OEH - Bilaketa
288 emaitza laga bilaketarentzat
Sarrera buruan (10)
Sarrera osoan (278)
- abadetza
- 1 abar
- aber
- abitazio
- adar
- afaloste
- ahal
- ahaltasun
- aho
- aizkolketa
- aizkora
- 1 akats
- 1 algo
- alkatetza
- apropos
- apur
- arantza
- arbolatxo
- ardo
- argi
- arlotetasun
- arma
- arraio
- arrisku
- artegazale
- asaldatu
- 1 aska
- 1 askatu
- asko
- asmatu
- asmo
- 1 astun
- atezain
- atsedengor
- atxitu
- 1 atze
- aukeratu
- aurpegi
- aurre
- 2 autu
- azken
- azpeldu
- azpi
- aztarren
- 3 baga
- bagaia
- bake
- banatu
- 1 banda
- bandeja
- barru
- basamortu
- behar
- behar izan
- behin
- 1 bela
- belarri
- beldur
- bele
- belztu
- benazki
- 1 bera
- berariaz
- berba
- berbertan
- berebiziko
- beregain
- bereizkeria
- berri
- bertan
- bertso
- besarka
- besarte
- bete
- 1 biga
- bihotzalekeria
- bitezarde
- bizi
- bizkortasun
- 5 boga
- brebe
- bringatu
- bueno
- burutapen
- dantzari
- debildu
- demonio
- desordu
- disoluzio
- ditxoso
- dutxulu
- edestu
- elefante
- era
- erdikin
- 1 erdu
- erlijioso
- erori
- errefuxiatu
- erremate
- errendatu
- erromara
- ertzain
- esan
- eseki
- eskatzaile
- eskeko
- 1 esku
- eskuratu
- esleitza
- estu
- ez
- ezarri
- eze
- ezer
- ezik
- farregarri
- gaitz
- galdu
- gatibu
- gorri
- 1 hagin
- haginkada
- haize
- hankapetu
- 1 hara
- hareapeko
- hargatik
- harik eta
- harkaitz
- harrera
- harritu
- hasi
- 1 hazi
- 2 hazi
- heldu
- higa
- hitz
- hobengabe
- hondakin
- hots
- 1 huts
- ihes
- 2 ihesi
- inozente
- irristadaka
- itokarrean
- izperen
- izu
- 1 jakin
- jausi
- jotze
- kale
- kamio
- kamustu
- kanpoalde
- kantoi
- kapaz
- kasta
- klaira
- klarinete
- kopin
- korda
- 1 kosko
- kraskatu
- 1 labe
- lagarazi
- lagatasun
- lagatu
- lagetu
- laino
- laja
- 1 lakar
- largatu
- lasto
- lehengo
- lehertu
- 2 liga
- linpio
- liso
- 2 loka
- lur
- lurraldu
- madarikatu
- maisu
- 3 makina
- malamente
- mamalo
- 1 marka
- marraskaldu
- medikutza
- 1 memelo
- 1 miau
- modu
- moila
- motots
- munduzale
- mustur
- negar
- negargarri
- negatu
- nonbait
- obratu
- ogi
- oin
- 1 oinatz
- ontziratu
- oraindino
- 1 oratu
- ordezko
- ordigas
- 1 ortu
- osorik
- ospitale
- 2 oste
- osteratu
- paputs
- parbulu
- partizio
- pena
- petrikillo
- 1 potro
- punp
- puta
- raseatu
- saldu
- 2 sega
- segida
- soil
- soro
- tamal
- 1 tapa
- telefono
- tenplatu
- titizulo
- titulu
- tripontzi
- trote
- txar
- txerri
- txiki
- 1 txilio
- txinget
- 1 txio
- txirrindularitza
- 1 txirrio
- 2 txitxarro
- txoriburu
- 1 txorro
- 1 txotxo
- uholdetu
- ukabilketa
- ulexa
- umezurtz
- urribiza
- ustekabe
- utzi
- uztarpe
- zahar
- zahi
- zalekeria
- zalgurdi
- zamari
- zamuka
- zapalda
- 1 zapo
- zarraparra
- 2 zela
- zer
- zeregintza
- zerusa
- ziazalde
- zikirri-makarra
- zipriztin
- zirkin
- zirriztu
- 3 zohi
- zuenkoi
goiburua
uztarpe.
tradizioa
Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII, y al Norte sólo en Elizanburu y Oxobi.
sense-1
1.
uztarripe,
buztarpe,
buztarripe .
(Sust.). Yugo, dominación.
Puntu batean gera zindezke demonioaren uztarpe gogorrean. Arr May 36s. Faraonen ustarpe gogorretik etaraiaz. Kortazar Serm 58. Yaurlariaren gaizki-nai beldurrez [...] lenbailen uztarpe orretatik irtetearren [...]. Goen Y 1934, 89. Geronek geure uztarpe ta espetxerako arriak ekarri bear! Ib. 101. Uztarpe onetara lepoak makurtzera beartuko zaituztegulako. Ib. 101. Atzerriak asarretan eta buztarpe gogorretan azpiratzen ebazana. Ker Is 14, 6.
(Sust.). Yugo, dominación.
Puntu batean gera zindezke demonioaren uztarpe gogorrean. Arr May 36s. Faraonen ustarpe gogorretik etaraiaz. Kortazar Serm 58. Yaurlariaren gaizki-nai beldurrez [...] lenbailen uztarpe orretatik irtetearren [...]. Goen Y 1934, 89. Geronek geure uztarpe ta espetxerako arriak ekarri bear! Ib. 101. Uztarpe onetara lepoak makurtzera beartuko zaituztegulako. Ib. 101. Atzerriak asarretan eta buztarpe gogorretan azpiratzen ebazana. Ker Is 14, 6.
azpiadiera-1.1
Yugo matrimonial.
Seme-alabak laga, / emaztea utzi, / Jainkoaren legeak / eztu erakutsi. / Uztarpea autsita / nun-nai emazteki... / Gizon onek ez luke / bizirik merezi. Etxde AlosT 80. Madalenekin uztarpea urratu nai nuke Engrazirekin ezkontzeko. Etxde JJ 166.
Seme-alabak laga, / emaztea utzi, / Jainkoaren legeak / eztu erakutsi. / Uztarpea autsita / nun-nai emazteki... / Gizon onek ez luke / bizirik merezi. Etxde AlosT 80. Madalenekin uztarpea urratu nai nuke Engrazirekin ezkontzeko. Etxde JJ 166.
azpiadiera-1.2
(En casos locales de decl. sing.).
"
Uztarpe (AN, G), bajo yugo"
A, que cita el ej. de uztarpean de Uriarte.
"(L), [...]. Uztarpean dira, ils sont sous le joug, au prop. et au fig."
Lh.
Atera zituan bere Judatarrak, Jentil gaizto aen uztarripetik. Ub 72. Zekusanean Idiskoak lepoa uztarpean gatigu. VMg 58. Ifiñi dizut jauntzat eta bere anai guztiak jarri ditut bere menpeko uztarpean. Ur Gen 27, 37. Berak eta beren seme-alabak onen [erregearen] uztar-pean bizi bearko zirala. Lard 154. Sortzetik hiltzeraino, laboraria, / uztarri-pean huan hire tokia. Elzb Po 214. Uste al eben gure legoia buztarripean / erabiltea nai eben gisan euren menpean? AB AmaE 445. Uztarri pean nekez zabilan Oxalde. Ox 203. Buztarripean besaka alkarren aurka ibilli oi diran idien antzera. Eguzk GizAuz 86. Uztarripean burumakur dijoan idia bezela. TAg Uzt 266. Saxonen uztarpean zeudelarik, beren nausien hizkuntzatik hitz asko berenean sarrerazi zuten Kornubitarrek. Mde Pr 250. Idiak nainora etorri, buztarripean adarrak ibilli. EgutAr 14-11-1956 (ap. DRA ). Iauna, ez dut ezagutu itz ain garbirik [...] nere lepoa Zure uztarpean ain arin daukanik. Or Aitork 392. Nere lepoa "Zure uztarripean" otzandu. Ib. 291. Idiak uztarri-pean. Arti MaldanB 199. Menderdi-ezkero, Asia Txikiko eladetarrak erbestekoen uztarripean zeuntzan. Zait Plat 30s. Lugin sendoak uztarpetik zezenak askatuko ditu. Ibiñ Virgil 43. Buztarpean dagozan jopu guztiak. Ker 1 Tim 6, 1 (Ol uztarpean, IBk morrontz uztarpean, IBe esklabutzaren uztarpean; Dv gathibutasuneko uztarriaren azpian ). Ez itzi joputzako buztarpean ezi zagiezan. Ker Gal 5, 1. Lokerak ba ditu Elizak / seda-lokarriz egiñak; / emazu zure lepoa uztarpera, ta, / alboan jarriko dut nik-ere nerea. Berron Kijote 130. Akerraren buztarpean aterpe gutxi. (AN-larr) 'Norbaitengandik deus ezin iritxi' . Inza NaEsZarr 307. Klasikoen uztarripetik aspaldi askatuak zeuden euskalariek. MIH 286.
v. tbn. fB Ic III 330 (buztarripian). Enb 64 (buztarripian). Kk Ab II 110 (buztarripian).
Atera zituan bere Judatarrak, Jentil gaizto aen uztarripetik. Ub 72. Zekusanean Idiskoak lepoa uztarpean gatigu. VMg 58. Ifiñi dizut jauntzat eta bere anai guztiak jarri ditut bere menpeko uztarpean. Ur Gen 27, 37. Berak eta beren seme-alabak onen [erregearen] uztar-pean bizi bearko zirala. Lard 154. Sortzetik hiltzeraino, laboraria, / uztarri-pean huan hire tokia. Elzb Po 214. Uste al eben gure legoia buztarripean / erabiltea nai eben gisan euren menpean? AB AmaE 445. Uztarri pean nekez zabilan Oxalde. Ox 203. Buztarripean besaka alkarren aurka ibilli oi diran idien antzera. Eguzk GizAuz 86. Uztarripean burumakur dijoan idia bezela. TAg Uzt 266. Saxonen uztarpean zeudelarik, beren nausien hizkuntzatik hitz asko berenean sarrerazi zuten Kornubitarrek. Mde Pr 250. Idiak nainora etorri, buztarripean adarrak ibilli. EgutAr 14-11-1956 (ap. DRA ). Iauna, ez dut ezagutu itz ain garbirik [...] nere lepoa Zure uztarpean ain arin daukanik. Or Aitork 392. Nere lepoa "Zure uztarripean" otzandu. Ib. 291. Idiak uztarri-pean. Arti MaldanB 199. Menderdi-ezkero, Asia Txikiko eladetarrak erbestekoen uztarripean zeuntzan. Zait Plat 30s. Lugin sendoak uztarpetik zezenak askatuko ditu. Ibiñ Virgil 43. Buztarpean dagozan jopu guztiak. Ker 1 Tim 6, 1 (Ol uztarpean, IBk morrontz uztarpean, IBe esklabutzaren uztarpean; Dv gathibutasuneko uztarriaren azpian ). Ez itzi joputzako buztarpean ezi zagiezan. Ker Gal 5, 1. Lokerak ba ditu Elizak / seda-lokarriz egiñak; / emazu zure lepoa uztarpera, ta, / alboan jarriko dut nik-ere nerea. Berron Kijote 130. Akerraren buztarpean aterpe gutxi. (AN-larr) 'Norbaitengandik deus ezin iritxi' . Inza NaEsZarr 307. Klasikoen uztarripetik aspaldi askatuak zeuden euskalariek. MIH 286.
v. tbn. fB Ic III 330 (buztarripian). Enb 64 (buztarripian). Kk Ab II 110 (buztarripian).
sense-2
2.
(Tema nudo usado como posposición).
Bere kabuz ta jarei, iñoren buztarpe jardun bage. Erkiag BatB 28.
Bere kabuz ta jarei, iñoren buztarpe jardun bage. Erkiag BatB 28.
azpisarrera-1
UZTARPEKO
(Adnom). (El, lo) que se pone bajo el yugo. v. UZTAR-IDI (s.v. uztarri). Cf. uztarpeko.
Lanean nenbillen uztar-peko idia baño geiago nere Jaunaz oroitzen ez nintzala! Mb OtGai II 43. Orra non datorkizun zure erregea [...] buztarpeko aberearen ume-gaiñean jesarrita. Ker Mt 21, 5 (Ir YKBiz 374 uztarpeko abere baten, Ol uztarpekoaren, Or uztarpeko astakume gañean).
Lanean nenbillen uztar-peko idia baño geiago nere Jaunaz oroitzen ez nintzala! Mb OtGai II 43. Orra non datorkizun zure erregea [...] buztarpeko aberearen ume-gaiñean jesarrita. Ker Mt 21, 5 (Ir YKBiz 374 uztarpeko abere baten, Ol uztarpekoaren, Or uztarpeko astakume gañean).
uztarpe
-
uztarpe. Tr. Documentado al Sur desde me...
-
1. uztarripe, buztarpe, buztarripe . (Su...
-
Yugo matrimonial. Seme-alabak laga, / em...
-
(En casos locales de decl. sing.). " Uzt...
-
2. (Tema nudo usado como posposición). ...
-
UZTARPEKO (Adnom). (El, lo) que se pone ...
<< utzi 0 / 0 zahar >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
