OEH - Bilaketa

1106 emaitza k bilaketarentzat

Sarrera buruan (6)


Sarrera osoan (498)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
euli.
sense-1
1. (V, G, AN-gip-larr-araq-ulz; Lcc, Mic, Ht VocGr , Lar, Añ, Dv, H), uli (AN-5vill-ulz-arce-erro, L, B, BN; SP, Urt I 359, Ht VocGr , Lar, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Dv, H), eulli (Sal), eubli, elbi (G-azp-to-bet VP 24v), ebli (H), ellu (R), auli (V-ger-arrig, G-nav, AN-araq, Ae), ulli (S; Volt 97, H), ulu (S), ullu (S; Gèze, Dv, H), illi (S), yauli (G-nav) Ref.: A (euli, ellu, illi, uli, ülü); VocPir 532; Iz R 394, Ulz (uli), Als (auliya), ArOñ; Izeta BHizt (uli); EAEL 99; Elexp Berg ; Gte Erd 116.
Mosca. " Elbi, gusano grande que se forma en la patata" A. " Aski dik ulian ostikoa asarratzeko (AN-5vill)" Gte Erd 116. Cf. Deen: "Uligia, especie de araña". Cf. ulitxa. Tr. Al Sur la forma más general es euli; hay eulli en RS; en algunos textos guipuzcoanos tbn. se documenta elbi . Al Norte la forma más extendida es uli, que hallamos tbn. en alto-navarros como Lizarraga; hay además huli en unos versos de Valcarlos de 1919 (LuzKant 77), ulli en Mongongo Dassança, y üllü y üillü en textos suletinos. En DFrec hay 4 ejs. de euli y uno de uli .
Beelzebub idola izen bat da, eta bere fundamenta ulietarik du. Decl ã 1v. Ao itsian eztoa sartu <sur- > eullia, ta aldi guztietan ezta eder egia. RS 123. Ur irakinean eztu uliak pausatzen. Ax 38 (V 24). Erleen ausikiak edo ezten-kolpeak mingarriago baitira ulienak baino. SP Phil 190 (he 192 ulienak ). Guraso ta nagusi jokalari galduak eta edantegietako euli egiten diranak. Mb IArg I 140s. Hantik üillü batekila bilhakan, itzal txipienak dütü thormentatzen, elhe arhinenek herritatzen. Egiat 231. Etzué beldurrik Demónioes yágo ezi úlies. LE JMSB 526. Eubli bigatik ere / ardura etzaio [zaldi orri] . Izt Po 167. Egün batez bere kofainaren onduan erle batek ikhusi zuen üllü bat. Arch Gram 28. Erraulia da euli mee, luze, berdiska bat. Ur Dial 15 (It euli, Dv uli, Ip üllü ). Lurrera botatzen du / euliyaren kargak. Xe 298. Zuaz, zuaz, anai euliya (itz onekin izendatzen zituan ezertarako etziranak). Bv AsL 209. Hotan orotan erakustuna baduzu, ulia bezala. Aldiz, ikaslerik nehor kasik ez. JE Bur 48. Euliak eztira ta gizonak txanponetara. Ag G 371. Ulia irmi-armu sarean bezela. Barb Sup 81. Txotx ori elbiak izutzeko al dezu? Muj PAm 73. Egiten zütian halako buhau elibat izigarriak, eta gero, etzin üilllü bati ere minik egiten. GAlm 1931, 41. Dena dago isilik. Eulien hegaldaketa bera ere ezta entzuten. Arti Tobera 268. Bein be ez ei-zan asarratzen umeak-eta eulien moduan ingurura etorriarren. Alzola Atalak 139. An bazirela uliak eta ezpatak edo mandauliak. Auspoa 77-78, 27. Obro ellu eintzaten da (uli gehiago ihiztatzen da) eztiaz, ezi ez gibelminaz. Herr (ap. DRA , s.v. gibelmin ). Zer dek ori? Elbiak arrapatzeko makinaren bat edo? TxGarm BordaB 48. Euli baten burrundararik be ez zan entzun. Gerrika 108. Aho hetsitik ez baita ulirik sartzen. Larre ArtzainE 172. Negar-usaiera jendea erruz dator, eulia goxora bezala. MEIG I 131.
v. tbn. Mg CC 231. DurPl 79. Añ LoraS 111. VMg 33. fB Olg 28. It Fab 78. Izt Po 85. Lard 69. AB AmaE 408. Moc Damu 82. Iraola 70. Kk Ab I 94. Altuna 95. MendaroTx 95. Laux BBa 50. Otx 17. Eguzk GizAuz 43. Munita 70. Bilbao IpuiB 257. Anab Aprika 44. Gand Elorri 99. NEtx LBB 72. Ataño TxanKan 170. Insausti 70. Elbi: Izt Po 167. JAIraz Bizia 24. Salav 31. EZBB I 26 (G-goi). Insausti 58. Uli: Gç 30. Mong 593. Monho 48. Gy 300. Hb Esk 235. Zby RIEV 1908, 765. HU Zez 121. CatJauf 26. Lh Yol 44. Zerb GH 1923, 87. Ox 98. Zub 75. Lf Murtuts 25. JEtchep 103. Larz Senper 46. Ulli: Mong 593. Ullu: Abraham (ap. DRA). Uillu: Abraham (ap. DRA).
azpiadiera-1.1
Zer ulik ausiki daut neri Ganix, holako mukurrean joaiteko! Zerb BiGo 304 (con el sdo. de 'qué mosca le ha picado, qué le ha puesto así').
sense-2
2. " Elbi (V-m), caries" A. v. eltxar (4).
sense-3
3. (Vc, G ap. A; Lar (in Aq); uli B; Dv, H). (Uso adj.). "Hombre sin vigor, gizon gelbera, eulia, beulia" Lar (in Aq 1374). "Gizon uli, homme sans énergie, poule mouillée" Dv. "Au fig. faible, sans force, sans caractère, sans courage. Uli bat da, nor nahik io lezake. Gizon uli egiazkoa zu!" H. "Persona cobarde" A. "Uli, sin fundamento (B)" Inza EsZar 178. v. EULI-MEDIKU.
Egungo burhasoak dira agertzen beren haurren alderat sobera flako, eta erran daiteke direla heier buruz egiazko uliak edo oilo-bustiak. Elsb LehE 26s. Albomutil edo estaltzailleok, ostera, zintzoak bearko eben izan, eta ez edozein lapikotxiki edo euli. Erkiag BatB 23.
azpisarrera-1
EULIAK JO.
azpisarrerakoSense-1.1
a)
Euliak jo ez dezan eta arrak sortu ez ditzaizkion. " Para que las moscas no depositen sus huevos" . It Dial 90 (Para que las moscas no depositen sus huevos).
azpisarrerakoSense-1.2
b) "Elbiik-jo, atacar el tábano al (ganado)" JMB At.
Euliak yotako ergia bezala, zinkurinka, saltoka ta makoka dabil nexka bordaria. ' Piqué par les frelons' . Or Mi 23.
azpisarrera-2
EULI ALFER (euli alper A). "Mosquito" A.
azpisarrera-3
EULI HANDI. "Euli-andi (V-m, Gc), [...] eulinagosi (V-ple), mosca grande, negra, zumbadora que daña las carnes" A. "Euli aundixak jo dau, salen gusanos, eltxarrak" Iz ArOñ.
Jaunaren itza adirazten danean egongo dira lo, edo erausian; oek dira Satanasen euli andiak edo belzunzak. AA I 531. Euli andi pozonizkoak. Lard 69.
azpisarrerakoSense-3.1
Haren indarreko gizonik ez omen da gehiago ikusten. Nihork nihun etzion uli handirik bilatzen. Zerb Azk 103.
azpisarrera-4
EULI-BELAR. "Ulibelhar, herbe à la mouche, la double-feuille, plante qui fournit un baume excellent" Hb.
azpisarrera-5
EULI BELARRI-GORRI. "Coccinella [= mariquita]. Euli bearri-gorri, euri on eta eztia edo eguzki" Darric (ap. DRA).
azpisarrera-6
EULI BELTZ.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (G-goi-nav, AN-gip; uli-b. L, B, BN; Dv). Ref.: A (euli, uli-beltz); VocZeg 285, 287; Izeta BHizt. Moscarda, mosca de la carne; moscardón. "Moscardón" VocZeg. "Mouche carnassière" Dv. "Uli-beltz, mosca grande que pierde las carnes" A. "Kasu zinger-azpi horrekin ulibeltzak ukitu ez dezan" Izeta BHizt.
Uli, ulibeltz, ulitz, / (erle hoinberze balitz?) / habe, leizor, leizafin, / [...] deus onik nehun ezin. Ox 117. Euli beltz aundi, belar-kolore, / mandeuli mutur-zorrotza... "Moscones" . Or Eus 318. Zurrun gor bat gathetan dilindan / arimaren urkhabe goratik; / euli beltzek botzezko firrindan / janagatik bethi dago zutik. Mde Po 99.
azpiadiera-1.1
(Fig.).
Bere burua ezin zainduz lotu nahi zitzaizkon uli-beltz hetarik. Bainan ez! gabaz ere han zituen ifernuko izpiritu madarikatuak. Jnn SBi 121.
azpisarrerakoSense-6.2
b) Avispa.
Erlei lakhet ohi zaie bere eztiaren aldean, eta abadotei edo uli-beltz lodiei, berriz, usaiñ gaxtoetan. " Guêpes" . He Phil 522.
azpisarrerakoSense-6.3
c) Zángano. "Bourdon, mâle des abeilles. Erlen artean uli beltza bezain alferra da" H.
azpisarrera-7
EULI BERDE (üllü berde S ap. Lh). Mosca de la carne.
azpisarrera-8
EULI-BURRUNBA. Zumbido de mosca.
Andik puxka batera ere, aren "egun-onak" eta "agurrak" belarri-zuloan dauzkagu. Euli-burrunba ta kito. Anab Usauri 13.
azpisarrera-9
EULI-HERRI. Pueblo de moscas.
Amezketan, gaitz izenez jolasean euli-erri esaten dioten Gipuzkoako erri txiki menditsuan, bizi ziran biok. Muj PAm 5.
azpisarrera-10
EULI-EZTEN. Aguijón de insecto himenóptero.
Buztan-ukaldiz edo ostikoz uxatuko ditue euli-eztenaren ziztada miñak. TAg Uzt 99.
azpisarrera-11
EULI-FARFAILA (uli-f. AN, L ap. A; SP, Lar, Dv (que cita a Ax)). Mariposa. "Pinpilinpausa por inguma, mitxeleta, ulifarfalla" Lar Cor 301.
Uli-farfailla, ezpaita, hegalak erra arteiño, kandelaren ingurunetik urruntzen. Ax 390 (V 255). Ala nola ulifarfalla argiain inguruan, errerik egalak erorko zara ta il. (179). LE-Ir.
azpisarrera-12
EULI-FURRUNDA. Zumbido de mosca.
Geldiune artan euli-furrunda ere oartu ziteken. Or Mi 64. Ur arre aren barrendik euli-furrunda antzekoa sortzen da. Ib. 105.
azpisarrera-13
EULI-GASNAKAN. "Flâner, üllü-gaznakan aitzia" Foix.
azpisarrera-14
EULI-IZUGARRI (Lar (+ ulizu-), Añ). "Mosqueador, para espantar las moscas, eulizugarri, ulizugarri" Lar.
azpisarrera-15
EULI-JALE (Lar, Izt C 198, H). "Muscicapa, cazamoscas" Izt C 198.
azpisarrera-16
EULI-KAKA.
azpisarrerakoSense-16.1
a) (V-gip, G-azp). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret.
"Señal que dejan las moscas sobre los objetos. Zurittu genduan etxia eta beriala eulikakaz ondatuta da" Etxba Eib.

Ogei urte dituen / radio zaarrari / begira eman diot / irriparrari, / gizajo arek zeukan / itxura txarrari, / maillatu, euli-kaka / eta abarrari. Zendoia 206.
azpisarrerakoSense-16.2
b) (G; uli-k. H). (Fig., referido a personas). "Chiasse de mouche; terme familier exprimant quelqu'un de vil, de peu de valeur ou physique, ou morale, etc" H. "Cagarruta. Euli-kakak al gera bada gu? (G)" EY III 256.
"Euli-kaka ez izan, beren ustez inportanteak direnez, ironiaz, zera esan ohi da: Ez pentsau gero gure uezaba euli-kaka danik" Elexp Berg.
(Ref. a cosas). "Inportantziarik gabeko gauza adierzteko erabiltzen da. Ez pentsau hau euli kaka danik e!" ZestErret.
azpisarrerakoSense-16.3
c) "Ellu-kaka (R), larva de gusano, lit.: excremento de mosca" A.
azpisarrerakoSense-16.4
d) "Uli-kaka [...] fam. notes de musique" Lh.
azpisarrera-17
EULI LUZE. "Üllü lüxe (S), sorte de taon de corps allongé" Lh.
azpisarrera-18
EULI MAKUR. "(V), tábano" A. v. beltzuntza.
Piztia izan banintz euli-makurra. A Txirrist 261.
azpisarrera-19
EULI MANDO (V-ger-gip, G-azp). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret. Moscardón (empleado tbn. como insulto). "Elbimando, moscón, mosca grande" PMuj. "Moscardón. Egualdi beruakin ganauak euli-mandoz betetzen die" Elexp Berg. "Euli-madoa ta mandoeuliya dana bat da" ZestErret. Cf. mandeuli.
Euli-mandua alena, bijua emendik. Alz Bern 78. Eraman zazu emendik euli mando au. Alz Burr 18.
azpisarrera-20
EULI-MEDIKU. Pusilánime.
Muthiko lakhet eta maithagarria, ezin ukha: ez haatik anhitzek daukaten uli-miriku mindulin hura. Ez arras: minbera eta hasarrekor izaitekotz, eta nola! Gazte 1958 (1) (ap. DRA ). Haren arabera ahul eta eñul laugarren Errepublikako gizonak. Eskuaraz dioguna uli-mediku eta ez gizon maaxel . SoEg Herr 4-4-1962 (ap. DRA ).
azpisarrera-21
EULI-NABAR. "Tábano (AN-5vill)" A Apend. "Aulinabar, mosca muy pequeña, pica al ganado" Ond Bac.
azpisarrera-22
EULI-NAGUSI. "Eulinagosi (V-ple), mosca grande, negra, zumbadora que daña las carnes" A. v. EULI HANDI.
azpisarrera-23
EULI-PIXA. "Ulipixa (L), bruine, pluie fine (litm. pipi de mouche)" Lh.
azpisarrera-24
EULI-SOINU. Zumbido de mosca. v. EULI-FURRUNDA.
Ez euli-soiñu, / irrintzi, marru, karaka; / lizar-osto bat ez da mugitzen. Or Eus 342.
azpisarrera-25
EULI TXIKER (V-oroz ap. EAEL). "Mosquito" EAEL 100.
azpisarrera-26
EULI TXIKI. Mosquito. v. eltxo.
Emen dabiltzen euli txiki gogaikarriak. LoraS 56. Egipto guzia estali zuen eltxo edo euli txiki mingarri gizon, abere eta beste bizidun guziak ezin geiagoraño penatzen zituztenez. Lard 69.
azpisarrera-27
EULI-TXORI (elbi- BeraLzM; uli-xori Lecl A, H; üllü-txori Foix ap. Lh). "Oiseau mouche, qui se mourrit de mouches differents du colibri" H. "Pájaro mosca" A. "Elbi-txori, papamoscas negro" BeraLzM. "Ulixoria, pouillot fitis" Dass-Eliss GH 1924, 411. "Euli-txoriak, euli-txori gorrixta, euli-txori, euli-txori papar gorri, euli-txori papar zuri" MItziar Txoriak 92s.
Uli-xori bat sasian atxeman beharrez ari zen. Barb Piar I 153. Gantxumek berak, uli-xoria aspaldian utzirik, hortzik aski ez zuen jan behar zituen guzien jateko. Ib. 153s.
azpisarrera-28
EULI-UXAGARRI. "Mosqueador, espanta moscas, euli izugarria, euli uxagarria, euliskea" Añ.
euli
<< etxepe 0 / 0 Euskaltzaindi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper