Harremana

    OEH - Bilaketa

    2032 emaitza j bilaketarentzat

    Sarrera buruan (0)

    Emaitzarik ez


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 akats.
    sense-1
    I (Sust.).
    Tr. Antes del siglo XX sólo se documenta en unos pocos textos guipuzcoanos. En el XX se generaliza entre escritores guipuzcoanos y vizcaínos, muchos de los cuales (incluso Azkue) utilizan la forma akatz. No hemos podido encontrar la razón de este cambio, que podría estar, no sin ironía, en la creencia de que tz es "más vasco" que ts: cf. aldats, convertido en aldatz. En la tradición septentrional sólo lo emplea, junto a akatz, J. Etchepare. Según Harriet hay tbn. un ej. de Lizarraga de Elcano (debe tratarse de Urteco en la versión de Iturriaga y que no figura en el original). Salvo errata, hay akets en la introducción de Gaztetxo de M. Atxaga y en Orixe. En DFrec hay 72 ejs. de akats y ninguno de akatz.
    azpiadiera-1.1
    1. (V, G; Lar, H), akatx (Lar), akatz (V-gip), akets (G-to-nav), aketz (V-m), arkats (Hb) Ref.: A (akats, akets, aketz); Iz Als y To (aketsa), ArOñ (akatz); Etxba Eib ; SM EiTec1 (akatz); Elexp Berg; ZestErret .
     Mella. "Mella", "muesca" Lar. "Pedacito que se quiebra, se quita, cala de melón, mordisco" Lar DVC 149. "Tajo, mella, cacho" A. "Akabautako piezak ditxuk eta kontuz akatzik atara barik" SM EiTec1. "Mella en un cuerpo afilado o en una superficie lisa. También merma, menoscabo. Labaña orrek akats aundi bat dauka" Etxba Eib. "Akats galanta eiñ eban lurrian oñaztuak" Ib. "Mutikuak aixkoria akatsez beteta laga zeban arrixan kontra. Segia pikau biarrian naiz, alanbria jota akatsak ein notsan da" Elexp Berg. Cf. makets.
    Gañera probinzia onek jaiotzatik dituen bere oitura ta eskubide guztiak gozatu bearko zituela oso ta garbi, akatsik txikarrena ere egin bage. Izt C 281. Olio irakiñetan sartu zuen: baña frijituta irtengo zala uste zutenak, arriturik gelditu ziran, len bezain larminz eder-leunekoa eta akatsik ere egin gabe irteten ikusi zutenean. Lard 534. Jaungoikoagan bakar bakarrik ipiñi zuen itxodomen oso sendoari akatzik ere ez egitearren. Aran SIgn 34. Oriek beren gorputzak burniz estalita datozkigu, gure armak akatsik egiñ eztegiezaten. EE 1887a, 197. Koska da saltzailleak, batez bere ogidunak, sotz edo tailla erazko baten egiten daben akatza; ta akatz edo koska onek erakusten dabe zeinbat gauza zorrean eroan direan. Ezale 1897, 142a. Bizkaiko euskerearen laztasunak aitatutean eztot esan gura Gipuzkoakoa edo beste lurralde batekoa bardiñagoa, samurragoa edo akats gitxiagokoa bada edo ezpada. Ag Kr 8. Atx zati andiak, batzuk, txukuntasun bageak, akatsez beteak eta zulotsuak. Ib. 139. Artzen zuten arrantzu-dirua etxe-aldera oso-osorik, akatzik txikiena egin gabe [...] ekartzea oi zuten. Elizdo EEs 1925, 249. Orrela egiñak ziran azkon-muturrak: batzuek ereñotz edo erramu-ostoaren erakoak, besteak saratsarenak bezelakoak eta beste batzuek berriz akats eta txurtendunak. JMB ELG 32. Segaren ezpañeko akatsak mallu-dangaka leuntzen ekin zion. TAg Uzt 108. Segaren akatsak txingura gañean dangaka zanpatzen zitun bitartean. Ib. 108. Ni amabi urteko / mutiko sakatsa, / bete egiten nuen / zoiaren akatsa. Uzt Sas 96. Astinduak beak ebaki berdinak lantzen dituzte; tailaketak berak, akatsez koskatzen. MEIG IX 125. (en colab. con NEtx)
    azpiadiera-1.1.1
    "Cala, pedacito que se corta al melón, &c. para probarlo" Lar. "Cala de melón" A.
    azpiadiera-1.1.2
    "Morceau enlevé, comme marque à l'oreille d'un mouton" H (que cita el ej. de Izt). "Mella que por conocerlas se hace a las ovejas en la extremidad de la oreja" A. " Akets, muesca que resulta de hacer el corte doblando la oreja por su parte media (para este procedimiento y el anterior se utiliza la tijera)" AEF 1955, 141. " Akatxa, corte hecho en el borde de la oreja (G-goi)" AEF 1956, 78.
    Bakar bakarrik bost izenekiko marrakin ezagungarritzen dituzte artzainak, mendirik andieneko ardi guziak ez ezik, beste geiagotakoak ere. Bost izen oek dira: Pitzatua, Txuloa, Urkullua, Laiategia eta Akatsa . Izt C 221. 13. Belarri bietan akats bana. 14. Eskuiko belarrian bakarrik akats bat. 15. Ezkerreko belarrian bakarrik akats bat. Ib. 222.
    azpiadiera-1.2
    2. (V-m ap. Zubk Ond; H).
    Defecto (físico o moral), falta, fallo. "Defecto, falta" Zubk Ond. .
    Akatsik txikarrena bage. LE (sg. H; probablemente error: cf. supra Izt akatsik txikarrena ere egin bage). Zagiak ere akatsik etzuten, eta arabatu bear izan ditugu. Lard 115. Ez dot nik esan gura txito ta osoro / Akatsik bagakoa dala Aramaio. AB AmaE 415. Danak daukie akatsen bat: edo andiak dira edo txikiak, edo arloteak [...]. Ag Kr 161. Emazte ona artu dezu, baño ez uste izan akatz gabekoa dala. Ag G 48. Eztira orrenbesteko akatzak: etxekoandrea zan, ta etxekoandre danak egiten diote diruari ongietorri andia. Ib. 99. Azoketara geiegi joatea kendu ezkero, etzeukan akatsik Jose Ramonek. Ib. 19. Zure aita, esku-zabala ta masala (prestua) izanez gainera, ekandu onduna dala diote; baina elizaz erdikina da, akatzak ditu, ezta osoa. A Ardi 102. Eta ikasten zolija ta azkarra ixanaz ganera, mutil au zan ekandu onak ebazana, etxeratua, esangiña... ezeukon akatzik. Kk Ab I 108. Ez daukan akatz edo egin ez duan gaizkiren bat norbaiti ezartzea. KIkG 58. (KIkV 71 ez daukan utsen bat) Geidea aomiñean artu ta bere akatz eta utsegiteak, bearrizan barik zabaltzea da eragoa. KIkV 71. (KIkG 59 utsune ta utsegiteak) Ez daukate itxura txarra [astoak] ... Ez al dute akatzik? Muj PAm 58. Jakintsuek kausitzen diote bizkitartean akatz bat [Iruñeko katedraleari]: aitzinaldea [...] hanitzez berantago egina . JE Ber 22. Bakotxak bere maillan guztiok / Daukaguz geure akatzak. Enb 174. Aren adarrak okerrak ziralako, bestiarenak, barriz, meiak, guztijak eukotsen akatsen bat. Otx 91. Urrengo gizaldiek, ordea, ez dute ukatu izan aal, aien bultzaldi goragarria: akats eta guzi. Ldi IL 109. Ona, biotz aundikoa, isilla, besteren akatsak estaltzen dakiena. ABar Goi 51. Arrokerijaren abotsai jaramon egin ba-neutsoen, idazkirik ezeukazuben, iñoren aburubak atzaldu dagikiezan akatzak eta bost neronek dakidazalako. Laux AB 13. Gizarte barri ori ikustekoa izango ei-da, akatz gitxi izango ei-ditu. Eguzk GizAuz 80. Legearen akatsak osatzeko. "Deficiencias" . EAEg 22-11-1936, 358. Berebiziko zigorkada ematen zidan gramatika alde batera uzten nualako. Amaika akats agertu zizkidan! JAIraz Bizia 7. Dena akatsez betea; dena txarra... Ib. 57. Akats itxusi hura ukan ez balu, ez zazpi gizeraileren buruzagi soilki, baina bai zazpitan zazpirena izanen zen ezbairik gabe. Mde Pr 136. Akats bat arkitzen zioat ezkontzari: aurretik ezin probatzea. Txill Let 83. Mutillak, ordea, ez eukan utsik ez akatsik ez estakururik. Erkiag Arran 127. Gizona den bezalakoa ikusi oi duelako, bere muga, koska ta akats guztiekin. Vill Jaink 130. Gaztetxo guztien aketsak dira auek. (In MAtx Gazt 6 ). Gure aurretiko euskaldun zarrak, akats andia zuten ontan. NEtx LBB 4. Ezjakiñaren akats guziak / pazientzian eraman. Olea 135. Errotatikan iriña ekarri / ta etxian zan labia, / baserri baten izanagatik / akats aundirik gabia. Uzt Sas 75. Ango txekorren akats batzuek / billatzen asten badira. Ib. 200. Gizonik azkarrenak / edo ikasienak / ere bazetik akatsak... Zendoia 57. Konpontzia erabagi [...], eta alan da guztiz be, direziñoian zer edo abar akats geratu. Gerrika 167. Baina akats hori, akatsa baldin bada, hutsa da besteen aldean. MIH 295. Liburu horren akatsak aipatu beharrik ez dago. Ib. 359. Itzulpen horri akats bat aurkitzen diot bakarrik, baina txit akats larria. MEIG I 207.
    v. tbn. ZA RIEV 1928, 595. Lab EEguna 77. TAg Uzt 300. Egan 1955 (5-6), 32. Etxde JJ 89. Osk Kurl 174. Gazt MusIx 148. Ibiñ Virgil 24. Berron Kijote 19. BiblE 1 Tim 6, 14. Akatz: EEs 1918, 149. Altuna 81. Anab Usauri 124. Etxba Ibilt 480. SM Zirik 13.
    azpiadiera-1.3
    3. (Lo) que falta o sobra en una cantidad. "Kontu jakin bat (diruz edo bestela) osatzen ez denean esaten da: emen akatsa zegok, ez dek osatzen. / Akatseko ori [= akatsa dagoen tokia, akatsa duen kontua] osatu al zaik?" (G-azp). Cf. Sb-Urq: "Akats egotea, deficere, faltar algo para llenarse, manquer".
    azpiadiera-1.3.1
    "(V-gip), pico de las cuentas. Sei erreal da akatz, seis reales y pico (FSeg)" A.
    Berak ere zuurtzea izan balu, ta ni aien irrikatzen nengoela yakin, artuko zituen, naski, saltzekotik, sei erreal ta akets. Or RIEV 1929, 7. Emen, Euskalerrian, edozein gai irabazigarrik atera zak 'empréstito' bat: eskatuala, ta akats, bete baietz ordu betean. Ldi IL 104.
    azpiadiera-1.4
    4. Traba, dificultad.
    Iñungo ezagunetara joateko bi akats zeuzkan: lotsa ta gaitza. JAIraz Bizia 86. Akats bat sortu zitzaion Uriaurreri. Ib. 54.
    azpiadiera-1.4.1
    Perjuicio.
    Parrandan edo berandu oeratzeak ere akats aundia ekartzen dio gorputzari. Zendoia 186.
    azpiadiera-1.5
    5. "(G), peldaño" A.
    azpiadiera-1.6
    6. " Akats, error, en Vizcaya" Garate Cont BAP 1962, 257.
    sense-2
    II . (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    "Cacharro, txarro akaztua, makaztua, akatza, makatza, [...], maketsa " Lar in Aq 1347. v. 2 makets.
    azpisarrera-1
    AKATS EGIN. "Desportillar" Lar.
    azpisarrera-2
    AKATSEZKO.
    Arantza ta agin biziki, / lei gogor baten itzuli, / lakar ta lakatz, bada akatzezko / neurri ta gauzen ausardi. "Brava osadía de formas y medidas" . Gand Elorri 55.

    akats

    akats
    << akabatu 0 / 0 akeita >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper