OEH - Bilaketa

2 emaitza labetegi bilaketarentzat

Sarrera buruan (1)


Sarrera osoan (1)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
borda.
Onom.: Et monasterio de borda. (1059) Arzam 184.
sense-1
(V-ple, G, AN-ulz-erro, L, BN, Ae, Sal, R, S; SP, Deen I 309, Urt, Lar, VocS , (AN), Lecl, Hb, Gèze, Dv), borde Ref.: A; A Apend; JMB AEF 1926, 8; Lrq; CEEN 1971, 339; Iz Als; Iz Ulz .
Choza (de pastores, para el ganado, etc.); caserío, alquería; granja en aparcería. "Ager, kanpóa, baztérra, [...], funtsa [...], borda " Urt I 425. "Casería", "granja", "quinta" Lar, . "Casa de ganado, abeletxea, item. borda " Lar ( in Aq 1345 ). "Métairie, borda " VocS (el editor aclara que hoy no tiene ese valor en Soule). "Bien de campagne dépendant d'un bien principal; habitation attachée à ce bien; étable, maison de déchange" Dv. "1.º (L, BN, R, S), caserío. 2.º (V-ple, G, Sal, R), redil para caballerías" A. "(G-goi), cabaña" A Apend. "Borde, bâtiment destiné au bétail, au foin, aux outils agricoles (donc sans foyer ni chambres)" Lrq. " Borda gutxi, pocos corrales" Iz Als. " Bordá bat, un edificio para tener hierba, ganado, etc." Iz Ulz. " Borda o xoxa, así se llama a una construcción de tamaño variable que consiste en una planta baja que sirve de establo y un desván que sirve de henil. Se halla siempre a proximidad de la casa a la que pertenece" (Ae) CEEN 1971, 339s. Cf. Lar Cor 82: "Hay también caserías que ni son solares ni solariegas, y las hay antiguas y modernas. A éstas llaman bordas desde Tolosa hasta Irún". Cf. Satr CEEN 1969, 132: "Borda, establo o cubierto para el ganado", "etxola, choza o cabaña de pastor. Casa de campo donde suele residir la familia durante las faenas de verano" y "bazterretxe, caserío, casa de labranza"; cf. tbn. sin embargo, ib. pág. 130: "Ya antes de la Revolución Francesa empezaba a desglosarse en los libros parroquiales la borda, como morada independiente de la casa. Hubo casas fuertes que llegaron a tener dos o tres bordas, con sus respectivos caseros"; y en la pág. 150: "[...] la borda de ganado vacuno junto a la casa. Otra borda similar con otra partida de vacas, no lejos de casa. Esta segunda borda se destina, en parte, a ovejas según la época del año". Cf. Htoy Recherches 247: "Los edificios de Soule [...] tienen la forma de un cuadrado de cuatro aguas, colocado al lado de un contra-edificio más bajo de dos aguas, llamado borda, y destinado a alojar el ganado y los instrumentos de labranza".
Azkue da bortha (L) como var de borda 'caserío'; se trata sin duda de una mala interpretación de lo que aparece en el dicc. de Duvoisin, quien s.v. borda remite a borta, refiriéndose sin duda a su acepción de "bâtard" (v. bort).
Tr. Documentado en textos septentrionales y en autores guipuzcoanos y navarros (entre los vizcaínos sólo lo emplea Lauaxeta, en la forma borde). La acepción más generalizada es la de 'choza', conocida por todos. En la de 'caserío, alquería' se emplea sobre todo entre autores del Norte no suletinos hasta más allá de mediados del s.XIX (después puede haber más ejs. pero no son claros). En el s. XX se ha hallado en esta acepción en autores del Sur como Orixe y Nemesio Etxaniz. Parece que hay autores que distinguen borda (habitable) de ardi-borda.
Ioan zitezen, bata bere bordarat eta berzea bere merkhatalgoarát. "À sa métairie" . Mt 22, 5 ( He, Lg II 236, TB, HeH, Hual borda; Dv bazterretxe, Ip bordalte, SalabBN etxe, Ur soro, Samper granja, IBk lur ). Bi esposak [Ama Birjina eta Iosef] zirenean / borda xarrean sarthu, / ahalik hobekiena / bazuten gerizatu. EZ Noel 51. Erdi-mugan ohatzera / Betlemera / Ioan zedin Iosepeki; / Non, berz' errekeitu gabez, / Zatzan gauez / Bordan, arsto-idieki. O Po 58. Bortz ehun asto ama, lur etxe, borda eta bertze onik eta ederrik franko. Tt Onsa 51. Pobren bordak eta kabanak. Ib. 140. Bordan sartzen ez direnak atetik / Jesu-Kristok deitzen tik ohoinak. Iraultza 22. Erri, baserri, borda, / soro zelaietan / txabola, mendi, bide, / bazter legorretan. Echag 148. Jauregi, etxiak, bordak, / Harriak eta arrastak. UskLiB 217. Bere mokoan zeukan / gazta bat guria, / borda-leio batetik / ebatsi berria. It Fab 65. Bigarrentto hori [axeria] ordu guzietan / Zagokioten zelatan / Borda bateko oilloeri. "Les poules d'un fermier" . Gy 280. [Bohemiak] Borda tzarrak dituzte yauregi hautatzen; / Han izurrite gaitzez direla trufatzen. Hb Esk 227. Bordara zihoazinean, ezagutuko duzu ardiak ikhusi gabe, zerika den zure artzaina. Dv Lab 270. Ardiak bordara bezela, ala eraman ginduzten nai zuten lekura. Zab Gabon 53. Bi erlijioso, illunak arrepatu zituan bidian borda baten inguruan. Borda au zan lapur-etxia. Bv AsL 107. Bordako zerrapo bat arriñatu. HerVal 231. Nere burasoak Etxe-txarreko borda txarragoan zituan maizter. Elzb PAd 15s. Aitorenseme hura bortxatua baitzen borda edo labetegi batzuetarat joaitera. Jnn SBi 166. Miatuko zituzten xeheki oihanak, xarak, urruneko etxeak, sabai edo belhartegiak eta ardi bordak. Elsb Fram 71. Begira zozue zuen egoitzetan, etxekoen artean, borda ttipi ala jauregi handi, orotan, bere zuzena. HU Aurp 218. Borda txar bat irekirik / haitatü' zü lürrian, / Kargatürik gure zorrez, / sorthü aberen artian. UNLilia 15. Beren borda edo heia zokhoetan ere. Prop 1904, 151. Lerra, etxe edo borda egiteko. Mdg 130. Hiru oren behar baititu bordarat heltzeko, ardien biltzea bertzalde! JE Bur 165. Ardi borda bat eskubi aldetik dubela. Ill Pill 3. Gorde zaitez borda barrengo sapayian. Ib. 16. Borda zahar bat han balitz bezala. Barb Sup 51. Bein, besteren bordatik arkuma bat atera naiean zebillen Pernando. Muj PAm 71. Borda-nagusiko buru jartzeraiño igo zan. "Cabaña mayor" . Mok 7. Mutil gazteek ez ezagutzen gogamen gaixto kiretsak: / Sarri artino bordan dituzte bakarrik utzi bildotsak. Ox 31. Urrutigo, zugaztartean izkuturik zegoen maitearen borda. 'Le mas' . Or Mi 61. Au zait atsegiñenik erri ontan, aita: bordako alaba. 'La ferme' . Ib. 5. Laster bordara zen sartu. / Hantxe berean gelditu. / Bordan zen suia nausitu. / Eta guziak suntsitu. Etcham 205. Mendi tartean ementxen dago / ardi-borda bat bezela. Tx B II 212. Iñork jakiñ nai badu / neskatx ori nor dan: / Ote-motx-en jaiua / Ximelaren bordan. Ib. 110. Borda baten ondoan ni etxekoeri deika. FIr 158. Arizti-buru hortarik, lera-bide goiti ardi-borda bat. Ib. 158. Bordan ondoan lerrokatzen dira hamar edo amabi gizon, auzokoak, bere aixtur xorrotxekin, [...]. Ardiak banazka, hazkak estekatuak, ezartzen dituzte mahain gainean. Zub 97. Ja, bide puska bat egina eta gosetzen ere hasiak, ikusten dute ardi-borda bat. "Une bergerie" . Barb Leg 130. Borda zahar au eta eun ardi izan itukan nere seni-parte. Lek EunD 15. Azariak sei axuri / galdu ditu bart bordan. "Redil" . Or Eus 175. Urrun zara, urrun mendija, / borde ori urrunago! "Choza" . Laux AB 83. Aitzarteko artzaiaren bordan. TAg Uzt 89. Aitzarteko artzaiaren ardiborda. Ib. 86. Larre hoitan ibili zen, bati galda, bertzeari galda...; eta azkenean borda txar batean aurkitu zuen delako sorgintsa. Lf Murtuts 19. Zerbait egin edo jaso bear dezula: etxea, lantegia, borda. Munita 22. Borda hortarik goraxago behako bat eman nahiko diogu Giltxurrin-Harria delako harrokari. Zerb Azk 33. Sapai edo bordetan lo egiñaz. Etxde JJ 157. Otsoats-eko bordan edo olhan, zuberotarrak esan oi dutenez, Piarres, Etxahuniako artzai gaztea ardi kontari ari zen. Ib. 5. Etxe alboko borda batean. Ib. 127s. Kortzegatar baten borda, gela laukotu bat besterik ez dezu izaten. NEtx Antz 141. Behiak heldu ditiat Harizpuruko bordarat. JEtchep 111. Bere ardi bordan zuen bere biziteia. Larz Senper 56 (Vill ardi-txabolan ). Aratsean, ardi bat eskas nuen bordan... Mixelen arthaldean zitakela, jo dut haren bordarat... [...] Haren arditeian sartu naiz, ardien ikusteko... Ib. 10. Hurbildu gira negura, / gaiten bordarat ingura. Xa Odol 97. Nere nagusiak borda ura artua zeukan mendira joan arteko. BAyerbe 44. Nik ez dakit zertako deitzen ziren bordak, gure aldean ala beste aldean ere, bakotxak bere familia hazten zuen etxetto hek. Larre ArtzainE 97.
v. tbn. LuzKant 60. TP Kattalin 191. MendaroTx 212. Ataño TxanKan 26.
azpiadiera-1.1
(En nombres propios).
Kharrikiri-bordak zer zian egiten, / Ardiak zeitzenian bestek berhezten? Etch 338. Barnets-Bordako anderiak kontsolatü dü erranez: / Emazte zaharrik oküpü agitzen eztela arauez. Ib. 422. Borda-handiko aldapa gora. Elzb PAd 2. Apaetxe-bordan aran geiegi jan ondoren. Muj PAm 7. Zenbat uztarri ditu Basaka-bordak, aita, dio Bikendik. Sei, erantzun zion saskigilleak. 'Au mas des Micocoules' . Or Mi 4. Apatxo-bordan bizitzen zeran / bertsolariya al zera? Tx B I 46. Orhoit Artzain-Bordan egoiten direla Manuel Handi eta Marro Beltz Ardi. Barb Leg 149. Heltzen dire holaxet Kamieten-bordako parrera. Ib. 147. Ber-bertan dute Txonkone-borda. "El aprisco de Chonconea" . Or Eus 130. Mikela Borda an dago sukaldean alai; / ongi bete danetik ez du geigo jan nai. Ib. 370. Goiznabarrean era xamurrez / otoi eztitsu garbia / egin ondoren idikitzen det / Bordagaraiko esia; / larrean pozez yauzika dabil / artalde bikain txuria. EA OlBe 23. Ikustekoa zen, egiazki, Borda-ttipiko nausia. Lf Murtuts 8. Maiana dendaria bazoan haia-haia Errekanbordarat. Ib. 52. Uhaideko-bordan apairuxka bat egin zuten. Zerb Azk 36. Otsoats-borda esaten zioten artzai txabola ta saletxea. Etxde JJ 8. Domartin-bordako nagusia. JAzpiroz 24.
azpisarrera-1
BORDA-ALDE v. bordalde.
azpisarrera-2
BORDAK ERRE.
" Bordak erre, reñir; litm.: quemar las cabañas (AN-larr)" A EY III 331. " Fite erre 'ituzu bordak! Agudo aspertu zera lan edo lagun edo etxe ortaz" Inza NaEsZarr 2300.
Ene manduak duen zingilar khorda / Juan den zazpi urthian botigan zor da, / Denbora sobra! / Merkatariarekin erreitut bordak. ChantP 90.
azpisarrera-3
BORDA-MUTIL.
Mozo de labranza.
Bordamutillek upeletako olioa aitu arte ez dire aspertzen Maranek astegun batez egin zuna esaten. Or Mi 113.
azpisarrera-4
BORDA-NAGUSI.
(El) que gobierna una finca.
Bazatozte aparitara ala ez, yaun Anbrusi? esan zuen yaun Erraimun bordanagusiak erre-antzean. Or Mi 6.
azpisarrera-5
BORDAPEAN.
Dentro del cobertizo.
Lanean ari zan artzaia bordapean, eta leiatillatiko noizpeinkako begiraldiz zaitzen zun pagadiko artaldearen ibillia. TAg Uzt 86s.
azpisarrera-6
BORDA-URDE.
Burdel. Cf. Lar: "Burdel, es voz vascongada, síncope de borda urde, bordurde, que significa casa sucia, puerca".
Borda-urde batean sartuta, Madiango andizki edo Prinzipe baten alaba Kozbirekin bekatu egiten jarri zitzaien. (Num 25, 6). Lard 103.
azpisarrera-7
BORDAZ BORDA.
De borda en borda; de alquería en alquería.
Herriko karabineruak oro Athoron zabiltzala etxez etxe bordaz borda, zokoz zoko. Const 30. Semea lagun, bordaz borda zabillen, saski zarrak eta otzare zulatuak berritzen. "De ferme en ferme" . Or Mi 4.
borda
<< labetegi 0 / 0

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper