Harremana

    OEH - Bilaketa

    110 emaitza jabetu bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    luzaro.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde el s. XVII en todos los dialectos salvo en suletino. Luzaro es la forma más general; hay luzero en Haraneder, Larreguy, Mihura, EusJok, Akesolo y T. Etxebarria; hay ambas formas en Chourio, Añibarro, J.J. Moguel, Beovide, Azkue y San Martin. En fray Bartolomé hay sendos ejs. de lutzaro y lutzaroko, junto al más frec. luzaro . En DFrec hay 57 ejs. de luzaro, todos ellos meridionales.
    sense-1
    I . (Adv.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V, G, L; Volt 91, Urt II 123, VP 56r, Lar, H), luzero (V-arr-gip; Izt, H), lutzaro Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 76 .
     Por largo tiempo, largamente. "(A la) corta o a la larga", "prolongadamente" Lar. "Más tiempo, luzeroago " Izt. " Luzero Tolosa izan zan Gipuzkoako Hermandadian buru " Etxba Eib. v. luzaz.
    Luzaro eta sosegureki Iaungoikoari graziak eman egin digun ondasunas. Ber Doc 155v. Hek ere hitz gutitan behin erran behar dire, baldin luzaro berze arrosario bat hasi nahi ez baduzu. EZ Man II 169. Batzuei igurikitzen deraue Iainkoak luzaro, eta bertze batzuei ez hanbat. Ax 116 (V 77). Herrestan ibilliko da luzaro. Ch III 31, 2 (Ol luzaro; SP denbora luzez, Mst lüzaz, Leon luzaz ). Zergatik darabillazu gogoan luzero bizitzea? Ch I 23, 7. Konsueloz ta zeruko faborez beterik bizi izan zan ta txit luzaro. Cb Eg III 219. Bizi gaitezan luzaro. Oe 105. Pensa miserable bat ala iltzen luzaro ai kontinuoan. (320). LE-Ir (s.v. ai ). Luzaro bizi ustean / egun hil haitekela. Monho 112. Pulpitutik egotzi doguzan lorak luzero, betiko ta iños igartu baga iraun dagien. Añ LoraS 4. Onra ezazu zure aita eta ama, luzaro bizi zaitezen. AA II 164. Gela estu baten lutzaro oian daguan gaisuarena. fB Olg 182 ( Ic II 207 luzaro ). Zenbat eta luzaruago iraun daijen pekatu oneek [...]. Astar II 221. Zelan egon zatxataz ain luzaro ixilik eta bakean? Añ EL2 155. Jakob eta Aingerua burruka luzaro ibilli ziran. Lard 42. Deseatzen dizugu / luzaro bizia. Afrika 159. Bizkaian ainbeste on egin duen liburu au gabe luzaroago egon ez ditezen. Arr ( ap. MEIG IV 131 (v. tbn. GB 50) ). Era onetako jardunean egon ziran arrantzaleak luzaro. Ag Kr 23. Jaunak luzaro jabongo al zauz. "Dios guarde a V. S. muchos años" . ForuAB 87. Ez egon pekatuan, / ez egon luzaro. A Ardi 108 ( BGuzur 124 luzero ). Olan euki eben luzaro. Or Tormes 113. Eztet ori adirazten luzaro yardun bearrik. Ldi IL 135. Eizagirre yaunak itz egingo dizute luzaroago beste egunen batean. Ib. 170. Luzaro bizitzeko gogorik ez daukat. JAIraz Bizia 89. Luzaro gogoetan egon ondoren. Mde Pr 75. Zerura begira egoten naiz luzaro. Arti MaldanB 190. Luzaro egon ziran geldi geldirik ibai ondoan. Osk Kurl 151. Osatzen zanian, ez eban izaten luzero etxian sosegatzerik. Etxba Ibilt 466. Luzaro ibilli giñan tira ta bultza, prezioarekin ezin konponduz. JAzpiroz 70. Luzero ibili zan osaba ori nunbaiten atrapau gurarik. Gerrika 22. Gertakariaz luzaro mintzatzerik ez dago. MEIG I 169. Luzaro baino luzaroagoan eman zuen tiempo de silencio hartan. MEIG V 111.
    v. tbn. FProsp 95. SP Phil 201. Hm 168. ES 182. Lar Gram 2. Mb IArg II 343. Ub 50. Mg CC 221. JJMg BasEsc 97. Echag 106. Jaur 191. It Dial 117. Izt C 504. Gy 115. Ur Dial 117. Bil 42. Aran SIgn 12. Ud 102. Bv AsL 189. AB AmaE 66. Moc Damu 29. Azc PB 301. Itz Azald 147. Echta Jos 17. Kk Ab I 63. EusJok 142 (104 luzero). GMant Goi 80. Lh Yol 42. Jaukol Biozk 92. Altuna 81. Tx B 130. TP Kattalin 181. Enb 142. Laux BBa 32. Otx 24. JMB ELG 63. ABar Goi 73. Eguzk GizAuz 69. TAg Uzt 129. EA OlBe 71. Zait Sof 91. Etxde JJ 36. Anab Poli 47. Bilbao IpuiB 148. Erkiag Arran 184. SM Zirik 100. Gand Elorri 199. And AUzta 118. Vill Jaink 58. Onaind in Gazt MusIx 146. Ibiñ Virgil 113. Lab SuEm 214. NEtx LBB 147. Azurm HitzB 54. Xa Odol 342. Uzt Sas 353. Ataño TxanKan 215. Luzero: He Gudu 64. Lg I 324. Mih 25. Bv AsL 18.
    azpiadiera-1.2
    2. " Luzaro, à la longue" SP.
    azpiadiera-1.3
    3. Hace tiempo.
    Neri etzait luzaro agertu. A Ardi 103. Luzaro al da egin zendubala? Otx 96. Luzaro eztela norbaitek idatzi du "Zeruko Argia"n. Ibiñ Virgil 22.
    sense-2
    II . (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (Largo período de)tiempo.
    Oroitzapenik ez dala luzaroak jango ez duanik. "El tiempo" . Berron Kijote 170. Ba al liteke zorigaitz aundiagorik [...] luzaroak jan arte ta eriotzak desegin arte zai-egon bearra baiño? Ib. 170.
    azpiadiera-2.2
    2. Longitud, largura.
    Lotu bi ankak egurraren erdiz alde batetik; gero besoak, bere luzeroan. BBarand 56. Zuloa egitea kirtenaren luzerokoa. Ib. 37.
    azpisarrera-1
    HANDIK LUZARO
    Ark zirika ta leiatzen dira, / ez andik luzaro arte. "No por mucho tiempo" . Or Eus 75. Andik luzaro zugaitz batean / besoak eda ditu ederrik. "Al cabo de un gran rato" . Gazt MusIx 223.
    azpisarrera-2
    LUZAROAN (V-gip, G-azp; luzeroan V-arr-gip) Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 76 .
     Por largo tiempo.
    Luzaroan leizetik eziñ irten izan zan. Arr GB 54. Presondegi illun batean luzaroan egon danak atsegin neurrigabea artzen du argiya ikustean. Urruz ZeruA 200 (ap. DRA ). Or ibilli da luzaroan. Echta Jos 213. Luzaroan egon naiz zuri deiezka. Ag G 286. Naiko lana badu orain Malentxok luzaroan, bere osasuna zaitzen. TAg Uzt 194. Orrelaxe egon zan zotinka luzaroan. Ib. 123. Bakarrik ezin bai-dut luzaroagoan eraman itunaren zama astun au. Zait Sof 16 (v. tbn. Plat 107). Don Martiñek ezin eban luzaroagoan gorde izan kolko barruan eukan barre-gurea. Bilbao IpuiB 144. Balkoitik mendi puntara begira egon zan luzaroan. Ugalde Iltz 14. Luzeruan itxain eben baña ez zan zaratarik. SM Zirik 78. Uste oker batek ere luzaroan iraun dezake gizonen artean. Vill Jaink 28. Luzaroan ezin zenezake pekatuan erori gabe iraun. MAtx Gazt 88. Ez du egon bearrik / oso luzaruan. Uzt Sas 30. Bidean luzaroan joan ondoren. Alkain 117. Gorde diezaiola Jaunak begia luzaroan. MEIG I 146. Zure galdera luzaroan eduki dugu erantzunik gabe, luzaroegi, egia esan. Ib. 219.
    v. tbn. AB AmaE 145. A BGuzur 153. Urruz Zer 141. Ldi IL 43. JMB ELG 69. Tx B II 125. Eguzk GizAuz 27. Or Poem 554. Munita 70. Lek SClar 134. Txill Let 63. Basarri 31. Anab Aprika 35. Erkiag BatB 60. NEtx LBB 42. Ataño TxanKan 225. En DFrec hay 16 ejs.
    azpisarrera-3
    LUZARO BAINO LEHEN.
    Antes de que pase mucho tiempo, en breve. v. LUZARO GABE.
    Janaria alde batera utzi ezkeroz [...] aultasunak laister luke bere ondoren gaitza, ta luzaro baño len naitanaiez gorputza ilko litzake. ArgiDL 42. Luzaro baño len izango nula igesegiteko aukera. Or SCruz 94. Luzaro baño len, zure yauregia giza-emakumien negar-otsez azalduko da. Zait Sof 191.
    azpisarrera-4
    LUZAROETAN.
    Durante largo tiempo.
    Gaixo erre zitalen antzera, doillorkeriak esan izan deustaz luzaroetan. Ag AL 117. Luzaroetan ezer jakiñ ez ta gero. Ag G 367.
    azpisarrera-5
    LUZARO GABE, LUZARO GABERIK.
    Sin tardanza, en breve. v. aurki.
    Andik luzaro gabe Lizarragak bere eginbidea utzi-bearra izan zun. Or SCruz 124. Luzaro bage ikuskarririk negargarriena ikusi zuten. Or Mi 67. Luzaro bage ikusko dute / eguzkiaren sartzea. Or Eus 401. Luzaro gabe, Salbetarako / ara elduko gaituzu. SMitx Aranz 132. Sutegi ontatik luzaro gabe aterako naizela. Etxde JJ 106. Etxeko atea jo zun eta luzaro gabe Margarita bere alaba atera zitzaion. Ib. 222. Luzero barik, iñondi ezetariko laguntasunik euki ezarren, etze ori amaitatutea lortu eudien. Akes Ipiñ 15. Luzaro barik arrautz ganean jarri ta umak atarako eutsazan. Bilbao IpuiB 117. Beste zerualde bat eta beste aize osasuntsuagoa izango dituzu zure lagun, ta luzaro barik, ganera... Erkiag BatB 203. Luzaro gabe su sakratuak [...] gorputz guztia iaten zion. Ibiñ Virgil 105. Badakit / luzaro gabe engoitik / joanen naizela mundutik. Xa Odol 85. Luzaro gabe hilen zintuzke goseak. Ib. 150. Uzta ederra bil genezake luzaro gabe. MIH 135. Egingo nuke gainera lortuko duela luzaro gabe ahaleginetan lortu nahi duena. MEIG I 260.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (Con adj.).
    [Ba-dakit] emeko guztijoen iguingarri ixango gareana luzaro andi barik. Otx 125.
    azpisarrerakoSense-5.2
    ( luzarorik gabe ).
    Utz dezaiogun geroari lasai, luzarorik gabe otxan-otxan guganatuko baita! Etxde JJ 23.
    azpiadiera-2.1
    (Con adj.).
    Bazekin luzaro aundirik gabe bere maitakerizko griña ziaro baztertuko zula. Etxde JJ 267. Gurenda berea duke luzaro aundirik gabe. Ib. 200.
    azpisarrera-6
    LUZAROKO.
    azpisarrerakoSense-6.1
    a) Ez daukagu munduan luzaroko bizi lekurik. JJMg BasEsc 264. Jagi oi dirian okasinoiak, burrukak ta lutzaroko gorrotuak. fB Olg 95 ( Ic I 101 luzaroko ). Goseak itxiten dau, / andia danean, / luzaroko negarra / errien ganean. Azc PB 274s. Kiskaltzen luzaroko orduetan egon da gero. Ag G 61. Neguak luzaroko bixirik eztauka. Enb 179. Luzaroko autu-mauturik ez eban iñogaz euki. Bilbao IpuiB 134. Denak etxe batean luzaroko pakerik etzutela izango igarrita. NEtx LBB 71. Ez bai gerade luzarokuak / izango mundu onetan. Uzt Sas 130. Denbora gutxiko gustoa eta luzaroko desgustoa. EBB I 79. Erderatik sartu diren hitzak, luzaroko ohiturak guretu dituenak. MEIG I 79. Han luzaroko egonaldirik egin ez bazuen ere. MEIG VI 108.
    v. tbn. Izt C 61. Lard 536. Itz Azald 103. Echta Jos 33. Or Tormes 45. JMB ELG 41. TAg Uzt 260. Gand Elorri 101. Etxabu Kontu 46.
    azpisarrerakoSense-6.2
    b) (Adv.). Para mucho tiempo.
    Munduan luzaroko etzegoala. Lard 207. Ustez mundu onetan / luzaroko ezkera. Ud 109. Urruti yoan zan luzaroko. Ir YKBiz 385. Aldi bateko, bearbada luzaroko, garaitua izan zela bazekin. Etxde JJ 200. Luzaroko, bear bada bizitza osorako, gaitzak sortuko zaizkitzu. MAtx Gazt 43. Baiña a be ez zan izan luzaroko. Etxabu Kontu 62. Baiñan luzaroko ez nuan izan. BBarand 132.
    v. tbn. Echta Jos 54. Ldi IL 16. Or Eus 266. Vill Jaink 27.
    azpiadiera-2.1
    (Con denbora ).
    Denpora luzaroko egin eta gordetan [dirian medizinak] . Astar II 70.
    azpisarrera-7
    LUZARORA.
    azpisarrerakoSense-7.1
    a) A la larga.
    Gertakari hau [...] izan zen luzarora, eta ongisko dakigunez, aldaketen arrazoi nagusia. (In MEIG VI 35 ). Asteko ez zan errezago, baña luzarora bai. Gerrika 149.
    azpisarrerakoSense-7.2
    b) (Tras handik ).
    Galde ari ta galde oni, andik luzarora arte etzan jabetu begiratzailea. Or SCruz 20.
    azpisarrera-8
    LUZARORA BEGIRA EGON GABE.
    Sin tardar, al poco tiempo.
    Oieratu zan, eta nola añ nekatua bazegoen, bereala loak artu zuen; baña luzarora begira egongabe, bere gelako atean kolpe izugarriak aditu zituen. Arr May 57.
    azpisarrera-9
    LUZARORA GABE.
    Sin tardanza. v. LUZARO GABE.
    Destokitze horrek ekarri beharko zuela, nahi eta ez eta luzarora gabe, zegokien eraso ikaragarria bere borreroen gainera. MEIG IX 97.
    azpisarrera-10
    LUZARORAKO.
    Para mucho tiempo.
    Etsi genduan, ezkiñan luzarorako. Ag Kr 91. Luzarorako alde egingo eban ustean. Echta Jos 201. Jaungoikuak zaindu zagi luzarorako. "Dios guarde a V. muchos años" . ForuAB 123. Baño aien poza etzan luzarorako. Or SCruz 43. Luzarorako ez zegola antz ematen zion. JAIraz Bizia 87. Baie etzan au luzerorako ixen. Akes Ipiñ 7. Bildur naiz luzarorako ez ote degun. NEtx Antz 121. Ez natxiok luzarorako. JAzpiroz 63. Europan bertan badaukagu, nere ustez, zer ikasia ugari luzarorako, bestetara jo gabe. MIH 340.
    v. tbn. AB AmaE 173. Zait Sof 152. Osk Kurl 63. Erkiag BatB 123. Ataño TxanKan 244.
    azpisarrera-11
    LUZAROTIK.
    Desde hace mucho tiempo.
    Handik ethorriko ziran hain luzarotik igurikitzen zituan txanponak. Osk Kurl 21.
    azpisarrera-12
    LUZAROTIK LUZARORA.
    De tarde en tarde.
    Begiratu biar dabee emen, batez bere, luzerotik luzerora baño konpeseetan ez diranak. JJMg Mayatz 170.
    azpisarrera-13
    LUZAROXEAGOAN.
    Durante algo más de tiempo.
    Erriak bakar-bakarrik iraun zun luzaroxeagoan. Ldi IL 162.
    azpisarrera-14
    LUZAROZ.
    Por largo tiempo.
    Oi, luzaroz ain oker / nenbillen onen kaialde gordea! Gazt MusIx 117.
    azpisarrera-15
    LUZAROZKO .
    (Adnom.). Prolongado, duradero.
    Ezta nihor zilhegi halako gauzarik gogoan erabiltera gogoramendu atsegintsu borondatezko eta luzarozko batez. SP Phil 251 (He 253 irautiar ).

    luzaro

    luzaro
    << lege 0 / 0 meza >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper