OEH - Bilaketa

8 emaitza labainkada bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
lehenbizi.
sense-1
1. (L, BN; SP, VocBN , Dv (BN), H; leen- AN-gip), lenbizi (G, B), lenbiz, lehenbixi Ref.: A ( lehenbizi, lenbizi ); Gte Erd 210 .
Primero, primeramente; en primer lugar. "Premier. Lehenbizi heltzen dena " Dv. " Leenbizi ori egin bear dugu (AN-gip)" Gte Erd 210. Tr. Documentado sobre todo en textos meridionales; no lo hallamos en autores suletinos ni vizcaínos (en los que sólo hay algún ej. de lenbiziko, q.v.). En DFrec hay 16 ejs. de lehenbizi y 3 de lenbizi, todos ellos meridionales.
Lehenbizi egiten duen paktua. SP Phil 450. Zohaz itsasorat eta etxa zazu amua eta lehenbizi atzamanen den arraiña har zazu eta, ahoa zabaldu diokezunean, aurkhituko diozu laur drakmako bat. He Mt 17, 26. Lehenbizi ethorriek sari hobea igurikitzen zuten. Lg II 196. Lenbiz galzále galdúak / alzinduzire judúak. LE Kop 163. Gure andere hisitiak / ez beharrez elkhar utzi / pasatzera lehenbixi. Gy 185. Lenbizi atera zana gorria zan, eta guztia illetsua larruaren antzera. Ur Gen 25, 25 (Urt lehenbizikoa, Dv lehenbizikorik, Ol aurrenik yayoa, BiblE lehenengo ). Mutillak, Serrallora / guazen lenbizi! Afrika 53. Lenbizi joanak penatu ziran / indar eskas ziralako. Ib. 141. Ana Mari lenbizi ezagutu nuben urtian egiñak ziran. Sor Bar 35. Piko bat eman zion lenbizi zeguanari. Bv AsL 86. Eskatu beintzat lenbizi. Ag G 39. Edozein etxetara sartzean, esan lenbizi: [...]. Ir YKBiz 262. Leenbizi egin ditzagun gure bazkide. Ldi IL 153. Guzi ori erakutsiko zigun lenbizi. Or QA 206. Sorrarain lenbizi ta Kalparsoro gero. Txill Let 52. Utzidak lehenbizi hire dostailuak eskuetan edukiten. Arti Ipuin 27. Leenbizi azal ditzagun Jainko etsaien aburuak. Vill Jaink 186 (155 lenbizi ). Quevedok eman zitun lenbizi argitara. Gazt MusIx 73. Entzun lenbizi. NEtx LBB 206. Lenbizi epeltzen eta gero ozten joan ziran. Ib. 123. Santxo Panza izan zan lenbizi xuxpertu zana. Berron Kijote 164. Lenbizi, kontrato-papela egitea, ederki kostata. Albeniz 145 ( ib. 157 leenbizi ). Orixek egin zuen lehenbizi harako amets hura. MIH 260. Erdaraz lehenbizi, gero, eta laburrago, euskaraz. MEIG I 257.
v. tbn. Lenbizi: Izt C 210. Lard 64. EusJok II 14. Xe 356. PE 86. Ud 152. Apaol 110. Iraola 55. Goñi 77. Alz Txib 104. Noe 115. ArgiDL 127. Tx B I 33. MendaroTx 82. Etcham 240. Yanzi 197. Zait Sof 108. SMitx Aranz 23. JAIraz Bizia 112. Basarri 19. Anab Aprika 56. Mattin 43. Uzt Sas 109. Ataño TxanKan 252. BAyerbe 48. Ayesta 32.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intensiva).
Leenbizi-leenbizi Euskaltzaleak bazkunarako bazkide-sail aundia ekartzea bear degu. Ldi IL 152.
azpiadiera-1.2
(Det.).
Aditzera emango dizut lenbizia, munduaren bukaeran etorriko dala. AA III 466. Lenbizia beartua ta obligatua dago jakitera zer sinistu bear duan. Ib. 588. Asi ziran egiten elkarri agurra, / lenbizia otsoa, azkena zakurra. It Fab 260. Lenbizia jaioa / zan illez betea. Ib. 240. Aurrarentzako bear dana da / bataioa lenbiziya. PE 25.
azpiadiera-1.3
Antes, en otro tiempo.
Eman diozodan neure arimari lehenbizi izan zuen inozenziaren arropa. Arg DevB 91. Etzion Peyramalek lenbizi bezela milagrorik eskatu. Goñi 59.
sense-2
2. (H).
Primer. v. lehen (II), LEHENBIZIKO.
Halaber duk lehenbizi liburua bietan, / [...] erdiratzen partetan. EZ Man I 5. Interesaz hasiko da gudu lehenbizia. Ib. 63. Garizumaren lehenbizi igandearen ondokoa. EZ Eliç XXXVIII.
sense-3
3. (Lc, BN ap. A ; Dv, H), lenbizi.
"Commencement, principe" H. "Primera vez, comienzo" A. (Nótese que en todos los ejs., salvo en el de Iraizoz, va seguido de adj. o demostrativo y suf. local). Cf. LEHENBIZIAN.
Lehenbizi berri hartan hain zen debozinoa handi eta bero. 'En aquella primera época' . Ax 533 (V 343). Lenbizi artan illuna eta argia alkar itsasirik. Lar SAgust 6. Lehenbizi hartan etzuen nihork kasurik egiten. Prop 1906, 17. Ez txanpon batzuen gora-beragatik, leenbizi-berrian oi zukeanez, gazte-jendearen pozagatik baizik. Mok 7s. Leenbizi artan euskararen gozoa dastatu berri nindola. FIr 156. Gizon aren azken-aldia lenbizia baño tzarrago da. Ir YKBiz 168. Campionen lehenbizi hartako eta geroko ideiak. MEIG VI 81.
sense-4
4. lenbizi (Lar, (G)).
Primicia (tributo). v. LEHEN FRUITU.
Hek dire gizonen artetik arra-erosiak izan direnak izaitekotzat lenbiziak Jainkoari eta Bildotsari. TB Apoc 14, 4 (Lç, Echn primizia, He lehenbizikoetarik, Ur (V, G) lenenak, Ip lehentxak, Dv pikain, BiblE lehen fruitu ). Gañerakoak gauza guzien amarrenak eta lenbizi edo primiziak zor ziozkaten. Lard 118.
sense-5
5. "Primera, juego de naipes, lenbizia " Lar.
azpisarrera-1
LEHENBIZIAN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (L, BN ap. A ; SP, Dv; len- Lar, ).
Al principio, primeramente. " Lehenbizian nahi zuen eta gero ez, d'abord il voulait et puis il ne voulait pas" Dv.
Lehenbizian eztuke kreditik. EZ Man I 65. Lehenbizian amorio handia, azkenean gaitzerizkoa errabiatua. Ax 355 (V 235). Lehenbizian hartu zuen bidea daduka eta edukiko du sekulakotza. Ib. 98 (V 67). Lehenbizian badirudi jostetako gauza. ES 180. Lehenbizian aphur bat gaitza idurituko zaiku. He Gudu 73. Irakurleak arkitzen badu libruan lenbizian adituko ez duten hitzen bat. Mb IArg I 55. Saul humil agertu zen, lehenbizian. Lg I 266. Artzaia zala uste / zuen lenbizian. It Fab 95. Lehenbizian artzain, gero aitzindari. Hb Esk 29. Lenbizian eriari eraso zioten. Lard 392. Adixkide zenbeiten laguntzarekin, bainan lehenbizian gehienik bere lanez eta bere diruz. HU Aurp 157. Leenbizian ezin sinetsi zutenak. FIr 132. Bere ikasleak etzuten lenbizian au ulertu. Ir YKBiz 375. Lenbizien etzuen siñesten bere begiek ikusten zutena. Vill Jaink 122. Labainkada bat eman zion bati Don Kijotek lenbizian. Berron Kijote 164. Lehenbizian frango sinetsarazi zautan. Etchebarne 39.
v. tbn. SP Phil 431. Lar SAgust 6. Brtc 179. Gco II 2. Urruz Urz 50. Jnn SBi 136. JE Bur 116. Or Aitork 229.
azpisarrerakoSense-1.2
b) "(L, BN), al momento" A.
azpisarrera-2
LEHENBIZI JAIO.
Primogénito. v. lehensortu.
Lenbizi jaioei. Mb OtGai 9, 115.
azpisarrera-3
LEHENBIZIKO.
azpisarrerakoSense-3.1
a) (L, BN, S; SP, Ht VocGr 408, Arch VocGr, Gèze, Dv, H; lenbiziko A, B, Sal; Lar, Mg Nom (G), , H, lenbixiko AN-ulz-erro, lenbizko G-nav, AN-5vill-araq-ulz, Ae, lenbixko AN-ulz-egüés-ilzarb-olza, lemiziko G-nav, AN-5vill-ulz-burg, L-sar, Sal, lee- BN-baig, lemixiko AN-ulz-erro-burg, Ae, lemexiko Ae, lemixko AN-ulz-erro, lepiziko G-nav, lemizko B, lentziko AN-5vill, lenbezeko AN-ulz, nimixko AN-ulz, mimixko AN-erro) Ref.: Bon-Ond 154; A ( lehenbiziko, lenbiziko, lemexiko ); Echaide Nav 371; Iz Ulz ( lemíxikua, lenbíziko ); Iz Als ( lepíziko ); EAEL 184; Gte Erd 45 .
(Adnom.). Primero. "Suelo primero, segundo, lenbiziko, bigarren solairua " Aq 1347. " Lenbizikoa irabazi dugu; bigarrene(a)n zer iñen dugun eztakigu (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 45. " Lehenbiziko egunean " Ib. 210. Tr. De uso general salvo en suletino (hay un ej. de Tartas) y vizcaíno (sólo en Enbeita (182), Erkiaga (Arran 88) y Ayesta (87)). Además de la forma general le(he)nbiziko, hay lenbeziko en Elizalde (tbn. lenbiziko), lemexiko en CatAe, lemiziko en CatSal (pero lenbiziko en Samper Mt 1, 25), lemisiko en un texto alto-navarro meridional de fecha desconocida, y lemizko en Noe. En DFrec hay 64 ejs. de lehenbiziko y 3 de lenbiziko.
Ezteietara mersede egiguzu etorri, zerau lenbizikoa, Mikolau bigarrena. (Eraul, 1564). FLV 1991, 288. Lenbiziko berria da. CartEsp 461. Adam gure lehenbiziko Aitaren bekatua dela kausa. Mat 162. Lenbiziko libruan. Ber Trat 56r. Lehenbiziko erremedioa eta sostengua. Ax 365 (V 241). Hiri ederren eta handien, edo lehenbizikoa edo bigarrena. Tt Onsa 40. Phrigiako hitzkuntza zela / Mundu guzian izan zen lehenbiziko hitzkuntza. ES 384. Jaunaren lehenbiziko ethorzeaz. CatLav 358s (V 173). Lenbezikoa, Jangoikoa onetsitzea gauza guzien gañetik. El 8 (12 lenbiziko ). Lenbizikoa heriak bisitatzea. CatBurg 32. Lehenbiziko eginbidea. Lg I 207. Ene erresuman lehenbizikoa izan nahi duena bedi guzien azkena. Lg II 171. Lenbiziko bortzak dire nai ta naiezkoak. CatAN 43. Lehenbiziko bi egunetan. Dh 63. Lehenbiziko bortz edo sei urtheetan. Dv Lab 320. Arratsalde eta goizarekin egin zan lenbiziko eguna. Ur Gen 1, 5 (Urt lehenbiziko; Ker leenengo ). Lehenbiziko egunetan. Dv Dial 97 (It lendabiziko, Ur lelengo, Ip lehen ). Etzen lehenbiziko atabal soinuan altxatzeko soldadua. Hb Egia 149. Zein da Jangoikoein legeko lemexiko mandamentua? CatAe 42 ( CatSal 43 lemiziko; CatR 43 lein ). Lemisiko Estazioa. Amoresco 304. Lehenbizikoa: eztakienari erakustea. Legaz 33. Lehenbiziko denboretan. Jnn SBi 166. Lenbiziko orrialdian. Urruz Zer 127. Nere bi idazkietarik leenbizikoari erantzunaz. Ldi IL 90. Geron lenbiziko aurra il zitzaigunean. Or QA 40. Greziako lehenbiziko filosofuek. Vill Jaink 40. Eta huna lehenbiziko hitza zer erraiten dautan. Etchebarne 150. Lehenbiziko eskabidearen hurren bestea baitakar berehala. MIH 249. Bitara sailkatuko nituzke lehenbiziko kolpean. MEIG VI 154.
azpisarrerakoSense-3.2
b) (Adv.). En primer lugar. " Lemizko eskuek eta gero musuba / San Juango iturriaren freskua (G-nav)" Satr CEEN 1969, 102.
Ezpaitakigu zeiñez zerratzen den kontua, lehenbiziko egiten dugunaz ala bigarrenaz. Ax 117 (V 77). Nik lenbizíko itenduténa. LE Ong 21r. Lenbiziko atsegiñ / eman begiyari. Echag 119. Lenbiziko topatzen / nauenak bizia / kenduko dirala. It Fab 224. Lenbiziko asitzen / da infanteria, / beriala prest dago / kaballeria. Afrika 89. Len egin genduana / joka lenbiziko. EusJok II 30. Ona zerk mogitu zuan lenbiziko, itz-aldi au izkiribuz ipintzera. Bv AsL 111. Bi tiro'man dazkio / lemizko. Noe 115. Jakin zazu lenbiziko. Tx B I 266. Lenbiziko, semearen poza. Urrengo, alabatxoaren jaiotza. NEtx Antz 82. Parc Landon ikusi bear omen genuan lenbiziko. Anab Aprika 27. Lenbiziko ni iritxi nintzan. Ib. 55. Arritu egin giñan lenbiziko. Uzt Sas 349. Lenbiziko, bidea zeukateken egin bearra. Ataño TxanKan 103.
v. tbn. Lenbiziko: Auspoa 77-78, 20. Albeniz 63.
azpiadiera-2.1
Por primera vez; la primera vez.
Hain urrun egonen dira pagatzetik nola lehenbiziko sarthu ziren egunean. Ax 603 (V 387). Zuk utzi gaituzu gu / gloriaz beteta, / lenbiziko emanaz / munduari buelta. Basarri 43. Lehenbiziko, aitarekin joan nintzan. Etchebarne 27. Orain ogei urte leenbiziko antolatu zutela [Beobitik Donostirako korrika . Albeniz 269.
v. tbn. Lenbiziko: BAyerbe 83.
azpisarrerakoSense-3.3
c) (Sust.). Persona principal.
Gonbidatu zituen bere haurrideak eta erresumako lehenbizikoak agian ezaguturen zutela erregetzat. Lg I 323.
azpisarrera-4
LEHENBIZIKO ABENDU.
" Lenbiziko (lemexiko) abendu, noviembre" A Aezk. "Noviembre [...], lenbiziko abendua " (Ae). EI 319. v. LEHEN ABENDU.
azpisarrera-5
LEHENBIZIKOAN.
"Au premier tour, au premier coup" H.
Ez zion Pernandok lenbizikoan erantzun. Muj PAm 43.
azpisarrera-6
LEHENBIZIKO LEKUAN.
En primer lugar. v. LEHENENGO LEKUAN.
Lehenbiziko lekuan behintzat adierazi nahi da jende askok edo gutxik erabiltzen duen hizkuntza den ala ez. MEIG IV 53.
azpisarrera-7
LEHENBIZIKOÑO .
(Dim. de lehenbiziko ).
Hean, begiak hetsirik, lehenbizikoño hau zoin pulliki iretsiko duzun! Barb Sup 22.
azpisarrera-8
LEHENBIZIKORIK.
azpisarrerakoSense-8.1
a) (L ap. A ; SP, Urt I 8, Ht VocGr 408, Gèze, Dv, H).
Primeramente, en primer lugar. v. LEHENBIZIRIK, LEHENIK.
Lehenbizikorik, erradazu, zer da berthutea? Mat 140. Meza ongi enzuteko lenbizikorik egin bear dena. Ber Trat 26r. Lehenbizikorik, erraiten du Iondone Ioannes Ebanjelistak: [...]. Ax 482 (V 312). Bear dugu lenbixikorik <-ss-> aseguratu Jangoikoaren erreinua. SermAN 3r. Lepra zikiñez galdurik arkitzen zen gizon bat da lenbizikorik gaur Ebanjelio Santuan arkitzen dugun gauza. Mb IArg I 185. Lenbizikorik goárda egunain óngi pasátzeko errégla. LE Prog 116. Lehenbizikorik eman behar da Jainkoaren aitzinean. Dh 100. Eraintzez mintzatuko natzaizu lehenbizikorik. Dv Lab 328. Zeren gatik bada erraten xu lemizikorik: Aita gurea, zeruetan zaudena? CatSal 37 (CatAe 36 lenik ). Erreboluzionea da lehenbizikorik Yainkoaren kontrako errebolta. Elsb Fram IX. Oroz gainetik eta lehenbizikorik, zertako da Igandea? Arb Igand 108. Lehenbizikorik, zendako zoko guzietan eskoletxe berriak? JE Bur 46. Lehenbizikorik aiphatu ditugun zazpi hiriak. Ib. 48. Lemezikorik bear dauzut konsatu bekatu bat. ZMoso 73.
v. tbn. EZ Man II 13. Harb 459. INav 3. Mong 590. CatLav 19 (V 17). Brtc 190. Jaur 412. Laph 89.
azpisarrerakoSense-8.2
b) Por primera vez.
Bozkarioz bethe zintuen zure Ama maitea eta zure dizipuluak lehenbizikorik zineraiotenean agertu. Dv LEd 18. Gurutzearekin Jesus lemisikoik erori zen lekua. Amoresco 305. Gazta egileak, nik entzun dut, lemizikorik asi zrelarik egiten, xin drela Frantziarik erakustra. ZMoso 37.
azpisarrera-9
LEHENBIZIKOZ.
Primeramente; por primera vez.
Uitzik artu zun, leenbizikoz, astindu eder-samarra. Ldi IL 48. Lenbizikoz, ordea, Yainko zaindaria aitorletzat artzen dut. Zait Sof 142. Lenbizikoz zuloa billatzea bururatu baizitzaion. Anab Poli 36. Lehenbizikoz ikustean, ba-dirudi tresna au orduak markatzeko egiña izan dela. Vill Jaink 53. Oni lenbizikoz kea dario, ezerik baitago. Onaind ( in Gazt MusIx 148 ). Azken juizioko bertsoak aita zanari lenbizikoz entzun genizkionean. Ataño TxanKan 89. Ez naiz ongi oroitzen noiz eta nola egin genuen topo lehenbizikoz. MEIG IX 94.
v. tbn. Or Mi 36. Erkiag Arran 177. Ibiñ Virgil 46.
azpisarrera-10
LEHENBIZI-LEHENBIZITIK .
(Desde el principio).
Lehenbizi-lehenbizitik nabari zen, gazteagoen artean, susmo kontentagaitz baten arraiza. MEIG VII 37.
azpisarrera-11
LEHENBIZIRIK.
azpisarrerakoSense-11.1
a) (Volt 4r, SP, Urt Gram 413, H).
En primer lugar.
Kondaturen tugu lehenbizirik [pena] jeneralak. EZ Man I 96. Lehenbizirik behar duzu / zure Semea kolpatu. 102. Munduan lehenbizirik mintzatu izan zen mintzoa. ES 386. Lehenbizirik ezen egin zen tabernakle bat. He He 9, 2. Bere etxetik biderat lehenbizirik ilkiren zitzaiona. Lg I 220. Harrituta khonturatu zan lehenbizik zelako belarriak zituan Erramonek. Osk Kurl 64s (127 lehenbizik ). Lemisik (lenik) zure burue neur zazu, zein luze ta zein mear den. (B). Inza NaEsZarr 2311.
v. tbn. Harb 154. SP Phil 433. INav 130. Ch III 21, 7.
azpisarrerakoSense-11.2
b) Por primera vez.
Lehenbizirik bekhatu egiten duzunean, beldur zara, bigarrenean [...]. Ax 106 (V 71).
azpisarrera-12
LEHENBIZI SORTU.
" Lenbizi sortua (G), el primogénito" A. v. lehensortu, premu.
Ni naiz Esau, zure lenbizi sortua. Ur Gen 27, 19 (Urt seme lehen sortua, Dv seme zaharrena, Ol lensemea, Bibl primua, BiblE seme nagusia ).
azpisarrera-13
LEHENBIZITIK (SP, Dv).
Desde el principio. " Lehenbizitik kharrekin loth zaite lanari, mettez-vous avec ardeur au travail dès le commencement" Dv.
Ungi eta trebeki lehen-bizitik letreiatzen haurrér irakats diezezuen. ABC A, 3r. Zer egin bear duen Meza enzuten duenak lenbizitik asi eta Ebanjelioraño. Ber Trat 39r. Lehenbizitik hartu dugun xedeari. Ax 270 (V 181). Debekatzen baitituzte lehenbizitik eztiozotela ez senharrari, ez aitari parterik eman. SP Phil 450s (He 455 lehenbizitik ). Hiltzen ohi dira hetikoak, lehenbizitik erremediatzeko erraz zen denboran ezagutu faltaz. ES 181. Damuturik arkitzen zela lenbizitik hau ez egiñaz. Mb IArg I 300. Lenbizitik asmo onak artzen ditut eta gero poto egiten det. Sor Bar 27. Tuntun ortara leenbizitik oituko zera. Or Poem 519. Lenbizitik asarre xamar bazebillen ere. Ataño TxanKan 152. Lenbizitik, pixka bat oitu arte, ez dezu ezagutzen. Albeniz 227.
v. tbn. It Fab 215. Ir YKBiz 1.
azpisarrera-14
LEHEN-LEHENBIZIKO .
(Intens. de lehenbiziko ).
Ain óna ta onéra emána, ezi lén lenbizikoa jaikitzenzé goizetán; ta Jangoikoa lenbizikorik billatzenzué. LE JMSB 494.
lehenbizi
<< labankada 0 / 0 lepo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper