OEH - Bilaketa

214 emaitza jagi bilaketarentzat

Sarrera buruan (1)


Sarrera osoan (213)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
eze.
sense-1
1. (V-gip ap. Etxba Eib ; Lar, ).
Que. (Conjunción con valor completivo; normalmente con sufijo -(e)la detrás de la forma personal del verbo de la oración completiva). Tr. Documentado desde el s. XVI, aparece en Lazarraga y en textos vizcaínos y alto-navarros; tbn. en algunos guipuzcoanos como J. I. Arana, Udarregi o Mendaro Txirristaka.
Ik erran baitun eze kanpoan jaten duela gure aitak. (Villava, 1580). ReinEusk2 122. Prometidu eutsan eze, biaramunean, sinfalta, Sirena eroango leutsala. Lazarraga A, 1142v. Sirenak esan eutsan eze atsegin lebela. Ib. A, 1142v. Zegati leukala esperanza andia Jaun Zerukoagan, eze aen mesedea serbidu izaten lizala. Ib. A, 1142v. Baesan eze bere arma zarrak ausi ta letorrela. Andram 160. Esanok oi dira eze Errege bere ogiz ase zetoa. RG A, 30. Dotrina ziertoa da, San Geronimok dion bezala, eze bapedrak duela aingeru bat begiratzen duena. Ber Trat 31r. Emendik da eze mezan ofrezitzen den sakrifizioa dela abentajatuago. Ib. 16r. Uste dot eze seguru egongo dala. Cap 91. Niretzat nengoalako eze etzala ori ez ene bururako, ez ene bizi-modurako. Zav Fab, RIEV 1907, 91. Nago eze bere bitartez garbituko yatazala. EL2 120. Berak ziona zan eze, ala bearrean, anima baten salbatzeagatik pozik ibilliko zala kalez-kale. Aran SIgn 108. Esan dau eze biar dantzan egin bearko dozuela. Ag Kr 64. Pentsatzen juat eze, onek eibartarrok, ifrañuko Patxi bera baño gorriauk dirala. SM Zirik 110.
v. tbn. FLV 1989, 120 (Munarriz, s. XVIII). Ud 118.
azpiadiera-1.1
Beingo batian esan zion eze: / "Ez det galduko fedia". Ud 114. Andre sudur-gorriyak esan zidan eze: / "Mozkortuta eroriko ziñan iñolaz e!". MendaroTx 49.
azpiadiera-1.2
Lege inbiolablea ze Athenasgo sabioen ertean, eze oziososak [sic] irukitzeko bizio guzien reotako. Luzuriaga 18.
sense-2
2. (V-gip ap. Etxba Eib ; ).
Que. (Conjunción con valor consecutivo. La oración subordinada no lleva normalmente ninguna marca de subordinación del tipo bait, -(e)n o -(e)la.). Tr. En Beriain, con todo, se encuentra a menudo bait-; también lo emplea Lizardi. Se documenta en Iturzaeta con sufijo -(e)n, pero sin -(e)n en Azald 19, 79.
Asi zan llantu andi bat egiten, ain tristeza andiaz eze enzun egien guztiai emun eioan tristeza andia. Lazarraga 1142r. Ain gozoro apaindu digu / orai digun jatean, / eze, gizonak nai badu, / itzul daite jatean. Ezcurra 43ss. Da ain gaistoa, eze andik gu libratzea kosta zitzaio Kristo gure Iaunari bere bizia [...]. Da ain gaistoa bekatu mortalea, eze ilzen baitu egiten duenaren arima. Ber Trat 94r (v. tbn. con bait en 12r, 89r, 7v, 30v). Alako maneras eze nik pensa dezadan Iesu Kristok nai duen gauzetan. "Para que yo piense" . Ib. 59v (v. tbn. subjuntivo en 59v). De suerte, eze akusetzen bazute [...] billetzen zute beala Juezak ya oziosoa zen akusetzen zutena. msMur 18. Ain benetako egia da au, eze, Jangoikoak berak dauko baiezturik. LoraS 19. Bigireetan egiten dira gauza batzuk ain loijak eta desonestubak, eze, turkubak eurak bere lotsatuko litzatekez. fB Olg 111. Ainbesteraño elbarritu zuen eze, [...] utzi zuen. Aran SIgn 51. Ain zan aundia, kabugabea, / zutena Easonganako, / eze aski da zentzuren fitsik / ez duen bat arritzeko. Otag ( in FrantzesB II 132 ). Ain inkaurik eta josirik [...] eze, [...] atzerapenik euki izan ez daben. Itz Azald 79. Ainbestetaraño eze, ezpainintzan etorri ere egin. Ldi IL 134.
v. tbn. Mg CO 151. Zav Fab RIEV 1907, 533. Ur MarIl 80. Zab Gabon 67. Bv AsL 178. Apaol 71. Ag AL 53. SM Zirik 70. Etxba Ibilt 458. NEtx LBB 185.
azpiadiera-2.1
Erregutu eutsan Silviari ain mesede andia, eze legiola bere partez Sirenari erregutu. Lazarraga A, 1142v.
sense-3
3. (Lar, , H) .
(Conjunción con valor explicativo). Ya que, pues, que. "Ca" Lar, Añ.
Jo, jo, mutilak, eze gaur duk gure aldia. (Yerri, 1526). ReinEusk2 76. Orrela dan azkero, goazen guztiok batera, eze guek al daigun lagundasunik onaena egingo deutsugu. Lazarraga A, 1147v. Doristeo, zoaz nora ta nundi gura dozun, eze nik itxiko ezteutsut. Ib. A, 1151v. Genzen dituzula gure ganik gure bekatuak, eze honla izanen dugu bakea. "Que así" . Ber Trat 95r. Aek eraman dizkidate duda bage, eze beorrak eztire bere buruz joan. (Larraun, 1649). ReinEusk 142. Iesusen gorputza jatsi bazan linbura? --Ez jauna, ezpada bere arima; eze gorputza geratu zan sepulturan. Zubia 151. --Zer soñu? --Gura doana xo egik, eze guztirako nok agudu. Acto 94. Eldu zaiteze biotz zuzen garbiaz, eze, ganekoa berak emongo deutsue. LoraS 87.
azpiadiera-3.1
(Con suf. -(e)la ).
Eztezazula bana alonbra ori, eze urtea beterik dagola. (Artajona, 1607). ReinEusk 118.
sense-4
4. (Lar, H).
"No es nada, ahí es nada, ahí es que no es nada, eztek ezer ere, aita il dek eze " Lar.
sense-5
5. (Añ (s.v. (no) sólo ) .
(En exprs. del tipo ez..., eze... bere 'no sólo..., sino incluso').
Sinistuko dau inok Sazerdote bat [...] ibiliko dala piestetan ta dantzeetan? Ez egitia, eze ikustia bere Eleisiak eurai pena andijakin eragotzita daukan olgeeta inpameetan? fB Olg 170. Errege batek, ez bere Palazijoti, eze Erreinuti bere laster kenduten dau, bere kontra jagi dan arerijua. fB Ic I 66. Galduten jako proximuari pamia, juezaren aurrian ez, eze ostian bere. fB Ic II 160s.
azpiadiera-5.1
Baina ezditubee guztiak, eze gitxiagok bere ezaututen ta penseetan, Jaungoikua ameetako daukaguzan errazoe andijak eta argijak. fB Ic I 39. Ez da nire gogua, guztiak ez, eze gitxiago bere emen imintia. fB Olg 75s.
sense-6
6. (Precedido de sintagma nominal con sufijo -gatik ). De no ser por.
Erabagi dozu, ez bein bakarrik, ezpada sarritan; baña beti gelditu zara leenian. Marija gaitik eze, biar bada oraingo galdua ziñan. Ur MarIl 8.
sense-7
7. (En frases exclamativas). v. ezik (9).
Ez degu arrayiak eze, kejatzeko motiborik. Iraola 104. Etzan asarre arrayiak eze, bañan bai esan ere bere modu. Ib. 124.
azpisarrera-1
HARGATIK EZE.
Argatik eze, dituen argierak illunduko ez diraden iñoiz; [...]. Zergatik eze, aren gaba, egun bat adiña, argituko dan. Lar SAgust 8.
azpisarrera-2
EZE EZ, EZEZ (Introduce el segundo término de comparación).
Obe da gozatzea mundu onezaz ezez berzea[z]. (Azpíroz, 1576). ReinEusk2 116. Gurago dot Silverori on deretxadala il, eze ez aanzituta bizi izan. Lazarraga A, 1152v. Agradatzen zaio sakrifizio au geiago ezes berze gauza ofrezi-al-dakioken guziak. Ber Trat 17v (v. tbn. 72r, 108v, 16v, 18v). Dirade geiago konbeni zaizkigunak ezez mundu onetako guziak. Ib. 29v. Geiago dituk oronak ezez egunak. (B, 1659). ReinEusk 148. Atsakabe geiago artu biar dogu, zerren Jangoikua ofendiu dogun, eze ez zerren galdu ditugun gure ondasunak? CrIc 156. Obe jatortzu begi bat galtzea, eze ez gorputz guztia infernuan erretea. LoraS 23. Ez jatort obeto, jarraitutea Jesusi, eze ez lapur onari? Ib. 168.
azpisarrera-3
EZ EZE.
azpisarrerakoSense-3.1
a) (V-arr-gip, AN-larr; Añ, H). Ref.: Asp Leiz; Etxba Eib; Totor Arr; Gte Erd 35. No sólo... sino también (generalmente con (b)ere). "(No) sólo, no solamente eso, sino" Añ. "Ezeze... ere, no sólo, sino que también. Ni ezeze, besteak ere etorri ziren [...]. Nik ezeze besteak ere yan zuten" Asp Leiz. v. EZ EZIK. Tr. Documentado desde los primeros textos en autores meridionales (con mayor frecuencia por vizcaínos).
Bizi ezeze il dok ya Don Iakob. (Funerales de Jacob de Guevara). TAV 3.2.3. Guk [sic] ezeze berze ijitorik ere ba duk Baztanen. (Sumbilla, 1597). ConTAV 5.2.5. Beñ ez eze, askotan soseguz ta kontuz irakurri ta ere. Cb EBO 30. Gizon baten ezeze, askoren diña zan egitekorik gaitzen onetan. Ib. 49. Egijazkuak ez eze, izan bere biar dabela osuak konfesino onak. Mg CO 164. Baziakien latin ez eze, geiago ere. VMg XVI. Gauza oneek, esan ezeze, egin bere bear dira. LoraS 77. Zeruan ez eze lurrean ere. Gco II 89. Dantzeetan ez eze eleisaan bere pekatu egin legi. fB Olg 134. Otzaz ez eze nago goseagaz gaizki. AB AmaE 389. Artz ezeze deabru bere iantziko nintzake. A BeinB 53. Ez berba emon ez eze / bein emon ezkero, / betatu bear dala. Azc PB 143 (en Ur PoBasc 349 berbia emon ez eze ). Orain afaldu ez eze / postrea bere bai. Ib. 258. Zuek ezeze geuk bere Riktrudisgaitik zerbait egingo genduke. Ag AL 95. Au ezeze, gero, gurasoekandik artzen ebezan onu deungak. Kk Ab I 33. Edestiaren ikastea onurakorra ezeze bearrezkoa ere bai-da. Zink Crit 65. Gogoan arturik ez eze, muiñetaraiño sarturik ere bai. Mok 8. Gatxagua ezeze, ederragua be bai. Altuna 58. Eta arei ezeze, neuri be erazo egin daustazu. Otx 29. Akulua erabilten ezeze, besterik be ikasi dabe. Eguzk GizAuz 63. Erromes soñekoa egin ez-eze, [...] erropa guzia ere berritu zion. Etxde JJ 212. Mozkortuteko ezeze, beste gauza on askotarako be balio dau ardauak. Bilbao IpuiB 226. Baña an errezuak ez-eze, urdei-azpikuak pe ederto etorriko ziran ba. SM Zirik 124. Ikasleak ezeze, muttiko asko be begira zegokioten. Osk Kurl 160. Goiz baterako ezeze, aste oso baterako be badago zer ikusi Toledon. Alzola Atalak 71. "Geiak" ere ezagutu behar direlarik, hitzak ez eze. MEIG VII 27.
azpiadiera-1.1
"Ez dirua, ez eze bizixa be an laga biar izan eban" Etxba Eib.
azpisarrerakoSense-3.2
b) En lugar de, no sólo no (...) sino que además.
Zein [Jesus] eukirik eureen artean, ezagutu ez eze, eriotza gogorraz iraindu eben. EL1 87.
azpisarrerakoSense-3.3
c) (V ap. A). Excepto, salvo, menos. Ni ezeze besteak, todos menos yo, todos excepto yo" A.
Arpegi guztia, ezpanak ezeze, bizarrez beteta. A BGuzur 114. Bat edo bi ezeze beste guztiok lo gengozala. Ib. 131.
azpisarrera-4
EZPADA EZE. Sino que (también).
Eta etziran, n. a., lengo gizonak bakarrik orrelakuak, ezpada eze gaurko gizonak ere bai. Ag Serm 282. Lagunak ez bakarrik ondo eritxi zetsan zakarkerixa oni, ez bada eze, baitta laguntzia aindu zetsan aurrera eruateko asmu negargarrixa. Etxba Ibilt 456s.
azpisarrerakoSense-4.1
Sino.
Baiña ez gerra zaratan [...] ezpada eze bake soiñuan. Ag Ioan 91.
azpisarrera-5
ZERGATIK EZE (zegaittik eze V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). Porque. "Etzaittez biar etorri, zegaittik eze biar illan azkena da ta jente asko egongo da" Elexp Berg. Cf. A Morf 491: "Semejante, en su significación, a este defectuoso bada es la locución zegaiti ze o zergatik eze que se oye mucho al pueblo en V y G)".
Zegaiti esaten ia.... kardinalak birtute onei? --Zegaiti eze dira prinzipalenak. Cap 77. Zegaiti sinisetan dozu ain ziertu? --Zegaitieze Iaungoikoak diñoan eta elexa santeak erakusten daben. Ib. 76. Beuke Aiterik? [...] --Ez Iaune, zegaitik eze izen zan konzebidue milegrosamente. VJ 6. (5 zegaitik eze [...] daukee podere bat) Zergatik eze, aren gaba, egun bat adiña argituko dan. Lar SAgust 8 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Zergatik eze, ez da erraz pekatuan jaustia [...] une atan beratan. Ur MarIl 29 (v. tbn. 67; BulaAl 12 zegatik eze). Zergatik eze, [auzoko gazteek] bazeukakioten bere ikusi eziñ puskatxua. Urruz Zer 90 (95 zergatik eze [...] da). Alare geunden serio, zergatik eze panparreriak iñun eztuben balio. PE 43. Ezaitxut akonsejaten, alabatxu... zeitxik eze... akaso etxako gusteko zure gisonari. Ort Oroig 90.
v. tbn. Zegaitik eze: CatLlo 81.
azpisarrerakoSense-5.1
(Ante oración interrogativa).
Zergatik eze, baldin arbola ezean au egiten badu, igartuan zer egingo du? Lard 458 (382 zergatik ezen).
eze
<< ezarleku 0 / 0 ezik >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper