OEH - Bilaketa

131 emaitza kai bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
edozein.
tradizioa
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos excepto en suletino. Al Norte, aunque su uso es frecuente, no es tan general como al Sur. La forma edozoin se encuentra a partir del s. XIX en textos septentrionales, donde desde la segunda mitad del s. XIX es con mucho la forma más documentada. Hay erozein en Bilintx (90), Soroa (AKaik 118), Iraola (56), Mendaro Txirristaka (342) y Txirrita (B I 232), edozin en Txirrita (B I 137) y Yanzi (97) y erozin en JanEd I 96. En DFrec hay 306 ejs. de edozein, uno de ellos septentrional, y 13 de edozoin , septentrionales. En algunos autores septentrionales como Leiçarraga, Oihenart, Haraneder o Monho aparece con el significado de 'algun(o), alguien'; en Refranes y Sentencias, Oihenart y Larramendi (Gram 384) significa 'cada (uno)', 'todo' --tanto en el uso adnominal como en el pronominal--. Cf. SP: "Quelqu'un, quidam, ezein, zenbait ", y Lar: "Quidam, voz latina, norbait, edozein ". Concuerda con el verbo siempre en singular, tanto como sujeto --absoluto o ergativo: edozoin estakuru aski zeie (JE Bur 30), edozeinek esango dau (fB Ic II 209)--, como de objeto --absoluto o dativo: beste edozein janari artu dezakete (Ub 204), edozeñi emango zaio (Ir YKBiz 369)--. Se puede considerar excepcional el siguiente ej. de Duvoisin (Lab 16): Edozein arbola hosto ez direla onak sedaren emateko .
sense-1
1. (V, G, AN, L; O-SPAd 882 (→ SP ), Mic 6, Urt III 233, VP 83r, Lar, , Dv, H), edozoin (BN, R, S; Gèze ( -zuñ ), H), edozin, erozein (V-gip, AN-ilzarb-olza), eozein (V-gip, G-bet) Ref.: Bon-Ond 170; A ( edo- ); Iz ArOñ ( eróseiñ ); Iz Als ( edozain ); Etxba Eib ( edozeiñ, erozeiñ ); Elexp Berg ( edozeiñ, erozeiñ ) .
(Uso pronominal). Cualquiera, quienquiera; cada uno. "a) Simples indéfinis, [...]. Edozoin igortzen ahal dautazu, vous pouvez m'envoyer n'importe lequel. b) Relatifs indéfinis, ils se construisent avec le conjonctif ou le complétif des verbes simples, avec le subjonctif-conjonctif ou le sujonctif-complétif des verbes auxiliaires. [...]. Edozein hauta dezala, quel que soit celui qu'il choisisse" Lf Gram 240. Teniendo en cuenta que todos los autores se valen del uso adnominal y pronominal indistintamente, cuando la información lexicográfica no aclara el uso, lo hemos incluido en esta acepción. Tr. Cuando no se refiere a personas, aparece solamente en contextos en los que es expresado tbn. el objeto al que se refiere; v. infra ejs. de Legaz, D. Agirre o Aresti
Edozeinek gura leuke / angoa bere suiña. Lazarraga B34, 1207r. Edozein bere ideaz. "Cada cual con su igual" . RS 489 (recogido tbn. en O PrASJU 306). Edozein da azarri, baia gudura doa gitxi. "Cada uno es atrevido" . Ib. 383. Gatx ze erexkeok iñori, / ta emak berea edozeini. "Da a cada uno lo suyo" . Ib. 312. Erregen alaba albaleu edozeinek nai leukeala. CartAzp 126. Leon de Irazoqui edo Pedro de Ezponda or izaiten badira etarik batekin edo ekin faltan berze edozeñekin. (Vera, 1674). FLV 2006, 264. Eztela edozeiñ siñhetsi behar. "Omnibus" . Ch III 45, tí. Asto urreduna, edozeiñen jabe da. Lar (s.v. asno ). Edozeñek bateatu lei? Oe 125. Au edozeñek daki. Mg PAb 174. Zein beti daguan prest edozein gaitik dongaro esateko. Astar II 195. Judas ez beste edozeñen biotza bigunduko zuten. Lard 443. Gauz orietatik edozeiñ egiten dutenak. Legaz 30. Arkitzen zuan edozeini eskatzen zion Franziskok. Bv AsL 51. Edozeiñen, edozeren da edonungo barri eidaki. A BeinB 68. Erri au, beste edozeñ añakoa edo obea da. Ag Kr 217. Xahar ezindu, itsu, eri, [...], hots, edozoin izan zadien, besoak zabalduz altxatzen ziozkan, ama batek bere haurrari buruz bezala. JE Bur 66. Edozoin ala edozer erhauts bedi, bilhaka bedi ilhaun, khe [...]. Ib. 42. Edozeñek ez ditu / olako lagunak. EusJok 88. --Orain ere atean norbait da bada. --Bat baño geiago ere. --Ta ez edozein. Alkatea sekretarioarekin. Lab EEguna 76. Oraintxe bertan jokatuko nioke Olaetako jantziurdindun edozeñi, zeñek garo-zama aundiagoa bizkarrera jaso. Lek EunD 19. Komediaren denpora: edozein. Arti Tobera 263. Ez dira edozeñekin piyatzen. MAtx Gazt 76. Ene alaba ez duzu gero edozoinetarik... Larz Senper 42. Erakusteko badute noski / edozeiñek ainbat almen. Olea 82. Galtzen daben edozeiñegaitik esan laiteke. Etxabu Kontu 145. Gaur ez dago izen aundikoa ta aberatsa izan bearrik. Edozein dijoa bide ortatik. BBarand 170. Gaurko edozeinek ontzat hartuko lituzkeen eskabideak. MIH 172.
v. tbn. (Sólo autores septentrionales): EZ Noel 53. Hm 11. Gy 52. Hb Esk 74. Jnn SBi 60. Edozoin: Elsb Fram 182. HU Aurp 133. Ox 176. Lf Murtuts 29. Zerb Azk 113. Mattin 65. Xa Odol 176.
azpiadiera-1.1
Betiko jolasak betiko lanak baño geiago nekatuten dau edozeñ, da geiago lanetik bizi bear dabena bada edozeñ ori. Ag Kr 60.
azpiadiera-1.2
" Ezkiñanm edozein [...], garrantzitsuak ginela adierazteko [...]. Baña ura etxian ikusi genuanian ezkiñan eozein " ZestErret.
azpiadiera-1.3
(En exclam.).
Izan ere itz berri batzuek sortzen dituzte. Edozeñek antzematen dio! Lab EEguna 70.
azpiadiera-1.4
Alguien, alguno.
Baina are erranén du edozeinek. "Quelqu'un dira" . Iac 2, 18. Baina baldin edozeinek uste badu ezen desohore duela. "Quelqu'un" . 1 Cor 7, 36. Zoazte hirira edozeingana eta errozue. "À un tel" . Mt 26, 18 (He hunelakoren ganat, TB halakoaren ganat ). Hori erraiten da edozeinek bere on guzia irion duenean. "Quelqu'un" . O Pr 603. Baldiñetarik, bada, edozeinek uste badu zerbait badakiela. He 1 Cor 8, 2.
sense-2
2. (V-gip ap. Etxba Eib ; VP 61r, Lar, , Dv, H), edozoin (H), erozin.
(Uso adnominal). Cualquier; cada, todo. En su uso más corriente, edozein se sitúa delante del sintagma nominal al que afecta. Para el empleo pospuesto de edozein v. infra. Aunque los sintagmas de genitivo (-ren o -ko) normalmente preceden al sintagma de edozein, no faltan los ejs. en los que se intercalan entre edozein y el sintagma nominal al que afecta: edozein mairuen edo jentilen ontzitan (Mb IArg II 352; cf. además infra el ej. de Lç Dedic). Se puede afirmar que, para todas las épocas y dialectos, el sintagma nominal al que afecta edozein aparece indeterminado: edozein kalte ta neke (Mb IArg I 229). Caso aparte son los ejs. de ausencia de -ta- en los casos locales; éstos, aunque no muy frecuentes, aparecen documentados en todos los dialectos, especialmente al Sur: edozein atseginera (SP Phil 448), edozein lekutik (Añ LoraS 43). Aparte de éstos, son raros los ejs. de sintagma --al menos en apariencia-- determinado; encontramos los siguientes: Edozein portuetan (Hb Esk 96), edozein kristauari (Legaz 49, Anab Poli 22), edozein gaiaz (Mde HaurB 66), edozein mendi-zaiak errez iritxiko dizu (Munita 59), edozoin hirietako karriketan (Ardoy SFran 317). En Oskillaso (Kurl 115) se encuentra el sintagma nominal con bat: Edozeiñ euskeldun bat. Cf. infra el uso de edozein con bertze bat en Axular, y edozein bat en Leiçarraga.
Edozein kantaeta trobatzeko. Lazarraga B20, 1193r. Edozein ollar bere aldapan. "Cada gallo en las espaldas de su casa" . RS 77. Edozein sari esker gura. "Cualquier dádiva desea agradecimiento" . Ib. 157. Edozein nezesidade dutenendako. Ber Trat 53v. Edozein ordutako othoitzak. EZ Man II 211 (cf. ib. 50: edozein orduko mezaren aitziñean ). Mintzo da bekhatoreaz, eta ez, ez, edozein bekhatorez. Ax 585 (V 376). Edozein xoriri eder bere habia. "À chaque oisseau" . O Pr 123. Edozeñ diru gastatuko zenduke. Cb Eg II 63. Edozeñ aitzakiarekin gizona asiko lizake besteren billa. AA I 562. Edozein gizon erbestekori. Izt C 227. Edozein une edo instatetan pekatu egin neike. Ur MarIl 24. Bertze edozeiñ defaut barkha dakioke aiseago. Gy 115. Min onek edozeñ gauza eragiten zion. Lard 23. Ez ditugu beraz oraidanik gure behiak edo-zein zezenera eraman behar. Dv Lab 252. Zuen biotzak alaitzeko, edozeñ nekeren erdian. Bv AsL 208. Oben-nekeaz gañera beste edozein egite onen bitartez. KIkV 101. Oek, oek, eroziñ atera-aldi egiteko beti-beti prest. EEs 1925, 184. Edozein kai aunditan ikusten dan antzera. JAIraz Bizia 15. Zuaitza, edozein mota dala, beti da apaña. Munita 21. Edozein egunean galtzea gerta liteke. Vill Jaink 161. Ardaua beraz gustauten yaka, ta ez edozein ardau, gero! Erkiag BatB 154. Ez noa gero nere alaba / edozoin moduz saltzera. Mattin 151. An bazegoala erbia, eperra, edozein erreka-bazterretan berriz ateak... TxGarm BordaB 148. Izena aldatu leike [...] alan edozein neskari kantatu al izateko. FEtxeb 155. Edozein herritan. Larre ArtzainE 97 ( ib. 104 edozoin ). Edozein hizkuntzaren dialektuak bezala. MIH 350.
v. tbn. (Sólo autores septentrionales): Harb 441. SP Imit IV 1, 8. Gç 140. Ch I 4, 1. He Gudu 34. CatLan 85. Monho 102. Dh 68. CatLuz 22. Hb Esk 164. Jnn SBi 91. Barb Sup 171. Mde HaurB 47. Edozoin: JesBih 404. MarIl 116. ECocin 31. Laph 198. Elsb Fram 81. Arb Igand 114. HU Aurp 145. JE Bur 50. Ox 135. Balad 233. Etcham 220. Iratz 72. JEtchep 113. Lf in Zait Plat XIII. Larz Iru 146. Ardoy SFran 259. Xa Odol 291. Edozein gauza, entre otros en: Lç Ins G 2v. Ax 310 (V 206). Hm 11. He 1 Cor 8, 2. Lar Carta a Gandara 161. Mb IArg II 319. Ub 181. Mg PAb 45. fB Olg 142. Izt C 215. Arb Igand 12. Munita 91. MEIG VII 7.
azpiadiera-2.1
(Pospuesto al nombre. Recogemos ejs. de todos los autores).
Sapar edozeinek du bere itzala. "Chaque buisson" . O Pr 403. Nai zuen mendi edozeñek / Potosí bezela izan, / Ez nai burnia emanik, / Baizen Ofirko urrea. Lar Gram 384. Presondegi edozein presondegi da. Mb IArg I 254. Aisa admitilezakéte edozéin bekátu obéki, ezi ez trabáju edozéin. LE Prog 108. Au bera gertatzen da gogogabe artzen dan beste janari edozeñekin. AA I 452. Publikarazi zuen: / Bestia edozeiñ adarrak zakhartzana kopetan, / haren lurretarik urrun aldebat zediñ haztan. Gy 67. Bazter edozeinetan hainitzak bizitzen / Larrua erdiskaxe dutela estaltzen. Hb Esk 187. Ezartzu laborari edozoin, apezaren jaunzturaz apaindurik. JE Bur 193. Urrinari gizonki edozoin jarria zaioke zortzi egunik barne. JE Ber 29.
azpiadiera-2.2
( Edozein... beste bat 'cualquier otro').
Zeren penitenziak eta edozein bertze obra on batek ere, egiazko eta balios izaitekotz, behar du gogotik, [...]. Ax 203 (V 136; cf. 266 (V 178) edozein bertze faltatan, y 609 (V 391) edozein bertzeri ).
azpiadiera-2.3
En los siguientes ejs. encontramos lo que parece ser un cruce entre edozein y zeinahi.
Zeinetan manatzen baitzuten [...] etzedila egin testamentik, ez kontraturik, [....], ez eta ere edo-zein nahi iskiriburik batere, Erromakoaz bertze hitzkuntzetan. ES 401. Eskuara baizik ez dakienak ez du asmatzen ahal, bertze edo-zoin nahi mintzaien aldean zer esku-gaina dagokan Eskuarak. Arb Igand 32.
azpiadiera-2.4
Algún.
Iura eztezazuela ez zeruaz, ez lurraz, ez edozein berze iuramenduz. "Ne par quelque autre iurement" . Iac 5, 12 (TB ez berze yuramentu zenbaitez ). Baldin edozein fidelek edo zenbeit fidelsak baditu emazte alhargunak. 1 Tim 5, 16 (He edozein; TB, Dv zenbaitek, Ker -ren batek, IBk, IBe, Bibl batek ). Lengoajeaz den bezenbatean ahalik gehiena guziei adi eraziteari iarreiki izan gaitzaitza, eta ez xoil edozein lekhu iakineko lengoaje bereziri. Dedic * 7v. Elizaren zimenduak / Guziz saidnuak dire, / Izan arren baltsatuak / Edozein bekatore. Monho 78.
azpiadiera-2.5
(En contextos negativos). Ningún.
Aietan etzin zan ene biotza, Zure belarriak baitzeuden an, ez edozein gizonenak. Or Aitork 238. Edozoin landarek ere ez du behar den uztarik emanen, hazi behar zuen sasoinean ekaitz pean egona bada. Xa Odol 43.
azpisarrera-1
EDOZEIN BAT (H) .
(Uso pron.). Uno, un cierto, alguno, alguien. Cf. Osk Kurl 115: Edozeiñ euskeldun bat.
Zen bada Fariseuetarik edozeinbat Nikodemo deitzen zenik. "Quelqu'un" . Io 3, 1 (He Fariseuetarik bat, TB gizon bat ). Fikotze bat zuen edozein-batek landatua bere mahastian. "Quelqu'un" . Lc 13, 6.
azpisarrera-2
EDOZEIN BATZUK.
Ciertos, algunos.
Erautzen dié edozein batzuén fedea. "Renversent la foi d'aucuns" . 2 Tim 2, 18 (He, TB zenbaiten ).
azpisarrera-3
EDOZEIN ERE, EDOZEINBERE.
azpisarrerakoSense-3.1
a) (H) .
(Adnom.). Cualquier.
Edozein bere lekutan dagoala. Cap 125. Oera noeanean, demonioak tentatzen nabenean eta edozeinbere bear egiten asitzen dodanean. CatAnz 2. O Jauna! Zure semeak eman zidan itza, edozeñere gauza, aren izenean eskatzen nizuna, zuk emango ziñidala. Cb Eg II 81. Bere errian edozeinbere konfesorek emongo deutso guztien parkaziñoea. Oe 133s. Gogoti eroateko, zuk emon gura deustazun edozeinbere neke ta ikuskizun. EL2 191. Bardin izango da edozeinbere beste ofizijokuakaz. Astar II 161. Beste edozeinbere janari ta edari. Ib. 260. Edozeinbere atxakiya edo gauzagaitik letraz edo berbaz atrebiduko balira berba egiten. Ur BulaAl 20. Iges egizu edozeinbere pekaturen kerizatik. Ur MarIl 101.
azpisarrerakoSense-3.2
b) (Pronominal). Cualquiera.
--Zer pekatu kenduten dau? --Pekatu orijinala, eta beste edozeinbere idaraiten dana. Cap 61. Amabost egun oneetatik edozeinberetan kunplidu leiteke parrokijagaz. Astar II 228.
azpisarrera-4
EDOZEINEREKO.
Cualquier.
Eznearekin egiten dan edozeinereko alimentu. OA 153.
azpisarrera-5
EDOZEINETARA ERE.
En cualquier caso.
Edozeñetara ere, oraindik zenbait leenantzeko erritan oitura dan bezela, eizeko aztigauzak izan bear dute. JMB ELG 49. Zarra nauk, eta gaxo: laster ilko nauk. Edozeñetara ere ire bengantza burutua geldituko dek. Zink EG 1958 (3-4), 177.
azpisarrera-6
EDOZEIN MODUTAN, EDOZEIN MODUTAN ERE.
De cualquier modo, sea como fuere.
Edozein modutan ere, zer gera gu? Vill Jaink 48. Penagarria edozein modutan bere. Erkiag BatB 41. Eztakit nik geiegitxo maitemindurik ote gabiltzan gure Arantzazu onekin. [...]. Edozein modutan ere, bakoitza bere etxean oi da bizi, eta au izan gure etxea. Vill ( in Gand Elorri 11 ). Baiña edozein modutan / dira txalogarri. Insausti 352.
azpisarrera-7
EDOZEIN MODUTAN DELA.
De cualquier modo.
Badira esaten dutenak jaio zala Belmonte Usurbilkoan. Garibaik esaten du [...]. Edozein modutan dala, Ironzo izengañekoak adierazten du argi eta garbi, euskararen bere berekia dala. Izt C 499.
edozein
<< deuseztu 0 / 0 entzungor >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper