OEH - Bilaketa
1106 emaitza k bilaketarentzat
Sarrera buruan (6)
Sarrera osoan (498)
- 1 -a
- 1 a
- abadinau
- abagune
- abarka
- abarreria
- aberastu
- aberkoi
- abiadura
- abrasagarri
- adar
- adardun
- adinbat
- adinontasun
- adiskide
- aditz
- adizki
- adorazio
- afari
- aforratu
- agaka
- agerraldi
- agertu
- agiantza
- agindu
- agur
- agurtzaile
- ahaide
- ahaldun
- ahalegin
- ahaleginka
- ahapaldi
- ahaztu
- aheri(a)
- aho
- aholkari
- ahosabai
- ahur
- aintzakotzat
- aipagarri
- 1 aire
- ai(t)-
- aizkora
- akabatu
- aker
- akitu
- akordatu
- akzidente
- akzio
- alabantza
- alan
- albiste
- alboratu
- aldarrikatu
- aldatu
- aldaxka
- aldendu
- alderatu
- aldi
- alegera
- alegeratu
- alegia
- alfer
- alfertasun
- alkandora
- almirante
- aloxo
- ama
- amai
- amanditxarko
- 1 amatu
- amets
- amodio
- amore
- amorru
- anaia
- animatu
- animo
- animos
- antxintxika
- antxintxikalari
- antxiti
- antz
- antzarpen
- antzeman
- arakatu
- arantza
- arao
- arartekotasun
- arazo
- arbola
- 1 ardura
- arduragabe
- ardurazi
- argi
- argialdi
- argibide
- argitaratu
- argitaratze
- ari izan
- arin
- arinkeria
- arkabuz
- arkatz
- arlote
- arma
- armada
- armadura
- armamentu
- arnasa
- arnegari
- 1 aro
- arranda
- 1 arrapa
- 1 arrapa
- arrapastaka
- arras
- 1 arrasto
- arrautza
- arren
- arriskuzale
- arropa
- arrotzale
- arta
- 1 arte
- artikulu
- artino
- artzobispo
- asaldatu
- asko
- askojakin
- askotxo
- asmakizun
- asmatu
- asmo
- aspaldi
- astakume
- astalarranga
- astale
- astindu
- astunbide
- atake
- 1 atal
- 3 atal
- atarratu
- atarri
- 1 ate
- atenastar
- atera
- atsegin
- 1 atso
- atxina
- 1 atze
- 1 atzeratu
- auhen
- aukera
- 3 aurki
- aurkitu
- aurkots
- aurpegi
- aurre
- aurrerapen
- aurrezkitegi
- aurten
- aurtiki
- 1 auzi
- axola
- axolagabe
- azal
- azalpen
- azeptatu
- azken
- aztarna
- aztarren
- aztarrenatu
- azterketa
- 1 ba-
- 1 baba
- bada
- badarik
- 1 baga
- baikor
- bailara
- baino
- bait-
- bakar
- bake
- bakoiztasun
- baldinkor
- baldres
- baleroso
- banandu
- bandera
- 2 barauts
- 3 bare
- barkatu
- barkatxo
- barnari
- 1 barren
- barru
- basagizon
- basko
- bastante
- bastoi
- bataiatu
- batbedera
- batxe
- batzorde
- bautizatu
- baxera
- bazkari
- bazko
- bebarru
- bederatzigarren
- bederik
- begiratu
- begondotu
- behakunde
- behar izan
- beharreko
- 1 behatu
- 2 behatu
- behaztopaxka
- behe
- behealde
- behin
- beizendu
- bekain
- bekatu
- belaun
- beldu
- beldur
- belztu
- bendizio
- beraztasun
- berba
- berbertatik
- berbeta
- berdindu
- berex
- bero
- berogarri
- berri
- berriz
- berrogei
- bertatik
- bertso
- bertute
- besatera
- beste
- bete
- beti
- bezain
- bezpera
- bidaide
- bidalari
- bigarren
- bigungarri
- bihar
- biharamun
- bihotz
- bihurriki
- bijilia
- bikario
- bikoitz
- 1 bilakatu
- 1 bilatu
- bilbotarkada
- bildu
- bilduma
- bilkin
- biloba
- birjinitate
- bista
- bitezarle
- bitor
- bitoria
- bizi
- bizi-alargun
- biziera
- bizi izan
- bizitza
- bizkaitar
- bokaltasun
- bonbaka
- borondate
- bortxatu
- bosgarren
- botere
- botika
- brankalde
- brinbel
- britainiara
- brokel
- brontze
- bular
- burdinatxo
- burgoikeria
- burutatu
- burutu
- busti
- bustiño
- butroi
- danbateko
- dantza
- dantzaleku
- dantzari
- deabru
- dei
- deikuntza
- 1 deitu
- demonino
- 1 dena
- denbora
- 1 denda
- desazaldu
- desegite
- deskarga
- deuseztatu
- diabeta
- diakotasun
- diputazio
- doibazkatu
- doikiro
- doipuru
- domaia
- Donaperi-egun
- done
- 1 dotatu
- dotore
- duda
- 2 duka
- dukat
- dulabre
- dundun
- edaran
- edeki
- 1 eden
- eduki
- egin
- eginahal
- eginbide
- egiteko
- egokitu
- egordi
- egundaino
- ekauta
- ekida
- 1 ekin
- 1 eli
- elkar
- elkarkide
- elorri
- emagiza
- emazte
- enbarazu
- engoitik
- entseinada
- 1 epai
- erabakior
- erabakipen
- eragile
- eragin
- eraginbera
- erakuspen
- erakuste
- erakutsi
- 1 eraman
- erantzungarri
- 2 eraso
- erazarri.
- erdaltzain
- 1 erdara
- erdibitu
- 1 erdu
- eredu
- erlekume
- 2 ero
- eroan
- 2 erreal
- errege
- erregetxo
- errepublika
- erresurrezio
- errota
- esakuntza
- esan
- esanekotasun
- esankizun
- eskatu
- eskeko
- eskertu
- eskribitu
- 1 esku
- eskuma
- eskupetu
- estu
- eta
- eten
- etheldu
- etsekutatu
- etxe
- etxekoi
- etxepe
- euli
- Euskaltzaindi
- euskaltzale
- eutsi
- exerzizio
- ez
- ezaguera
- ezarri
- ezer
- ezezagun
- ezik
- 1 ezin
- eztarri
- fabrika
- fabrikante
- faltatu
- Faraon
- farfuilatu
- farre
- farretu
- fede
- ferekatzaile
- 2 fin
- finantza
- folletotxo
- foru
- frantses
- frogantza
- gabatxo
- gabe
- 1 gai
- gain
- gainalde
- gaindi
- gaitz
- gaixo
- gaixokeria
- gaizto
- galde
- galdeka
- galdekatu
- galiku
- galtxoin
- galtza
- galtzarpa
- ganajateko
- ganbara
- ganibet
- gar
- garagarraka
- garau
- garbi
- garbitu
- garbitzaile
- garraiatu
- gartsu
- gartsuki
- gartsutasun
- gaskoi
- gatibatu
- 1 gau
- gauerdi
- gauza
- gauzatu
- gaztaina
- gaztainadi
- gazte
- gaztelu
- gaztigu
- gehien
- gehiki
- gelditu
- gerezi
- gero
- gerri
- gesi
- gihartsu
- giltza
- giputz
- gizalege
- gobernadore
- gobernatu
- gogo
- gogor
- 1 gogorki
- goibeldu
- 1 golko
- gomendadore
- gomuta
- 1 gor
- gora
- gorde
- goren
- gorputz
goiburua
arao.
tradizioa
Tr. Documentado en textos vizcaínos desde comienzos del s. XIX; en el s. XX lo emplean tbn. autores guipuzcoanos. La acepción 'conjuro' parece deberse a Orixe.
sense-1
1.
(V-m-al ap. A; Dv),
arabaua ((det.).Dgs-Lar 3).
Imprecación, maldición. "Blasfemia" Dgs-Lar 3. "Imprecación" A. v. birao.
Diotsa bada deadarrez, / Biraoz, araoz eta aserrez. Mg ( in VMg 105 (Zav Fab RIEV 1907, 543 biraoz ta araoz ta asarrez ) ). Pitsa zeriola, arao ta birao, ekiñ zion ukabilka, ta ni artzeko. Ag G 199. Zoritxarreko bidetan barna yoan bearra baitiñat; nere zoria beztu baitu ene aitak arao apentzallez. Zait Sof 146. Lizunkien pozak ere eragin nau, orain arao ta birao gaitzesten baditut ere. 'Detestor atque exsecror' . Or Aitork 270.
Imprecación, maldición. "Blasfemia" Dgs-Lar 3. "Imprecación" A. v. birao.
Diotsa bada deadarrez, / Biraoz, araoz eta aserrez. Mg ( in VMg 105 (Zav Fab RIEV 1907, 543 biraoz ta araoz ta asarrez ) ). Pitsa zeriola, arao ta birao, ekiñ zion ukabilka, ta ni artzeko. Ag G 199. Zoritxarreko bidetan barna yoan bearra baitiñat; nere zoria beztu baitu ene aitak arao apentzallez. Zait Sof 146. Lizunkien pozak ere eragin nau, orain arao ta birao gaitzesten baditut ere. 'Detestor atque exsecror' . Or Aitork 270.
azpiadiera-1.1
(arao(a)(k) ezarri, esan, egin, egotzi, jaurti...).
Jesusen odolari berari birao, arao ta añenak ezarten deutsezanak. Ur MarIl 111. Bere laguntzaille guztiakgaitik arao, birao ta zakarkeririk zatarrenak esaten ditue. Ag AL 123. Arrak eta sugeak Yainkoari arao egin al zezaiokete: "aita gaizto aiz, izar egin ez naukalako?". Or Mi 85. Ori egin zunaren aurka arao ta aiñenak ezarri zitun. Zait Sof 172s. Zer arao yaurti duzu? Ib. 22. Egotzi nizkion araogatik? Ib. 80.
Jesusen odolari berari birao, arao ta añenak ezarten deutsezanak. Ur MarIl 111. Bere laguntzaille guztiakgaitik arao, birao ta zakarkeririk zatarrenak esaten ditue. Ag AL 123. Arrak eta sugeak Yainkoari arao egin al zezaiokete: "aita gaizto aiz, izar egin ez naukalako?". Or Mi 85. Ori egin zunaren aurka arao ta aiñenak ezarri zitun. Zait Sof 172s. Zer arao yaurti duzu? Ib. 22. Egotzi nizkion araogatik? Ib. 80.
sense-2
2.
+
arago.
Conjuro.
Bildur-ametsentzat ba du arao jakiña, / siñisten ez ba du ere aren indar ziña. Or Eus 60. Estu ta larri Elizara da / non dun arao-liburu. "En busca de su libro de Conjuros" . Ib. 343.
Bildur-ametsentzat ba du arao jakiña, / siñisten ez ba du ere aren indar ziña. Or Eus 60. Estu ta larri Elizara da / non dun arao-liburu. "En busca de su libro de Conjuros" . Ib. 343.
azpiadiera-2.1
(
arao(a)(k) esan, egin, jalki...).
Sorgiñak ezker agurgarriarekin ateratzen du burruntzalia ta galdosten dio bularra naastekari arekin eta begiek zaurira zorroztuki, egiten ditu bere araoak eta biraoak. Or Mi 80s. Elizako apaiz-maillak auek ditugu: [...] Araolaria: arao edo konjurio egillea, Bataio aurreko araoak esanez, deabrua kristaugaiarengandik aizatzeko. Or MB 26. Araolari zeritzan eliz-gizonak, bi eskuak buru gañean, arao berexiak jalkitzen zizkion. Eston Iz 135. Len lenago gertatzen zitxinan [arri-erauntsiak]; bañan apaizak odeiari araoak esaten ditionetik etxunate ezagutu alako alakorik. Or QA 74. Sirenan zora-kantuz / dagizue arago (arao, conjuro), / gorde asarre ori; / ez txintik ein geiago. Or in Gazt MusIx 199 (Gazt 189 arren). Senarrak, bere aldetik, "egazti", "basauntz", "mendi", "aize, "sargori" ta abarri oles ta arao dagie ozenki, arren, ormarik ez ukatzeko [por ukitzeko] eskatuz. (Glosa de las estrofas 20 y 21 del "Cántico espiritual", ib. 188). Onaind in Gazt MusIx 155.
Sorgiñak ezker agurgarriarekin ateratzen du burruntzalia ta galdosten dio bularra naastekari arekin eta begiek zaurira zorroztuki, egiten ditu bere araoak eta biraoak. Or Mi 80s. Elizako apaiz-maillak auek ditugu: [...] Araolaria: arao edo konjurio egillea, Bataio aurreko araoak esanez, deabrua kristaugaiarengandik aizatzeko. Or MB 26. Araolari zeritzan eliz-gizonak, bi eskuak buru gañean, arao berexiak jalkitzen zizkion. Eston Iz 135. Len lenago gertatzen zitxinan [arri-erauntsiak]; bañan apaizak odeiari araoak esaten ditionetik etxunate ezagutu alako alakorik. Or QA 74. Sirenan zora-kantuz / dagizue arago (arao, conjuro), / gorde asarre ori; / ez txintik ein geiago. Or in Gazt MusIx 199 (Gazt 189 arren). Senarrak, bere aldetik, "egazti", "basauntz", "mendi", "aize, "sargori" ta abarri oles ta arao dagie ozenki, arren, ormarik ez ukatzeko [por ukitzeko] eskatuz. (Glosa de las estrofas 20 y 21 del "Cántico espiritual", ib. 188). Onaind in Gazt MusIx 155.
arao
-
arao. Tr. Documentado en textos vizcaín...
-
1. (V-m-al ap. A; Dv), arabaua ((det.).D...
-
(arao(a)(k) ezarri, esan, egin, egotzi, ...
-
2. + arago. Conjuro. Bildur-ametsentzat ...
-
( arao(a)(k) esan, egin, jalki...). Sorg...
<< arantza 0 / 0 arartekotasun >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
