1.
(AN),
txospertu (G-goi),
txoxpertu,
txuspertu,
txuzpertu (G-to),
xuspertu,
xuxpertu,
zuspertu (H),
zuzpertu (G; Lar→Dv, Izt 106r, Hb, H)
Ref.:
A(suspertu , txosper, txuzpertu, zuzpertu);
GteErd 14
. Restablecerse (de salud), fortalecer(se); reanimar(se), (hacer) recobrar el ánimo."Alear, empezar a recobrarse de fuerzas", "convalecer", "rehacerse" Lar."
Ia ilean egoana, laster osatu zan, zuzpertu zan
"Izt 47r.
"
Edan ezazu ardo tanta bat, zuzpertuko zaitu, [...]. Itz oiek biotza zuzperturik, ces paroles lui ayant réconforté le cœur, redonné du courage"H.
"Avivarse"A.
"
Zuzpertu, ponerse convaleciente, recobrar fuerzas, reanimarse"Ib."
Semea, Jainkoari eskerrak, berealaxe txospertu zaigu
"Ib."
Txoxpertu, revivir, reanimar. Ia illen zegon txorie, oso txoxpertu da
"SMujEEs 1921, 141.
"
Makal ibili da baino orain zuzpertu da (G-azp)"GteErd 14.
Gelditu zedilla bere etxean, alik eta zuzpertu arteraño. IztC 448.
Egoera onetan ikusi zuenean, jaten eskeñi zion, zuzpertu zedin. Lard 181.
Bizkitartean Jenobeba, egiten ziozkaten laguntzen bidez ederki zuspertuaz zetorren. ArrGB 132.
[Suaren ondoan] ederki zuzpertu. ArrEE 1882a, 98.
Zuzpertu zaite, gizona, zuzpertu zaite. Zu etzera osto legorraren antzekoa. AgG 278.
Erri guzia suspertu ta poztu dezutela. LabEEguna 117.
Il-aurreko indar-ondarrak zuzpertu. LdiBB 38.
Ezkilla miña entzun duneko, / jeki duzu susperturik. OrEus 228 (Aitork 280 zuzpertu).
Euskera suspertze arren.EAEg 23-4-1937, 1551.
Gaur bat-batean txospertu zaidak [nere barrengo txoriya]. EAOlBe 89.
Bañan Yakoben biotza ez zan zuzpertu, siñesten ez zielako. OlGen 45, 26.
Somatzen-edo da aize ozkirria, / xuxpertuz zimelik zegoan bizia. SMitxAranz 55.
Pattar traguak txuspertu ta gogo-berritu zun gure gaztea. EtxdeJJ 259 (AlosT 55 zuzpertu).
Egonaldi baten ondoren gorputza xuxpertu zitzaion. Ib. 15.
Gogo ta biotzak zuzpertu ta jasoerazoko eutsezan. ErkiagArran 148.
Aulki batean lo gelditutako bateri txospertzeko amoniako-botilla sudurraren azpian jarri ziotelako. AnabPoli 56 (v. tbn. Aprika 92).
Udabarriko zartada batek / zuzpertu deusta biotza. GandElorri 122.
Ura kantuan asten zanean, gure biotzak pixka bat xuxpertzen ziran. Salav 107.
Erle nekatuak xuxpertu ditezen iaki ezaguna ianaz. IbiñVirgil 113 (104 xuspertu, 107 zuzpertu).
Eta, orren lotsetan txunditu-ta, bere artatik xuxperturik gure billa abiatzea. BerronKijote 213.
Alabaiña, guzi orrek zuzpertu ta pizkortu egiten ditu nere aalgoak. Ib. 216.
Apur bat xuxpertzen asi omen ziran, da etxeari, Matxiñeri, aurre-partea erori. JAzpiroz 88.
Pixkanaka suspertzen ari nintzan. Nere gaixoaldiaren ondorena eta bizimoduari berriro eldu bearra. Albeniz 221.
Badakigu behinik behin literaturak, eta edozein kultura lanek orobat, ez diola hizkuntza biziari, xuxpertuko ez badu ere, mesede besterik egingo. MIH 90.
v. tbn. TAg Uzt 238. Xuxpertu: Basarri 105. AZink 19.En DFrec hay 3 ejs. de suspertu, 5 de zuzpertu y 1 de suzpertu.
azpiadiera-1.1
(Part. en función de adj. o sust.). Zuzpertuen-Etxea izan ditezen, izendatzera goazen fingak artuak izan bitez."Casa de Convalecientes"
.EAEg 9-2-1937, 1027.
azpiadiera-1.2
Atsalditxo batez xuspertu zeranez geroz.'Sosegado'. Zait Sof 111.
azpiadiera-1.3
Reavivarse. Galdegin zuten haurrek, heien axola berehala suspertzen zelarik. MdePr 92.
Darse cuenta, entrar en razón. Aiñ uste-gabeko ukitzea andre aren biotzean egin zuten [...] eze beragan sarturik ta susperturik milla barkazio eskatu ziozkan. AranSIgn 33.
sense-3
3.suspartu (H). Hacerse ardiente, fervoroso.
sense-4
4.txoxpertu. Hacer animado, vivo. Gai denak [liburutxo au] pixkortu, txoxpertu, gaztu ta osatu dezala. MujPAm 13.
sense-5
5.+ xuspertu. Animar a, estimular, incitar. Ni zarra ta gogo gutxikin nago [...]. Ez naiz lengoa, orain zuen garrak zerbait suspertzen ba-nau ere. LabEEguna 86.
Gure etxera etortzeko yainkoren batek xuspertu bazaitu. ZaitSof 45.
sense-6
6.Basarse, fundamentarse. Onengatik, uskurtzen bategaz mintzatzean, berortan suspertutako illeta-oikunik eziñ iñolaz alde batera utzi gentzake. JMBELG 87.
sense-7
7.xuxpertu. Santxo Panza izan zan lenbizi xuxpertu zana, eta bere nagusiaren ondoan zegon tokitik, miña ta samiña zerion abotsez esan zuan. "Se resintió"
.BerronKijote 164.
azpisarrera-1
SUSPERTUXE(Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Recuperarse un poco. Zuzpertuxe zan bitartean Don Kijote bere erio-une artatik. BerronKijote 183.