Harremana

    OEH - Bilaketa

    757 emaitza jaio bilaketarentzat

    Sarrera buruan (18)


    Sarrera osoan (492)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    kargatu.
    sense-1
    1. (V-gip, S; Lcc ( -du ), Volt 61, SP, Urt I 431, Lar, Añ, Dv, Gèze, H) Ref.: Lrq ( kargatü ); Etxba Eib ( kargau ); Elexp Berg ( kargau ) .
     Cargar(se); llenar(se). "Cargada cosa, gauza kargadua " Lcc. "Charger" SP., VocBN , Gèze. "Cargar", "recargar, berriz kargatu " Lar, Añ. "Sobrecargar, sobera kargatu " Lar. "Cargado de años, urtez kargatua " Ib. "Sobarcado, cargado de cualquier manera" Ib. " Orgak kargatzea, charger une charrette" H. " Ixillian kargau eban astua eta juan zan " Etxba Eib. " Lau lagunen artian eiñ dabe burdixa kargatzia " Ib. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, desde Leiçarraga. Hay part. karga en N. Etxaniz (LBB 34). Frecuentemente lleva como complemento un sintagma nominal con suf. instr.; hay además complemento sociativo en un ej. de Moguel y otro de Casenave, e inesivo en M. Elissamburu. En DFrec hay 13 ejs.
    Legeko doktorák, ezen kargatzen dituzue gizonak karga iasaiteko nekezkoez. "Vous chargez les hommes" . Lç Lc 11, 46 (He, Oteiza kargatzen; TB bethetzen, Dv bizkarrera ematen, Ol, Or, BiblE leporatzen, Leon lehertzen, IBk ezartzen ). Hurbilltzen naiz zure begitartera, / milla hutsez kargatua humillki othoiztera. EZ Man II 21. [Iainkoak] kargatu zituen hanbat manamenduz, sakrifizioz eta zirimonia suertez. Ax 24 (V 13). Arimaren gaiñean, bekhatuaren zorra berretzen eta kargatzen duzu. Ib. 81 (V 54; ib. 376 (V 248) urthez kargatu ). Tiriako donzeillak, / presentez kargaturik. Hm 52. Etzare denbora handiz hemen nekhatuko, ez eta bethiere dolorez kargatuko. SP Imit III 47, 1 (Mst dolorez kargatü ). Perleriarik ahal dukeiena ezta kargatzen maxkorrez. SP Phil 202 ( Imit III 21, 4 burdinez kargatu ). Kargatutzera aginduko tuzu. (Vera, 1674). FLV 2006, 264. Heldu naiz zure oiñetara / amudioz kargatua. Gç 122 (v. tbn. 166). Horra nola zeru ederra non den hedoiez kargatzen. Ib. 139. Zerutik iautsi naiz, eta kargatu naiz zure miseriez. Ch III 18, 1 (Mst miserietzaz kargatü ). Itsas-onzi kargatu bat. Mb IArg I 198. Santuak bitartekotzat artu bear dituzu, baña errezo luzez ez beñere kargatu, presaka, itotzen ta gaizki egiteko. Cb Eg III 352. Zer obligazionez kargatzen giren heen [sakramendien] rezebitzian. CatLan 121. Señhalatzen dizi Jesu-Kristo nahi izan dela gure bekhatiez kargatu eta pagatu. AR 227. Bere burubak zorrez kargatuak ikusteaz. Mih 11 (v. tbn. Dh 90 zorrez kargatu ). Kreatura hilkor eta bekhatuz kargatu bat baizen ez naizen arren. Brtc 22 (v. tbn. en contexto similar Mat 277, He Gudu 54, MarIl 51, Jnn SBi 83, Ip Hil 236, Arb Igand 196 bekatu(e)z kargatu ). [Moise] fidantzia eskas arin bat dela kausa, ez da sarthu [...] lur prometatuan; eta Maria Moisen arreba, murmurazione edo errenkura batengatik, lepraz da kargatua. Brtc 108. [Emaztiak] beti desuhuratzen ai / eta adarrez kargatzen. AstLas 29. Tiranoek gatiboak gatez eta burdinez / kargatzen ohi dituzte. Monho 48 (v. tbn. en contexto similar Mst III 21, 4 bürdüñaz kargatü; Ip Imit III 21, 4 khatiaz kargatü; EusJok II 115 sokaz kargau ).
    ( s. XIX) Urhe eta zillarez / girade kargatürik. Xarlem 1248 (v. tbn. 1384). Zamarija da zamatu (edo batzuben berbeeta txaarrian) kargauta duana. Mg PAb 183 ( CC 129 bekatu geiagorekin anima kargatuta; CO 15 burdiñaz kargauta ). Idi edo beiak eman ote dituzun epetan, usuraz kargatzen dezula eroslea. AA II 190 (cf. infra (7) ). Eskandalos da, debozioneari darraizkon jendeak ikhustea [...] dagozkoten baino arropa ederragoez kargatuak. Dh 49 (v. tbn. 106 y 117). Mutill batek artuten dau zara kargauba. JJMg BasEsc 118 (59 grilluz k., 128 kateaz k. ). Kargatü züntien khürütxe handi batez. UskLiB 39. [Jesu Kristo] kargatu da gure krimez. Jaur 147. Phestek gitizie lehertzen / [...] bethi gure aphezak / saindu berri zenbaitez / kargatzen tizu goiz mezak. "De quelque nouveau saint charge toujours son prône" . Arch Fab 227s (117 adinez k. ). [Monarkaren] kurrierak / mezu beraz kargatuak / [...] egorriak izan ziren. Gy 175. Ene ezurrak dira arras zahartiak, / bai eta ere urtez anitz kargatiak. Balad 118 (216 burdinez kargatu ). Bertutez kargatua dijoan ontzia. Aran SIgn 25. Gaixtagin horiek [...] ebatsi zituzten gauzez kargaturik. Prop 1876-77, 68. Badakite traidorek nor den dirutan kargatuko holakoaren edo halakoaren enganatzeaz. Elsb Fram 170. Landare [...] lorez lehenik, eta laster frutuz kargatuko dena. Lap 391 (V 178).
    ( s. XX) Salbazale haur gure minaz / nahi izan da kargatü? UNLilia 18 (15 kargatürik [...] zorrez ). Kontrebandist bat zela, espainul arduz kargatürik. Const 32s. Abrahamek egurraz kargatu zuen Isaak. Zerb IxtS 20. Beharko zutela borta-kankail hura orgetan kargatu. Lf Murtuts 33. Xixpa batekin belar kargatzerat [joan] . JEtchep 60. Kamioi aundiak, gañezka kargatuak. Anab Aprika 76. Aldapatxo batean kargatu nuan izugarrizko gurdikada egurra. Salav 64. Ez ditu pobre ta aberatsak berdinduko / ezerk, ez heriotzak berak. // Ta itzuliko gera lurraren altzora. / Gu beluzi, / ta haiek, / usteltzerakoan ere, / jauregietan / kargatuko dituzte harrak. Azurm HitzB 64s. Goizik afal, eguerditan baino arinago (ez baita on loari buruz barnearen kargatzea!). Ardoy SFran 88. Ontziak karga ta ontziak ustu. NEtx LBB 34. Kape edo azukre, / ardo edo ogi, / kargatzen zan astoa / askotan geiegi. Uzt Sas 101. Trastü phezü hanitxekin / bizkarrak kargatürik. Casve SGrazi 116. Txondorra kargatzen oso egokiak omen ziran. BasoM 69.
    v. tbn. Volt 215. Tt Arima 72. CatLav 392 (V 189). Lg I 287. Egiat 262. Zuzaeta 137. DurPl 61. Astar II 67. Zab Gabon 76. Bv AsL 124. Elzb PAd 26. Zby RIEV 1908, 760. Iraola 106. Ill Pill 24. Noe 129. Barb Sup 130. Ox 94. A Aezk 198. Kk Ab II 128. Etcham 157. Mde HaurB 8. Xa Odol 265. JAzpiroz 58. Gerrika 77. Larre ArtzainE 60.
    azpiadiera-1.1
    Gabaren erdian / ama-semez kargatu / eta zen partitu / Josep justua. ' Se chargea en pleine nuit de la mère et de son fils' . Monho 92.
    azpiadiera-1.2
    Pantxo eta Indianoa ari dira karga eta deskarga. Larz Iru 94.
    azpiadiera-1.3
    Cargar(se), hacer(se) pesado (ref. a los ojos, nubes...).
    Eriden zitzan berriz lo zeunzala, ezen haién begiak kargatuak ziraden. "Leurs yeux étoient chargés" . Lç Mc 14, 40 (He kargatuak; TB pixatuak, Dv nagituak, Ol astunduta, Or nagi, BiblE astun ). Asi zen denbora nastekatzen aizes eta ziazen odeiak kargatus. Ber Trat 112r. Oreinak, sobera gizendu direnean urruntzen dira, [...] ezaguturik bere gizenegiz kargatuak direla eta hala eliratezkeiela gai laster egiteko. SP Phil 85.
    azpiadiera-1.4
    (Part. en función de adj.). Muerto (de sueño).
    Pierris eta harekin ziradenak, ziraden logalez kargatuak. Lç Lc 9, 32 (He logalez pixatuak, TB loak pizatuak, Dv loak arthikiak, Ol lo-astun, Or lo-pisu, Ker loguraz beterik, IBk logalez puskatzen, BiblE logaleak jota ).
    azpiadiera-1.5
    (En la expr. kontzientzia kargatu 'tener, crear cargo de conciencia').
    Oi ez kargadu / nork bere konzenziarik, / Jaunak ez digun / oi ta gaztigu besterik. Lazarraga A28, 1203r. Konszienzia lizun eta karga dezaken guzia. SP Imit I 21, 2 (Ch, Leon kargatu; Mst, Ip phezütü, Ol toildu, Pi aztundu ). Bekhatu bakhar batez baizen, zure konzienzia kargatua aurkitzen-ez-bazindu-ere. He Gudu 159. Solomo ori jan da ez dute beintzat tripa-miñik izango, ezta nik ere onekin kontzientzirik kargatuko. Zab Gabon 76. Etzekiñat aiek kontzientzia kargatu zuten edo ez. BBarand 31.
    azpiadiera-1.6
    (En la expr. bihotza kargatu, 'apenar, entristecer, atribular').
    Azpitik bazabiltza zerbait zuretzat bilha, hori da bihotza nahastekatzen eta kargatzen derautzuna. SP Imit III 11, 1. Etxerat jinen zira xangri handireki, / bihotza kargatürik, begiak bustirik, / eta zure alhaba thunban ehortzirik. 'Le cœur gros' . ChantP 286.
    azpiadiera-1.7
    Descargar (la cólera).
    Bere gaiñera ziok aitak / bere kolera kargatzen! Gç 87.
    azpiadiera-1.8
    Llenar (de maldiciones, desprecios, golpes, etc.).
    [Gure Jauna] jüjen aitzinian izan zen [...] mespretxüz kargatia. CatLan 43. Jendek madarizionez / kargatzen dituzten denboran. Monho 146. Elkharren maradizionez kargatzen eta lehertzen hariko dire. Dh 162. Jüdio eta mithilek orok thü egin zeizien begithartiala eta kolpüz kargatü züntien. UskLiB 38.
    azpiadiera-1.9
    (Lar, H).
    "Cargar arma de fuego" Lar. "Charger un fusil, txispa kargatzea " H.
    Fusilla aguardintaz / karga baliteke, / bala gustoz aboan / artuko luteke. Echag 24. Eskopeta kargatu nuen. Balad 210. Lo arin bat [...], xixpa kargatua gorphutzari kontra, zer gertatze. Zerb Gerlan 26. Piarresek kargatu zun berriro xixpa. Etxde JJ 156. Eskopeta kargatuta / atian atzian. Xe 186. Kañoi bat kargatuta / iruki banuan. Arrantz 36. Kartutxoak kargatzeko. Or SCruz 68. Izkilluak kargatzea. NEtx Antz 145. Kañonazoa añako tiroa kargatu; perdigoi ordez babarrun aleren batzuk sartu. Ataño TxanKan 195.
    azpiadiera-1.10
    " Killoaren kargatzea [...], encerrar la rueca, poner el cerro a la rueca; killo kargatua " SP (s.v. killo <qu->).
    Ordu artean ez baitzuten yakin kargatzen beren khiluak baizik, eta hek ixtupaz edo lihoz. Elsb Fram 72.
    azpiadiera-1.11
    Ura irakin erazi, ta ara bota tomillo-osto ta lore [...]. Gripea menderatzeko ta eztarri-aundidura ta miña sentitzean, gargarak egin. Orretarako, geiago kargatua bear du izan. Ostolaiz 150.
    sense-2
    2. Cargar, abrumar, fatigar. Tr. Documentado desde Leiçarraga en algunos autores septentrionales, principalmente del s. XVII (tbn. en Echenique).
    Nik etzaituztedan kargatu ukhan, ordea sotil izanez, fineziaz hartu ukhan zaituztet. "Je ne vous ai point chargé" . Lç 2 Cor 12, 16 (He ez natzaizue karga izatu, TB ez nitzauzuen izan karga; Dv zuen bizkar ez naiz izatu, BiblE ez natzaizuela nekagarri gertatu ). Zatozte enegana fatigatuak eta kargatuak zareten guziák. "Tous qui êtes travaillés et chargés" . Lç Mt 11, 28 (He, TB, EvL, SalabBN, Echn kargatuak, Ax 483 (V 312) kargaturik; Dv sortatu, Leon lehertu, IBk lanpetu, BiblE zamapetu ). Ezen tabernakle hunetan garenok, kargaturik suspirioz gaude, zeren desir baitugu. "[Nous] gémissons étant chargés" . Lç 2 Cor 5, 4 (TB ahundatzen dugu kargatuak izanez; He hats-beherapenez gaudez kargaren azpian, Dv kargaren azpian auhendatzen gare, BiblE hasperenka gaude larri ). Zerorrek deitzen ditutzu zuregana nekhaturik eta kargaturik daudezinak. Mat 230. Ordea karga hark [hegalak], ez kargatzen, baiña arintzen du hegaztina. Ax 495 (V 320). Hemen hainitz bekhatuk lizuntzen dute gizona, hainitz pasionek korapillatzen, [...] tentamenduk kargatzen. SP Imit III 48, 2 (Ch penatzen, Mst phezützen, Ip khexatürik, Leon ethentzen ). Zeren noiz ere sentitzen baitut aldaratua eta kargatua naizela, [...] zure dotrina hunetarik apartatua. Ib. 23,2 (Mst büria bake gabe edo phezütürik, Ol artega eta toildurik, Leon nere burua khexu eta ilhun ). Hel zakizkit ene Iainkoa, eta enaiz beldur izanen, zenbat ere kargatua izanen bainaiz. Ib. 29,1 (Mst kargatü; Ch herstua, Ip zaphatürik, Pi lorrez lerr-egin bearrean ).
    azpiadiera-2.1
    Baldin norbeit tristiziaren kausa izan bada, ez nau ni kontristatu, baina aldez (hura kargago eztezadan) zuek guziok. " Afin que je ne le charge davantage" . Lç 2 Cor 2, 5 (He hura gaindiz karga ez dezadan, TB ez zaitzatedan sobera karga ). [Faraonek bere azpikoak] aitzinerat kargatuago zituen, lana berretu zerauen. ' Para lo sucesivo los cargó aún más, les dobló el trabajo' . Ax 27 (V 15).
    azpiadiera-2.1.1
    Gazteko usantzak iarraikitzen ohi zaitza nehori zahartzean ere: eta are orduan kargatzenago, iauntzenago eta lehiatzenago zaitza. ' Se vuelven más fuertes, más dominantes y es cuando más le acosan' . Ax 175 (V 117).
    sense-3
    3. (H).
    Encargar(se) (de), hacer(se) cargo (de). (Lleva como complemento un sintagma nominal o sust. vbal. con suf. instr.). "3. donner commission, donner ordre. Zuri erraiteaz kargatu nau, il m'a chargé de vous dire. [...] Hunen egiteaz kargatua naiz, j'ai chargé, [j'ai l'] ordre de faire ceci. 4. avoir charge, obligation de" H. v. kargutu, agindu. Tr. Documentado en autores septentrionales desde principios del s. XVIII.
    Obra onetako legat batez edo fundazione batez kargatuak. CatLav 77 (V 46). Populien instruzioniaz kargatiak direnak. (In CatLan 4 ). Laphurtarrek bere Deputatuak [...] horien proposatzeaz Estatu-jeneraletan kargatzen tuztelarik. " Leur donnant la mission de les proposer" . Revol 115. Konseilariak kargatuak izanen dire obra on harthaz. JesBih 407. Zeinak kargatzen baitire plazerekin gizon mespretxagarri baten gidatzeaz. Jaur 410. Behar da artzañak ezagut dezan ongi egoten den aldea, bestela ogen du kargatzez bere ardi saldoaz. " Il a tort de prendre la responsabilité" . Arch Gram 124. Gu gira manu horren bethatzeaz orotan kargatuak. Prop 1876-77, 63 (v. tbn. 59). Zapetain gaixto bat izan zen kargatua haren altxatzeaz. Elsb Fram 113. Jaun Doni Petri dela [...] Apostoluen eta dizipuluen fedean hazkartzeaz kargatua. Lap 366 (V 167). Dupanloup kargatü zien berri horren eriari emaitiaz. Ip Hil 74. Jaun Erretorek eta bertze arimez kargatuak diren guziek. CatJauf VI (v. tbn. Lg I 207 arimeez kargatu; CatJauf 52 salbamenduaz kargatu ). Erien arthatzeaz kargatua den anaiari. Prop 1906, 109. Kargatua izan zen / Simun oihan-zaina / satorraren biltzeaz. Etcham 61. Behar diren paper guziez kargatuko nuk! Larz Iru 18. Iñaki [...] horien gidatzeaz eta artatzeaz, behar orduan manatzeaz eta izendatzeaz kargatua zen. " Il était chargé de les guider tous" . Ardoy SFran 242. Gy 154. Laph 153. CatS V. PierKat 52.
    azpiadiera-3.1
    (Con sociativo). Cargar con, hacerse cargo de (gastos, etc.).
    Guztiakin kargau zan jo ninduena, baña kotxe barriarentzat golpe gogorra. Gerrika 168.
    sense-4
    4. "Cargar, imputar" Lar.
    sense-5
    5. "Beber en demasía, emborracharse. Atzo afalostian kokoteraiño kargau giñuztan " Elexp Berg. " Kargauta eon, mozkortuta egon" ZestErret .
    Ekusten dezu zure [...] adiskidea on dan adiña edo geiago kargatua, eta asitzen zatzaizka berriro edateko bidea ematen. AA II 121. Gizon au arkitzen da / oso kargatuta, / laister ikusiko da / zutik lo hartuta. (In Uzt LEG I 51 ).
    sense-6
    6. Cargar, aumentar.
    Jauna naiago dot kargau errentea, / ta gaur artean legez emen bizitea. AB AmaE 299. Bertso berriyak orra atera / nautelako enkargatu, / goratu diran disparatiak / paperean dira agertu; / deskuiduan ezer gehiegi / iñork badiyo kargatu, / [...] gaizki esanak barkatu. JanEd II 90.
    sense-7
    7. Cargarse el cielo, formarse (una tormenta).
    Kargatzen da trumoi aundi bat arratsaldera, [...] guregana bota zuen sekulako arriya. Sor Bar 47.
    sense-8
    8. (V-gip, G-azp).
    "Preñar a una mujer. Andria kargauta jaukak " Elexp Berg. " --Laiste ezkonduttuk. --Bai, kargauta ezkondu dek eta " ZestErret.
    Aurren bat nunbait jaio dala ta / aren aita ni naizala // [...] Nun kargatu dan ez dakiela / da azkenian ustua. Tx B I 32s. I beintzat, ezkondu intzenean, laster kargatu intzenan. BBarand 31.
    azpisarrera-1
    KARGA-KARGA EGIN.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) Cargar completamente.
    Oriotik Iruntxiberrira zazpi kilometro, karga-karga eginda buru eta besoak. Albeniz 27.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) " Karga-karga inda eon, mozkor-mozkor eginda egon" ZestErret .

    kargatu

    kargatu
    << kanpo 0 / 0 katalan >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper