Harremana

    OEH - Bilaketa

    375 emaitza ja bilaketarentzat

    Sarrera buruan (14)


    Sarrera osoan (361)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    tupina.
    sense-1
    1. (AN-erro, L, B, BN-baig, S; Dv; (det.).SP, Lar, Añ (+ -iña), H, thüpiña S; Foix ap. Lh.), tupin (V-gip, G-azp, L, B, Sal, R; Hb, vEys (V, L), VocB ), topina (V, BN-ad; (det.).H), topin (-ñ V-gip; Zam Voc), tupia (det., Lar, Añ (G), H), tupi (G-to), dupina (BN, S; SP (det.), H (det.); -ph- VocBN , Dv), dupin (L, BN-baig; vEys (L), A (que cita a O); -ph- Hb, vEys (BN)), topia ((det.).H), tupuina, tipina (-iña S, th- Gèze, Dv (S)), tipin (S), dipiña (BN-mix, S-bas; -ph- Lander ap. DRA .(BN-mix)) Ref.: A (tupin, topina, tupi, thipin, dipiña); A Aezk 299; Giese CasaS 13; Lh (thüpika, dupin); EI 385; Satr VocP (dupin); Iz ArOñ (tupiñ); Etxba Eib (topiñ); EAEL 130; Izeta BHizt2 (tupine); Elexp Berg (topiñ); ZestErret ( tupiñ ) .
     Olla, puchero, marmita; contenido de una olla. "Dupina ou tupina, pot de terre pour le potage" SP (que cita a O Pr). "Tupina, petit pot de terre à mettre au feu" Ib. "Olla de hierro colado, tupia, tupina, aunque en algunas partes llaman así a la olla en general" Lar (v. tbn. Añ). "Marmita" Lar y Añ. "Pot en fer dans lequel les paysans font la soupe" vEys. "1. proprement marmite, pot de fer, de métal, cuivre, fonte. [...] 2. on appelle encore tupina, tous les pots un peu forts qui vont au feu" H. "Puchero de hierro colado" VocB. "Tupin, marmita" A. "Dipiña, olla" Ib. "Puchero" Satr VocP. "(El) recipiente de cobre o de hierro con tres pies y asas para poner al fuego. Solía ser de hierro colado; tenía dos asas laterales y una movible por encima; capacidad de 1 a 6 litros; era para guisar, sopa, caldo, etc." Iz ArOñ. "(El) puchero de aluminio. [...] Con tres patas para cocer alubias, etc." Ib. "Topiña, vasija de barro con dos asas" Etxba Eib. "Cacharro" EAEL 130. "Marmita; caldero. Tupiñe ederra gure amatxin etxean" Izeta BHizt2. Cf. J.L. Elcarte (Amescoa): "Tupín, caldero para cocer el pienso para los cerdos". Cf. VocNav s.v. topil, tupi y tupin. v. eltze, lapiko. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos desde mediados del s. XVII, aunque es más frecuente al Norte. Las formas mejor documentadas son tupina y dup(h)ina, empleadas por los autores septentrionales, a excepción de los suletinos, en los que se encuentra t(h)ipina (tüpüiñ(a) en Eguiateguy y tupina en Prot). Hay topin y topiña en textos vizcaínos, y tupi(a) y tupin en los guipuzcoanos.
    Dupina emendatuz gaixtotzen da. "L'augment d'eau gâte le potage" . O Pr 121. Behar, behar, / duphina eta pegar. Saug 199. Pobreenzat egin oi zuten aparteko tupia edo elzea. [...] Santak guzia eman bazuen ere, tupia ikustera joan, ta betea arkitu zuen. Cb Eg III 343s. Thupin bat edo marmienta. (1767). SenperEus 64. Lurrezko tüpüiña. Egiat 233. Tupina hutsa zuten batu iluntzean. Iraultza 74. Larrungo tupiñan egin zare / kuziñeren erregiña . (1798). BertsZB 132. Tupina guzietako burruntzali deitatu. Prot 70. Orregaitiño Jangoikuak emoten deusku gauzia ugari; topin ona beti izaten da. Mg PAb 93. Topinak galdariari, ipur balz. Ib. 123. Nekazari Basotarren sabela beteago dago arto, kastaña, sagar, ta tupin azadunekin. VMg 14. Txokolateratxoa, / pertza, zartagiña, / pazi, tupi, kaldera / eta kalderiña. Echag 145 (95 tupiña). Musde Tirazen Jinkua / thipiñan handi kozina. 'Grand pot au feu dans la marmite' . Etch 498. Harek dian lana da etxez etxe ebiltia, / Jaun erretorari gero berrien eramaitia, / nula gahüntatzen deron Phetiri Santzek thipiña. Ib. 364. Egon beharko dire / kroka eta tupiña gabe. "Ni croc ni marmite" . Gy 241. [Gazna] sartzen da gero thipiña edo züra batetan eta üzten da zederian. Ip Dial 89 (It, Dv eltze, Ur lapiko). Olio hau da hobena, ala gordinik ala thipiñako. Ib. 104. Naiz labetxoak, naiz tupiak, loituak izango dirade eta desengingo dirade. Ur Lev 11, 35 (Dv duphinak; Ker, BiblE sutegi). Ezarrazu eltze edo duphina baten zolan tipula, xingar azpiki xehatua, [...]. ECocin 6. Ene haragiaz betherik dupina. Balad 173. "Ipur-beltz" esan zion / pertzari tupiak. Urruz Urz 16. Suphasterreko eltze edo duphiña. Elsb LehE 74. Orobat badituzte duphina hirur zangotakoak burdin urthuz eginak. Prop 1897, 285. Burdiñazko topiñ da galdarak. Ag AL 60.
    ( s. XX) Sugañean egoan topiña baltzean. Ag Kr 142. Bizpahirur duphina larritan urdai berri zathiak orobat egos-araziko ditu. Prop 1906, 87. Ura zan tupi, oliontzi, piper poto, pertza ta padelai eragitea. Ag G 301. Ondorik etzuten tupin, pertza ta paelak. Ib. 54s. Eztaiak ziran astian, / auzuetako egazti asko / zeuden tupiya beltzian. Noe 127. Mañañak behar zian oillua tipiñan ezari. Const 37. Berbertan apar-burruntzallia sartzen du irakiten eta gañezka ari zen tupiñean. Or Mi 80. Tupina suan baitzuten, irakitan, gal, gal, gal ari. Barb Leg 132 (v. en la misma pág. tupina hura). Bakaldunaren ezkaratzeko tupiña. Otx 170. Ageri die untzi zahar tzar parraska bat, thipiña, fereta, bürdün-kasola [...]. J.B. Mazéris GH 1933, 304. Tupina guziak ostikoka uzkaili gintuen. Zerb Gerlan 76. Duphina guzietako gizkaia . (BN-mix). A EY III 284. Dupin mehar mainguño bat atheratzen du hautsen artetik. Lf Murtuts 9. Etxe onetako etxeko andriak / topin beltza diruri! J.A. Arkotxa Egan 1957 (5-6), 398. Ezta babarik egosten / hemengo dupinetan. Arti MaldanB 233. Ibaia karramarroztatuz, nork daki zer atzemanen duten oraino? Zertako ez Erromanuen denborako [...] tupin eder batzu? Herr 20-2-1964, 2. Diotenaz, Espainiako su-labeak behar bezalako tupina ginuke jaun gazte hau. Herr 14-5-1964, 1 (ref. al Príncipe de España). Guk ere jo ditzagun, / krixkitin kraxkitin, / lapiko ta tupin. NEtx LBB 304. Topiña gelatzean, da esnea pertzean, otordua dator ostean. EZBB II 115.
    v. tbn. Tupin: Ox 91. Tupi: Sabiag Y 1933, 423. Topin: AB AmE 167. Kk Ab II 140. Ugarte Obaria 49. Zubk AGuzur 20. Topiña: A BeinB 74. Tiphina: A EY III 337 (S-no).
    azpiadiera-1.1
    " Lur tupina, pot de terre" SP (→) A, H.
    Lur tupina. SP Imit III 14, 4 (Ch lurrezko iarroa, Mst lürrezko phitxerra, Ip lürrezko untzia, Leon buztina). Lurrezko eltzeari / burdin tupina bat / oihuz hasi zitzaion. Zby RIEV 1908, 766.
    azpiadiera-1.2
    Cf. VocNav: "Axetatupín, o atxeri ta tupin, fiesta (del zorro y la marmita) que el domingo de Carnaval y siguiente organizan los barrios de Valcarlos, llamados Gaindola y Gainekoleta".
    Horiekin sahetsetan doazi atxo eta tupinak, yauntzarrak, metro bat eskuan, deneer izari hartzen, eta holako bertze yende irringarri, bai ta ere zaldizkoak soineko ederrekin. Zub 116.
    sense-2
    2. (BN-arb-lab ap. Gte Erd 287; H), tupin (vEys (V, L), GoiBur 285), dupin (-ph- vEys (BN)), tupi (AN-gip ap. Garbiz Lezo 78). "Dupin, tupin (L), duphin (BN), tupin (V), [...] par méthaph. homme lourd" vEys. "Au fig. G izon tupina, homme stupide (comme un pot)" H. "Cabezota" Garbiz Lezo 78. "Tonto más que tonto! [...] Tupina, ez bertzea! (BN-arb-lab)" Gte Erd 287.
    sense-3
    3. (Adj.). "Espeso. Gure landako lurre tupin-tupine dago. Arras tupine " Izeta BHizt2. .
    azpisarrera-1
    TTUPINA (Ae). "Ezpel-ttupinak, bayas del boj. Parece diminutivo de tupina, marmita" A Aezk. Cf. 3 tupa.
    azpisarrera-2
    TUPINA-BELARRI. "Thipiña-beharri (S-saug), anse de pot" Lh.
    azpisarrera-3
    TUPINA-ESTALKI. a) "Thipiña-estalgi (S), couvercle de pot" Lh.
    Topiña, topin-estalkija, katillubak. Mg PAb 135.
    b) "Être rendu responsable pour les autres, tupin estalki izan" Herr 10-9-1959, 4.
    azpisarrera-4
    TUPINA-PARETE. "Thipiña-pharete (S-saug), support de pot au feu, en fer" Lh.
    azpisarrera-5
    TUPINAZKO. De cobre. v. TUPIKIZKO.
    Iturenen eindako dunba tupizkoa. Or Eus 29.

    tupina

    tupina
    << ttipitu 0 / 0 txa >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper