OEH - Bilaketa

504 emaitza lagundu bilaketarentzat

Sarrera buruan (8)


Sarrera osoan (496)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
suge.
tradizioa
Tr. La forma sube se documenta en textos meridionales (en su mayoría guipuzcoanos) desde finales del s. XIX, y suga en fray Bartolomé, Lardizabal (junto a suge ), Barandiarán e Insausti (246). En DFrec hay 11 ejs. de suge.
sense-1
1. (gral.; Lcc ( -ea det.), Volt 117, SP, Urt I 102, Ht VocGr, VP 85r, Lar, , Lecl, Arch VocGr, Gèze ( sü- ), VocCB , Dv, H, Zam Voc), suga (V-gip, G; Dv (G)), sube (V, G, AN, L-arcang, BN-baig-lab), suba (V-gip), xuge (L-côte), zubi (BN-ad) Ref.: Bon-Ond 144; VocPir 491, 493; A ( sube, suga, suge ); EI 385; Lh; Lrq; Satr VocP; Iz ArOñ ( suba, sugáak ); Iz UrrAnz ( subía ); Iz Als ( sube ); Iz Ulz ( súbia ); Iz To ( subia ); Etxba Eib ( subia ); Gketx Loiola ( mazpildu ); CEEN 1969, 91; ZMoso 66; EAEL 95; Elexp Berg ( suba ) .
Serpiente (a menudo ref. al Diablo); (fig.) persona traicionera. "Culebra", "bíbora" Lcc. "Culebra" Lar, . "Serpent", "couleuvre" Dv, VocPir . "Il ne me semble pas que süge doive être employé pour la couleuvre, [...] par sügia le basque entend plus particulièrement désigner les serpents vénimeux" Ip (carta a Bon) Eusk 1957, 180. En AxN se explica sierpe (458) por suge. Tr. De uso gral.
Zareten bada zuhur sugeak bezala, eta sinple uso kolunbák bezala. Mt 10, 16 (He, TB, EvAN, Dv, Ip, Ur, SalabBN, Echn, Hual, Ol, Leon, Or, Ker, IBk, IBe suge; Samper serpiente ). Sugea illagatik, sugakumeak bizi. RIs 79. Abreak eta elhiak / orobat egizue, / suge eta hegatztiñak / orobat egizue. EZ Eliç 92. Aphoz, sugez, ielez eta likitskeriaz bethe liteke. Ax 41 (V 25). Nori urrikalduko zaio sugeak ausiki duen inkantadorea? SP Phil 290. Laur suge handiren buriak. Tt Onsa 95. Sumintzen bazaik muthiriki / bihotzean suge-herra. 139. Sugeak xistuz dagoela ausikitzen du. ES 197. Etzinduen suge zarrak ez kutsatu ez erakarri. Lar STomas 2. Nuzpaiko süge zaharrak therritatüren eta khexa eraziren zütü. Mst III 12, 5 (SP y Ch suge zaharrak, Ol sugeak, Leon suge tzarrak ). Ifernuko suge ikharagarria. He Gudu 139. Buruko illeak suge egiñak zeduzkala. Mb IArg I 328. Ez duzue zeren izan sugeen ausikien [...] beldurrik. Lg II 297. Ezkutuban dagozan suge okertubak. Mg CO 193. Belar artean dago sugea, / ez bada izan arduragabea. VMg 66. Basoko suga ta pristija benenotsubak. fB Olg 160. Non ene ondotik ihes eginen baituzu suge baten aintzinetik bezala. MarIl 71. Suge letoinezkoa. Jaur 360. Ikusten du bidean / etziñik sugea. It Fab 79. Uleen lekuan suge aldra andi bat ebala. Ur MarIl 28. Eskergabeen modela / segurez sugea eztela. Gy 259. Suge pozonizkoen ozkada guziak. Lard 100 (67 suga ). Gaiza bera gerthatzen da sügeki, marmoteki eta beste zunbait abereki. Ip Dial 29s. Mazapanezko aingira edo sube polit bat. Sor Gabon 46. Ai! ez bagendu jan suge aren / sagar politikakua! AB AmaE 32. Adixkide zirea suge pozoindunekin, zakur errabiatuekin? HU Zez 86.
( s. XX) Bere abian gordeta dagoan sube biribilduaren antzera. Ag Kr 165. Ta Jordaens? Inpernuko suge orrez zer egin ote dute? Lh Yol 47. Sugerik nork egundaino hazi du bere etxean? Barb Sup 3. Suge zarra, esan zion batak Taveni. Or Mi 31. Suge luze bat bezala bihurdikatuz [erreka] . JE Ber 40. Suga-itxurako izaki edo jainkoizunak. JMB ELG 50. Buztanean zapalduriko sugea lez, asarre ta amurruz jagiten dira. Eguzk GizAuz 26. Nik ere gorroto zaittuztet, suge narraztariak. Etxde AlosT 65. Suge zitalak engañau zaitu / arrokerizko bideti. BEnb NereA 165. Sugeak eta apoak kalituko. JEtchep 36. Sugea beti hor nausi zen oraino, eta sugea baino tzarrago, gizona. Ardoy SFran 190. Bada Kalabriako basoetan suge gaizto bat. Ibiñ Virgil 103. Lagundu behar nuk. Sugeak ausiki nik. Etchebarne 60. Porruak sendatzen ez duena subearen ozka izango da. Ostolaiz 130. Sugeak paradisua pozoitu baino lehen ordea. MEIG III 43.

v. tbn. ReinEusk 129 (Larraun, 1614). RomBasc 2. Hm 98. O Pr 686. Mong 592. CatLav 24 (V 19). Cb Eg II 148. Mih 106. CatLan 32. Egiat 223. Ub 66. Zuzaeta 135. Añ LoraS 115. AA II 94. JJMg BasEsc 33. Chaho AztiB 7. Bordel 108. Arch Fab 199. Ur Dial 37. Dv LEd 263. Hb Egia 59. CatS XI. Arr May 57. Elsb Fram 178. Zby RIEV 1908, 206. Jnn SBi 8. Lap 125 (V 59). Azc PB 38. Itz Azald 137. Mdg 134. Kk Ab I 38. Inza Azalp 155. Ox 124. Altuna 99. Jaukol Biozk 29. Enb 80. FIr 136. Ir YKBiz 137. TAg Uzt 131. Zerb IxtS 41. SMitx Aranz 144. NEtx Antz 16. JAIraz Bizia 42. Munita 64. Mde Po 97. Anab Poli 14. Arti MaldanB 191. Zait Plat 151. Osk Kurl 159. Erkiag BatB 89. Larz Iru 58. MAtx Gazt 39. Vill Jaink 183. Arin AEF 1980, 64. Berron Kijote 153. BBarand 49.
Sube: Inza Eusk 1928, 262 (AN-araq). Tx B I 83. MendaroTx 96. In Uzt LEG I 234. BasoM 84. Ataño TxanKan 120. Balad 104 (V-arr).
azpiadiera-1.1
" Zubia parece ser Syngnathus acus, o aguja de mar, del orden de los lofobranquios" Arzdi Peces. "Paparda, aguja, papardón (Scombrexos saurus), potakarra, zubia " FauMar 45. "Serpiente de mar, mula, aguja (Signathus acus), orratza, zubia " Ib. 47.
sense-2
2. Culebrina, solivo de una antepara. "Las sugueas que se hallan debajo de los tablones del suelo de la antepara y sobre los azpi-sumbillas" (1803). GoiBur 282.
azpisarrera-1
SUGE-HABIA.
Nido de serpientes.
Yaio al nendiken ni eskale batengandik suge-kabi batean! Or Mi 97.
azpisarrera-2
SUGEAK KOSKA EGINDA EGON.
" Sugiak koxka inda egon. Esapide honek norbait haurdun dagoela adierazten du. Horrire sugiak koxka intzion " ZestErret.
azpisarrera-3
SUGE-ARRANO.
"Águila culebrera" MItziar Txoriak 24.
azpisarrera-4
SUGE-ARTABURU (Arzdi Plant1 279; sugartaburu V-ple-gip, subartaburu V-gip, zugartaburu A Apend (s.v. xugidar )) Ref.: A ( sugartaburu ); Elexp Berg ( subartaburu ) .
Fruto del aro. " Iñurriondokoa deritxon landarearen burua da sugartaburua; artaburua baiño bere gorriagoa da bera " A. "El espádice fructífero de Arum maculatum " Arzdi Plant1 279. "Aro, jaro" Elexp Berg.
azpisarrera-5
SUGE-ARTO (V-gip; sua-arto V-gip, subarto V-gip, zugarto A Apend (s.v. xugidar )) Ref.: Iz ArOñ ( errébedarra, sua-artua ); Elexp Berg ( subarto ) .
Aro. "Aro, jaro" Elexp Berg. v. SUGE-BELAR, SUGE-GEREZI, SUGE-JAN, SUGE-MAHATS.
azpisarrera-6
SUGE-AZAL.
"Sugearen azala. Urtero berritzen duenez gero, toki beroetan geratzen da. Sendagai modura erabilia" ZestErret . v. SUGE-LARRU.
azpisarrera-7
SUGE-BARATXURI.
"Allium anguinum" Urt I 528. " Sube-baratxuri (G), ajo silvestre" A.
azpisarrera-8
SUGE-BELAR (Lcq 166; -belhar L-sar; Urt I 478, H, T-L, suge-bedar V-ple-m-gip, BN-baig, suga-bedar V-gip, sube-bedar V-gip, suba-bedar V-gip, subelhar H) Ref.: A ( suge-bedar ); Zerb GH 1934, 329; Iz ArOñ ( suga-bedarra ); Etxba Eib ( sube-bedarra ); Elexp Berg ( suba bedar ) .
Aro; aplicado tbn. en gral. a diversas plantas consideradas venenosas. "Alcibion" Urt I 478. "(Arum dracunculus), dragontea, serpentaria, serpentina" Lcq 166. "Arum, pied de veau" H. " Subelharra (L), espèce de vesie" Ib. (s.v. su, aunque apunta su posible relación con suge ). "Estragon" T-L. " Sube-bedarra, se dice de las hierbas que se suponen venenosas" Etxba Eib. v. SUGE-ARTO.
Begi-handiak, idi-mihiak eta suge-belharrak. Barb Piar I 113.
azpisarrera-9
SUGE BELTZ (BN-baig; sube beltz B) Ref.: A ( sube beltz ); Satr VocP .
Culebra ciega que tiene planchas negras. "[Culebra] venenosa" Satr VocP.
azpisarrera-10
SUGE-BERAKATZ.
" Suá-berakatz [...]. Es la misma planta que suga-bedarra " Iz ArOñ.
azpisarrera-11
SUGE BIBORA (V-arrig; suga- V-gip, suba- V-gip, suge-bilbora V-oroz-arr-ple-ger-m-gip, sube-bilbora V-m) Ref.: A ( sube-bilbora, suge-bilbora ); EAEL 95; Elexp Berg ( subabibora ) .
Víbora. v. SUGE-BIPERA, sugegorri.
Suga bibora baten miin zitalagaz. fB Ic II 202.
azpisarrera-12
SUGE-BILO.
"(R-uzt), especie de lombriz acuática; litm., pelo de culebra. Uturrietan ebiltan dan sugeño bikalako bat, aria gisa, ez lodiago " A.
azpisarrera-13
SUGE BIPERA (L, BN, S ap. A ; sube- L, BN-lab ap. A ).
Víbora; (fig.) persona maldiciente, de lengua viperina. v. SUGE BIBORA, sugegorri.
Suge biperen arrazak, nola eskapa zaitezkete ifernurat kondenatuaz izatetik? He Mt 23, 33. Dañurik gabe ibilliko zare suge biperaren gañean. Mih 106. Suge biperaren xixtakoak. Barb Sup 109. Barkhatzen othe zinduten, zuek, suge-biperak, bati sista, bertzeari asiki ari zineztelarik? Ib. 123. Suge mutuak eztu ausikitzen, suge biperak bai. (BN-ciz). A EY I 442. Ohartzen da suge bipera bat joanki zela ihes. Etchebarne 59.
azpisarrera-14
SUGE-GEREZI (AN-5vill).
"(Arum maculatum), aro, jaro, [...] flor de primavera" Lrq 166 ( A ). v. SUGE-ARTO.
azpisarrera-15
SUGE-ILAR (-ilhar L; Dv, H, -idar V-ple-m; Zam Voc, subeillar G-to, sua-idar V-gip, suga-idar V-gip, sube-idar V-m, sugillar G-to, AN-gip-5vill, sugidar V, subillar G-to, suilar L, surigar V-ger, suilhar Zerb GH , xugidar A Apend) Ref.: A ( sugillar, suge-idar, sugidar, subeillar, subillar, suilar, surigar ); Arzdi Plant1 279; Iz ArOñ ( sua-idarra, sugá-idarr ) .
"Gith, nielle" Dv. "Sarrasin, blé" H. "Arvejana" A. " Subillar (G-to), guisante silvestre" Ib. "Neguilla. Sugeidarra bedar lora gorri-ederra da, [...] " Ib. "Renouée sarrasin (Polygonum fagopyrum), suge-ilharra " Zerb GH 1934, 47. "La mala hierba que crece entre trigo enroscándose en él; tiene semillas como la zalga " Iz ArOñ.
Toki batzuetan, suge-ilharra edo artho beltza, Frantsesek sarasin deitzen dutena, eraiten dute ogi-ondoan. Dv Lab 145. Ezen suge-ilharra ez da burdinazko hortzekin bihitzen. Dv Is 28, 27 (Ol sugillar, Ker sugeidar; BiblE anis ). Oloz, ezkartez, su-ilharrez edo arrosario-belharrez lur zikinduan. Eskual 15-7-1913 (ap. DRA ; la ref. es incorrecta). Sugilarren leka makilaz yoka aletzen da. EG 1956 (9-10), 75s.
azpisarrera-16
SUGE ITSU (AN-5vill, L, Ae, Sal; Dv, H; s. utsu R-uzt, sugeutsi R, subeitsu AN-5vill, B, BN-baig, sügütsü S; Foix) Ref.: VocPir 492; Ip (carta a Bon) Eusk 1957, 180; A ( sugeitsu, suge-utsu, subeitsu ); Lrq ( sügütsü ) .
"Culebra pequeña negra e inofensiva, vulgarmente llamada 'ciega'" A. "Orvet" VocPir , Dv, Lrq. "La petite couleuvre inoffensive de prés" Ip. "Couleuvre" H, Foix.
Egiten du orretan suge itsu ziraunarekin botikari jakinsuak egiten duena. Mb IArg I 230. Gizona eta suge itsua. "Couleuvre" . Gy 258.
azpisarrera-17
SUGE-JAN (AN-gip ap. Garbiz Lezo 234 ).
Aro. v. SUGE-ARTO.
azpisarrera-18
SUGE-LAN.
Traición, engaño.
Suge lana. NEtx LBB 79 (tít.).
azpisarrera-19
SUGE-LARRU (Lar; -narru Lar, suganarru V-gip).
"Camisa de culebra, sugelarrua, narrua " Lar. "La piel de culebra" Iz ArOñ.
Ixkilluz ill zitun sugelarruk saltzen asi ba zan. JAIraz Bizia 83. Arako suge-larru artaz armatua dator. Berron Kijote 196.
azpisarrera-20
SUGE LEPAXURI.
" Sube lepaxuri, otra especie de culebra" (B, comunicación personal)
azpisarrera-21
SUGE-LEPO.
"Dragontea, sugelepua (Arum dracunculus)" LandHizt 370. "(msLond), dragonte (Bot.)" A.
azpisarrera-22
SUGE-LORE.
" Suba-loria, decíamos de las plantas que suponíamos venenosas" Etxba Eib.
azpisarrera-23
SUGE LOTARI (Lar ( H )).
"Aspid, serpiente, suge lotaria " Lar.
Suge lotarien pozoia aien ezpañen barnean. (160). LE-Ir. Suge lotariaren puzoi ezin senda ditekeana [...], venenum aspidum insanabile . AA III 383. Suge lotarien pozoia. Echve Dev 401.
azpisarrera-24
SUGE-MAHATS (L; sugamats V-gip, G-goi, suga-maatz V-gip, sube-mats B) Ref.: A ( sugamats, subemats ); Lh; Iz ArOñ sugá-maatza; Izeta BHizt2 ( sube-mats ) .
Aro; fruto del aro. "Planta que tiene una espiga llena de granos rojos; sus hojas son buenas para curar diviesos" A. "Fruto que da en forma de uva roja el irústarbi " Iz ArOñ. v. SUGE-ARTO.
azpisarrera-25
SUGE-MIHI.
"Ophioglosse" T-L.
azpisarrera-26
SUGE-MIZTO.
Lengua de serpiente; (fig.) lengua viperina, maldiciente.
Suge-miztoa --zanpatu nonbait-- / zangoan suma zuala. Or Eus 317. Suge-miztoak edena zerion. --Gordiñegi mintzo aiz, Piarres. Etxde JJ 58. Ipuiak badu miztoa, eta suge-miztoa gainera. MEIG I 145.
azpisarrera-27
SUGE-MORA.
" Sugemore (V-arr-oroz), conjunto de culebras pequeñas apelotonadas" A.
azpisarrera-28
SUGE-MUSKER (L, BN; sumusker B) Ref.: Lh; Satr VocP ( suge ); Izeta BHizt2 ( sumusker ) .
Lagarto; en gral., dragón o monstruo con aspecto de reptil. "Lézard vert" Lh.
Hemen, itsas hegian badugu suge-musker ikharagarri bat mundu guzia harritua daukana. Baditu jadaneko janak nork daki zenbat idi eta jende ere bai. Jnn SBi 380. Agur Bizkaiko seme / amaginarreba, / suge muskar andi bat / sartuko al jana. (V-ger). Balad 98.
azpisarrera-29
SUGE MUTU.
" Suge mutua (BN-baig), [culebra] inofensiva (BN-baig)" Satr VocP.
Suge mutuak eztu ausikitzen, suge biperak bai. (BN-ciz). A EY I 442.
azpisarrera-30
SUGE NABAR (BN-baig; sube-nabar B).
"[Culebra] venenosa" Satr VocP. " Sube nabar, especie de culebra muy mala" (B, comunicación personal)
azpisarrera-31
SUGE-OPIL.
"(L-ain, Sal), conjunto de culebras pequeñas apelotonadas" A.
azpisarrera-32
SUGE-PELOTA.
"(S), conjunto de culebras pequeñas apelotonadas" A.
azpisarrera-33
SUGE-PERRETXIKO (V, G; sugaperretxiku V-gip, subaperretxiku V-gip, sua-perretxiko V-gip) Ref.: A ( perretxiko ); Iz ArOñ ( perrétxiku ); SM EiSet; Elexp Berg ( subaperretxiku ) .
"(V?, G), (Marasmius urens), seta sospechosa, de carne delgada, firme y amarillenta" A. " Copinus, Drosophila, Geophila eta kidekoak, edendunak edo jatekotzat hartzen ez direnak" SM EiSet 322. "Llámase así a las setas presumiblemente venenosas" Elexp Berg.
azpisarrera-34
SUGE-PILA.
" Suge-pilla (AN-5vill), conjunto de culebras pequeñas apelotonadas" A.
azpisarrera-35
SUGE-TIPULA (G-to; suba-kipula V-gip, suga kipula V-gip) Ref.: A ( sugetipula ); Elexp Berg ( suba kipula ) .
"Cebolla silvestre" A. "Ajo de oso" Elexp Berg.
azpisarrera-36
SUGE-TXIDAR.
" Suátxidarra [...], una hierba mala" Iz ArOñ.
azpisarrera-37
SUGE-TXORI (L? ap. A ; -xori Dv, H).
"Pie-grièche" Dv.
Iduritzen zauku suge-xoria deitzen dela suge kolore delakotz. Dass-Eliss GH 1923, 594.
azpisarrera-38
SUGE URDIN.
"(L; Hb), orvet" Lh (pero no lo encontramos en Hb). "Couleuvre, suge-urdin " T-L.
azpisarrera-39
SUGE-ZIGOR.
"Caducée" Hb.
azpisarrera-40
SUGE-ZIRAUN.
" Sugezirau, vipère" Hb.
azpisarrera-41
SUGE-ZORATZAILE.
Env¡cantador de serpientes.
Bata pertzegile egin zen eta bestea oskigile; bata apez eta bestea auzapez; bosgarrena suge-zoratzaile egin zen. Mde Pr 139.
azpisarrera-42
SUGEZKO.
De serpientes, consistente en serpientes.
Sugezko kastigua [tít.]. Jainkoak, bada, mingañ gaizto aien kastigurako bialdu zituen, sua zerioten suge-taldeak, zeintzuen miztoak ukitzen zutena, kiskaldu eta illik geratzen zan. Lard 100.
azpisarrera-43
SUGE-ZOTZ (Lar, Hb).
"Caduceo, una vara con dos culebras, como la de Mercurio" Lar.
azpisarrera-44
SUGE-ZULO.
Nido de serpientes.
Nola izango naun ba, sugezulo dirudin etxe madarikatu ontan? Etxde JJ 57.
suge
<< sufritu 0 / 0 suportatu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper