Harremana

    OEH - Bilaketa

    234 emaitza jadanik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (1)


    Sarrera osoan (233)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    estalki.
    tradizioa
    Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Emplean estalki (la forma más documentada) los autores septentrionales no suletinos de los ss. XVI, XVII y XVIII (en Voltoire y Lópe), los guipuzcoanos, alto-navarros y la mayoría de los vizcaínos. Hay estalgi una vez en Leiçarraga (estalki en el resto de los ejs.), en Refranes y Sentencias , en autores suletinos y en algunos vizcaínos (en estos últimos alternando, a veces en un mismo autor, con estalki ). A partir del s. XIX estalgi empieza a documentarse tbn. en autores labortanos y bajo-navarros en proporción similar a estalki . En DFrec hay 10 ejs. de estalki y 3 de estalgi .
    sense-1
    1. (gral.; Volt 67, SP, Urt I 44, VP , Lar, Añ (G), Dv, H), estalgi (V-ple-arr-oroz, AN-gip, BN-ciz-baig; Mic 6r, Ht VocGr 343, Añ (V), Lecl, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H) Ref.: A ( estalki, estalgi ); EI 385; Satr VocP ( estalgi ); Iz ArOñ; Iz Ulz; ZestErret .
     En gral., objeto que sirve para cubrir algo; lo que cubre algo. " Mahain estalkia, tapis de table" SP. "Cubierta" VP 27r. "Antifaz, musu estalkia " Lar. "Cobertor", "cubierta", "sobremesa, estalgia (V)", "gualdrapa, ankaestalgia ", "velo, cubierta" Añ. " Ohe, kadira [...] estalkia " H. " Estalki-zuri, sabanilla de la cabeza" A. " Estálki, abrigo (vestido)" Iz ArOñ. Cf. ConTAV 156 (Vergara, 1580): "Dos stalguis la una de ellas de olanda y la otra de lienço de la tierra".
    [Moisek] estalkia emaiten baitzuen bere begitharte gainean. "Couverture" . Lç 2 Cor 3, 13 (Ol, Ker, IBk, IBe estalki, Bibl estalgi; He belo, TB, Dv bela ). Zeren adatsa estalgitzat eman izan baitzaió [emazteari] . "Pour couverture" . Lç 1 Cor 11, 15 (He, Ol, Ker, IBk, IBe estalki; TB, Dv bela, Bibl jantzitako ). Eta estalki baten anzora hik dituk hek biribilgaturén. "Comme un habit" . Lç He 1, 12 (He, Dv aldagarri, TB kapa, Ol, Ker, IBk soingaineko, IBe soineko ). [Presuna] itsusiak [...] behar du anhitz estalki [...] eta aphaindura. Ax 513 (V 331). Gure gorputz haur, arimaren kanpoko eta gaineko estalki haur. Ib. 187 (V 127). Hek hura den bezala ikusten dute [...] estalki gaberik. SP Imit IV 11, 2 (Ch belo gabe, Mst estalgünerik gabe; v. tbn. en contexto similar Mat 256, Dh 175 (estalgi)). Buluz gorri diraner estalki emaitia. Tt Arima 91. --Zer zen elizako belo hura? --Estalgi kerübinez pinthatü bat. Bp II 50. Lurra ikaratzen da [...], tenpluko estalgia urratzen. (Mt 27, 51). AR 162 (Ker oiala ). Urrezkua, ez [...] urre estalkiz [...] egiña. Mg CO 62. Asko dira damu itxura ta estalkijagaz konfesetan dirianak. Ib. 62. Bastón esku-makillia, capa korputz-estalkija. Mg PAb 201. Dirélaik [izar] aiék ziménduak bekála ta estálkiak Zerugoienarén edo paraisoarén. LE Doc 125. [Ipuiak] zein ederki adierazoten duten estalki ederren azpian [...] onak izateko bideak. VMg XI. Estalki ederrakaz pekatubaren benenua apainduten. JJMg BasEsc 141. Ardi ilezko kapa zuten estalkia. Hb Esk 13. [Jesusen] odol-kutsu guziak bere [Amaren] estalkiarekin kendu eta garbitzeko. Lard 460. Jainko-gizona, ikhusten duguna bere estalkietan, ogiaren eta arnoaren itxuretan. Arb Igand 94 (v. tbn. en contexto similar AA I 495). Mandoai [...] lepoko estalkiak edo berogarriak ipiñi. A BeinB 84. Begiak estalduten deutsezen estalgiya. Itz Azald 56. Gorputz ilak estalgiagaz loturik lurpetutea. Ib. 153. Ur-lañozko estalki andi bat. Ag Kr 14. Kinkien estalkiya edo pantalla. Iraola 96. Buruan, lanazko estalgi bat. JE Bur 114 (v. buru-estalki ). Mendi-gizona [...] batere estalki gabe, anima guztia garbiro ikusten zaiola. Ag G 80. Estalkia edo kapotia. Urruz Zer 48. Burutik beerako estalki berri apainez. A Ardi 31. Izpi argiak ostendu ziran eguzkian, / illuntasunan estalki baltza zabaltzen zala. GMant Goi 56. Elhurrak estalgi xuri pean zauzkala bazterrak. Ox 123. Kizkin batzuk kizkin-mintza baño azalerago estalki lodixeagoa dute. Zait RIEV 1933, 63. Estalki edo belotarako gasa apartekoak. NEtx Nola 16. Sudurrera arte bildurik estalgiak [...] karrika hotzetan. Mde Pr 287. [Esklabotasuna] bizi da oraiño, milla aurpegi ta estalki arturik. Vill Jaink 178 (v. tbn. en contexto similar Cb Eg III 233, Mg CC 159). [Zaldiaren] begietako estalkiak. Erkiag BatB 122. Laño-estalkiz eguzkiari ate guziak itxita. NEtx LBB 55. [Zalpurdi] barruan, estalki ta oialpean, moja batzuk jantzi ta tresna artean ez ain egoki. Onaind STeresa 85. [Etxeparek haragiaren nahigabe-atseginak] estalki arinez, eta batere estalkirik gabe zenbait aldiz, agertzeko debekurik [ez zuen] . MIH 282.
    v. tbn. v. tbn. Gç 205. Mb IArg I 294. VMg 45. Gy 39. Bv AsL 57. AB AmaE 383. Echta Jos 339. Inza Azalp 52. Jaukol Biozk 36. FIr 149. Or Eus 12. Zait Sof 51. Etxabu Kontu 82.
    Estalgi: Volt 166. Dv Iob 24, 7. AB AmaE 340. Azc PB 357. Zerb IxtS 46.
    azpiadiera-1.1
    (Usos especializados)
    azpiadiera-1.1.1
    Toca; mantilla. "Pañuelo blanco de la cabeza o sea, toca" VocZeg 288. Cf. VocNav: "Estaquil [¿por estalqui?]: saya de lana casera [...] con la que se cubren la cabeza [las mujeres] (Salazar)"
    Zenbait erri anditan, [...] emakume batzuek apaindura andiakin indiolloak bezala estalkirik bage jartzen diran elizan. AA II 48 (AA I 532 estalki lasai ta sarearen anzekoakin ). Emakume bati lepoko estalkiya nai zioten ereki. JanEd I 15. [Moja oen] estalki txuri eta soñeko illunaren aurrean. EE 1884b, 285. [Amonatxoaren] estalkian azpitik kopetatxo urdiña zintzilik. Apaol 117 (v. tbn. 107). Burukoa, estalkia, oiala, zapia. EgutAr 2-12-1959 (ap. DRA ). Jantzi zetsan amantala [...] eta buruan estalki zarrori. Etxba Ibilt 474. Baiña alare, estalki, eskerrak / naiz dizkizut gaur bidali, / nere amaren buru on ura / zendualako estali. Insausti 345.
    azpiadiera-1.1.2
    Tejado; techumbre.
    Nola etxeari baitzaio estalkia aldatzen. EZ Eliç 338. Urratu zuten etxearen estalkia, eta idekidura handi bat eginik, erautsi izan zuten behererat paralitikoa zetzan ohea. He Mc 2, 4. Estalkian behar diren itze guziak. (1763). SenperEus 155. Kristalezko estalkiko azitegiyan [...] berenjenak. Sor Bar 23. Bi aldetarat ixurkia berdin dute estalgiek. JE Bur 25. Arri zabal bat edo beste [dolmenaren] estalkitza. JMB ELG 87. [Erropak garbituteko lekuaren] goia estalki bage dago. Erkiag Arran 134s. Etxe zar arren estalkia edo tellatua. Zubill 89.
    azpiadiera-1.1.3
    Cobijo.
    [Kukua]estalgi bila dabil auzoan. Enb 167.
    azpiadiera-1.1.4
    Sobrecama, colcha; manta. "Cubierta de cama, oestalgia, estalkia, azala, ganekoa " Añ. " Estalki bat geixago biarko neuke oiñgo otzakin ogerako " Etxba Eib. " Haurra extalgien pian gorderik da (S)" Gte Erd 253. " Estalki geio botaiozu ohiai, hotzak nao ta " ZestErret. v. OHE-ESTALKI, OHATZE-ESTALKI.
    Bururditzat belharra, eta gañean estalki bere Amaren hegala. EZ Noel 52 (v. tbn. en contexto similar Monho 158 (estalgi), Zerb IxtS 23). Ezarteko oiari estalkirik apaingarrijenak. Mg PAb 216. Ordukotz beranta, San Josepek antolatu zituen estalki batzu Andredena Mariarentzat. Jnn SBi 11. Asi zan biurka oian estalkiari gogor atximurka. Azc PB 280 (en Ur PoBasc 311 oe estalki ). Esnatu zan izerdi patsetan, da estalkiak idunetik biran. Ag AL 41. [Oean] ez estalki ez berogarri. Or SCruz 135. Ohean zegoen jadanik estalgi-petan ezkutaturik. Mde HaurB 62. Bonbilla --botella-- beroak ipiñi eustazan, eta estalki pilloa be bai. Etxabu Kontu 128. Geltokira joan da antxe igaro nuan gaua, ez estalki ta ez beste. AZink 111. [Ohantze] hau bizpahiru pago zurez egina eta hunen gainean lastoa, bainan azkenik estalgi gozoago batzu ere etxetik ekarriak. Larre ArtzainE 34.
    v. tbn. Arzac EE 1882c, 377. Prop 1907, 45. Kk Ab II 161. Echta Jos 341. Ldi BB 6. Etxba Ibilt 467. Estalgi: HU Aurp 177. JE Bur 115. Otx 163. Ataño TxanKan 58. Gerrika 148.
    azpiadiera-1.1.5
    (V-gip, R-uzt; Lar, H, VoB ) Ref.: Iz ArOñ; Iz R 394 .
     Tapa, tapadera. " Ezta eltze ain itsusirik bere estalkia eztuenik " Lar. "Couvercle de pot, boîte, caisse" H. " Elzeestalki, cubertera de puchero" VocB . " Estálki, cubierta (de puchero, etc.)" Iz ArOñ. "Tapa (de olla)" Iz R 394.
    Lapiko ezin dana, estalgi lizate. "Quien no puede ser olla podría ser cobertera" . RS 69 (111 estalgi ). Iaun mansoak hala zuen / iragan hillharria / nihon ere autsi gabe / gaiñeko estalkia. EZ Noel 105 (v. HARRI-ESTALKI). Topin-estalkija. Mg PAb 135. [Kalitzaren] estalgia. UskLiB 56. Xilhoa tapatzen dute gero estalgi batez. Dv Lab 294. Pipa motz bat beltz-beltza estalki hori batekin. Elzb PAd 7. [Eltzearen] estalgia. HU Zez 58. Tupinaren [...] estalkia. Barb Leg 132. [Kutxatillearen] estalkija. Otx 49. Lapikorik aña estalki dauz orrek. EZBB II 44. Kaixa baten estalkia. Vill Jaink 70s. Kortara sikua botateko tranpiaren estalkia ondo egon ez-edo. Gerrika 141.
    v. tbn. Ag G 228. Erkiag BatB 25. Osk Kurl 51. Estalgi: Lf Murtuts 9.
    azpiadiera-1.1.6
    Cubierta de un libro, revista. " Liburu estalkia " H.
    Ilabetekari berri bat [...]. Estalgiarentzat berarentzat balio luke erostea; bainan axala baino hobea du oraino mamia. Zerb Artho 41.
    azpiadiera-1.1.7
    Sobre (de una carta).
    Paper eta estalki. Mdg 135. Eskutitz biak estalkietan sartuaz. Ag Kr 159. Zerga edo ikur gabe estalkiak bidaltzeari buruz. "Correspondencia" . EAEg 10-12-1936, 505. [Eskutitzaren] estalkia. JAIraz Bizia 58. Presaka ideki dut estalkia eta irakurri. Txill Let 135.
    v. tbn. EEs 1912, 151. Osk Kurl 22.
    azpiadiera-1.1.8
    (En la expr. estalgi bat eman suarekin 'gratinar').
    Emazu estalgi bat suarekin gainean gratinaren egiteko eta gorritzeko. ECocin 44 (v. tbn. 22).
    sense-2
    2. (H).
    Excusa, pretexto. " Iges zazu etxe orretatik estalki onen batekin (Mg)" H.
    Eztut bilhatu estalkirik ene injustiziarentzat. Gç 44. Hauk dakite ederki eta sothilki bere ustez bat-bederaren kontra bere pozoinaren hedatzen, kapatzat eta estalkitzat hartzen dutelarikan ongi ikhasi nahizko desirkundea. ES 197. Konfesore ezagunik etzedukalako aitzaki edo estalkiaz. Mg CC 127 ( CO 248 estalgi, CO 122 estalki ). Ezkontzako sakramentuba estalgitzat artuta egiten dan pekatubari. fB Ic III 362. Euskara indartsuak purrustada batekin aienatu izan dituen aixa, alderatu izan zaiozkan estalki, ta lilluramendu guztiak. Izt C 5. Beste eginkizun anitz gertatu zitezketekeanetarako estalkiaren azpian [ekatu zituen terzioak laguntzalle] . Ib. 384. Estalki guziak bota [...] eta argiro asi ziran kristauaren zantzuko guzia galdu naiez. Lard 491. Theresak eta hark [...] ez zuten estalgiren beharrik [bere irrits eta grina harakoientzat] . Mde HaurB 96. [Cesarren] heriotza zuritzeko ezin eramana eta bekaitza baino estalki apainagorik behar. MIH 314.
    azpiadiera-2.1
    (Tras gen.).
    Libertatea maliziaren estalkitan bazendute bezala. "Pour couverture de malice" . Lç 1 Petr 2, 16 (IBk, IBe estalkitzat, Dv estalgitzat; Ol, Ker estaltzeko, He, TB estakurutzat ). Beren utsegiñen estalkitzat. Lar SAgust 11. [Hipokrisiak] hartzen baidu berthutea bera bere maleziaren estalkitzat. Lg II 244. Kristautasuna eta demokrazia [...] ez ote darabiltzagu klase interesen estalki eta zerbitzuko? MEIG VIII 38.
    azpiadiera-2.2
    (En la expr. estalki(rik) gabe esan (hitz egin, agertu...) 'decir, hablar sin tapujos, con sinceridad'). Cf. estalkigabe, estalgarrigabe.
    Baña diñot estalki baga, gu [...] gara erruba daukagunok. Mg PAb 213. Esan ere bear du argiro, estalki ta jira bira gabe. Mg CC 136. Agertu ezazu egin dezuna estalki gabe. Ib. 137. Auetxek dira [...] nik estalki gabe eman al dizkitzudan berriak. A Ardi 98. Biotzak itzegiten zuen [...] estalkirik gabe. TAg Uzt 198. Baldin neure iritzia estalkirik gabe agertu behar badut. MIH 300.
    v. tbn. Arr Bearg 196 (ap. DRA).
    azpiadiera-2.2.1
    Erraten ziotelarik [...] batere hitz-estalkirik gabe, hila zela. Jnn SBi 25.
    sense-3
    3. (G-to; H), estalgi (Ht VocGr, Dv ( A ), H).
    Encubridor. "Receleur de voleur, ohoinestalgia " Ht VocGr 414 (tbn. ohoin-estalgi en Dv, H y A). "Receleur, entremetteur" H. " Lapur-estalki (G-to), encubridor de ladrones, cómplice" A. v. estalgile, estalkin.
    Puta estalkia. "Encubridora de putas" . (Imoz, 1612) ReinEusk 124. Ohoñ-estalki izatu naiz. EZ Eliç 154. [Lagunari bidegabe egiten dioten] hek hartan lagunduz, edo ohoin estalki baliatuz. CatLav 138 (V 72). Ohoin estalki baliatuz edo bertzela ebaskoetan edo bidegabetan [...] parte hartzen dutenek. Brtc 65. [Zeren juramentuan] gezurraren testigu eta estalkitzat ipintzen dan Jauna. AA II 28. Non dira zure irabaziak, usurak, litxarreriak? Non dira zure adiskideak, zure lagunak eta estalkiak? AA III 575. Lapurra baiño okerrahoa da lapur-estalkia. EZBB II 44.
    sense-4
    4. Protección.
    O Israel [...] / begira zaitzan Iaunak / estalkitzat Iauna duen / bethi zure eskunak. Hm 127. Jangoikoaren maitanza [da] bekatu gaistoaren estalkia, edo bekatu guziak gugandik kenzen dituen gauza. Mb IArg I 350.
    sense-5
    5. Guarida, escondite. " Estalgi, repaire de voleurs" Lecl. " Ohoinestalgia [...] moins usuellement, cache, retraite de voleur" H.
    azpiadiera-5.1
    Lugar cubierto.
    Lugartzak billatzen dute eguzkiya, ta bariak eta karakolak estalkiya edo bustiya. Sor Bar 63.
    azpisarrera-1
    HARRI-ESTALKI, BURUKO-ESTALKI, BURU-ESTALKI, ESKU-ESTALKI v. har>ri, buru, buru-estalki, esku.
    azpisarrera-2
    ESTALKI-OIHAL.
    Cortina.
    Andra Mariaren irudi zaar miraritsua, [...] agirian ipiñia egoan, estalki-oiala jasota. Erkiag Arran 157.
    azpisarrera-3
    ESTALKIPEAN v. estalkipe.
    azpisarrera-4
    ESTALKIZ.
    " Estalgiz (?), omitiendo" A.
    azpisarrera-5
    ESTALKIZKO.
    Cubierto.
    Bazegoen arentzat / ainbeste tarte an, / estalkizko baratzan / tomate tartean. Zendoia 213.
    azpisarrera-6
    HITZ-ESTALKI.
    azpisarrerakoSense-6.1
    a) Eufemismo, disimulo.
    Lehenik hekien adiskidea lo zagola, eta azkenean, batere hitz-estalkirik gabe, hila zela. Jnn SBi 25.
    azpisarrerakoSense-6.2
    b) Envoltura verbal.
    "Erdara" hitz-estalkiak hizkuntza bat baino gehiago tapatzen dituela. MEIG VII 189.

    estalki

    estalki
    << espiritual 0 / 0 etxola >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper