OEH - Bilaketa

48 emaitza lahar bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ernatu.
tradizioa
Tr. La forma más empleada es ernatu; ernetu se documenta en Gasteluçar, Archu e Iturzaeta, y ya en el s. XX en autores guipuzcoanos, siendo en éstos la más usual. En DFrec hay 2 ejs. de ernatu .
etimologikoa
Etim. Para su relación con esnatu, etc., v. FHV 294. De todas formas, es posible, por lo que se refiere sobre todo a las acepciones (2) y (3) , que su origen, como propone A. Griera, sea lat. germ(i)nare (REW 3745).
sense-1
1. (L, B, BN; SP, Urt I 279, Lar, , VocBN , Dv, H, VocB , Foix), ernetu (Ae; Urt II 350, Lar, H) Ref.: A; A Aezk 291; Gte Erd 55 .
Despertar(se); despabilar(se); apresurar(se); incitar. "Se reveiller, devenir prompt, vif" VocBN . "S'éveiller [...]. Se hâter, se dépêcher" H. "S'empresser" Foix. " Erne adi bidean, apresúrate en el camino" A Aezk 291. " Ernatzen hasi zen (BN-arb)" Gte Erd 55 (junto a fiteago ibiltzen hasi, pausua azkartu, de otras zonas). Tr. Documentado desde principios del s. XVII, se encuentra en autores septentrionales y alto-navarros; en el s. XX, especialmente en su segunda mitad, es usado tbn. por autores guipuzcoanos.
Hunek ernaturen darok bihotza othoiztera. EZ Man II 4. Erna ezazu gure memorioa. Harb 393. Ene arima, erna zaitea. Ib. 134. Behar dira buru-beharriak ernatu. Ax 28 (V 16). Emazte haren aldetik iragaiten zela, kilikatu zen, ernatu zen, linburtzen hasi zen. Ib. 388 (V 254). Ene auhenak entzunik / zuek zarete ernetu. 71. Apetitua ez badu ernatua. Mong 589. Orduan ernatu zaroen izpiritua Eskrituren aditzeko. He Lc 24, 45 (Dv ideki zioten adimendua ). Ernatzen zen guzia ta etzituen begitik uzten. Mb IArg I 204. Erna zaite beraz, ene semea. Mih 11. Atzar eta erna zazu ene arima bere lokhuma tristetik. Brtc 139. Memoría ernatzén, / eztáien atzendú. LE Kop 107. Norbaitek argitu eta ernatu banintu. Dh 189. Orai erna zaitezte nahi baduzie irabazi. FrantzesB I 27. Ikhusten nükezünian zure nahiküntienzat ernetürik. "Docile à vos désirs" . Arch Gram 45. Zuhaitz, lahar, belhar, oro ernatzen direnean. Gy 72. Erna beharriak. Hb Egia 145. Zeren lurra ernatzen baitu, hala nola arno xorta batek gizon nekhatua. Dv Lab 32. Bestaldian obeki / ernatu begiak. Noe 117. Behar baitzituzten guzien begiak atzarri eta ernatu. Lap 309 (V 141). Erna bitza belarriyak. Auspoa 97, 51. Erna zaite, Maria, billeta, zure billeta! Barb Sup 83. Erna dezan [adiskide min baten bozak] . FIr 189. Zainak ernatu zaizkit. JE Ber 69. Belarria ernetuaz. Lek EunD 17. Erna adi, napar, euskaldun, erna / gaurko lozorro orretati. Or Eus 254. Peste zarrak ezagutu zu lo / presadan ondo zeundela, / zuk, ernatzian, sumatu ardi / tartian zerbait bazela. Yanzi 230. Eguzki alaiak [...] kimu lotiak ernetu. Etxde AlosT 57s (cf. infra (2) ). Adaburuetako tistiltzar batek ernatzen zituen lokarrazitako begiak. Txill Let 63. Gaztetandik ernetu bear izan zuan bere burua. Anab Poli 7. Beherean baino goizago ernatzen dituk! Larz Iru 86. Kasik ernatu bainaiz oraintxe lotarik. Xa EzinB 97. Illuntzen zunean, berriz, zer zan ura! Ongi ernetzen uan. Ataño TxanKan 142. Bazkariko ernatu behar zen. Larre ArtzainE 94. Maitasun berorik ere ez zaio ernatzen. MIH 336.
v. tbn. Arb Igand 87. HU Zez 119. StPierre 21. Lf Murtuts 14. Izeta DirG 29. Ernetu: Jaukol Ipui 21. NEtx LBB 98.
azpiadiera-1.1
(H, A).
Recobrar el oído un sordo; hacer recobrar el oído a un sordo.
Gorrak ernatu eta hillak bitztu. Lg II 153. Erna banetza gor eta mutuak. Brtc 103. Etzuen ikusten [...] elkhor bat non etzuen ernatzen. Hb Egia 53.
v. tbn. Jnn SBi 4.
azpiadiera-1.2
Animar, dar vida. "Vivificar" A.
Haragia ernatzen duten arima bizi guziekilakoaz. Dv Gen 9, 15 (Ur bizitzen). Berez eta bere baitatik sortzen eta ernatzen ditu [munduak] izaki-mota guztiak. Vill Jaink 37.
azpiadiera-1.3
Impresionar, provocar una sensación.
Oroimenak oraiño badauzka lumeroen eta zabalaren berein lege gorputz-sumarik ernatu ez dutenak. "Quarum nullam corporis sensus impressit" . Or Aitork 259.
azpiadiera-1.3.1
Sentir, percibir. Cf. ernagauza.
Gainduko dut indar au ere, baitute au ere beor eta mandoak: ernatzen dira gorputzaren bidez. "Sentiunt" . Or Aitork 252.
sense-2
2. (H), ernetu (G-nav ap. Ond Bac ).
Germinar; brotar. " Aihena ernatzen hasi da " H. v. 2 erne.
Hazi hori ez da ilhinditzen, laster ernatzen da lurrean. Dv Lab 52s. Ernetutako begiak udaberrian amar bat zentimetroko altzuma emango du. EEs 1917, 35. Landaretxo bat ernetu zan. Ldi IL 154. Biziko lorean ernatu da kimua. Arti MaldanB 191. Haziak ernatzeko lur heze-emankorra behar duen bezalaxe. MEIG IV 116.
azpiadiera-2.1
(Trans.).
Agindu eutsan lurrari ernetu egizala landarak. Itz Azald 28.
azpiadiera-2.2
(Fig.).
Bakartasun latzak etxeko miña ernetu zion biotz-biotzean. Etxde JJ 220. Ez dira danak santuak / mundu ontako tratuak, / izerdi asko bota ondoren / ernatutakuak. Ayesta 53. Sorterrira itzultzeko gogoa ernatu zaio. MEIG I 233.
sense-3
3. Concebir (un hijo).
Zük düzü sabelian ernatüren. UNLilia 5.
azpiadiera-3.1
(Fig.).
On-indarraren azia berekin deramanak [...] izate ederren bat ernatu naiean dabil. Or ( in Zait Plat 154 ).
azpiadiera-3.2
(Foix ap. Lh., A).
Quedar preñada. v. ernaldu.
azpisarrera-1
ERNA-GAUZA. v. ernagauza.
azpisarrera-2
ERNATUXEAGO. Despejarse un poco más.
Holako haitada baten biharamunean, ernatuxago zelarik, esku ikharatu batez iskribatu zuen. Prop 1911, 96. (ap. DRA)
azpisarrera-3
EZIN ERNATUZKO. "Qui ne peut se mettre en mouvement, se dépêcher" Dv.
ernatu
<< elorrilar 0 / 0 ez >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper