Harremana

    OEH - Bilaketa

    221 emaitza laborari bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (218)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 ongarri.
    tradizioa
    Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde mediados del s. XVIII. La forma general es ongarri . Hay ungarri en Leiçarraga, SenperEus, TB (en los tres junto a ongarri ), HerVal y GAlm, hungarri en Lopez, Arradoy y Etchebarne (que tbn. usa un- ), hunkarri en Inchauspe y onkarri en Kortazar. En DFrec hay 33 ejs., meridionales, de ongarri, algunos de los cuales pueden corresponder a 2 ongarri.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Urt III 432, Ht VocGr, Lar, Añ (AN), Arch VocGr, Dv, H (+ h-), A Apend (s.v. ilondoan), VocB ), hontgarri (H), ungarri (AN-larr-erro, BN (h-), Sal; h- Lecl, VocBN , Gèze 330, H), hunkarri (Gèze, Dv (S)) Ref.: A (ongarri, ungarri); Satr VocP; Echaide Nav 175; Iz Ulz , Als, R 396 y 404; Etxba Eib; CEEN 1969, 369; Izeta BHizt; Elexp Berg; ZestErret .
     Abono, fertilizante; estiércol. " Ongarria nahazago, karatzago " SP, que cita a Oihenart (Pr 323), pero éste sólo trae nahazago karatzago. "Beneficio de tierras" Lar. "Basura, fiemo" Añ. " Ongarria landarat eramatea, ongarria hedatzea, porter l'engrais au champ, l'y épandre" H. " Ilondoan egin bear dire, ongarria itzuli, babazarra erein, txerria il " A Apend (s.v. ilondoan). " Ongarriya zabaltzea, a esparcir el estiércol" Iz Als. " Ardi-korotza, lorendako ongarririk onena " Etxba Eib. " Ongarri puxkat artuko leuke soo orrek " Elexp Berg.
    Ezta lurrekotzat, ez ongarrikotzat deusgai. "Fumier" . Lç Lc 14, 35 (He, Dv, Leon, BiblE ongarri, TB ungarri; Brunet zimaur, Ol sastegi, Or simaurtegi, Ker sastegi). Hark altxatzen du probea / lurreko herrautsetik, / hark iraiki arazitzen / ongarri <-ri> datzanetik. EZ Eliç 260 (v. tbn. el mismo ej. en Hm 151 ongarrian datzanori). Egiaz zuhurra da lurreko gauza guziak ongarri estimatzen dituena Iesusen irabasteagatik. SP Imit I 3, 6 (Ch basa, Mst, Ip gorotz, Ol, Pi satz, Leon lohi). Arraza guziz handia, / Jainko Aitaren Semea, / etxe ongarriz bethean / usatu gabe prinzea. Gç 71. Lurra humilia zaite, ongarria uztazu zure burua ostikatzerat. Ch III 13, 2 (SP istil, Mst, Ip, Ol, Leon lo(h)i, Pi lupetz). Ausaz galiziarren bat da gure zimaur zale au? Agiri deu, ongarri billa dabillenean. Lar DT CCXVIII. [Jaunaren] amoreagatik guziei ukho egin baidaroet eta behatzen baidaroet ongarriari bezala. He Phil 3, 8 (TB ongarri; Lç, Dv gorotz, Ol, Ker, IBk simaur, BiblE zabor). Ongarri guti ekusten dute aren alorrak. Mb IArg I 81. Ezi hungarria ere elhurrez estalia denian eder eta xuri duzu. AR 280. Tokirik agorrenian billatuten da iraurkina ta egiten da simaur edo satsa lurraren ongarritzat. Mg PAb 129. Autsa da ongarririk onenetatik bat. It Dial 51s (Ur ongarri, Ip hunkarri; Dv onkhailu ). Arropa tzar, zirtzila, zikhina yarian, / iduri lan dutela bethi ongarrian. Hb Esk 187. Abereak ez du puskarik ongarri egiteko on ez denik. Dv Dial 50 (Ip hunkarri; It gorotz, Ur zimaur). Bareiatu dut ongarria alhorrian. Arch Gram 69.
    ( s. XX) Lurrak zein simaur edo ongarri bear dituan. EEs 1916, 268. Euskaldun askok ere ongarri, gorotz edo zimaurpera botatzen dute izenik agurgarrien ori. Inza Azalp 133. Ongarriak hedatuak, erreka guziak garbituak, lurrak irauliak, arthoak jorratuak. Barb Leg 26. Euneko 20 azido fosforikotan ongarri daukan superfosfatoa. NekIr 37. Airean zoan xori batek begietarat bere ongarria igorririk itsutu zen. Zerb IxtS 60. Erortzen diran zotzak ere ongarri biurtzen dira. Munita 16. Ongarri gabez landarak askotan igartu oi diran bezela. JMB ELG 55. Bildegietan zenbat ongarri. EAEg 12-12-1936, 528. Aspaldian zagon ez ote zuen laket graziak, irrisa ur-nagian eta arrosa hungarrian bezala, bekatuaren erdian sortzea. Ardoy SFran 185. Inguruan lurra atxurtu ta ongarria jarriko dautsat. Ker Lc 13, 8 (Lç ungarri eman, He ongarria eman, Dv eman diozodan ongarri; TB ungarriztatu, Brunet, Or (s-) zimaurra bota, Ol simaurtu, Leon ongarriztatu, IBk ongarritu, BiblE ongarria bota). Otsaileko elurrak ongarri hoberena balio du. EZBB II 85. Ene arreba zaharrenarekin ari nintzan pentzetara hungarri emaiten. Etchebarne 59 (ib. 40 ungarri). Eta lurrak be analizatu, alako ongarriak eta abonauak botateko. Gerrika 148. Lotuta eguzki gabe / bizi bear [zugaitz] gaixoak, / eta ingurutik [untzak] jan / ongarri goxoak. Insausti 296.
    v. tbn. Lg I 339. SenperEus 170. FamInst 899. Monho 100. VMg 11. Izt C 234. FLV 1988, 274 (Larrainzar, 1905). JE Bur 86. Ox 133. Ir YKBiz 289. Gatxitegi Laborantza 35. Ibiñ Virgil 69. Ungarri: SenperEus 35. HerVal 197. Mendizola GAlm 1937, 86 (ap. DRA).
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de comp.). "Simaurketan erabiltzen dan otarra, ongarri-saski edo simaur-saski izenez ezagutzen da Berrobin, Elduaienen, Berastegin eta Gipuzkoako ta Naparroko beste erri batzuetan" Garm EskL I 66.
    Han izurrite gaitzez direla trufatzen, / ongarri meta batez egiten tronua. Hb Esk 227 (v. tbn. ongarri meta en JE Bur 187, Zerb IxtS 32 y GAlm 1958, 21). Ongarri angelatara batentzat bederatzi hiratze angelatara. Dv Lab 162. Gure astoak nekez derama / ura darion ongarri zama. Ox 115. Gogoan euki bear da abonotan merkiena dala ongarri-balioa merkiena duana. NekIr 36. Ongarri-kiloak zenbat jotzen duan. Ib. 36.
    azpiadiera-1.2
    (Como segundo miembro de comp.). " Abre ongarriek badu indarra " Izeta BHizt. v. BEHI-ONGARRI, GERNU-O. , TXORI-O. , ZALDI-O.
    Lurrerat yoan eta usteldurik berriz, / lagun dezaten sortzen landare ongarriz. Hb Esk 235. Ez dute beraz jende ongarria bazterrerat uzten. Dv Lab 172. Sahetsak beltz, ihia abere ongarriarekin gogortuz eginak. JE Bur 8. Hemen orga bat etxe-ongarriren hustera doan laborari zahar batek badakikela, nehork jakitekotz. JE Ber 15. Ixurtzen dira arkaitz garaietik errekastoak buztin ongarria ekarriaz. Ibiñ Virgil 86.
    azpiadiera-1.3
    (Fig.; ref. a una persona).
    Bernardin, gizon yakin batek, Yainkoa aiphatu zuen Parisko bilkhuia lehenean. [...] Ile zuritu gizonak hasi zitzaizkon ergelka eta ahorat ethor ahal guzien erraten. Hekien arabera, baltzarraren ahalke eta ongarria zen. Hb Egia 23.
    azpiadiera-1.3.1
    (AN-larr ap. Inza RIEV 1928, 153 ; H) .
    (Uso adj.). "Il se dit de quelqu'un malpropre, grossier, sale en ses paroles ou actions. Gizon ongarria, homme (qui est un) fumier" H. " Ongarrie, asqueroso, sucio" Inza RIEV 1928, 153.
    azpiadiera-1.4
    "Au fig., de la misère, de l'abjection. Bere ongarrian dago bekhatorea, le pécheur qui vit (reste) dans son fumier" H.
    azpiadiera-1.5
    "Il se dit d'une chose qu'on estime de nulle valeur. Ongarri batentzat zeduzkan munduko atsegin eta onthasun guziak, il tenait pour un fumier tous les plaisirs et biens du monde" H.
    sense-2
    2. (V-ger-gip, G, AN; Añ (V, AN)), ungarri (Sal; hun - BN) Ref.: A (ongarri, ungarri); Iz ArOñ .
     Condimento. "Fermento, levadura" Añ. "Condimento, pepitoria" A.
    --Taloa ta gaztaia batzuetan [...] ta ongarritxoren bat astia izan ezkero [...]. --Zer ongarri? --Baba beltz ederra, urdai apur batekiñ. Ag G 6. Jateko gogua lango ongarririk eztago jakijentzat! Otx 110. Amaren begietan, batzuetan, jaki ongarriok murritzak eta meaztuak zirudien. Erkiag BatB 25. Emaztiari eskatu zetsan janari on bat gertau zeixola ogetik jaikitzen zanerako, botikan arturik biar zittuan India-ko ongarrixak obeto izateko. Etxba Ibilt 473.
    sense-3
    3. Cosa buena, favorable o conveniente; provecho, beneficio, ventaja.
    Orduan artan ainbeste odol ixuri zebanak gauza, bide, gitxiagatik, orain zer egingo dik bere ongarririk aundienagatik? RIEV 1925, 552. Neke eta naigabe denboralak gure salbaziorako konbeni bazaizkigu, orduan eztira guretzat egiazko gaitzak, ezpada onak eta gure ongarriak. Gco I 448. Kristau on bati bearrak zaizkion ongarri eta bentajakiñ. Arr May 187. Ardau-gizonak ez dira izaten / bake-bizitzen ongarri. BEnb NereA 34. Eta zuk, seme, jarrai zaiozu / bertsoak moldatze orri, / oiek baitira gure izkuntza / maitearentzat ongarri. MMant 53. Mendiak gauza asko / zitun ongarriak: / borda ta iturriak, / losa edo zurezko / teilla ta arriak. AZink 187. Zugaitz guztiak badu / beure ongarria: / gosea uxatzen du, / berdin egarria. Ostolaiz 76.
    sense-4
    4. + onkarri. Perfección, virtud.
    Zure ongarri edo perfekzio neurrigabeak. AnCons 531. Galtzen dute euren animiaren bertute edo onkarri guziak. Kortazar Serm 35.
    azpisarrera-1
    ONGARRI-AITZUR (AN, L). Ref.: A; Lh (o.-haitzur). "Azada de dos púas" A. "Pioche à fumier" Lh.
    azpisarrera-2
    ONGARRIKO. "Qui est au fumier" Dv.
    azpisarrera-3
    ONGARRI-MARRO. "(R-vid), escarabajo" A.
    azpisarrera-4
    ONGARRIPE (En casos locales de decl. sing.). Bajo el estiércol.
    Bai lurreko lekhurik zikhinenean, ongarripean <-garu-> nahiago lukek egon Jesu-Kristo hire arima beltz, bihotz lohi, gorphutz bekhatuz usaindu hortan baino. Dh 221. Ez duzu ikhusiko xerririk ongarripean etzanik. Dv Lab 280.
    azpisarrera-5
    ONGARRIRAKO. "Destiné, propre au fumier" Dv.
    azpisarrera-6
    ONGARRI-TELADA (R ap. A). "Capita de estiércol" A (s.v. telada).
    azpisarrera-7
    ONGARRI-ZILO (-lh - Dv A). Cloaca.
    azpisarrera-8
    ONGARRIZKO. "Qui est formé de fumier. Ongarrizko meta lerroa, rangée de tas de fumier" Dv.

    ongarri

    ongarri
    << ondu 0 / 0 ongarriztatzaile >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper