OEH - Bilaketa
13 emaitza laborri bilaketarentzat
Sarrera buruan (3)
Sarrera osoan (10)
goiburua
laborri.
tradizioa
Tr. Documentado en autores meridionales desde el s. XIX. Laborri y lauorri se encuentran en proporción similar; en el s. XIX, lauorri se atestigua en los vizcaínos J.M. Zavala y Arrese Beitia, y laborri en los guipuzcoanos Iturriaga, Lardizabal y Arrue. En el s. XX se dan ambas formas, tanto en autores guipuzcoanos como en vizcaínos; emplean laborri Iraizoz (YKBiz 517), S. Mitxelena, Villasante y Azurmendi, y los vizcaínos Arriandiaga y Gandiaga; lauorri los vizcaínos Atutxa y Erkiaga, y tbn. Orixe, Zaitegi, Txillardegi y Gaztelu.
sense-1
1.
(G-bet, AN-5vill-ulz, L-sar; vEys, Dv (que cita a It), H (G), Lh (que cita a Lf)),
lauorri (V-ger-arr-arrig-och-m-gip, G-azp-goi, AN-araq-arce, L-sar),
lagorri (G-to, L-ain),
lauborri (V-och, G-goi),
laugorri (G-azp)
Ref.:
A (laborri, lagorri);
A Eusk
1927, 175;
EI
118
.
Espanto, estupor. Cf. laortasun.
Gauean sartu zitzaien laborriak etzien uzten leku batean egoten. Lard 130. Jenobeba laborriak artu zuen. Arr GB 64. Ezurretarañoko laborria sartu. Arr EE 1882c, 552. Ezeren lauorririk bage, danaren yabe naiz. Zait Sof 73. Ezin da beren laborritik oneratu, Gernikan gertatuen berri ikusiak eta ikasiak. SMitx Unam 146. Arridura ta ulertu eziñezko laborria sorrarazten digun gauza. Vill Jaink 119. Bere gain ta inguru izanik aukera bildurgarriok, alako lauorri ta ikara esan eziñekoa nabaitzen dau. Erkiag BatB 186. Bendekoaren lauorri / atsegin andi yako orri. Atutxa Mugarra (ap. DRA).
Espanto, estupor. Cf. laortasun.
Gauean sartu zitzaien laborriak etzien uzten leku batean egoten. Lard 130. Jenobeba laborriak artu zuen. Arr GB 64. Ezurretarañoko laborria sartu. Arr EE 1882c, 552. Ezeren lauorririk bage, danaren yabe naiz. Zait Sof 73. Ezin da beren laborritik oneratu, Gernikan gertatuen berri ikusiak eta ikasiak. SMitx Unam 146. Arridura ta ulertu eziñezko laborria sorrarazten digun gauza. Vill Jaink 119. Bere gain ta inguru izanik aukera bildurgarriok, alako lauorri ta ikara esan eziñekoa nabaitzen dau. Erkiag BatB 186. Bendekoaren lauorri / atsegin andi yako orri. Atutxa Mugarra (ap. DRA).
azpiadiera-1.1
(Como segundo miembro de comp.).
"
Izu-laborri (G; Ur), espanto, apuro extremado"
A.
Nork esan astoaren / beldur laborria, / noiz allegatuko zan / beraren aldia? It Fab 43. Gorputz guziko izu-ikara laborriak artu eta estutasunaren indarrez ito-bearrean. Arr GB 89. Guziak izu laborriak artu eta [...] lasterka joan ziran. Arr May 108 (v. tbn. la misma expr. en Ataño TxanKan 230). Arriturik eta beldur-laborriak arturik. Ir YKBiz 188. Belauniko otoitz egin-da, arekin / uzten ikara lauorri. "Su miedo cerval" . Or Eus 344. Erioari buruz oi zuten izu-ikara lau-orria ta zukurutza. Zait Plat 118. Eta zergatik itzal eta izu-laborri ori jakintsuarekiko? Vill Jaink 128 (v. tbn. izu-laborri Ayerb EEs 1912, 178, Ir YKBiz 243).
Nork esan astoaren / beldur laborria, / noiz allegatuko zan / beraren aldia? It Fab 43. Gorputz guziko izu-ikara laborriak artu eta estutasunaren indarrez ito-bearrean. Arr GB 89. Guziak izu laborriak artu eta [...] lasterka joan ziran. Arr May 108 (v. tbn. la misma expr. en Ataño TxanKan 230). Arriturik eta beldur-laborriak arturik. Ir YKBiz 188. Belauniko otoitz egin-da, arekin / uzten ikara lauorri. "Su miedo cerval" . Or Eus 344. Erioari buruz oi zuten izu-ikara lau-orria ta zukurutza. Zait Plat 118. Eta zergatik itzal eta izu-laborri ori jakintsuarekiko? Vill Jaink 128 (v. tbn. izu-laborri Ayerb EEs 1912, 178, Ir YKBiz 243).
sense-2
2.
(Uso pred.).
(Estar, etc.)espantado, temblando de miedo.
Gustijaik laborri (ixuikara) ziran. Arriand Lc 1, 63 (He espantitu, Dv balditu, Oteiza, Brunet, Ol, Or, Ker, IBk, BiblE (h)arritu). Bestetango mutil arekin ikusi dut Miren. Lauorri utzi nau ikuspenak. Txill Let 66. Lauorri bezela gelditu naiz. Ib. 38. Neguko elorri, / gorri ta laborri. Gand Elorri 40. Landak oro uretan, / ikusten nekazariak lauorri. Gazt MusIx 125.
Gustijaik laborri (ixuikara) ziran. Arriand Lc 1, 63 (He espantitu, Dv balditu, Oteiza, Brunet, Ol, Or, Ker, IBk, BiblE (h)arritu). Bestetango mutil arekin ikusi dut Miren. Lauorri utzi nau ikuspenak. Txill Let 66. Lauorri bezela gelditu naiz. Ib. 38. Neguko elorri, / gorri ta laborri. Gand Elorri 40. Landak oro uretan, / ikusten nekazariak lauorri. Gazt MusIx 125.
azpisarrera-1
LABORRIAN
(Dv; lauorrian Vc, B ap. A; laugorrixen, -ixean V-gip). (Estar, etc.) espantado, temblando de miedo. "Je suppose que ce laborrian n'est autre chose que cette manière labourdine de parler; lau horritako ikharan egotea" Dv (tras citar el ej. de It). "Estupefacto, sumamente apurado. (De aquí nace la palabra laborrian)" A.
Ikaraz laborrian / beti egotea, / egia esateko / ez da bizitzea. It Fab 145 (tbn. en CancB III 45, pero en éste ikarak laborrian, que traduce 'el estar siempre temblando de miedo'). Absalonen jende guzia ondatua da, eta biotzik andiena ere laborrian jarriko da. Lard 199. Lauorrian ikaraz zan bizi. AB AmaE 264. Lau orrian illunpetan dagoz gaixoak. Ib. 439. Arri ta zur (zur da lur, lauorrian, arriturik) begira daude. Or Eus 103n. Bigarren estulak gure mutilla lau-orrien ikeran imiñi eban. EgutKarm 1952, 72 (ap. DRA ). Badute Chomskytar frankok, [...] laborrian ikara paratzen nauen makurra. MEIG VI 110.
Ikaraz laborrian / beti egotea, / egia esateko / ez da bizitzea. It Fab 145 (tbn. en CancB III 45, pero en éste ikarak laborrian, que traduce 'el estar siempre temblando de miedo'). Absalonen jende guzia ondatua da, eta biotzik andiena ere laborrian jarriko da. Lard 199. Lauorrian ikaraz zan bizi. AB AmaE 264. Lau orrian illunpetan dagoz gaixoak. Ib. 439. Arri ta zur (zur da lur, lauorrian, arriturik) begira daude. Or Eus 103n. Bigarren estulak gure mutilla lau-orrien ikeran imiñi eban. EgutKarm 1952, 72 (ap. DRA ). Badute Chomskytar frankok, [...] laborrian ikara paratzen nauen makurra. MEIG VI 110.
azpisarrerakoSense-1.1
Ziegako atea itxirik Jenobeba beldur laborrian utzi zuen.Arr GB 26. Ikara lauorrian gelditu zan.
azpisarrera-2
LABORRITAN
(Estar, etc.) espantado, temblando de miedo.
Dei eginda, lau orritan / yagiko bearko don, Mari. Zav Fab, RIEV 1907, 97. Ez bezaitzate lau-orritan izutu nere itzak. Zait Sof 112. Nor ote lau-orritan zenerabillen emakume ori? Ib. 84. Gurasoak izu-ikaraz lau-orritan ziran bitartean, [...]. Zait Plat 115.
Dei eginda, lau orritan / yagiko bearko don, Mari. Zav Fab, RIEV 1907, 97. Ez bezaitzate lau-orritan izutu nere itzak. Zait Sof 112. Nor ote lau-orritan zenerabillen emakume ori? Ib. 84. Gurasoak izu-ikaraz lau-orritan ziran bitartean, [...]. Zait Plat 115.
azpisarrerakoSense-2.1
Ikara laborritan.Or Mi 141. Ene bada! Izu-laborritan nago! Zait Sof 112 (198 izu-lauorritan).
azpisarrera-3
LABORRIZ
(Estar, etc.) espantado, temblando de miedo.
Bertaratzen da / laborriz mutil ernaia. SMitx Aranz 12. Ikaratu nintzan maitez eta lauorriz. Or Aitork 170. Azken deia, ikarati, / laborriz lotu zitzaien / hostoeri. Azurm HitzB 59.
Bertaratzen da / laborriz mutil ernaia. SMitx Aranz 12. Ikaratu nintzan maitez eta lauorriz. Or Aitork 170. Azken deia, ikarati, / laborriz lotu zitzaien / hostoeri. Azurm HitzB 59.
azpisarrerakoSense-3.1
Ikara lauorriz.Or Poem 552.
laborri
-
laborri. Tr. Documentado en autores meri...
-
1. (G-bet, AN-5vill-ulz, L-sar; vEys, Dv...
-
(Como segundo miembro de comp.). " Izu-l...
-
2. (Uso pred.). (Estar, etc.)espantado, ...
-
LABORRIAN (Dv; lauorrian Vc, B ap. A; la...
-
LABORRITAN (Estar, etc.) espantado, temb...
-
LABORRIZ (Estar, etc.) espantado, tembla...
0 / 0 IKARA-LABORRI >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
