OEH - Bilaketa

639 emaitza irri bilaketarentzat

Sarrera buruan (62)


Sarrera osoan (493)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bihurri.
sense-1
I. (Adj.). Tr. Documentado al Norte ya desde Leiçarraga. Al Sur se emplea desde mediados del s. XVIII. En dialecto vizcaíno no hay ningún testimonio anterior al s. XX.
azpiadiera-1.1
1. (V-gip, G, AN, B; SP, Lar, VocBN , Hb, Dv, H), bigurri (G, B, L-ain), biorri (V), buhurri (S; SP, H), buhurru (Foix ap. Lh.), murri (R-uzt) Ref.: A ( bigurri, biorri, biurri, buhurri , murri ); Lrq ( bühürri ); Iz Ulz; Etxba Eib; Gte Erd 285; Izeta BHizt2; Elexp Berg .
Perverso, malicioso, malo; rebelde, travieso, inquieto. "Bigearre, malin, acariâtre" SP. " Buhurria, opiniâtre, acariâtre" Ib. "Avieso", "perverso" Lar. "(Es una mala) cuca, biurria da txit " Ib. "(Fig.) revêche, indocile, rébarbatif, rebelle, récalcitrant, réfractaire. Bihurriarena egitea, faire l'indocile" Dv. "Amoral, difficile, résistant de caractère, dur, sévère, irrité" H. "Indócil, perverso" A. "Indocile, brusque" Lrq. " Au ume biurria! (AN-gip)" Gte Erd 285. "Travieso. Au mutiko biurrie! " Izeta BHizt. "Travieso. I txikittan biurrixaua itzan, biurrixaua... " Elexp Berg.
O nazione sinheste gabea eta bihurriá. " O nation incredule et de travers" . Mt 17, 17 (HeH bihurri; He gaizkoatu, TB, Ip gaisto, Echn gaixto, Dv makhur ). Buhurriak auzikan, kortelariak azikan. " Opiniâtres" . O Pr 513. Han sarzekotz behar zara, / Esku-bihotzez xaku: / Ez bihurri, ez traidore. Hm 47. Mende hunetako jendea xoil da bihurria. SP Phil ẽ, 2v. Zer mutil zuzenak edo zer tresna biurriak dabiltzan Nagusiaren inguruan. Lar Fueros 49. Ez da naturaleza haiñ bihurririk, zeiña [...] ez baitaiteke izan hezia. " Revêche" . He Phil 89. Ematzen ohi ditu izpiriturik bihurrienak, hausten biotzik gogorrenak. Lg II 176. Hekien naturaleza bihurria. Dh 249. Zein etsai bihurriak ukhanen hintuen gudukatzeko. Ib. 149. Endaiako erriaren asmo biurri kaltarkitsuen kontra. Izt C 122. Judu biurri gaiztoak. Ib. 267. Ezen nola zuen sortzez ardura bihurria, / Bere kider zeukatena khentzera net pendia. Gy 143. Gizon biurri aien biotzak biguntzeko eta atzeratzeko. Lard 20. Moabko erregeak erakutsi biurri au egin zuen eta Israeltarrak sarean laster erori ziran. Ib. 103. Gizon galgarri onek bere asmo bigurriak betetzeko egiñalik andienak egiten zituen. arr GB 21. Iñazio zonbatenaz amultsuago, Franzizko hanbatenaz bihurriago. Laph 124. Aragizko griña okerrak ta gurari biurriyak. ' Siniestras inclinaciones' . Aran SIgn 47. Zuzentasuna biar genduen, / gertatu gera biyurri. PE 139. Ez da jende hura ere, naiz bihurria den, osoki hezgaitza. Prop 1883, 12. Ministro fedegabe gaizto bigurri [...] batek. Arr May 154. Elizako azken laguntzak harturik hil dela; bainan den bihurriena ere norapeit biribilkatzen da hiltzerakoan. HU Aurp 155. Jaidura makhur eta bihurriak. Arb Igand 66. Prankotar biurri (perverso) malzurrakaz. Ag AL 124. Ura mutil biurria, ura basakerra. Ag G 68. Txikitandik omen zan biurria. Muj PAm 6. Munduzale gaizto ta biurriakandik alde egiñaz. KIkG 40. Guarda bihurririk izan bada Eskual-Herrian, Oxalde hala zen, eta bihurrienetarik. Ox 197. Mutiko uraxe ta beste lau mutil biurri, txanpoika jokatzen. Ort Oroig 21. Munduak, deabruak eta jatorrizko griña bigurriak. ArgiDL 4. Bertan zala Jose F. Mata, biurrien buruzagia, sekulako saillarekin. Or SCruz 138. Gau biurria aizatuko din. 'Rebelle' . Or Mi 139. Maitiar zitun txolarre / biurriak. "Traviesos" . Ldi BB 26. Zurikatzalliai ta bigurrijai alde eragittian. Otx 100. O gizaldi siñesgogor ta biurria! Ir YKBiz 247. Deabrua bera baño ere biurriagoa dek Antzuela au. TAg Uzt 205. Jolasaldi biurriak darabiltzki [...] aize bigunak. Ib. 146. Onela jardungo ez lirakenak, agintzausle eta biuri larritzat joko lirake. EAEg 6-4-1937, 1440. Erri dana izurri biurriak atxiki dun ezkero. Zait Sof 193. Fomoré itsas-lapur bihurriak. Mde Pr 223. Txarkeriz loitutako mundu biurri ontan? Etxde JJ 279. Bakar batzu edo asko baditxin atzerrian, Biurriari belaunik makur etziotenak. Or QA 86 (se refiere al caudillo de la sublevación de 1936). Onela aztikerietan ere, ikasnai biurriz. "Perversae" . Or Aitork 289. Sartu zan Lagundian aldi artan mutil gastetxo bat, bigurria eta azkarra bera. Manzi GPatroi 197 (ap. DRA ). Ba-ditu gure euskalkiak urtenaldi biurriak, esaldi bizkor eta sarkorrak, besteetan billatzen ez direan bezelakoak. Vill ( in Bilbao IpuiB 7 ). Irriparre errukitsu eta biurri-antxekoaz. Vill Jaink 25. Gizakumea, abere uts bat: besteak baiño pixka bat aitzinatuagoa batzuen ustez, edo beste batzuen iritziz, bere asaba tximinoen ondoan biurriagoa eta okertuagoa. Ib. 64. Ikusi du amak, asarretu da eta asi zaio (umeari): Alde emendik, bigurri barrabasa! EgutAr 20-8-1962 (ap. DRA ). Irri gaizto biurriz. Erkiag BatB 150. Mutil biurri aei bururatu yaken okerreria. Ib. 145. Mando bihurrienak hezten dira, aski akituz gero. Larz Senper 62. Maitale biurri! NEtx LBB 257. Zerbitzalle biurri bat. Etxba Ibilt 485. Nehoiz bakerik goza gabeko ene gogo bihurria. Xa Odol 215. Gaurko gizonak nere ustetan / oso biurri gabiltza: / alkarri ezer sufritu ezinda. Uzt Sas 130. Elea dute bakarrik ausart eta bihurri. Lf ( in Casve SGrazi 10 ). Mutil ona dek, baña gizajo samarra mundu biurri ontarako. TxGarm BordaB 14. Biurri xamarrari [maixuak] kenduaz / beatz-puntetako otzak. Insausti 74. Zer esango lukete orduan kritiko bihurriek? MIH 172. Poli, Donostiako kaieko umezurtz bihurria, itsasora darama egileak. MEIG II 105. Beste Enziklopedia da, Diderot eta D'Alembert-en bihurri hura hain zuzen. MEIG VIII 28.
v. tbn. Bv AsL 28. KIkV 58. TP Kattalin 179. Etcham 119. Enb 49. Lek EunD 33. SM Zirik 23. Basarri 166. Etxba Ibilt 488. Berron Kijote 133. Ataño TxanKan 99. Bigurri: Ag Serm 577.
azpiadiera-1.1.1
Burgosko Batzorde biurria Españako Jaurlaritzat aitortu duten Laterrietako Ordezkari, Eragille eta erritarrak. " Junta facciosa" . EAEg 10-12-1936, 508.
azpiadiera-1.1.2
(Fig.; ref. al tiempo). " Egualdi bihurria da (AN-gip)" Gte Erd 85.
Ezagutu detan egualdirik biurri ta gaiztoenetako bat. Ataño TxanKan 138.
azpiadiera-1.1.3
Berterretxe, Patzola / eta Abadia... / Sakhatik da bihurri / hoien ukhaldia. Zby RIEV 1908, 92. Pilota ezkerraz halako firrinda errebes batean zerabilana [...]. Ikharan behar zinen egon, ez baitzen ageri norat zagon haren kolpe bihurria. Ox 201s. Ez Larralden ukaldi gogorrek eta joko garbiak, ez Beheran ezkerraren beso bihurriak. JE Ber 8.
azpiadiera-1.2
2. (V, G, B, L, BN, Sal, R, S; Urt I 80, Dv, H), buhurri (S; Gèze, H), bühürrü (Foix ap. Lh.) Ref.: A; Lrq; Etxba Eib .
Torcido, sinuoso; retorcido. "Tortu, tors" Dv. "Tors. Bihurri ditu begiak, il a les yeux tors, il est louche (O Pr)" H. "Torcido, enrevesado" A. "Qui a tendance à se tordre" Lrq. " Barautz-biurri, broca en espiral. Barautz biurrixak, ostianguak baño lan askokin geixago egitten dau " Etxba Eib.
Bekaiztiak, bertzetan, eztena dakusa, berartan, dena eztakusa, zeren ditu bihurri begiak. "Les yeux faits de travers" . O Pr 492. Zurezko eskuairea, konpasak, eta bihurri den edo zurezko maxina bat. (1767). SenperEus 64. [Huntzek] buru andi, moko bihurri eta bultu ozen batekin. Hb Egia 140. [Txalopa] bakotxak bere atzean bitsezko ari zuri luze biurri bat itxiaz. Ag Kr 62. Bere makila han zuen orduko Piarrek [...] burdin palanga bezen bihurri. Barb Sup 184. Bost aker adar-biurri. Or Mi 42. Beatzak biurri, zabal egoak, / arroturik egakiak. "Retorcidos" . Ldi BB 38. Erreskadak ibai-ibilli biurriaren antza du. TAg Uzt 58. Suzko suge biurriak bailira. Ib. 131. Ao-ugal biurritan uzkaillita. Zait Sof 34. Bidetxiur biurrietan. NEtx Antz 135. Laxturko mendi-bide biurrietan barrena. Etxde AlosT 13. Kale estu biurriak. Erkiag Arran 185. Firma beharrean, zentzu gabeko lerro bihurri batzuk imini zituen. Arti Ipuin 35. Errekasto biurria. Gand Elorri 203. Zuaitz kaxkarra da, biurria, txalkorra, zarpilla, aitzartean sortzen dena. Vill ( in Gand Elorri 9 ). Eta mutiko esku-biurria paper-pilloa arturik, ara onaka igesi lez yoiala. Erkiag BatB 29. Gizonaren bihotzeko bide bihurriak. Ib. 73. Kreta-arriak egokienak izaten dira sugeek soroetan lapurtu uzta goxoak izkutatu eta euren kabi biurriak egiteko. Ibiñ Virgil 86. Mella ibai biurriaren urbillean. Ib. 113. Emaidazu soka biurri bat. Berron Kijote 157. Bekaizkeriak sustrai biurriak bat daukaz barren-barren sartuta giza-izatean. Onaind STeresa 63. Beatz biurri aiekin / botoieri zapalduaz. Zendoia 129. Igitaia baiño biurriagoa omen zegoan aien zintzel-gaia. Insausti 15.
azpiadiera-1.2.1
" Begi bihurria, œil malin, hagard, de travers" SP. "Se dice también de la mirada torva" A. Cf. infra BIHURRIRIK.
Eta aserre podorez begia bihurria. EZ Man I 84. Behatze bihurri batekin hartu zuen Lopesek, nahi ez zuen zerbait entzuna baitzen sainduaren ahotik. Laph 90.
azpiadiera-1.2.2
(Fig.). Enrevesado.
Hain dela bihurria eskuara non eskualdunek berek ezpaitakite ontsa. HU Aurp 202. Izen arrotz bat arras bihurria eskualdunentzat: Valcarlos . Zub 57. Geroago eta atseginago zitzaizkidan eken esakera biurriak. FIr 155. Gai biurri-samarrak euskeraz erabiltzeko. Ldi IL 62. Nork askatuko du korapillo bigurri ta naasi au? Or Aitork 51. Izkuntza biurri eta zaileko [idazle] franko ere bai. Satr ( in Alzola Atalak 124 ). Ain bitxi politak bait-zerizkion aren itz-lauaren garbiari eta arrazoi-bide biurriari. Berron Kijote 32. Ez naiz hemen hasiko egilea eta egilearen seme-alaben arteko harremanen korapilo luze bihurria askatzen. MIH 300.
azpiadiera-1.3
3. "Desigual, especialmente en plano" Lar.
azpiadiera-1.4
4. (Ref. al viento). Contrario.
Haize bihurria zutelakotz. "Ventus contrarius eis" . Leon Mc 6, 48 (TB, IBe haizea kontra izan, Ol, Ker aizea aurretik etorri ).
azpiadiera-1.5
5. Revuelto, que gira.
Osiñeko ur bigurrian ez gaitzan inguraturik ondarazi. Inza Azalp 150. Tontorreko arri txuriak milla xulo ta sorgiñezko biurgune dituzte agerian, ura biurriakin jolasian egindako lanak baitikbai. Eston Iz 26 (Interpr?).
azpiadiera-1.6
6. Fuerte, vigoroso.
Nik esango det nun-nai / testigu naizela: / Aian jende indartsu bigurriya, / Lasturren bezela. MendaroTx 392.
sense-2
II. (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. (G-goi ap. A ; Lar).
"Desnivel, biurri, beruneza " Lar. "Desigualdad en plano" Ib. "Ababeo [por alabeo?], plano oblicuo" A.
azpiadiera-2.1.1
Ao zabalka, zatotik ardoa edaten ari balitz bezela, a-a-a-a luze bat kantatu zin, abotsa metu ta lodituz, alako biurri ta dardarak egiñaz. Ataño TxanKan 78.
azpiadiera-2.2
2. (V, G) Ref.: A; Etxba Eib .
Torcedura, luxación. " Biurrixa eiñ jakon anka batian, pelotan ziarduala " Etxba Eib.
Zain-tiratu edo biurriren bat izaten badu. Ostolaiz 25.
azpiadiera-2.2.1
(A), bigurri (V-m ap. A ).
"Torcedura de maderas" A.
azpiadiera-2.2.2
bigurri (G, B ap. A ).
"Vicio que toma una cuerda por haber estado mucho tiempo arrollada en sentido determinado" A.
azpiadiera-2.2.3
"Mauvais pli. Bihurri gaixtoa hartu, il a pris un mauvais pli" Dv.
azpiadiera-2.3
3. Curva, revuelta. v. bihurgune.
Bidearen biurri batean. Ag Kr 138.
azpiadiera-2.4
4. Vuelta, giro.
Txalupea biurria egitten egoanean Elantxobera begira jarritteko [...]. Echta Jos 252. [Berriketaria] biurri andiak egiñaz, begiak zuri jarriaz, ortz ori zikiñak bakan erakutsiaz. Ag G 351s. Prantzes trakets aiek / eskalaproi pisu aiekin... / [...] ikusi naiko niken / alako bat, brinko biyurriyak egiten! Orkaiz EEs 1914, 157.
azpiadiera-2.5
5. Perversidad.
Bere mihi txarraz, bere buruiopeaz, bihurriaz, ihakin eta trufez, bere buruari lehenik eta gero bere herriari dakartzan kalteak. JE Ber 71. Gaizkira ta biurrira deraman ardo izkutu ori. "Perversae atque inclinatae" . Or Aitork 41. Biurririk gabia, beti zintzua. Etxba Ibilt 489.
azpiadiera-2.6
6. Enrevesamiento.
Euskera aaztu maite-berriaren biurri ezigaitzak menderatu eziñez. Markiegi ( in Ldi IL 10 ).
azpiadiera-2.7
7. " Biorri (V-ple-oroz-arr), tuerca" A.
azpiadiera-2.8
8. Mecha.
Tubo edo hodia petardo bat zan, eta lokarri zathia, mitxea edo bihurria. Osk Kurl 49. Bihurria gorde garra itho arte. Ib. 130.
azpiadiera-2.9
9. " Biurriyak, raíces de roble que se retuercen para hacer sogas. Son muy resistentes" BU Arano. Cf. VocNav: "Bidurri, liana de un arbusto usada para atar haces y con la que los niños se inician en la costumbre de fumar (Artaza). En Abárzuala la llaman ligarza". v. bihur.
sense-3
III . (Adv.).
azpiadiera-3.1
1. Retorcidamente.
Nekez jaiotzen dira bi ondo / elkar biurri itsatsita. "Pegadas y enredadas" . Or Eus 193.
azpiadiera-3.2
2. " Bidia daroie biurri, zuzen juan leikian lekuan, llevan el camino torcido" Etxba Eib.
azpisarrera-1
BIHURRIAN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) En rebeldía.
[Gobernamenduaren] ahulezia, hanbatenaz bitxiagoa, ahalgegarriagoa, zonbatenaz ere gutiago baitziren holetan oraino bihurrian jarriak. HU Zez 211.
azpisarrerakoSense-1.2
b) En compensación.
Uste duzu hor, landa hortan, amodioz direla [laborariak] elgarretaratuak? Esker gaixtoan ba, bihurrian, ordainkari, ogiek bakotxarena bere aldian behar baitute sarthu aro deno. JE Bur 164.
azpisarrerakoSense-1.3
c) Torcíéndose, doblándose.
Ez ordean komentuko athe nausiari buruz, bainan ba, bihurrian, bertze athearen aitzineraino. JE Ber 55. Soinka elgarri, lepoa bihurrian luze, iraina atheratzen zaiku zonbaiti aho-bethez. Ib. 93.
azpiadiera-3.1
(Fig.). " Biurrixan ibilli, andar al sesgo, torcerse. Jende ori biurrixan dabill aspaldi onetan, esa gente anda al sesgo esta temporada" Etxba Eib.
azpiadiera-3.2
En espiral. " Biurrixan, en espiral. Malla orrek, biurrixan doiaz, eskillaria eiñaz, esos peldaños van en espiral, formando escalera" Etxba Eib.
Biurrian larrua ebaki ezkero atera diteke osoko edea. " Si se corta en espiral" . Garm EskL I 122s.
azpisarrera-2
BIHURRI-EGILE.
Sedicioso. "Qui oppose de la résistance, opposant, adversaire. Xahu zazu bihurriegilea eta phorroska etsaia " Dv.
Barrabas deitzen zioten bat, bihurri egile batzuekin burdinetan zena. "Cum seditiosis" . Dv Mc 15, 7.
azpisarrera-3
BIHURRI EGIN (Dv, A).
azpisarrerakoSense-3.1
a) Amotinarse, rebelarse. "Résister, opposer de la résistance, se révolter" Dv.
Eta bihurri eginik, erran zuten: Oxala gure anaiekin galdu izan bagina Jaunaren aitzinean! " Versi in seditionem" . Dv Num 20, 3.
azpisarrerakoSense-3.2
a) "Tordre, résister, résoudre" Dv ( A ).
azpisarrera-4
BIHURRI EGON.
" Biurri egon (G, L), estar de esquina, reñido" A.
azpisarrerakoSense-4.1
" Biurri biurri daude (G), están muy reñidos" A.
azpisarrera-5
BIHURRIRA ERAKARRI.
" Ez bezazu bihurrira erakhar, ne le poussez pas à l'exaspération" Dv.
azpisarrera-6
BIHURRIRIK.
(Estar, etc.) torvo.
Hurbilltzen aiz, Herioa, odolez egarririk, / Bekhokia zimur eta begia bihurririk. EZ Man I 44 (Harriet cira erróneamente bihurrik ).
bihurri
<< bihotz 0 / 0 bihurritu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper