezueria zuen amonak, / tinkin zebillan bernea, / gerria mako, saiets bat labur. "Inclinada". Or Eus 88 (v. GERRI-MAKO). "Bê-sarreran bi atal, / arri-ustai mako. "Portales de arco". Ib. 367. Ikusi nuanean / nik zure zangoa, / iruditu zitzaidan / auntzadar-makoa. "Cuernos de cabra en paréntesis". Or Eus 55.
azpisarrera-1
ARTZAIN-MAKO (artzai-mako R-vid ap. A). "El grupo (estrellas) de los Tres Reyes" A. Cf. Bera EEs 1915, 164: "Izarpillo edo izarti aunitz ikusten dire. Agirienak dire Artzaia makoarekin deritzan pilloa, ta Zazpi lapurrak deitzen den bertzea".
Izarrak nork dabilzkin / eta nork pizten ditun ederki, / ain tinel eta zoar; / zelan Artzai-makoa / itxasoratzez erabe dan beti. "Las dos Osas" . Gazt MusIx 127. Artzai-mako bikoitzen inguru eta barrena, itxasoan murgiltzeko erabe dauden Artzai-makoak (Arctos). "Circum perque duas in morem fluminis Arctos, / Arctos Oceani metuentis aequore tingi" . Ibiñ Virgil 74. Orra basa-gizonok Goizaldiko artzai makoaren babesean. Ib. 102.
azpisarrera-2
ESKU-MAKO. Rapaz, dado a apropiarse, robar. v. ESKU-KAKO.
Jaun xanfarin, xilodun kasko, / Edale, mandril, esku-mako. Zby RIEV 1909, 229.
azpisarrera-3
KAKO-MAKO. v. kako.
azpisarrera-4
MAKODUN (Urt I 275, Dv, H). "Qui a un croc. Makhilla makoduna, bâton à croc" Dv.
Zikhoizkeria, ditaken bizio trixtena... Bil eta bil eta sekulan ez aski, bethi sukar furian bizi esku makodun zekena. GAlm 1961, 58. (ap. DRA)
azpisarrera-5
MAKO-GURDI. "Mako-burdi (V-ger), rueda con radios" A.
mako
<< 2 makets 0 / 0 maldade >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper