OEH - Bilaketa

87 emaitza jakan bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
latz.
tradizioa
Tr. La forma general es latz . Hay, salvo errata, lats en un ej. de Añibarro (EL 2 235).
Onom.: Qui vocitant Heguilior, in Egilaz. (1076) Arzam 320. Sancius de Echalatz. (1235) Ib. 320. Yerrno de Garcia Ortiz de Laça. (1330) Ib. 320. Domingo Latça. (1360) Ib. 320.
sense-1
I . (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; Lcc, VP 53r, Lar, , VocBN , Gèze 349, Dv, H), laatz (S), lats Ref.: Bon-ond 154; VocZeg 285; A; Lh; Lrq ( laatz ); ContR 520; Iz Als; Iz To; Iz Ulz; Iz R 310; Iz ArOñ; Etxba Eib; SM EiTec1; Elexp Berg; ZestErret .
Áspero (al tacto); erizado. "Áspera cosa, gauza gogorra, latza " Lcc. "Angeo, lienzo grosero, sardea, euntzar latz lodia " Lar. "Barbizaeño, bizar latz " Ib. "Hirsuto, illetsua, uletsua, zurdatsua, latza " Ib. "Áspero" Lar, . "Âpre, qualité de ce qui n'est point lisse, poli" VocBN . "Rugueux" Gèze. " Harri latza, pierre rude" Dv. "Rude, âpre au toucher. Larru-oihal latza [...]. Kamelu ile latzez egin gerrikoa [...]" H. "Rude au toucher" Lrq. "Áspero, contrapuesto a fin " ContR 520. " Iño! Latza daok au. Pasaixok liz-papela " SM EiTec1. " Ora otia", bigunena; "ota latzak" bi klase: [...] " Iz ArOñ (s.v. orá-ota ). " Lija papela baiño latzaua da " Elexp Berg. El ambiguo equivalente francés "âpre, rude" de Pouvreau podría corresponder tbn. a la segunda acepción. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos, desde Leiçarraga. En DFrec hay 77 ejs. de latz .
Oihal pedazu latz bat. " Écru" . Mt 9, 16 (Ur sendokorik, Ker gogor, BiblE gordine ). [Eskuetako larrua] latz, lodi eta gogor edireiten bazioen [...]. Ax 32 (V 19). [Sagarroia] baita latz [...] puntaz eta arantzez bethea. Ib. 78s (V 53). [Berthuteak] kanpoko iduria [...] duela itsusi, latz eta gaitz. Ib. 503. Atzeak, eskua latz. " Âpre ou rude" . Or Pr 46. Burdin-aitz latzak. ' Rugueuse pierre de fer' . O Po 10. [Oial zapia geldituko da] latz eta gogor. Mb IArg I 279. Arantza latzen artean. Cb Just 5. Kamelluen ille latz eta lodiez egina. Lg II 126. Izara latzen artian. Mg PAb 66. [Alkandoria] latza dago, gilli gilli egiten deust. Ib. 117. [Humiltasunaren birtutea] azaletik latza eta samiña, [...] barrutik guztiz gozoa. Gco II 28s. Jaunztura arruntak eta latzak. Dh 172. Arantza zorrotz gogor latzakaz. EL1 222. Soka latz moropildu bat. EL2 49. Mendi gogoangarri oek [...] bizar latz gogorrez janziak. Izt C 33. Beren luma latz, lodi amutsakin asmatu al guztia lotsabagekiro esaten. Ib. 9. Soñeko max ta latzakaz estaldurik. Ur Apoc (V) 11, 3 (Azkue traduce "mortificado"). [Behiak] adarrak lodi, ilea latz. Dv Lab 250. Belhar luze eta latz batzuez egiten du gerriko bat. Laph 37. Ogi latz gogor artatik. Arr GB 24. [Ikhazketako mandoak] lephoa mehe du eta ilia latza. ChantP 86 (tbn. en Barb Sup 72). Zaku gisako soñeko latz bat. Bv AsL 93. Zilizio latz bat. Ib. 90. Zorrotz-arri latzean asi zan zorrozketan. Ag AL 82. Orma ondoko egur latzari elduta igoten. Ag Kr 103. [Zakurra] betespalak eroriak, begia hits, ilea latz. JE Bur 62. Burni gordiñ edo latza. Lh Yol 6. Erratza baño latzagoko itzakin. Muj PAm 36. Eta larrua badut eskuetan latza. Ox 168. Esku gorri ta latzak. Altuna 14. Arpegiako azala dute / zimurra ta latza. MendaroTx 236. Mendi-pareta goraskoak ez ditu leun, arbola zonbait lotzen baitzaizkote; ez latz, ez baitute arkaitzik. JE Ber 12. Zurdea baxen luze ta latz bepurubak. Otx 11. Kirikiñua baño latzagua dozu au. Ib. 116. Ikusi nuanean / zure ille latza / iruditu zitzaidan / sorgiñen erratza. "Tu pelo erizado" . Or Eus 54. Otea latz dago. "El argoma es áspera" . Ib. 38. Ezetz sasi-arte latz auetan oñik sartu! Ldi IL 78. Bidea ere latzagotu, koskortsuagotu egin da. Ib. 44. Orren ordekoak be begia zorrotza ta eskua latza. Oraingo [...] petxu-batzalleak zelakoak diran badakigu. Eguzk GizAuz 123. Leor zegotzik, eziñago latz, / San Blasko bustin-txulo guziak. EA OlBe 31. Zirgillu latzak soñean. SMitx Aranz 223 (146 esku-oñetatik kate latzak ). Pardix zanga latz. "Perdiz pata áspera" . ZMoso 63. Neri etzaizkit ileak beiñere laztu, len latz askiak baditut ere, ez begiak zuringotu, ez dut korderik galdu. Or QA 173. Ezti leguna naiago dut latza baiño. Or Aitork 254. Armin, arrenkuraz ikusten eban bere burua ta buruko uleak ere latz eukazan eta bekokian beera izerdi larria erion. Erkiag Arran 173. Liz-papel latza ta leuna daukaguz. SM Zirik 115. Elorri azal-latza. Gand Elorri 39. Ezin zilatuzko axal latz batzuek. Lf ( in Zait Plat XIV ). [Sokratek] irudia ta azala zuen itsusi latz eta gaitz. Zait Plat 82. Langille esku latzak. Erkiag BatB 34. Zorro lodi ta latza. Ib. 28. Osto latzak [...] jaten ditu. "Frondibus hirsutis" . Ibiñ Virgil 99. Urde latz, katamotz beltz. "Sus horridus" . Ib. 115. Gorputza latza badaukat ere bihotza daukat biguna. Xa Odol 345. Harkaitz latz batzuen artetik. Lf ( in Casve SGrazi 15 ). Jarten dautsez banan-banan marraga latza, besana, kapa zuria ta asibarrien zapia. Onaind STeresa 69. Esku latz oriek eta ezpaiñak sendatzeko. Ostolaiz 97. Stepan Stepanovitx Gilin-ek oso aldarte txarra du esnatzean. Marmarrean, bekaina zimur, ilea latz, aurpegia beltz. MEIG IX 107.
v. tbn. Egiat 266. Aran SIgn 94. Azc PB 364. Jnn SBi 105. A BGuzur 116. Ud 51. GMant Goi 12. Enb 143. Ir YKBiz 263. Mde Pr 117. Etxde JJ 244. Auspoa 39, 128. And AUzta 153. Azurm HitzB 48.
azpiadiera-1.1.1
(Con reduplicación intens.). " Galtza hauek latz-latzak dia " ZestErret.
azpiadiera-1.1.2
Erdaldun mingain latz arroak. Izt C 8. Erdaldunek betidanik mia latza izan dute beren erresumatik kanpoko izenen ikasteko. Zub 45.
azpiadiera-1.1.3
Zergatik eztarria dan / legorkorra ta latza. JanEd I 31. Zuri da buru-bizarrez; / eztarria latz. NEtx LBB 290.
azpiadiera-1.1.4
(Urt, Lar, , H).
Escarpado, accidentado, abrupto. "Abruptum, lekhu gaitza, dorphéa, [...] latza " Urt I 41. "Escabroso", "fragoso" Lar, . "Rude, inégal, raboteux, difficile, en parlant d'un chemin. Bide latza daramagu, nous menons un chemin difficile, fatigant" H.
Gipuzkoako mendi gogor latz goitituak. Izt C 32. Aralarko mendia izanik aiñ latza, / nor asiko zan bertan landatutzen aza? Ib. 159. Menditeri latz ori. A BeinB 36. Gure mendi latzen artean jaiotzea. Ag Serm 591. Ori zan mendiko tokirik latzenean bastertutako konbentotxo bat. Belaus Andoni 8. Mendi latz eta oiantsu batera eldu ziran. Otx 105. "Los Laureles" meatze delako bazterrak latzak baidire. FIr 137. Mendi latz bat gaindu-bearrak gerala. Ldi IL 145. Mendi latzak. Ibiñ Virgil 46. Latz eta zikin soluetako / erdi ta bazterrak, / beti labore kaxkarrak / ugaritu belar txarrak. And AUzta 125. Bide latzaren bildurrik gabe, / asko ta asko oñutsik. Olea 179.
azpiadiera-1.1.4.1
(Cuesta, pendiente) pronunciada.
Au ez da bada bide zelaia, / ezpada latz ta pikea. AB AmaE 84. Mendirako aldapa latza. Ag G 26. Aldapa latz sasiz betia. Enb 65. Zazpi kilometroko aldapa latz ura. Uzt Sas 351. Beeko lepakatik aldapa latza du. AZink 151. Igo behar duen aldapa latza. MEIG III 62.
v. tbn. Osk Kurl 105. Basarri 137. Insausti 167.
azpiadiera-1.1.5
(Lcc, Lar, , Dv, H).
Áspero, amargo, desabrido (al gusto, al paladar). "Áspero al gustar, jatorduan latz " Lcc. "Agrio, áspero, latza, garratza ", "acerbo" Lar, . "Ácido" . " Arno latza, vine âpre" Dv. "Âpre au goût. Arno latza, vine rude. Sagar latza, pomme âpre. On le dit aussi de l'acidité des fruits, des boissons" H.
Usai gaiztozko edari latz-miñak. Mb IArg I 174 (v. tbn. 317). Ken ziozala Pasioko kaliz latz edo edari miña. Ub 87. Samíñ ta látz diren janárik dulzatzendíre azukre-likaréki. LE Ong 16r (v. tbn. 77v). Dana dago latza, dana badaezpadakoa, janaria, gizonak eta lurra bera. Ag G 189.
azpiadiera-1.1.6
(Ref. a sonidos). Áspero, ronco; desagradable.
Quintilianok [...] zion qu esatean beste letra edo silabak latzak eta gogorrak biurtzen zirala. Cb EBO 24. Zure konzienziaren deadar latzak. AA III 597. Pago ta gaztaiña zarren orrietan soiñu latz, motel, zarraparradazkoa egiñaz. Ag AL 89. Kurrixkaren antzeko soñu luze, ezti edo latz, atsegiñ edo mingarrian. Ag G 42. Belien garraxi latza. Ib. 3. Frantses hiztegi bat eskuetan, lotzen zaizkit solasean ikaragarriko erdara latz, trukes batean. StPierre 20. Zer da beste izkera zakar, trakets, latz eta motz au? Mok 17. Galdegiten diote [...] oihu latz batean: [...]. "Dans un cri rauque" . Barb Leg 134. Eultzi-zalearen oiu latza. 'Les cris rauques' . Or Mi 104. Saraspetik kirrinka latzez txitxarrak. TAg Uzt 238. Zure boz latzarekin, otoi! Mintza zaite. Iratz 56. Lehengo Euskaldun gaitzen / kantuak eta dei latzak. Ib. 80. Beste karrasi bat entzun nuen, lanagokoa baño ere zorrotzagoa ta latzagoa. Txill Let 105. Mailluen / ots etengabeko latza. Gand Elorri 98. Adarrak, grakada latza egin eban. Erkiag BatB 96. Goratzarrearen naiz akarraren deadar latza. Zait Plat 124. "¡Manos arriba!" oju egin ziguteken erdera latzean. Ataño TxanKan 221. Arima maitez minduaren garraxi latza. Onaind STeresa 16. Gogoan dut haren boz latz azkarra. Larre ArtzainE 94. [Irrintzia] latza eta zimurtsua da. "Aspera y rugosa" . MEIG IX 139 (en colab. con NEtx).
azpiadiera-1.1.7
(Ref. al tiempo y fenómenos atmosféricos). " Denbora latsa [sic] (hozkara) (AN-5vill), [...] denbora latza da (G-azp, AN-gip-5vill)" Gte Erd 86. " Euri latza ari du (B)" Ib. 111.
Atean aize latza / dabil, aserre. Ldi BB 8. Aizete latza / nork emaraz dezake? Gazt MusIx 129.
azpiadiera-1.1.7.1
(Tras gen.).
Haizearen latza. Ox 78.
azpiadiera-1.2
2. (G-azp ap. ZestErret ; Dv, H, A).
Duro, penoso, díficil; terrible, grande. "Grande, soberbio, ponderación, latsa, aserrea latsa " Izt. " Heriotzeko ordua, ordu latza gaixtaginarentzat, l'heure de la mort, heure terrible pour le méchant. Negu latza, hiver rigoureux" Dv. " Latza da etxeko mainetarik lekhora atzeen manupera erortzea, il est dur [...]" Ib. "4. rude, rigoreux, difficile à supporter. [...] 5. qui inspire de la crainte" H. "Terrible, excelente, riguroso, descomunal. Negu latza (gral.), invierno riguroso" A. "Terrible, grande. Zartara latza artu eban arbolatik jausitta " Elexp Berg. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos ya desde Lazarraga.
Jaunak ez nafinela, / serbidu bada, ni pauso latz artan. Lazarraga B4, 1152v. Egia da latz ta garratz ta mergatz. "Áspera" . RS 518. Hanbat martirio etzen, ez hain latzik lurrean. EZ Man I 72. Zeren purgan daudezenek pena latzak dituzten. Ib. 128. Latz eta gaitz dela Iainkoaren zerbitzatzea. Ax 484 (V 313). O berri latz eta triste, / bihotz transigarria. Arg DevB 144. O zer hiltze latz'enetako! O Po 48. [Naturaleza] ederzalea da [...]. Graziari laketzen zaio sinpletan eta mendretan, latzak eztitu mesprezatzen. SP Imit III 54, 3. Espantu latza! Nola beraz / egonen naiz hanbat urthez! 174. [Naturalezak] higuin ditu gauza txarrak, lodiak eta latzak. Ch III 54, 8. Gure urkoen gertakari latzak ta argaltasunak pazienziaz eramatea. CatBurg 31. Asi zen Jesus gaztedanik bere lan latz gogor onetan. Mb IArg I 151. Blasfemi itsusi-latzak. Ib. 263. Presondegi latz gogorrean. Ib. 165. Zer oñaze latz-gogor-miñak. Ib. 255. Neke latz eta garratzak. Cb EBO 49. Pelea latz onetan. Cb Eg II 186. Zer lanze ta tranze latzak. Cb Just 41. Latz eta gogor zaiku hari obeditzea. Mih 90. Legunzen dióte matrimonioaren bustárri látza. LE Matr2 86. Langin gaistoendako lan guziak dire gogor latzak. (249). LE-Ir (s.v. langin ). Ze garratz eta latz egingo jakan bizitza gozoa euki ebanari! EL1 52. Kastigu latz onegaz sartu zan bildurra kristinau guztietan. Mg CO 173 (v. tbn. en contexto similar Lard 2, Aran SIgn 68, AB AmaE 52, Etxde JJ 157 kastigu latz, Dv LEd 111 gaztigu latz ). Sakrilejio latzak. Ib. 211. Birao latzak. Ib. 58. Artzen ditu arrabia latzak. AA III 378. Perill latzak. Ib. 304. Kezka latzak. Dh 134. Ain da gauza biarra bide latz eta garratz au iragotia. Astar II 21. Eman izan zien astin-aldi latz eta gogorraz oroitzen dira gaur ere Franzesak. Izt C 505. Herioa dathor itxura txarrean / bere sega latza daukala soinean. Gy 6. Israelen sortu zan gosete latz bat. Lard 158. Yakinez hilentzat den bizien fedea / ez da hain latz izaten hobiko bidea. Hb Esk 199. Botatzen dio kolpe pisu eta latza [etsaiari] . Ib. 37. Ordu latz hartan lagun nezazu. Dv LEd 176. Ainbeste neke gogor, trabaju latz. Arr GB 139. Gelditurik ordea ekiñaldi latz artatik oso nekatua eta bildurtua. Aran SIgn 25. Alegrentzia gabe bizia da latza. AB AmaE 402. Bakardade latz ura. Bv AsL 183. Pobretasun latza. Ib. 195. Penitentzia latza. Ib. 184. Butariaren joko / latz eta borthitza, / maiz horren eskuan da / partidaren giltza. Zby RIEV 1908, 93. Lege latz gogorrak. Zby RIEV 1909, 397. O zori latza. Azc PB 247.
( s. XX) Azken agur latza. Ag Kr 163. Bekoki baltz samarrekoa zan, itz latzekoa batzuetan. Ib. 94. Bizitza estu, latz ta lakarra eraman zuan. Ag G 255. Gogueta ülün eta latz bat. Const 31. Eta zer aurpegi latza ta illuna daukon! Or Tormes 87. Egun latz aietan nere lagun izan ziran [...]. Or SCruz 75. Miñ latz-zorrotza. Jaukol Biozk 100. Negu latzak izaite xume guziak [...] funditzen [ditu] . Zub 122. Estualdi latza. FIr 144. Guda latz eta gorriari begira. EAEg 15-10-1936, 51. Naigabe latz-illunak. EA OlBe 83. Neurri latzak hartu. Mde Pr 210. Bildur latz bat zedukan. Mde HaurB 7. Ordubetean jardun ondoren eztabaida latzan [...]. Etxde JJ 177. Zastada latza eman dit bere erantzunak. Txill Let 53. Itsaso latz, gogor, arriskutsua. Erkiag Arran 192 (v. tbn. itsaso latz en Or Mi 76). Bizibide gogor ta lanbide latza. Ib. 78. Bizi izateko bear zutena doi-doi artzen zuten. [...] Edozertan zabaldu zuten biziera latz ori. Zait Plat 116s (v. tbn. Sof 151). Semeak izateak badu bere gurutze latza. Gurutze latz ori nola legundu? MAtx Gazt 39. Bizitza latz au eramateko / etzeukan nunbait indarrik. Basarri 161. Nik egin det eskapada latza! Kamioia amildu izan bazan [...]. Salav 63. Erabaki latza. NEtx LBB 52. Eriotzeko ordu / ori ain da latza. Uzt Sas 299. Oso arrixku latzian. Ib. 161. Tristura latz bat. Xa Odol 298. Ene adixkide hunak, / izigarriko itxesak / deizkü ekharrazi guri / Lepoxinen basa latzak. 'Au sinistre ravin de Lepoxine' . Casve SGrazi 114 (v. tbn. 118). Eurok egingo dabe debeku latz-pean urrin bialdua izan danaren ordezkoa. Onaind STeresa 63. Orain baiño askoz bizi-modu latzagoa zan orduan. Lana geiago ta irabazi gutxiago. JAzpiroz 49. Arratsalde a ze luzea zan, / latz eta bildurgarria. FEtxeb 37. Korrika-apustu latza zegoan / bi mutil gazten balantzan. AZink 45. Etzan izan gaur baizen zeatza ta latza bakarti arein bizibidea. Onaind STeresa 52. Gerla edo ez gerla, bizi eta hazi behar ziren, egun latz heietan ere. Larre ArtzainE 136. Egiteko latz eta nekagarriei ekiteko. MIH 304. Traba latza ipini zion bere buruari. Ib. 263. Purrustada latzak ere ez dira falta. Ib. 371. Atzerri latzean ikusten dut neure burua. Ib. 342. Komerian bezain trebre drama latzean. MEIG III 95. Hitz latzak, harri koskorrak bezain gogorrak behar baitira horretarako, inor minduko badute ere. MEIG I 107.

v. tbn. Tt Onsa 86. Lar Cor 300. Egiat 195. CrIc 33. fB Olg 16. Gy 177. Xe 237. HU Aurp 127. Inza Azalp 146. Muj PAm 33. Laux BBa 56. Aitzol in Laux BBa XII. Ldi IL 62. TAg Uzt 157. Eguzk GizAuz 26. Lek EunD 31. Iratz 45. SMitx Aranz 35. Arti Ipuin 47. Vill Jaink 160. Gand Elorri 179. Lab SuEm 192. Larz Senper 18. Osk Kurl 65. BEnb NereA 249. Onaind in Gazt MusIx 148. Ardoy SFran 297. Berron Kijote 115. Ataño TxanKan 125.
azpiadiera-1.2.1
(G, B, S ap. A ; Lar, , H) .
(Ref. a personas). Severo, rígido; arisco, rudo; enérgico, vigoroso. "Arisco", "(hombre de) puños, gizon latza " Lar, . "Acérrimo" Lar. "Almogáraves, almogávare, soldados viejos y de valor, soldadu zar, latzak eta portitzak " Ib. "Rude, qui est à redouter. Begira, motil latza da ori, prends garde, c'est un rude garçon [...]. Pillotari latza, un rude joueur de paume. Sérieux, sévère, austère [...]. Gizon latza, homme sérieux et sévère" H.
Iaunetan zein da latzena? Ezdeuseti iauntzera heldu dena. "Le plus rude" . O Pr 259 (Mg PAb 172 latz-gogorrena ). Zeren ezta Iainkoa dirudien bezain latz eta gaitz. Ax 509 (V 328). Borrero latzen oñazpietan. Lar SermAzc 48. Gerra bizi oietan Prusianoaren persegidore latza. Cb EBO 44. Jende latz kanpotik ageri diradianak barnetik dirade ezti. Egiat 266. Txanton koplari latza, / Pello kantaria / eta auzoko Txomin / arrabetaria [...] / ditugu gurekin. Echag 243. Deitzen dute urdalla [...]: / "I bezin mutill latzik / ez dek iñon sortu; / nork esan zezakean / ezkutuko lana / zala gorputzarentzat / bearrena zana?". It Fab 98 (en una fábula, en la que las distintas partes del cuerpo, reconocen el trabajo del estómago). Herio latzaren sega. Gy 151. [Motrollo] ain latza ta kirtena zan lez iñok ezin eban beretik atara ezetara be. Kk Ab I 41. Egia da, Dolorex setatsua ta latz xamarra dala, bañan emakume elizkoi ta ona da. Alz Ram 30. Agintari sendoa, beartsuekin onbera; latza ordea bere buruarekin. Or Mi I. Gizon latz bat zela, ez-lagunkina. Mde Pr 84. Richelieu kardenal latzaren lege bat hautsi zuelakotz. Ib. 70. Engrazi, zakarra ta latza zen bere aurrakin. Etxde JJ 228. Sunbillatikan a zer mutiko / trebe ta latzak irten dun, / gaur egunean bera baitegu / aizkolarien txapeldun. Basarri 81. Etzela berehala legundu [...] Frantsesek sortzean ekarri jite latza. "Le rude temperament" . Ardoy SFran 288. [Nausi] bakotxak baduela bere alderdia, batean latzago eta bestean gozoagoa. Larre ArtzainE 193. Maria Anjeles, emakume latza. Makiña bat lan egin bearra eta bizitza gogorra tokatu zaio. Albeniz 31.
azpiadiera-1.2.1.1
[Eltxo] latza [...], oianetatik artalde osoak ikaraz uxatzen dituena. ' Acharné' . Ibiñ Virgil 97.
azpiadiera-1.2.2
Irririk eztagien begitartea, bihotz latzaren iakilea. " Fier & mauvais" . O Pr 280. Badira bere naturalezaz gaitz, garratz, latz eta samin diren bihotzak. SP Phil 342. Bihotza berdin latz eta jauzkor eta berekoi uzten diola. JE Bur 167. [Biotz] latza, idorra, samurtasun bagea. Erkiag BatB 164.
azpiadiera-1.2.3
" Begi latzak egiten diotza, il le regarde d'un œil sévère" Dv.
azpiadiera-1.2.4
(Tras gen.). Cf. infra (II).
Maiatza ire latza, lora asko doala. "Mayo áspero de ti viniendo muchas flores" . RS 269. Salbatuko othe naiz? Pontuaren latza. Pausuaren gaitza, egitekoaren handia. Ax 559 (V 357). Ez ifernuaren latzak, ez Jaunaren emeak ez batzaituzte beratzen. Dv LEd 235. Oi itsukeriaren latza! Zer hari zare? Ib. 128. Orrek daukie bizimoduen latza. Kk Ab II 161. Ez dut ixilduko Zure zigorraren latza. "Asperitatem" . Or Aitork 221 (v. tbn 102). Axe bai goputz-aldiaren latza! Erkiag Arran 156. Gure biziaren latza! NEtx LBB 262.
azpiadiera-1.3
3. "Ederra, kategorikoa. Gaur pelota partidua latza ikusi deu " ZestErret.
sense-2
II . (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. "Aspereza, latza " Lcc. " Oihal horrek baditu latz batzu, cette toile a des aspérités" Dv.
Zamarra latzak gora, obea balitz nola. "El zamarro con lo áspero arriba" . RS 508. Begira zazu azalaren latza edo begiaren iluna baino barrenago. Larre ( in Xa Odol 12 ). Karloa bezala, dena xixtaz eta latzez betea. Ib. 18.
azpiadiera-2.2
2. (AN, L ap. A ).
"Pavor" A. " Latz batek hartu ninduen, je fus pris d'effroi" Lh. v. latzikara, laztura.
Haste hastetik, [...] halako latz batek hartu ginintuen denak. [...] Hits ginauden denak eta ixil. JE Bur 130. Beha gagozkio begiak zabaldurik. Halako latz bat emaiten dauku hastapenean. JE Ber 91. Mundutar denoi orrenbeste latz, / ixtillu t'arazo larri / zer dala bide sortzen zaizkigun / ez degu nunbait ikasi. EA OlBe 97. Eta orduan ezagutu zuen bildur izugarria gogoratuz, berriz ere latz bat bizkar-ezurrean iragaten zitzaion. Mde HaurB 46. Estatu trixte hunek / uzten duen latza! Mattin 52. Halako latz bat ere sendi zen / gure buruzagietan: / kobla ederren itzaina falta / zela pertsularietan. Ib. 80. Hourcade, [...] denetaz maithatua, latz bat utzi du jendetan, juaite horrek. Herr 14-1-1965, 2. Gisa hortako berri tristeak zer latza duen emaiten! Xa Odol 176.
azpiadiera-2.3
3. Dureza, penalidad.
Mutilla azitzen bada / gaztetatik legun, / ala bizi naiko du / gero ere gau t'egun. / Latzera eldutakoan / izango da ezagun: / zeiñek izan naiko du / gero aren lagun? And Auspoa 52, 131. Kurtze gorriko latzean. 'En su tortura de cruz' . Gand Elorri 99. Hemen kantatzen tugu / legun eta latzak. Xa EzinB 100. Zure barne latzaren latza [...] / zabaltzea nai duzun ezkero. "Que se publique [...] del áspero rigor tuyo la fuerza" . Berron Kijote 153. Norbaitek uste balu halere bere latza, dorpea edo hersturak bazituzkeela semenarioan bizitzeak. Larre ArtzainE 192. Orduan latzak sufritu bear / aiek ezin juntatuta. Insausti 63.
azpiadiera-2.4
4. "Cardo, asta-larra, latza " Izt. v. infra LATX (b).
sense-3
III . (Adv.).
azpiadiera-3.1
1. Con severidad, severamente; ásperamente, rudamente; fuertemente. "Varios adjetivos, sin necesidad de afijo adverbial, denotan modalidad concertando con verbos [...]. Latz, áspero y difícilmente" A Morf 620. " Latzazi (Vc, G), educar con severidad" A. " Lana latz eginda " (G-azp, comunicación personal)
Zeure proximua gogor, latz eta miserikordija baga juzgetan badozu. Astar II 185s. (Oso latz itzegiten du): Eta orain, gauzak garbi. Alz Ram 125s. (Alderatuaz eta latz xamar): Eta zer? Ori al da itzegin biar dezuten guzia? Ib. 124. Garratz ta latz azi danak eragozpenari gogor egiten badaki. ABar Goi 59. Latzago, latzago azi bear dituk semeak. Ikasi dezala bizitzen. Ib. 47. Begi ernaiz zainduaz, eta latz zigortuaz. EAEg 2-2-1937, 962. Amatxorentzat lotsagarri litzake alabatxo bat zuzentasun eske joatea, latz edo xamur bere txarkeriaz salatzea baita. Etxde JJ 246. Suak marraztu du latz ildoa, ta ez du biotzeko baizik suak ezabatuko. Txill Let 39. Latz eta sakatz bizi ziran [...] beste erritarrekin mokoz moko. Zait Plat 14. Babak urdai atal batekin latz egosita. Ori zan orduko alimentua. And AUzta 46. Latz eta zintzo-zintzo / gaztetan aziak, / ontzat artuko ditu / neke ta gosiak. And Auspoa 52-53, 132. [Zaitegik] latz bezain zehatz itzuli zigun behin Horazio eta zehaztasun latz horretan irauten du. MEIG III 108s.
azpiadiera-3.2
2. (Con vb.). Mucho.
Orduan mugitu zan latz [azaria], baiña alperrik. JAzpiroz 140.
azpiadiera-3.2.1
(Con adj.). "(V-m), muy, en gran manera" A. " Latz ederra, muy hermoso" A Morf 675.
Gizartekeriak baserritarrai eskintzen dautsen zoriona, orixe da; zorion ederra, latz ederra! Eguzk GizAuz 123.
azpiadiera-3.2.2
"(V-m), se usa en sentido irónico denotando incredulidad. Ori ederra izan! Latz! ¿éso hermoso? ¡mucho!, equivale a '¡qué ha de ser hermoso!'" A.
azpiadiera-3.3
3. A gusto.
Ala, beien lanak egin da bapo apaldu, ta musean latz izebarekin. JAzpiroz 144. Andik ateratzen giñanean, jolasean latz. Ib. 131.
azpisarrera-1
LATX.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (V-gip, AN; (AN), VocBN , H) Ref.: A; Iz ArOñ .
(Forma con palat., con o sin valor expresivo). "Hilacha es voz Bascongada, ilatxa y significa pelo algo áspero de ile y latxa " Lar. "Remolacha [...]. Es del Bascuence erro latxa, que significa raíz algo áspera" Ib. "verdín, verdina" Ib. "Ácido", "verde, en el vino" Lar, . "Âpre, diminutif de la qualification de latz " VocBN. "Diminutif de latza a toutes ses significations. [...] Arno latxa, vin légèrement âpre. Sagar latxa, pomme aigrelette" H. " Latx (AN), amargo (dim. de latz)" A.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (V-gip).
"La oveja del país, para diferenciarla de la de Castilla, etc." Iz UrrAnz. " Muturgorrixa ero baltza ero lo ke sea. Danak latxak " Elexp Berg. Cf. ARDI LATZ.
berexetan (illedunetan), gure erriko Latxa enda, ondo berezita, onena da. NekIr 75.
azpisarrerakoSense-1.3
c) ( VocBN ( A ), H).
" Latx, plante qui croit sur des terrains secs, au milieu des rochers, qui s'élève à un pied au plus haut; ses feuilles toujours vertes portent des épines" VocBN . " Latxa, petit houx" H.
azpisarrerakoSense-1.4
d) "Peau des roussettes et anges de mer, qui sert a polir le bois, l'ivoire. [...] Papier préparé à l'effet de polir, dérouiller, décrasser les objets" H.
azpisarrerakoSense-1.5
e) "Nom du chien de mer. Syn. itsas-xakurra " H.
azpisarrerakoSense-1.6
f) " Latx, castañas tempranas" Ond Bac.
azpisarrera-2
LATZAK ETA BELTZAK IKUSI (ERAKUTSI, etc.).
" Latzak eta baltzak, grandes tribulaciones (V-och)" A Apend.
Latzak eta beltzak ikusten bizi da errukarri au. A Ardi 99. Barkatzen zizkat [...] neri erakutsi zizkidan latzak eta beltzak. Ib. 20. Latzak eta beltzak ikusten bizi bear du batek mundu gaizto ontan. Jaukol Ipui 22.
azpisarrera-3
LATZAK IKUSI (ESAN, etc.).
(Ver, decir...) cosas duras, terribles.
Barkatu, Maider, latzak esan badizkizut. Etxde JJ 244. Geok ere latzak ikusi bearrean gera. Ib. 255.
azpisarrerakoSense-3.1
Gogorrak eta latzak esanik dago neregatik molde-letraz. Or SCruz 141.
azpisarrera-4
LATZ-BELAR.
" Latz-bedar, asperugo (msLond)" A.
azpisarrera-5
LATZ EGIN.
"Asperear" Lcc.
azpisarrera-6
LATZ IZAN (AN, L ap. A ) .
(Aux. intrans.). Tener miedo. "Tener pavor, sentirse despavorido" A.
Gau ilhunean bakharrik dohana deusen perilik ez izanagatik ere, latz da, beldur da, izi eta ikhara da. Ax 432 (V 281). Hala da bada gaixtoa ere, [...] bere konzientziak akhusaturik latz, izi, ikhara eta beldur. Ib. 432 (V 281).
azpisarrera-7
LATZ-HOTS.
"Ruido de ropa recién estrenada" JMB At 65.
latz
<< 1 kostatu 0 / 0 liberal >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper