1. (Vc, G, AN, L, BN ap. A; SP, Lar, Añ (G, AN), VocBN , H; -kh- Urt I 463, Dv, H), nekezale (V ap. A ; Zam Voc).
Trabajador; labrador, agricultor. "Manœuvrier, homme de peine" SP. "Pegujalero, el que tiene poco ganado y poca siembra, nekazale txarra " Lar. "(Hombre del) campo" Ib. "Trabajador, por su jornal" Ib. "Labradoresco, nekazaleena " Ib. "Peón, jornalero, [...] (G) nekazalea " Añ. "Ouvrier qui vit de fatigue" VocBN . " Nekhazale lana, œuvre servile" H. "Artesano" A. v. nekatzaile, nekazari. Tr. Documentado en textos septentrionales desde el s. XVII. Al Sur aparece, además de en Cardaberaz y Lizarraga de Elcano, en algunos autores vizcaínos desde principios del s. XIX. La forma general es nek(h)azale . Hay nekezale en V. Moguel, CrIc, CatElg (111v), J.J. Moguel, Archu, CatBus, CatS y Eguzkitza, y ambas formas en Moguel (más frec. nekezale ), Astarloa y Echeita.
Nekhazaleen edo zerbitzarien iornalik edo soldatarik ere goraturik eta bortxaturik eduki. Mat 115s. Laneko othoitzak nekhazaleentzat. EZ Eliç 426 (cf. ib. 22, s.v. nekatzaile). Nekhazalerik eta laboraririk baizen ezten herria, dela herririk hoberena. Ax 377 (V 249). [Bertze lengoaiak] edertzen eta hazten baitira gehiago jende letradunen artean eta gaizkoatzen nekhazalenetan. ES 192. Noe lurreko nekhazalea hasi izan tzen mahastia landatzen. Urt Gen 9, 20 (Dv laborari, Ur, BiblE nekazari, Bibl lur gizon). Egun hartan nekhazale lanik ezta egin behar. CatLav 117. (V 64) Geure nekazale ta baserri jente onak. Cb CatV 105s. Zer ziren bada apostoluak [...]? Berenaz nekhazale pobre eta iziper batzu. Lg II 143. Zer egin behar da igandiaren santifikatzeko? Nekazalen lanetarik [...] begiratü. CatLan 88. Bere nekhe izerdiz bizia irabazten duen nekhazale batek. Brtc 12. Urteillik abendura / ifintera nua / bersuak nekazalien / alabanziñora. DurPl 67. Nekezaliak euren bizitzia irabazteko egin daruezan esku lanak. CrIc 62. Nor errukituko ezta ekustean nekezale askoren bizitza gogorra? Mg CC 151. Lotuten ditubezala nekazale gaisuak emotera merke gari edo artua. Mg CO 163. Ipuiok atera nai ditut gaztetxo ta nekazarientzat edo Bizkaian esan oi dan bezela nekezaleentzat. VMg I. Nekhazale aphalenek ere goraki erakhusten dute zer ofizietako diren. Dh 212. Irudi onetara deituten ditut bada, baserrijetako guraso ta osteruntzeko nekezale gustijak. JJMg BasEsc III. Onelakuak dira, argin, arotz, nekazale, errementari eta beste ofizijokuak egin oi ditubezan lan eta biarrak. Astar II 67 (42 nekezale ). Peru atxulari alperragaz Yoane nekazale zintzoaren arteko berbaikuntzea. Zav Fab, RIEV 1909, 36. Gaur alor eraikitzearena paratzen digu gure Jesus onak, honratzen duela onela nekazalea. LE Urt 92 (ms. 32v nekazalgo). Nekezale batek / bere sorhoan, / negu denboran, / ibilten zelarik, / sughe bat zürela ediren. Arch Fab 199. Asko da nekezalentzat onenbeste jakitea. CatBus 45. Altxatu zaizko kontra handi eta ttipiak, nekhazale eta erregeak, gizon basa eta yakinak. Hb Egia 146. Nekhazalearentzat zein da abere motarik hobeena? Dv Dial 92 (It, Ur nekazari, Ip laborari). Ezagutzen ditugu berriz hainitz nekhazale, onthasunik ez dutenak. Dv Lab 3. Zer dira nekezale lanak? CatS 46. Gelditzen da nekazalea lanetik, bazterra edo bere ondasuna kisuztatu duenean? ZugSerm 292. Nekazale akhituak nahi badu bere nahigabetan deskantsatu, igande guziez elizara ethor dadiela. Arb Igand 118. Astegunetan nekazalea / eztabil otsoan bila. Azc PB 78. Arratiako ule luzedun nekazale arto-jaleak. Ezale 1897, 362. (ap. DRA; la ref. es incorrecta) Ni, Mari Jesus, ezer eztaukadan nekazale bat naz. Echta Jos 51 (239 nekezale). Laborari xume edo nekazalerik, nehor ez. JE Bur 130. Lugin, nekezale ta zeatzezko salerosleen sendietan egin oi danez, [...]. Eguzk GizAuz 174. Gedeon etzen nekhazale batzuen semea baizik. Zerb IxtS 46. Elutzetara joaten ekien jaunak eta nekazaleak, andikiak eta langilleak udako jai-egun beroetan. Erkiag Arran 121.
v. tbn. O Po 51. Gç 206.

2. "Laïque, nekhazalea " Ht VocGr 377.

3. "Qui fatigue, lasse, incommode, importune, ennuie" H.