OEH - Bilaketa
175 emaitza jainkozko bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (173)
- adigabe
- agiri
- agortu
- agurtu
- ahal
- aitatasun
- akuilu
- alkimia
- amore
- aplikazio
- ardotegi
- aritu
- arnasa
- arnasgarri
- arren
- 1 arte
- atalka
- atxikarazi
- 1 atxiki
- 2 autu
- azierto
- 1 azkar
- bafada
- baimen
- bakartasun
- 1 bakun
- bakuntasun
- baliamendu
- baltsamu
- baratu
- baratxe
- barna
- barne
- barru
- batu
- batzar
- batzuk
- begi-nini
- beharreko
- behin
- 1 beneratu
- berdin
- berriz
- bete
- bezain
- bezala
- bezuza
- 1 bilakatu
- bildu
- bilduma
- bizi
- blai
- bodega
- dasta
- delizio
- dibino
- dirdai
- dirdaitsu
- dotore
- duda
- durundatu
- eguzki
- ekintza
- elementu
- eliza
- erakusle
- erraztasun
- errefrau
- eskumen
- ezagutza
- ezdeus
- fedastetu
- flanbeu
- frogantza
- gabe
- gainazpikatu
- gaindura
- galdu
- gantzudura
- gar
- gidari
- gogo
- goragune
- goragura
- goratu
- goren
- gozabetari
- gun
- gutximendu
- 1 hala
- halaz
- han
- haragitu
- hartakotz
- haurtu
- hauskor
- hondogabe
- 1 hor
- horditu
- ikastola
- irakasleku
- itoka
- itzuli
- jainko
- jarduera
- jaso
- jeloskor
- jelostu
- kanta
- kaudal
- kuratu
- kurios
- largantza
- leku
- liluramendu
- 1 lotu
- maila
- maizter
- milizkatu
- miragarriki
- misio
- misterio
- mundu
- nahasgabe
- nahiera
- neurri
- ohe
- ohoratzaile
- 1 on
- 5 ondo
- 1 oro
- osin
- otoizgai
- parlamentu
- partalier
- partetasun
- perkaindu
- premuza
- prezio
- probetxu
- 1 puru
- santutu
- 1 sarra
- segail
- segitu
- semetza
- senidetasun
- sentsible
- sineste
- soberakin
- soin
- soinu
- sortze
- 1 su
- sutu
- testamentu
- umiliagarri
- urtu
- usain
- 1 xorta
- zabal
- zarpail
- zarpaildu
- zauritu
- zenbat
- zentzun
- 1 zepa
- zerbait
- zerbitzarazi
- zerbitzatu
- ziargitu
- zorrozki
- zuhurtzia
goiburua
zuhurtzia.
sense-1
(L, BN, S ap. A; SP (-rz-), Urt I 65, Ht VocGr (-rz-), Lar, Dv, H),
zurtzia (H)
Sabiduría; prudencia, sensatez. "Sagesse" Ht VocGr. "Discreción", "prudencia" Lar. "Gabaz bakharrik ibiltzea ez da zuhurtzia, il n'est pas prudent de courir seul la nuit" Dv. "Prudencia, discreción, sensatez" A.
Tr. Propio de la tradición septentrional. Al Sur se documenta desde mediados del s. XVIII, pero especialmente a partir de 1930. En DFrec hay 2 ejs. de zuhurtzia.
Bertzen gaitzaz zenzatzia zuhurtzia handi da. E 233. Ezen mundu hunetako zuhurtziá, erhogoa da Iainkoaren aitzinean. "Sagesse" . Lç 1 Cor 3, 19 (He, Dv, Bibl zuhurtzia; TB zuhurtasun, Ol zurtasun, Ker jakituria, IBk, IBe jakinduria ). Halakotz, etzaretela zuhurtzia gabe, baina aditzale zerik den Iaunaren borondatea. "Sans prudence" . Lç Eph 5, 17 (cf. zuhurtziagabe ). Ezen zuhurtzia haur ezta garaitik iausten dena, baina da lurrekoa. "Sapience" . Lç Iac 3, 15. Eman diazadazu zer eta nola eskatzeko zuhurzia. Harb 91. Ezta zuhurtzia izurria den lekhura erremedioetan fidaturik ioaitea. Ax 398 (V 260). Erakusazu zure beharriak ofensatuak direla [...], zure zuhurtziak irakhasiko derautzun arauera. SP Phil 339 (He 341 prudenzia, Echve Dev 385 prudentzia). Erran dudan bezala haritzea eta egitea, zuhurziago da hurren humiltasun baino. Ib. 203 (Echve Dev 239 jakinduria). Erakhutsi du bere zuhurtzia, zeren lan batetan [...] bi bertute [...] tinkatu baititu. Tt Onsa 119. Adi zagun Jesus Jaunaren / zuurtzia dibinoa. Gç 92. Zuhurtzia eta prudentzia oihuz daude eskualdunen ahotik. "Sapientia" . ES 91. Birtute Kardinalak, edo opotarrak, dira lau. Lenbizikoa, prudenzia edo zuhurzia. CatBurg 41. Agertu zuen bakean zuhurtzia bezanbat gerlatean animo. Lg I 203. Ene urratsen xuxentzeko zuhurtzia hura. Mih 26. Zeloak ez balinbadu laguntzat prudentzia, / karitate kartsu batek gidari zuhurtzia. Monho 50. Arrazoin da beraz, eta zuhurtziak ta gure buruendako maithagune zuzenak galdetzen du. Dh 199. Eman diote zuhurtzia debozione humilean bizi direnei. MarIl 35. Lekhu urrun batetarik ethorri zen Salomonen zuhurtziaren aditzeko. TB Mt 12, 43 (He, Dv, SalabBN zuhurtzia; Lç sapienzia, Ur, IBk jakinduria, Ur (V), Ker, IBe jakituria, Ip zühürtarzün, Ol yakintza ). Erhoa zuhurtzia saltzen. Gy 196. Egiteko handi hau uztea, zuhurtzia othe da? Dv LEd 212. Elizaren buruzagiari dohakon zuhurtziarekin, Iñazioren galdea ez du berheala hautesten. Laph 182. Aiten biotzak aurren gana biurtzeko, eta errebelatuak justuen zuhurtziara. Brunet Lc 1, 17 (Lç zuhurtasun ). Zuzena nun den daki haren zuhurtziak. Zby RIEV 1908, 605.
( s. XX) Ez zitezke hola bakarrik joan Maulera; ez liteke zuhurtzia. Barb Sup 176. Zuurtzi aundia bear izan nuen [...] artu nuen atsegina arpegira agertzen ez uzteko. "Discreción" . AIr RIEV 1928, 602 (Or RIEV 1929, 7 zuurtze). Arazo untarik astakerik asko darabilgu eta baldin nai badugu zerbeit onik egin, zuurtziari eman gaitezen. FIr 165. Oi, laborariaren bake eta zuhurtzia! JE Ber 102. Zuhurtziak manatzen zion bezala. Zerb IxtS 41. Arek bere zuhurtziarekin (sagacidad). Nik baiño obeto erakutsiko dizu zer egin. Etxde JJ 134. Adinarekin zuhurtziak erakusten dauku [...] egiazkoago dela. Lf ( in Zait Plat XXII ). Morala, zuurtzia soilla ote den. Vill Jaink 83. Zuhurtzia gehiago galdegiten du Eliak geroari buruz. "Prudence" . Ardoy SFran 319. Bide batetik doaz sarritan / guzurra eta egia; / [...] illunarekin argia. / Orduan bear zurtzia. Atutxa Mugarra 79. Nolako zuhurtzian eremaitekoak ziren semenarioko azken urteak. Larre ArtzainE 189. Hor iraun nuen, adinez, eta zuhurtziaz, hazitzen ari nintzen bitartean, sei urte luzez. MIH 368. Gizaldiz-gizaldi, inoiz nabarmendu ez diren arbasoengandik datorkion jakinduria eta zuhurtzia. MEIG VIII 59.
v. tbn. Mat 154. Volt 194. EZ Man II 173. O Po 34. Hm 162. Arg DevB 153. Ch III 43, 4. He Gudu 58. Brtc 181. JesBih 450. Jaur 349. Bordel 34. Hb Esk 76. Lap 56 (V 29). HU Aurp 70. CatJauf 108. Etcham 209. Ir YKBiz 79. Zait Sof 190. Arti Ipuin 25. JEtchep 42. Xa Odol 321. Mattin 63.
Bertzen gaitzaz zenzatzia zuhurtzia handi da. E 233. Ezen mundu hunetako zuhurtziá, erhogoa da Iainkoaren aitzinean. "Sagesse" . Lç 1 Cor 3, 19 (He, Dv, Bibl zuhurtzia; TB zuhurtasun, Ol zurtasun, Ker jakituria, IBk, IBe jakinduria ). Halakotz, etzaretela zuhurtzia gabe, baina aditzale zerik den Iaunaren borondatea. "Sans prudence" . Lç Eph 5, 17 (cf. zuhurtziagabe ). Ezen zuhurtzia haur ezta garaitik iausten dena, baina da lurrekoa. "Sapience" . Lç Iac 3, 15. Eman diazadazu zer eta nola eskatzeko zuhurzia. Harb 91. Ezta zuhurtzia izurria den lekhura erremedioetan fidaturik ioaitea. Ax 398 (V 260). Erakusazu zure beharriak ofensatuak direla [...], zure zuhurtziak irakhasiko derautzun arauera. SP Phil 339 (He 341 prudenzia, Echve Dev 385 prudentzia). Erran dudan bezala haritzea eta egitea, zuhurziago da hurren humiltasun baino. Ib. 203 (Echve Dev 239 jakinduria). Erakhutsi du bere zuhurtzia, zeren lan batetan [...] bi bertute [...] tinkatu baititu. Tt Onsa 119. Adi zagun Jesus Jaunaren / zuurtzia dibinoa. Gç 92. Zuhurtzia eta prudentzia oihuz daude eskualdunen ahotik. "Sapientia" . ES 91. Birtute Kardinalak, edo opotarrak, dira lau. Lenbizikoa, prudenzia edo zuhurzia. CatBurg 41. Agertu zuen bakean zuhurtzia bezanbat gerlatean animo. Lg I 203. Ene urratsen xuxentzeko zuhurtzia hura. Mih 26. Zeloak ez balinbadu laguntzat prudentzia, / karitate kartsu batek gidari zuhurtzia. Monho 50. Arrazoin da beraz, eta zuhurtziak ta gure buruendako maithagune zuzenak galdetzen du. Dh 199. Eman diote zuhurtzia debozione humilean bizi direnei. MarIl 35. Lekhu urrun batetarik ethorri zen Salomonen zuhurtziaren aditzeko. TB Mt 12, 43 (He, Dv, SalabBN zuhurtzia; Lç sapienzia, Ur, IBk jakinduria, Ur (V), Ker, IBe jakituria, Ip zühürtarzün, Ol yakintza ). Erhoa zuhurtzia saltzen. Gy 196. Egiteko handi hau uztea, zuhurtzia othe da? Dv LEd 212. Elizaren buruzagiari dohakon zuhurtziarekin, Iñazioren galdea ez du berheala hautesten. Laph 182. Aiten biotzak aurren gana biurtzeko, eta errebelatuak justuen zuhurtziara. Brunet Lc 1, 17 (Lç zuhurtasun ). Zuzena nun den daki haren zuhurtziak. Zby RIEV 1908, 605.
( s. XX) Ez zitezke hola bakarrik joan Maulera; ez liteke zuhurtzia. Barb Sup 176. Zuurtzi aundia bear izan nuen [...] artu nuen atsegina arpegira agertzen ez uzteko. "Discreción" . AIr RIEV 1928, 602 (Or RIEV 1929, 7 zuurtze). Arazo untarik astakerik asko darabilgu eta baldin nai badugu zerbeit onik egin, zuurtziari eman gaitezen. FIr 165. Oi, laborariaren bake eta zuhurtzia! JE Ber 102. Zuhurtziak manatzen zion bezala. Zerb IxtS 41. Arek bere zuhurtziarekin (sagacidad). Nik baiño obeto erakutsiko dizu zer egin. Etxde JJ 134. Adinarekin zuhurtziak erakusten dauku [...] egiazkoago dela. Lf ( in Zait Plat XXII ). Morala, zuurtzia soilla ote den. Vill Jaink 83. Zuhurtzia gehiago galdegiten du Eliak geroari buruz. "Prudence" . Ardoy SFran 319. Bide batetik doaz sarritan / guzurra eta egia; / [...] illunarekin argia. / Orduan bear zurtzia. Atutxa Mugarra 79. Nolako zuhurtzian eremaitekoak ziren semenarioko azken urteak. Larre ArtzainE 189. Hor iraun nuen, adinez, eta zuhurtziaz, hazitzen ari nintzen bitartean, sei urte luzez. MIH 368. Gizaldiz-gizaldi, inoiz nabarmendu ez diren arbasoengandik datorkion jakinduria eta zuhurtzia. MEIG VIII 59.
v. tbn. Mat 154. Volt 194. EZ Man II 173. O Po 34. Hm 162. Arg DevB 153. Ch III 43, 4. He Gudu 58. Brtc 181. JesBih 450. Jaur 349. Bordel 34. Hb Esk 76. Lap 56 (V 29). HU Aurp 70. CatJauf 108. Etcham 209. Ir YKBiz 79. Zait Sof 190. Arti Ipuin 25. JEtchep 42. Xa Odol 321. Mattin 63.
azpiadiera-1.1
(Con -zko, adnom.).
Nor da zuhur eta iakinsu zuen artean? erakuts bitza konbersazione onez bere obrák, zuhurtziazko emetasunekin. "De sapience" . Lç Iac 3, 13. Horrenbat zuhurtziazko hitz. SP Phil 379. Zuhurizazko tulunbioa. Ch III 59, 4. Aita gloriosoak eman diezazuenzat zuhurtziazko eta argizko izpiritua haren ezagutzeko. He Eph 1, 17. Jainkoaren zuhurtziazko ta jakitatezko tresor guziak. Dh 239. Emozu zuhurtziazko izpiritua. USJub 73. (ap. Dv)
Nor da zuhur eta iakinsu zuen artean? erakuts bitza konbersazione onez bere obrák, zuhurtziazko emetasunekin. "De sapience" . Lç Iac 3, 13. Horrenbat zuhurtziazko hitz. SP Phil 379. Zuhurizazko tulunbioa. Ch III 59, 4. Aita gloriosoak eman diezazuenzat zuhurtziazko eta argizko izpiritua haren ezagutzeko. He Eph 1, 17. Jainkoaren zuhurtziazko ta jakitatezko tresor guziak. Dh 239. Emozu zuhurtziazko izpiritua. USJub 73. (ap. Dv)
azpiadiera-1.2
Ciencia, conocimiento, saber (concretos).
Ea beraz ikhas ezak salbatzeko artea, / zeina baita gaiñerako zuhurtzien andrea. EZ Man I 8. Pintura duk begiaren zuhurtzia lasterra, / erretaulan kontenpla zak gure bizi ederra. Ib. 8. Gizonen arteko jakintasun eta zuhurtzia guztiek jainkozko zuhurtziaren ithurri ezin agortuzko hartarik dakharkete bere ethorkia. ES 187. Pilotak badu bere zuhurtzia. SoEg GH 1960, 285 (ap. DRA).
Ea beraz ikhas ezak salbatzeko artea, / zeina baita gaiñerako zuhurtzien andrea. EZ Man I 8. Pintura duk begiaren zuhurtzia lasterra, / erretaulan kontenpla zak gure bizi ederra. Ib. 8. Gizonen arteko jakintasun eta zuhurtzia guztiek jainkozko zuhurtziaren ithurri ezin agortuzko hartarik dakharkete bere ethorkia. ES 187. Pilotak badu bere zuhurtzia. SoEg GH 1960, 285 (ap. DRA).
zuhurtzia
-
zuhurtzia....
-
(L, BN, S ap. A; SP (-rz-), Urt I 65, Ht...
-
(Con -zko, adnom.). Nor da zuhur eta iak...
-
Ciencia, conocimiento, saber (concretos)...
<< zorrozki 0 / 0
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
