OEH - Bilaketa
329 emaitza laborantza bilaketarentzat
Sarrera buruan (1)
Sarrera osoan (328)
- aberats
- adarkadura
- adarkatze
- agonia
- aipatu
- airatu
- aisia
- aitzurketa
- 1 aitzurko
- alka
- Andredena
- apur
- arantze
- 2 aratu
- arbi
- arbuiagarri
- 1 ardi
- 2 are
- ari izan
- armiarma
- aroalde
- arozgo
- arpatu
- arradail
- artolari
- 1 aski
- azota
- bana
- baratzekailu
- barna
- barnatasun
- barnatze
- barne
- barrataka
- basagordetxa
- basolo
- behikunde
- belarketa
- beldur
- beltzatu
- 2 ber
- 1 berme
- 1 bixika
- boteretsu
- braban
- buxeria
- dijeritu
- dupa
- eguzki
- ekoiztu
- erbi
- 2 eri
- erroburu
- eskarda
- estai
- etxe
- etxegintza
- ezkaildu
- frandatu
- gaitz
- garitxatu
- gazi
- gaztaina
- gaztainadi
- gaztainatze
- gaztainondo
- gibelatzapen
- goiztar
- goiztargo
- goldelari
- golo
- gordintxuri
- gutxi
- halatsu
- handi
- hantarazi
- 1 haro
- hartzi
- hartzidura
- hats
- hausnar
- hausnartzaile
- hedagia
- herdoil
- 2 hondar
- hondarkin
- 2 hori
- hormona
- hozkatu
- 2 hur
- ihalozkatu
- ihardukitzaile
- ikara
- ikatz
- ikurdura
- ilarrazki
- 1 ildo
- ilortu
- ilortze
- industria
- irakidura
- iraulde
- jainkoilo
- jalgitze
- jan
- jankara
- jondoni
- jorratze
- kakeritu
- 1 kautxu
- kereta
- kimikolangintza
- klera
- kodointze
- komertzio
- kopetezur
- kristo
- 1 kuku
- kukutu
- kurubilkatu
- kusku
- kuskutsu
- laborantxa
- laira
- lakasta
- laketgia
- lapitz
- 1 larre
- lastadun
- 1 lau
- legartsu
- 1 lekadun
- liburu
- linburdikari
- lipar
- 1 lits
- 1 lizar
- lokia
- lur
- lurlan
- luzerna
- makurgune
- malatz
- malin
- mandotu
- marexal
- maskaro
- materiatu
- medikantza
- meria
- 1 merla
- mertxikatze
- meskabatu
- metalgintza
- mezutu
- miatu
- mihauri
- mikrobio
- mikrogramo
- mikroskopio
- 1 minata
- minbizi
- mineralki
- minkor
- minkordura
- minkorreria
- minkortu
- mokor
- moztura
- mudantza
- mututu
- nahastekamen
- nekazaritza
- neke
- nibel
- nitrato
- nolazpaika
- odol
- ofiziale
- ofizio
- ogi
- ohartuki
- oihalgintza
- oilategi
- olio
- onddo
- ondoztatu
- ongailu
- 1 ongarri
- ongarrikatu
- ongarritegi
- orbanka
- oritz
- orrazi
- osasunbide
- otordu
- oxigeno
- ozpindu
- pagotxa
- pantzoil
- papergintza
- pasaia
- pentze
- permanganato
- pikadura
- pikatzaile
- 1 pikor
- pikorkatu
- pikota
- 1 pikura
- pilula
- pinpirin
- 1 pinta
- pipol
- pisatu
- 1 pisu
- pixa
- pixor
- plomatu
- pomada
- 2 ponpa
- populatu
- potasa
- poxi
- premiatsu
- presidente
- primadera
- punpatu
- puralleria
- sabel
- 1 sable
- sabletsu
- sagar
- sagardo
- sagartze
- saiheskatu
- sailka
- saldo
- salerospen
- sano
- sanotasun
- sar-jalgi
- satorroski
- segida
- sekretario
- silo
- 1 sindika
- 1 sindikatu
- 2 sindikatu
- 1 soja
- soraio
- soraiodura
- soraiotu
- soro
- sorterro
- 1 soto
- sufratu
- sufre
- sukre
- susaldu
- susara
- 2 tara
- tarroka
- tarrokatsu
- taulaxka
- teilatu
- 1 tela
- termometro
- 2 tina
- 1 tini
- titadura
- tragaza
- traktore
- 1 tratatu
- trefla
- trenpa
- troxatu
- 1 trukatu
- trunpilo
- ttipitu
- turrusta
- turto
- txertagai
- txertatu
- txertatzaile
- 1 txerto
- tximistargi
- ubel
- ubeldu
- uda
- udare
- udaretze
- ume
- umeki
- umetu
- umitasun
- umontzi
- urdindu
- 1 urtatu
- urtatze
- 1 uso
- ustel
- ustelarazi
- usteldu
- ustelki
- 2 usu
- xafarratu
- xiringatu
- xukatu
- xurikin
- zaildu
- 1 zailki
- zaldale
- 1 zangar
- zango
- zelarta
- zentimetro
- 1 zerri
- zerrikunde
- zikite
- zikoitz
- zilotatu
- zimelarazi
- 3 zinka
- zizare
- zorrotz
- zugan
- zurgintza
goiburua
ttipitu.
tradizioa
Tr. Si exceptuamos algún ej. alto-navarro (Ezcurra, Auspoa 97, 21), se documenta exclusivamente en la tradición septentrional. En DFrec hay 12 ejs. de ttipitu, 9 de ellos septentrionales, y 1 de tipitu.
sense-1
1.
(L, B, BN, S; Urt I 15, Dv, H),
tipitu (BN-arb; Ht VocGr 320, Lar, Añ (AN)),
txipitu (S; Lar, Añ (AN), Gèze, VocB
),
xipitu (Volt 48, SP, VocS
141, Lecl, Arch VocGr 209, H)
Ref.:
A; Lrq (txipi); Gte Erd 8, 36, 165, 223 y 177; Izeta BHizt2 .
Reducir(se), disminuir, empequeñecer(se). "Rendre petit, apetisser" Ht VocGr. "Achicar, hacerlo menor", "minorar" Lar (v. tbn. Añ). "Empequeñecer" Ib. "Urak ttipitzen hari dire, les eaux baissent" Dv. "Norbaiten omen ona, norbaiten onthasuna ttipitzea, rabaisser, diminuer quelqu'un en sa personne, en sa considération, en son avoir" H. "[Soldata] ttipitu (BN-arb)" Gte Erd 36. "Indarra ttipitu zait (BN-arb, S)" Ib. 165. "Argia txipitzen (S)" Ib. 223. "Usinan orenak tipitu dituzte (BN-arb)" Ib. 177. "Boza ttipitü (S)" Ib. 8. "Gizon oi ttipitu de" Izeta BHizt2.
Hark behar du handitu, eta nik xipitu. Lç Io 3, 30 (Leon ttipitu; He, IBe xumetu, LE apáldu, TB, Dv gutitu, Ol ikoldu, Or kaxkartu, Ker txikiagotu, IBk txikitu). Ala bera txipitu ze / zure aguaren neurrira. Ezcurra 21s. Zeruetan handi dena / lurrean ttipitua. EZ Noel 52. Zu handitu zara zeure berthuteak gatik, eta ni tipitua nago neure hobenak gatik. Harb 149. Nola sua egurren [...] edekitzeaz gutitzen eta ttipitzen [baita] . Ax 291 (V 194). Handitzen garenean ere gure bizia ttipitzen eta laburtzen da. Ib. 63 (V 41). Eztuk tipitzen, ez handitzen [eternitatea] . Gç 176 (43 ttipitu). Ezpaziradeie eneganat ützültzen eta xipitzen haurrak bezala. Mst III 58, 9. Gure phetxen txipitzia. Etch 582. Urak ttipitu ziren. Dv Gen 8, 1 (Ur gutxitu, Ol, Ker beeratu, Bibl beiti egin, BiblE jaitsi). Iñaziori ttipituz zitzohazkon indarrak. Laph 247. Apostolia bezala xipieki xipitüz. CatS VI. Framazonkeriak, aldiz, ez dako gutiago [Frantziari] hatsa ttipitzen, duenean egun guziez haren fedea gutitzen. Elsb Fram 157. Fedia gure artian, elas, txipitzen delarik. Ip Hil 4. O Jinko Salbazalia, guregatik hola txipitü, ez deustü nahi izan zirena. Ib. 91. Irabaz-bideak ttipituak direlakotz. HU Zez 67.
( s. XX) Ahal bortitzenak laster baitzazkoten ttipitu. Ox 187. Arte hortan, ttipituz eta ttipituz, gero eta ttipituagoz joana zen sua. GH 1926, 98. Orduan gure zorrak / Etziren ttipitu. LuzKant 87. Ala sinhestea ttipitzen ari zauk? Zerb Ipuinak 662. Urthetik urthera ttipitu zait [...] hiriarentzat naukan amodioa. JE Ber 84. Euskaldunen ttipitzetik noiz girade geldituko? / Dugun gorets gure euskal izaitea. Iratz 42. Beldurgarriki ttipitu zen beraz irlandesen kopurua. Mde Pr 237. Ianak ez du tipitzen. Or Aitork 250 (171 ttipitu). Martiren errabia etzoan ttipituz. JEtchep 41. Ez da Frantsesen ttipitzea aitortzea etzela aingeru sortua. Ardoy SFran 282. Ene egunak ttipitzen ari dira. Iratz Othoizlari 57-58 (1970) 26. [Mahastiak] azken denboretan ttipituz joan badira ere. Larre ArtzainE 77.
v. tbn. Hb Egia 41. Arb Igand 49. Ox 187. Etcham 53. Lf Murtuts 3. Herr 4-8-1960, 1. Gatxitegi Laborantza 144. Xipitü: Xarlem 1203.
Reducir(se), disminuir, empequeñecer(se). "Rendre petit, apetisser" Ht VocGr. "Achicar, hacerlo menor", "minorar" Lar (v. tbn. Añ). "Empequeñecer" Ib. "Urak ttipitzen hari dire, les eaux baissent" Dv. "Norbaiten omen ona, norbaiten onthasuna ttipitzea, rabaisser, diminuer quelqu'un en sa personne, en sa considération, en son avoir" H. "[Soldata] ttipitu (BN-arb)" Gte Erd 36. "Indarra ttipitu zait (BN-arb, S)" Ib. 165. "Argia txipitzen (S)" Ib. 223. "Usinan orenak tipitu dituzte (BN-arb)" Ib. 177. "Boza ttipitü (S)" Ib. 8. "Gizon oi ttipitu de" Izeta BHizt2.
Hark behar du handitu, eta nik xipitu. Lç Io 3, 30 (Leon ttipitu; He, IBe xumetu, LE apáldu, TB, Dv gutitu, Ol ikoldu, Or kaxkartu, Ker txikiagotu, IBk txikitu). Ala bera txipitu ze / zure aguaren neurrira. Ezcurra 21s. Zeruetan handi dena / lurrean ttipitua. EZ Noel 52. Zu handitu zara zeure berthuteak gatik, eta ni tipitua nago neure hobenak gatik. Harb 149. Nola sua egurren [...] edekitzeaz gutitzen eta ttipitzen [baita] . Ax 291 (V 194). Handitzen garenean ere gure bizia ttipitzen eta laburtzen da. Ib. 63 (V 41). Eztuk tipitzen, ez handitzen [eternitatea] . Gç 176 (43 ttipitu). Ezpaziradeie eneganat ützültzen eta xipitzen haurrak bezala. Mst III 58, 9. Gure phetxen txipitzia. Etch 582. Urak ttipitu ziren. Dv Gen 8, 1 (Ur gutxitu, Ol, Ker beeratu, Bibl beiti egin, BiblE jaitsi). Iñaziori ttipituz zitzohazkon indarrak. Laph 247. Apostolia bezala xipieki xipitüz. CatS VI. Framazonkeriak, aldiz, ez dako gutiago [Frantziari] hatsa ttipitzen, duenean egun guziez haren fedea gutitzen. Elsb Fram 157. Fedia gure artian, elas, txipitzen delarik. Ip Hil 4. O Jinko Salbazalia, guregatik hola txipitü, ez deustü nahi izan zirena. Ib. 91. Irabaz-bideak ttipituak direlakotz. HU Zez 67.
( s. XX) Ahal bortitzenak laster baitzazkoten ttipitu. Ox 187. Arte hortan, ttipituz eta ttipituz, gero eta ttipituagoz joana zen sua. GH 1926, 98. Orduan gure zorrak / Etziren ttipitu. LuzKant 87. Ala sinhestea ttipitzen ari zauk? Zerb Ipuinak 662. Urthetik urthera ttipitu zait [...] hiriarentzat naukan amodioa. JE Ber 84. Euskaldunen ttipitzetik noiz girade geldituko? / Dugun gorets gure euskal izaitea. Iratz 42. Beldurgarriki ttipitu zen beraz irlandesen kopurua. Mde Pr 237. Ianak ez du tipitzen. Or Aitork 250 (171 ttipitu). Martiren errabia etzoan ttipituz. JEtchep 41. Ez da Frantsesen ttipitzea aitortzea etzela aingeru sortua. Ardoy SFran 282. Ene egunak ttipitzen ari dira. Iratz Othoizlari 57-58 (1970) 26. [Mahastiak] azken denboretan ttipituz joan badira ere. Larre ArtzainE 77.
v. tbn. Hb Egia 41. Arb Igand 49. Ox 187. Etcham 53. Lf Murtuts 3. Herr 4-8-1960, 1. Gatxitegi Laborantza 144. Xipitü: Xarlem 1203.
sense-2
2.
(L, B, BN-baig ap. A
; Dv, H).
" Eria ttipitzen hari da, le malade va s'affaiblissant" Dv. "Agravarse mucho un enfermo" A.
Ez du nehork ezindurik eta ttipiturik ikusi, beti estatu onean agertu baita publikoan. Larre ArtzainE 266.
" Eria ttipitzen hari da, le malade va s'affaiblissant" Dv. "Agravarse mucho un enfermo" A.
Ez du nehork ezindurik eta ttipiturik ikusi, beti estatu onean agertu baita publikoan. Larre ArtzainE 266.
azpiadiera-2.1
(H).
Ja oinak hoztuak, bihotza ttipitua, minez eta barreneko nahigabez hestutua. Dv LEd 165. Menbro zaurthua agertzean, ttipitzen zaio barnea, oraino mintzo baita naturaleza. Laph 167. Ikustearekin ordean Erregea, bere majestate guziaz inguratua [...], bihotza ttipitu zitzaion eta erori zen flakatua erregeren oinetan. Lap 170 (V 75). Bihotza ttipitu zitzaion orduan. Mde Pr 164.
Ja oinak hoztuak, bihotza ttipitua, minez eta barreneko nahigabez hestutua. Dv LEd 165. Menbro zaurthua agertzean, ttipitzen zaio barnea, oraino mintzo baita naturaleza. Laph 167. Ikustearekin ordean Erregea, bere majestate guziaz inguratua [...], bihotza ttipitu zitzaion eta erori zen flakatua erregeren oinetan. Lap 170 (V 75). Bihotza ttipitu zitzaion orduan. Mde Pr 164.
sense-3
Gezürrak txipitzen eta ezdeusten dü gizona. Const 20.
sense-4
azpisarrera-1
TTIPITUXE
(Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
Lana ttipituxe da ba edo gelditu zenbeit egunez? HU Zez 68.
Lana ttipituxe da ba edo gelditu zenbeit egunez? HU Zez 68.
ttipitu
-
ttipitu. Tr. Si exceptuamos algún ej. a...
-
1. (L, B, BN, S; Urt I 15, Dv, H), tipit...
-
2. (L, B, BN-baig ap. A ; Dv, H). " Eria...
-
(H). Ja oinak hoztuak, bihotza ttipitua,...
-
3. txipitu, xipitu (H). Envilecer(se). "...
-
4. txipitu (V-m-gip). Ref.: A; Iz ArOñ....
-
TTIPITUXE (Forma con suf. -xe, de valor ...
<< trunpilo 0 / 0 turrusta >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
