OEH - Bilaketa
78 emaitza ikastetxe bilaketarentzat
Sarrera buruan (11)
Sarrera osoan (67)
- aberkoi
- 1 adimendu
- 1 albo
- alfer
- andereño
- 1 antzoki
- apaizgai
- arazo
- 1 arte
- 1 aski
- atzapar
- barrabaskeria
- barru
- batxiler
- begibitarte
- berezi
- berogarri
- berraztertu
- berriztatu
- bipil
- boskotar
- buruzagi
- eliztar
- erakarkor
- erti
- eskola
- ezetsi
- 1 ezin
- frantziskotar
- gaixoetxe
- galdera
- 1 goi
- 1 goiti
- goratu
- gudaletxe
- gurtza
- gutxi
- hasarazi
- haztetxe
- hizkuntza
- ikasetxe
- ikasketa
- ikastaro
- inguru-minguru
- irakatsi
- 1 itsaso
- 1 jaiki
- jaupalgaitegi
- jaupari
- kaltetsu
- laterri
- lehor
- leku
- maila
- maisu
- mintegi
- neurri
- onbidetu
- ordudanik
- pasiotar
- pentsio
- tegi
- tema
- 1 urte
- urtebete
- utzi
- zenbatu
goiburua
neurri.
tradizioa
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, excepto en suletino. La forma más usual es neurri. Hay negurri en el EvL, en J.B. Elissamburu, Zalduby, Diharassarry, Mattin, y, junto a neurri (más frecuente), en Duvoisin, Leon y Xalbador (nehu- ); hay tbn. negurri en los navarros FamInst (931), Samper, CatB, Echenique, ZugSerm, F. Irigaray e Inza (en éste último junto al más frec. neurri y algún ej. de leurri ), además de en Kerejeta y Oskillaso. Hay nebri en Monho, Aguirre de Asteasu (junto al general neurri ), Noe y Brunet; leurri en EusJok (tbn. neurri ) y en un texto alto-navarro recogido por Azkue, donde tbn. aparece la variante lebri ; hay naurri en MurSerm 82. En DFrec hay 425 ejs. de neurri y 3 de negurri .
sense-1
I.
(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(V, G, AN, L, B, BN-baig, Ae, R; Lcc, Volt 95, SP, Urt I 98, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN
, Dv, H, Zam Voc),
negurri (AN-5vill-ulz-arce-erro, L, B, Sal; H),
naurri (G-nav, AN-araq, Ae; A Apend),
nebri (
VP
64v, H (V)),
laurri (AN-araq),
leurri (AN-larr-ulz),
liurri (AN-larr),
lleorri (AN-larr),
lebri (AN-larr),
ñegurri (AN-ulz),
ñeurri (AN-ulz)
Ref.:
A (neurri, negurri); A Apend (laurri); EI 116; Asp Leiz (lebri); Ond Bac (laurri); Echaide Nav 78n; Iz ArOñ, Ulz 444, To (leurri, neurriya), Als (naurriya), UrrAnz; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 219.
Medida (ref. a la longitud, cantidad, capacidad...); medida, tamaño, dimensión (ref. a cosas materiales e inmateriales). "Dimensión" Lar. "Dosis, sendakaien neurria " Ib. "Tasa, medida" Añ. "Número, (c.) zenbatea, neurria " Ib. " Har dezadazu oinetakoen, soinekoen, buruaren, etc. neurria, prenez-moi la mesure des souliers, des vêtements, de la tête" H. " Onenian be, egun urte gizonan neurrixa " Etxba Eib. " Gauza guziek badute bere neurria (V-gip, G-azp, AN-gip, B)" Gte Erd 219. Leiçarraga (Decl ã 7v) da izaria como equivalente suletino de neurria. v. izari.
Natura humanoa libertu eta gelditu izan da finito, bere formá duelarik, neurria eta proprietatea. Lç Ins G, 3v. Kapa baten neurria. Volt 264. Ezen zeñ den handi edo ttipitto malezia / hauk guztien solamenki berak daki neurria. EZ Man I 119s. Bizitzen diren gauza guztiek baitute bere handitasunean eta ttipitasunean bere pontua eta neurria. Ax 118 (V 78). Hark gauza guziei ordenatzen baiteraue zeini bere gradua, lekua, ordua eta neurria. SP Phil 366 (He 369 neurri). Saldu gaixtoa ontzat, pisu edo neurri falsoz. Harb (ed. 1690; ap. H). Markatu baituzu gizon bakhotxaren merezimenduen neurria. Ch III 22, 3. Amodio onen neurria oi da biotz osoa, ez biotz puxka. Lar SAgust 13. Ala ta neurri artan bertan Jainkoaren Itza artu, enzun ta gorde bear degula. Cb EBO 51. Jinkoak grazia hura bakhotxari ematen dio premiya duen neurriaren arabera. Mih 109. Gorputzarén neurrian zé erdikál, ez gora ta ez apál. LE JMSB 240.
( s. XIX) Ardaua makala daguala, neurri laburra emoten jakeela, lapurrak gariala ta zer ez? Mg PAb 72. Bekatuak osoro konfesoreari erratea, geitu ta gutitu gabe beren neurri ta zirkustanziaz. Añ CatAN 48. Ondotxo jan ta bear neurri onekoan bizitza daramadala. VMg 48 (cf. infra NEURRI ONEAN). Neurri eta pisuan tranpa egitea. AA II 167. Sarizko neurri handi bat [...] emanen zitzaiela, haren lege seindua arthoski begiratuko zutenei. Dh 181. Neurri ta pisubak ez kunplietia. JJMg BasEsc 197. Neurri edo pisuban zerbait gitxitu edo kenzen dabenak. Astar II 165. Pertzak ditugu neurri guztiyetakoak. Echag 120. Jainkoak gutarik nahi du hartu barkhatzeko erregela eta barkhamenduaren neurria. Jaur 193. Arri onen neurri egiazkoa da, luzean kana bat, zabalena iru kanalauren. Izt C 74. [Kutxa] zer neurri eta gisakoa izan bear zan erakutsi zion. Lard 8. Abaretak baditu neurri bat baino gehiago eta nahi den heinera erakhar daiteke. Dv Lab 33s. Horiek guziak ongi gorritu direnean emanen duzu ura oilaskoaren neurriraino. ECocin 29. Bisaiaren erdian Yainkoak ezarria dugun haltura, Piarres Adamek negurri gaitzekoa zuen. Elzb PAd 8. Urruñako errebota liteke molde eta negurri arras onekoa, zolako pareta gorago balu. Zby RIEV 1908, 86. Ez da hemen izari ez neurririk. Bekatu guziak, nahi bezin handiak, barkatuak izan ditezke. Lap 382 (V 174). Lagunak asko dira / Bergarako errian, / baña ez sekula / orrelako neurrian. JanEd I 94. Alaben iantzi barrien neurria. Azc PB 70.
( s. XX) Mallak eta neurriak daukaguz onetarako. Ag Kr 202. [Gauza berriak] izandu dira klase asko eta neurri guziyetakuak. Iraola 115. [Arriak] amalau kuadru neurria, / amabost arru bere pisua, / ez al da izugarria? EusJok 30. Amabi metro luzerakuak / ta amar gerriyan jiran, / beste lau zabal buztana zuban, / aren neurrik onla ziran. Arrantz 124. Zer negurritan baititutzu maite, negurri ber-berean zatxizkiote gauzer. Leon Imit III 27, 1. Orma onek, betik gora gizon baten neurria izango du. Alz Ram 95. Gizon baten luzearen negurria adiarazteko. FIr 160. Neurri berekoa bere hedadura guzian. JE Ber 55. Gari-biltzalleai neurri-beeratze ori etzekiat alaigarri izango zaiten, orraatik. TAg GaGo 96. Abertzaletasuna [...] ezta neurri yakiñeko biozpena. Ldi IL 144. Oial ortatik gorputz banari / neurri banan ebakiak. "Medida" . Or Eus 197. Zortzi orduko neurri ori lanbide guztietarako egokia ete da? Eguzk GizAuz 32. Salgei dagozan gauzen balioaren neurri bakarra [...] lan-indarra ei-da. Ib. 51. Zenbat zugaitz, zein neurri eta muetetakoak. EAEg 21-1-1937, 861. Bere neurri arrigarriak, luzean ta zabalean. Munita 17. Jaungoikoak bakarrik daki gaitasunok zergaitik banatu ditun gisa ortan eta bakoitzari zer neurritan ezarri dizkion. Etxde JJ 210. A zelako kokota berea. Baña gorputz-neurriok aren jokorako zer inporta? Bilbao IpuiB 268. Egur gañean jartzen dalarik / orrek egiten du lana, / nai badu neurri izan dedilla kana-erdi edo kana. Basarri 81. Mailuaren azta ta ingudearen kaizua (neurria). Zait Plat 54. Peporrok ze neurritako oñetakuak erabiltzen dituan. SM Zirik 85. Erriz-erri, ni joan nintzan bezela, 1850 kilometro. Alde-aldeko neurriak dira oriek. Anab Aprika 100. [Saleroslien] eskuan prezioa ta / pisuak ta neurriak, / oien bitartez ondatzen gera / kale eta baserriak. And AUzta 115. Harri ttiki askoren arte, negurri guztietako arkaitz zathiak ikusten dira. Osk Kurl 105. Kopuruak eta kontuak neurria adierazten du eta ez kausa edo zergatia. Vill Jaink 58. Mueten izen, kolore, neurri, noiz ta nun egiten zituen euren abiak. Erkiag BatB 37. Arantza ta agin biziki, / lei gogor baten itzuli, / lakar ta lakatz, ba-da askatzezko / neurri ta gauzen ausardi. 'Formas y medidas' . Gand Elorri 55. Susmoaren neurriak bear lituke itzak. Azurm ( in Gand Elorri 27 ). Basa-marrubia ttiki-gorri, / zure ao politaren neurri. NEtx LBB 334. Beitturik Vergier-go loibian edertasuna eta aren gatzan neurrixa. Etxba Ibilt 486. Artikutzaren aunditasunez / gogoratuko zerate, / neurri oietxek euki biaitu, / neri ala esan dirate. Uzt Sas 283. Batzuek aintzinetik, / bota eta airetik, / bertzeak gibelariak / handiak... / Partida batian ikusten dira / bakotxaren negurriak! Mattin 59. Iñoz lenago izan ditu [ugaldiak], baña ez negurri orretakorik. Gerrika 287. Neurri bereko korralea bastiza haundi haren pean. Larre ArtzainE 113. Ogei ta amazazpi metro du / berriz luzeko neurria. Insausti 206. Orain hartu behar genituzke haren luze-laburraren neurri zehatzak. MIH 294. Bistako kontua da, haatik, baheen 'sarea' era eta neurri askotakoa izan daitekeela. MEIG VI 133. Egitekoa, hiru neurritan (luze, zabal, lodian), bestetan ezin nabari dezaket. "Dimensiones" . MEIG IX 136. (en colab. con NEtx)
v. tbn. Xe 281. AB AmaE 300. Jnn SBi 107. Itz Azald 139. ForuAB 129. ForuAG 289. Enb 161. Zait Sof 88. Alzola Atalak 143. Etxabu Kontu 210. Onaind STeresa 12.
Medida (ref. a la longitud, cantidad, capacidad...); medida, tamaño, dimensión (ref. a cosas materiales e inmateriales). "Dimensión" Lar. "Dosis, sendakaien neurria " Ib. "Tasa, medida" Añ. "Número, (c.) zenbatea, neurria " Ib. " Har dezadazu oinetakoen, soinekoen, buruaren, etc. neurria, prenez-moi la mesure des souliers, des vêtements, de la tête" H. " Onenian be, egun urte gizonan neurrixa " Etxba Eib. " Gauza guziek badute bere neurria (V-gip, G-azp, AN-gip, B)" Gte Erd 219. Leiçarraga (Decl ã 7v) da izaria como equivalente suletino de neurria. v. izari.
Natura humanoa libertu eta gelditu izan da finito, bere formá duelarik, neurria eta proprietatea. Lç Ins G, 3v. Kapa baten neurria. Volt 264. Ezen zeñ den handi edo ttipitto malezia / hauk guztien solamenki berak daki neurria. EZ Man I 119s. Bizitzen diren gauza guztiek baitute bere handitasunean eta ttipitasunean bere pontua eta neurria. Ax 118 (V 78). Hark gauza guziei ordenatzen baiteraue zeini bere gradua, lekua, ordua eta neurria. SP Phil 366 (He 369 neurri). Saldu gaixtoa ontzat, pisu edo neurri falsoz. Harb (ed. 1690; ap. H). Markatu baituzu gizon bakhotxaren merezimenduen neurria. Ch III 22, 3. Amodio onen neurria oi da biotz osoa, ez biotz puxka. Lar SAgust 13. Ala ta neurri artan bertan Jainkoaren Itza artu, enzun ta gorde bear degula. Cb EBO 51. Jinkoak grazia hura bakhotxari ematen dio premiya duen neurriaren arabera. Mih 109. Gorputzarén neurrian zé erdikál, ez gora ta ez apál. LE JMSB 240.
( s. XIX) Ardaua makala daguala, neurri laburra emoten jakeela, lapurrak gariala ta zer ez? Mg PAb 72. Bekatuak osoro konfesoreari erratea, geitu ta gutitu gabe beren neurri ta zirkustanziaz. Añ CatAN 48. Ondotxo jan ta bear neurri onekoan bizitza daramadala. VMg 48 (cf. infra NEURRI ONEAN). Neurri eta pisuan tranpa egitea. AA II 167. Sarizko neurri handi bat [...] emanen zitzaiela, haren lege seindua arthoski begiratuko zutenei. Dh 181. Neurri ta pisubak ez kunplietia. JJMg BasEsc 197. Neurri edo pisuban zerbait gitxitu edo kenzen dabenak. Astar II 165. Pertzak ditugu neurri guztiyetakoak. Echag 120. Jainkoak gutarik nahi du hartu barkhatzeko erregela eta barkhamenduaren neurria. Jaur 193. Arri onen neurri egiazkoa da, luzean kana bat, zabalena iru kanalauren. Izt C 74. [Kutxa] zer neurri eta gisakoa izan bear zan erakutsi zion. Lard 8. Abaretak baditu neurri bat baino gehiago eta nahi den heinera erakhar daiteke. Dv Lab 33s. Horiek guziak ongi gorritu direnean emanen duzu ura oilaskoaren neurriraino. ECocin 29. Bisaiaren erdian Yainkoak ezarria dugun haltura, Piarres Adamek negurri gaitzekoa zuen. Elzb PAd 8. Urruñako errebota liteke molde eta negurri arras onekoa, zolako pareta gorago balu. Zby RIEV 1908, 86. Ez da hemen izari ez neurririk. Bekatu guziak, nahi bezin handiak, barkatuak izan ditezke. Lap 382 (V 174). Lagunak asko dira / Bergarako errian, / baña ez sekula / orrelako neurrian. JanEd I 94. Alaben iantzi barrien neurria. Azc PB 70.
( s. XX) Mallak eta neurriak daukaguz onetarako. Ag Kr 202. [Gauza berriak] izandu dira klase asko eta neurri guziyetakuak. Iraola 115. [Arriak] amalau kuadru neurria, / amabost arru bere pisua, / ez al da izugarria? EusJok 30. Amabi metro luzerakuak / ta amar gerriyan jiran, / beste lau zabal buztana zuban, / aren neurrik onla ziran. Arrantz 124. Zer negurritan baititutzu maite, negurri ber-berean zatxizkiote gauzer. Leon Imit III 27, 1. Orma onek, betik gora gizon baten neurria izango du. Alz Ram 95. Gizon baten luzearen negurria adiarazteko. FIr 160. Neurri berekoa bere hedadura guzian. JE Ber 55. Gari-biltzalleai neurri-beeratze ori etzekiat alaigarri izango zaiten, orraatik. TAg GaGo 96. Abertzaletasuna [...] ezta neurri yakiñeko biozpena. Ldi IL 144. Oial ortatik gorputz banari / neurri banan ebakiak. "Medida" . Or Eus 197. Zortzi orduko neurri ori lanbide guztietarako egokia ete da? Eguzk GizAuz 32. Salgei dagozan gauzen balioaren neurri bakarra [...] lan-indarra ei-da. Ib. 51. Zenbat zugaitz, zein neurri eta muetetakoak. EAEg 21-1-1937, 861. Bere neurri arrigarriak, luzean ta zabalean. Munita 17. Jaungoikoak bakarrik daki gaitasunok zergaitik banatu ditun gisa ortan eta bakoitzari zer neurritan ezarri dizkion. Etxde JJ 210. A zelako kokota berea. Baña gorputz-neurriok aren jokorako zer inporta? Bilbao IpuiB 268. Egur gañean jartzen dalarik / orrek egiten du lana, / nai badu neurri izan dedilla kana-erdi edo kana. Basarri 81. Mailuaren azta ta ingudearen kaizua (neurria). Zait Plat 54. Peporrok ze neurritako oñetakuak erabiltzen dituan. SM Zirik 85. Erriz-erri, ni joan nintzan bezela, 1850 kilometro. Alde-aldeko neurriak dira oriek. Anab Aprika 100. [Saleroslien] eskuan prezioa ta / pisuak ta neurriak, / oien bitartez ondatzen gera / kale eta baserriak. And AUzta 115. Harri ttiki askoren arte, negurri guztietako arkaitz zathiak ikusten dira. Osk Kurl 105. Kopuruak eta kontuak neurria adierazten du eta ez kausa edo zergatia. Vill Jaink 58. Mueten izen, kolore, neurri, noiz ta nun egiten zituen euren abiak. Erkiag BatB 37. Arantza ta agin biziki, / lei gogor baten itzuli, / lakar ta lakatz, ba-da askatzezko / neurri ta gauzen ausardi. 'Formas y medidas' . Gand Elorri 55. Susmoaren neurriak bear lituke itzak. Azurm ( in Gand Elorri 27 ). Basa-marrubia ttiki-gorri, / zure ao politaren neurri. NEtx LBB 334. Beitturik Vergier-go loibian edertasuna eta aren gatzan neurrixa. Etxba Ibilt 486. Artikutzaren aunditasunez / gogoratuko zerate, / neurri oietxek euki biaitu, / neri ala esan dirate. Uzt Sas 283. Batzuek aintzinetik, / bota eta airetik, / bertzeak gibelariak / handiak... / Partida batian ikusten dira / bakotxaren negurriak! Mattin 59. Iñoz lenago izan ditu [ugaldiak], baña ez negurri orretakorik. Gerrika 287. Neurri bereko korralea bastiza haundi haren pean. Larre ArtzainE 113. Ogei ta amazazpi metro du / berriz luzeko neurria. Insausti 206. Orain hartu behar genituzke haren luze-laburraren neurri zehatzak. MIH 294. Bistako kontua da, haatik, baheen 'sarea' era eta neurri askotakoa izan daitekeela. MEIG VI 133. Egitekoa, hiru neurritan (luze, zabal, lodian), bestetan ezin nabari dezaket. "Dimensiones" . MEIG IX 136. (en colab. con NEtx)
v. tbn. Xe 281. AB AmaE 300. Jnn SBi 107. Itz Azald 139. ForuAB 129. ForuAG 289. Enb 161. Zait Sof 88. Alzola Atalak 143. Etxabu Kontu 210. Onaind STeresa 12.
azpiadiera-1.1.1
Medida, nivel, calidad.
Ene neurri xumearen heinean ohoratzeko horrekin gure gizon haundia. Zub 47. Utsa litzake bertsuak jartzen / ari baziña egitan, / ez len da orain etzera iristen / bertsolariyen neurritan. Imaz Auspoa 24, 160. Bakoitzak berak zaindu bear dau / gizontasunen neurria. BEnb NereA 235. Zuk gurasoak botatze'ituzu / oso neurri eskaxera, / bear bezala ezi itzazu / maixu jatorra bazera. Agirre ( in Uzt Noiz 110 ). Or ikusten da bertsolariak / izan oi duan neurria. MMant 122. Izakiak dira [...] eta izakiak ez ezik beste maila eta neurri bateko izakiak lehen aipatu ditugunen aldean. MIH 77. Neurri apalean. MEIG IX 31.
Ene neurri xumearen heinean ohoratzeko horrekin gure gizon haundia. Zub 47. Utsa litzake bertsuak jartzen / ari baziña egitan, / ez len da orain etzera iristen / bertsolariyen neurritan. Imaz Auspoa 24, 160. Bakoitzak berak zaindu bear dau / gizontasunen neurria. BEnb NereA 235. Zuk gurasoak botatze'ituzu / oso neurri eskaxera, / bear bezala ezi itzazu / maixu jatorra bazera. Agirre ( in Uzt Noiz 110 ). Or ikusten da bertsolariak / izan oi duan neurria. MMant 122. Izakiak dira [...] eta izakiak ez ezik beste maila eta neurri bateko izakiak lehen aipatu ditugunen aldean. MIH 77. Neurri apalean. MEIG IX 31.
azpiadiera-1.1.2
Itz-egiteko bidian dagoz, euzkeraz idatzi dabenak, bestiak ez, lanaren neurrija, biar-egin dabenak dakilako.
"
Lo que cuesta"
.
Laux BBa 142.
azpiadiera-1.2
2.
(V-gip; Lcc, Lar, Añ, H)
Ref.:
EEs
1930, 29;
Etxba Eib
.
Medida, unidad de medida; (lo) que sirve para medir, instrumento para medir. "Alna medida, barea neurrietakoa " Lcc. "Medida, instrumento de medir" Lar, Añ. "Alquez, medida de doce cántaros, neurri mota bat " Lar. "Cahiz, neurri andi bat amabi anegakoa " Ib. "Aba, una medida pequeña de tierra, kana biko, neurria " Ib. "Au fig., avoir deux poids et deux mesures. Bi neurri izaitea, juger avec partialité ou suivant différentes règles" H. " Azunbreko neurrixa ardauantzat " Etxba Eib.
Neurtzen duzuen neurri beraz, neurthuren zaizue zuei-ere. Lç Lc 6, 38 (He, LE Urt ms. 98r, Astar II 185, TB, Dv, Ol, Leon, Or, BiblE neurri, Brunet nebri, Ker negurri). Ziraden han sei kuba [...] zadukatenik batbederak birá edo hirurná neurri. Lç Io 2, 6 (He, TB, LE neurri; EvS pegar, Dv, Leon metreta, Ol suilleko, Ker suil). Santuak konparazioetan sartu bear ezpaditugu, zer neurrirekin jakin aldezakegu? Lar SAgust 13. Zeinbateraño eldu biar dau esamina onen kontu edo ziaztasunak? Ez dago onetan zuzenbide, epai edo neurri bardinik. Mg CO 18. Begira, erriaren gauzetan izan dituzun nekeak kargatu diozkatzun, zere aua neurri dezula eta begiratu gabe nork jaso bear zituan? AA II 176. Itxarkizaiak dauzka / parol eskukoak, [...] / kandelero, neurriak, / platerak, potoak. Echag 144. Plaza zarreko urlekutik Aroztegikoaren jaiotokira badagoela bederatzi milla eta zortzieun oñ Gaztelako neurrikoen luzetasuneko bidastia. Izt C 89. Juzga zinezein juizio berarekin biar tzei izan juzgatruk eta neurri berarekin izanen zrei xek neurtruk. Hual Mt 7, 2 (Lç, He, TB, Dv, Ur (V, G), Ol, Or, BilbE neurri, Echn, Ker negurri; EvL mesura, Samper bara, Ip, SalabBN izari). Amatu zeon antzekuak ta karidadezko neurri batekin neurtu denak berdin. Bv AsL 193. Erriak ezaututeko bere, kaleetako txikota ezta neurririk onena. A BeinB 66. Han nituen enplegatu debruz egin batzu, neurria eskuan, pitta bat hertu nintzenez jakin nahiz errabiatuak! Barb Sup 27s. Zeuk dabiltzun neurrijak zeu be neurtuko zaitu. Enb 91. Eskutxabalean sei-neurriko bat gari eramaten. 'Sétiers' . Or Mi 90. Au bezelako neurririk ez degu nork-gere abertzaletasuna zenbaterañokoa dan yakiteko. Ldi IL 155. Kilometroa [...] da bide-neurrien batekoa. Zenb 163. Zuek neurtzen duzuen neurri beraz neurtuko zaitzue zuei ere. Ir YKBiz 135. Leengo neurri zaar bat. Or Eus 158n. Basotik edan biarrian azunbreko neurritik edaten juat. SM Zirik 94. Alde ta aldi igeskorrean dabilen gizona, gauza guzien neurri gertatzen da. Zait Plat 36. Bizitza, gauza gaiztotzat jotzeko, bera baiño ezereza dela obe jakiteko, neurri edo metro bat bear da euki nai ta naiez. Vill Jaink 137. Gaurko jakiteak gure aiton-aitonen neurri zar diralako oiek bertan bera utzi ditu. Gazt MusIx 69n. Bazeuden an sei arri-ontzi juduen garbiketarako, bakoitza bi edo iru neurriko (neurria, berrogei litro inguru). Or Io 2, 6. Neurri horren bidez neurtuz gero, gizakiak eta gizalanak, direnak direla, bitarikoak dira bakarrik: handi eta txiki. MIH 267. Antzinatasuna eta hedadura hartzen ditugularik neurri, hauek ere elkarrekin errietan maiz dabiltzala jakinik. MEIG VII 26.
v. tbn. Gco I 429. Ag Kr 151. A Ardi 19. Negurri: Samper Mt 13, 33.
Medida, unidad de medida; (lo) que sirve para medir, instrumento para medir. "Alna medida, barea neurrietakoa " Lcc. "Medida, instrumento de medir" Lar, Añ. "Alquez, medida de doce cántaros, neurri mota bat " Lar. "Cahiz, neurri andi bat amabi anegakoa " Ib. "Aba, una medida pequeña de tierra, kana biko, neurria " Ib. "Au fig., avoir deux poids et deux mesures. Bi neurri izaitea, juger avec partialité ou suivant différentes règles" H. " Azunbreko neurrixa ardauantzat " Etxba Eib.
Neurtzen duzuen neurri beraz, neurthuren zaizue zuei-ere. Lç Lc 6, 38 (He, LE Urt ms. 98r, Astar II 185, TB, Dv, Ol, Leon, Or, BiblE neurri, Brunet nebri, Ker negurri). Ziraden han sei kuba [...] zadukatenik batbederak birá edo hirurná neurri. Lç Io 2, 6 (He, TB, LE neurri; EvS pegar, Dv, Leon metreta, Ol suilleko, Ker suil). Santuak konparazioetan sartu bear ezpaditugu, zer neurrirekin jakin aldezakegu? Lar SAgust 13. Zeinbateraño eldu biar dau esamina onen kontu edo ziaztasunak? Ez dago onetan zuzenbide, epai edo neurri bardinik. Mg CO 18. Begira, erriaren gauzetan izan dituzun nekeak kargatu diozkatzun, zere aua neurri dezula eta begiratu gabe nork jaso bear zituan? AA II 176. Itxarkizaiak dauzka / parol eskukoak, [...] / kandelero, neurriak, / platerak, potoak. Echag 144. Plaza zarreko urlekutik Aroztegikoaren jaiotokira badagoela bederatzi milla eta zortzieun oñ Gaztelako neurrikoen luzetasuneko bidastia. Izt C 89. Juzga zinezein juizio berarekin biar tzei izan juzgatruk eta neurri berarekin izanen zrei xek neurtruk. Hual Mt 7, 2 (Lç, He, TB, Dv, Ur (V, G), Ol, Or, BilbE neurri, Echn, Ker negurri; EvL mesura, Samper bara, Ip, SalabBN izari). Amatu zeon antzekuak ta karidadezko neurri batekin neurtu denak berdin. Bv AsL 193. Erriak ezaututeko bere, kaleetako txikota ezta neurririk onena. A BeinB 66. Han nituen enplegatu debruz egin batzu, neurria eskuan, pitta bat hertu nintzenez jakin nahiz errabiatuak! Barb Sup 27s. Zeuk dabiltzun neurrijak zeu be neurtuko zaitu. Enb 91. Eskutxabalean sei-neurriko bat gari eramaten. 'Sétiers' . Or Mi 90. Au bezelako neurririk ez degu nork-gere abertzaletasuna zenbaterañokoa dan yakiteko. Ldi IL 155. Kilometroa [...] da bide-neurrien batekoa. Zenb 163. Zuek neurtzen duzuen neurri beraz neurtuko zaitzue zuei ere. Ir YKBiz 135. Leengo neurri zaar bat. Or Eus 158n. Basotik edan biarrian azunbreko neurritik edaten juat. SM Zirik 94. Alde ta aldi igeskorrean dabilen gizona, gauza guzien neurri gertatzen da. Zait Plat 36. Bizitza, gauza gaiztotzat jotzeko, bera baiño ezereza dela obe jakiteko, neurri edo metro bat bear da euki nai ta naiez. Vill Jaink 137. Gaurko jakiteak gure aiton-aitonen neurri zar diralako oiek bertan bera utzi ditu. Gazt MusIx 69n. Bazeuden an sei arri-ontzi juduen garbiketarako, bakoitza bi edo iru neurriko (neurria, berrogei litro inguru). Or Io 2, 6. Neurri horren bidez neurtuz gero, gizakiak eta gizalanak, direnak direla, bitarikoak dira bakarrik: handi eta txiki. MIH 267. Antzinatasuna eta hedadura hartzen ditugularik neurri, hauek ere elkarrekin errietan maiz dabiltzala jakinik. MEIG VII 26.
v. tbn. Gco I 429. Ag Kr 151. A Ardi 19. Negurri: Samper Mt 13, 33.
azpiadiera-1.2.1
Modelo.
Suertez ere neurri ederra genduke hizketarako, besterik ezpagendu. Lar Carta a Mb 280. Ikasi nai dubenak / euskera garbiya / txokoratu lezake / gure komeriya. / Badago nunbaitian / obia neurriya. Sor AuOst 105. Eredu edo neurritzat lau-bost umedun sendia artu geike. Eguzk GizAuz 175. Ez-iakiñek beuren kaxkarrean "giza neurriz" gaizto daukate eta gizadiaren oitura guziak oker, beurenekin neurtuz. "Ex humano die" . Or Aitork 64. Bere ibillera guztien neurri izan diteken lege bat. Vill Jaink 88.
v. tbn. Zait Plat 36.
Suertez ere neurri ederra genduke hizketarako, besterik ezpagendu. Lar Carta a Mb 280. Ikasi nai dubenak / euskera garbiya / txokoratu lezake / gure komeriya. / Badago nunbaitian / obia neurriya. Sor AuOst 105. Eredu edo neurritzat lau-bost umedun sendia artu geike. Eguzk GizAuz 175. Ez-iakiñek beuren kaxkarrean "giza neurriz" gaizto daukate eta gizadiaren oitura guziak oker, beurenekin neurtuz. "Ex humano die" . Or Aitork 64. Bere ibillera guztien neurri izan diteken lege bat. Vill Jaink 88.
v. tbn. Zait Plat 36.
azpiadiera-1.3
3.
(Añ, H),
negurri,
nebri.
Medida, límite (normalmente en frases negativas); medida, justa medida; moderación, mesura.
"Propasar, [...] (c.) muga, marra, neurria irago
"
Añ.
"
Guziak neurriz ou neurrirekin egin behar dira, il faut faire toutes choses avec mesure, sagesse, circonspection"
H.
Mahañean guardatzeko / Zuk man[at]u neurria. EZ Eliç 23. Aski naiz zure saristatzeko neurri mukuruz eta nahiz bezala baino geiago. SP Imit III 47, 1 (Ch neurri gabeko, Ip izari gabe, Leon negurririk gabe). Plazeren artean neurri idukiko dutela. SP Phil 255 (He 257 neurriez urrunago ez goateko). Maiz amudioak eztu ezagutzen neurririk. Ch III 5, 4 (SP neurri, Leon negurri; Mst baragallü, Ip müga, Ol erabide, Pi era). Akhaba zazue mukuratzeaz ere zuen aiten neurria. He Mt 23, 32 (Lç, TB, Hual, Dv, Ur (V, G), Ol, Or, BiblE neurri, EvL, Samper, Echn, Ker negurri; Ip, SalabBN izari). Jangoikoa amatzen ez du neurririk ezagutzen. Lar SAgust 13. Haren ontasunak ez du eta, ez neurririk ez mugarririk. He Gudu 45. [Kolera] bere neurri justuan danean, gauza andietarako, karidade eta zeloaren sokorru oi da. Cb Eg II 162 (v. infra NEURRI ONEAN). Ene bekhatuak handiak dire, bainan zure miserikordiek neurririk ez dute. Brtc 18 (v. tbn. el mismo ej. en Arb Igand 192). Hekin gaixtakeriak / ez balinbadu nebririk [...]. Monho 134 (v. tbn. 122). Neurri, marra ta mugarik ez duen ontasuna. Añ LoraS 130s. Igoerazi zion berak nai bezela edan zezakean neurriraño. VMg 85. Obe dala jatordu jakiñetan neurri onarekin jatea. Gco II 64. Jaunak gauza guziai ipiñi diela beren neurria eta ezin neurri au desegin dezakegula. AA I 403. Nola bada nik ez maitha, ni neurri guzien gainetik maithatu izan nauena? Dh 242. Zuzendurik geure egitadaak Jangoiko andijak imiñi euskuzan bide ta neurrijetatik. JJMg BasEsc V. Zentzuna daukan kristinaubak neurrijagaz bizi biar dau bere gauzetan. fB Ic II 265. Euren gurari gaistuai neurrija iminteko. Ib. 250. Artzen du personak negurria ala gorputzeko sustentuan, nola gañerako gustoetan. CatB 79. Eratekoan kontu neurriyari. Echag 95. Janari ez badie / ifintzen neurria, / biziari kendutzen / diote erdia. It Fab 171 (cf. infra NEURRI EMAN). [Iturriak] egunik euritsuenetan ere gordetzen dau bere neurri din diñakoa. Izt C 94. Neurririk ez du heien karitateak. Laph 181. Hitz ase bat egiteko lekurik beñere ematen etzion eta onela beti bere neurri eta mugaan zedukan. Arr GB 16. Neurri oituaz gañerako graziren batekin errukitu zala Jauna doakabe arzaz. Aran SIgn 52.
( s. XX) Kantari, dantzari ta neurririk ezpada, lau ankan, e? Ag G 312. Gure animen kaltezkoetatik askatzeko eskatu bear degu negurririk jarri gabe. Inza Azalp 153. Arrotz hura bere lerroño hartan eta behar den neurriaz barnago sartu gabe agertu zaiolarik. Barb Sup V. Gorputzeko lan ala jostetak egin negurrirekin, ez baitira guziak guzientzat berdin on. Leon Imit I 19, 4 (SP neurriz; Ch prudenziarekiñ ). Ardoaren izpirituari dagokionez, bakotxaren negurri artarik landa pozoina dela. FIr 174. Kaburik ero neurririk eztu / aik zuten borondatiak. Tx B I 170. Txikiak eztu ibili bear / aundiarekin ekiñez / neurri kazkarrak uste baño len / egiten baitute gaiñez. Tx B II 222. Itxaropenak galtziak eztauko barriz neurririk. Laux BBa 34. Gizonak neurri bat du ta nere neurria bete da. NEtx Antz 107. Itz berriak sortze ontan, neurria asmatu bearko degu. NEtx Nola 6. Guri kendutako ondasunak gureganatzea arrazoizko din, bañan ortik aurrera, begira neurria non dagon. Or QA 92. Ikusleen pozkarioak ezeban neurririk izan eta orregaitik barriro bere txaloka asi ziran. Erkiag Arran 43. Norbere naiei neurria ipintzea, orra filosofuaren zoriona. Vill Jaink 142. Bere gizabetearen neurri doia. Gazt MusIx 59. Griña oni bere neurriak, bere mugak ezarri dizkio. MAtx Gazt 40. Maitasunak ba ote duke iñoiz neurririk gero? "Modus" . Ibiñ Virgil 35. Aiskidetasuna neurri batera eldutzen zanian. Etxba Ibilt 473. Jatordu asieran etzan neurririk galdu. NEtx LBB 119. Ba ote dauka azkenik, neurririk, olerkaria bizi dan munduak? Alzola Atalak 79. Guziak du bere neurria. Eta gaizki dagona, gaizki dago. Lab SuEm 185. Baiña beste gauz guzien gisan / [lanak] bear du bere neurria. Olea 107. Oso gustora / jan ta edanian, / neurririk ez baidegu / debalde danian. Uzt Noiz 58. Bihotzak edan duen ur onak hil du zure egarria, / ur on guzien Jabeak berak emanikan negurria. Xa Odol 215. Ederrari egoki datorkio-ba neurri xintxoa. "Mesura" . Berron Kijote 46. Bere neurri juxtuetan artu bear da. Ostolaiz 86. Holako batez ikasten baitziren nun dauden gorputzaren mugak eta neurriak. Larre ArtzainE 153. Bi bideak zilegi eta beharrezko dira eta nork taxutuko ditu aldez aurretik bakoitzaren neurria eta mugak? MIH 109. Edozein nabarmenkeriatik itzuri dabilen klasikoaren neurria. Ib. 263. Neurri doia darabil nori berea ematen. MEIG II 126. [Mendiburuk] giputz-nafarreraren arteko neurria eta erdi aldeko bidea asmatzeaz eta segitzeaz gainera, [...]. MEIG V 104. Hiribarren [...] ez zen segiziokoa izan, Agirre Asteasukoa, bere betiko neurri jakinean, berriz, bai. MEIG VII 33.
v. tbn. LE Ong 27v. MarIl 118. GMant Goi 78. JE Ber 82. Zerb Azk 104. Zait Plat 154. Ataño TxanKan 218. MMant 50. Onaind STeresa 8.
Mahañean guardatzeko / Zuk man[at]u neurria. EZ Eliç 23. Aski naiz zure saristatzeko neurri mukuruz eta nahiz bezala baino geiago. SP Imit III 47, 1 (Ch neurri gabeko, Ip izari gabe, Leon negurririk gabe). Plazeren artean neurri idukiko dutela. SP Phil 255 (He 257 neurriez urrunago ez goateko). Maiz amudioak eztu ezagutzen neurririk. Ch III 5, 4 (SP neurri, Leon negurri; Mst baragallü, Ip müga, Ol erabide, Pi era). Akhaba zazue mukuratzeaz ere zuen aiten neurria. He Mt 23, 32 (Lç, TB, Hual, Dv, Ur (V, G), Ol, Or, BiblE neurri, EvL, Samper, Echn, Ker negurri; Ip, SalabBN izari). Jangoikoa amatzen ez du neurririk ezagutzen. Lar SAgust 13. Haren ontasunak ez du eta, ez neurririk ez mugarririk. He Gudu 45. [Kolera] bere neurri justuan danean, gauza andietarako, karidade eta zeloaren sokorru oi da. Cb Eg II 162 (v. infra NEURRI ONEAN). Ene bekhatuak handiak dire, bainan zure miserikordiek neurririk ez dute. Brtc 18 (v. tbn. el mismo ej. en Arb Igand 192). Hekin gaixtakeriak / ez balinbadu nebririk [...]. Monho 134 (v. tbn. 122). Neurri, marra ta mugarik ez duen ontasuna. Añ LoraS 130s. Igoerazi zion berak nai bezela edan zezakean neurriraño. VMg 85. Obe dala jatordu jakiñetan neurri onarekin jatea. Gco II 64. Jaunak gauza guziai ipiñi diela beren neurria eta ezin neurri au desegin dezakegula. AA I 403. Nola bada nik ez maitha, ni neurri guzien gainetik maithatu izan nauena? Dh 242. Zuzendurik geure egitadaak Jangoiko andijak imiñi euskuzan bide ta neurrijetatik. JJMg BasEsc V. Zentzuna daukan kristinaubak neurrijagaz bizi biar dau bere gauzetan. fB Ic II 265. Euren gurari gaistuai neurrija iminteko. Ib. 250. Artzen du personak negurria ala gorputzeko sustentuan, nola gañerako gustoetan. CatB 79. Eratekoan kontu neurriyari. Echag 95. Janari ez badie / ifintzen neurria, / biziari kendutzen / diote erdia. It Fab 171 (cf. infra NEURRI EMAN). [Iturriak] egunik euritsuenetan ere gordetzen dau bere neurri din diñakoa. Izt C 94. Neurririk ez du heien karitateak. Laph 181. Hitz ase bat egiteko lekurik beñere ematen etzion eta onela beti bere neurri eta mugaan zedukan. Arr GB 16. Neurri oituaz gañerako graziren batekin errukitu zala Jauna doakabe arzaz. Aran SIgn 52.
( s. XX) Kantari, dantzari ta neurririk ezpada, lau ankan, e? Ag G 312. Gure animen kaltezkoetatik askatzeko eskatu bear degu negurririk jarri gabe. Inza Azalp 153. Arrotz hura bere lerroño hartan eta behar den neurriaz barnago sartu gabe agertu zaiolarik. Barb Sup V. Gorputzeko lan ala jostetak egin negurrirekin, ez baitira guziak guzientzat berdin on. Leon Imit I 19, 4 (SP neurriz; Ch prudenziarekiñ ). Ardoaren izpirituari dagokionez, bakotxaren negurri artarik landa pozoina dela. FIr 174. Kaburik ero neurririk eztu / aik zuten borondatiak. Tx B I 170. Txikiak eztu ibili bear / aundiarekin ekiñez / neurri kazkarrak uste baño len / egiten baitute gaiñez. Tx B II 222. Itxaropenak galtziak eztauko barriz neurririk. Laux BBa 34. Gizonak neurri bat du ta nere neurria bete da. NEtx Antz 107. Itz berriak sortze ontan, neurria asmatu bearko degu. NEtx Nola 6. Guri kendutako ondasunak gureganatzea arrazoizko din, bañan ortik aurrera, begira neurria non dagon. Or QA 92. Ikusleen pozkarioak ezeban neurririk izan eta orregaitik barriro bere txaloka asi ziran. Erkiag Arran 43. Norbere naiei neurria ipintzea, orra filosofuaren zoriona. Vill Jaink 142. Bere gizabetearen neurri doia. Gazt MusIx 59. Griña oni bere neurriak, bere mugak ezarri dizkio. MAtx Gazt 40. Maitasunak ba ote duke iñoiz neurririk gero? "Modus" . Ibiñ Virgil 35. Aiskidetasuna neurri batera eldutzen zanian. Etxba Ibilt 473. Jatordu asieran etzan neurririk galdu. NEtx LBB 119. Ba ote dauka azkenik, neurririk, olerkaria bizi dan munduak? Alzola Atalak 79. Guziak du bere neurria. Eta gaizki dagona, gaizki dago. Lab SuEm 185. Baiña beste gauz guzien gisan / [lanak] bear du bere neurria. Olea 107. Oso gustora / jan ta edanian, / neurririk ez baidegu / debalde danian. Uzt Noiz 58. Bihotzak edan duen ur onak hil du zure egarria, / ur on guzien Jabeak berak emanikan negurria. Xa Odol 215. Ederrari egoki datorkio-ba neurri xintxoa. "Mesura" . Berron Kijote 46. Bere neurri juxtuetan artu bear da. Ostolaiz 86. Holako batez ikasten baitziren nun dauden gorputzaren mugak eta neurriak. Larre ArtzainE 153. Bi bideak zilegi eta beharrezko dira eta nork taxutuko ditu aldez aurretik bakoitzaren neurria eta mugak? MIH 109. Edozein nabarmenkeriatik itzuri dabilen klasikoaren neurria. Ib. 263. Neurri doia darabil nori berea ematen. MEIG II 126. [Mendiburuk] giputz-nafarreraren arteko neurria eta erdi aldeko bidea asmatzeaz eta segitzeaz gainera, [...]. MEIG V 104. Hiribarren [...] ez zen segiziokoa izan, Agirre Asteasukoa, bere betiko neurri jakinean, berriz, bai. MEIG VII 33.
v. tbn. LE Ong 27v. MarIl 118. GMant Goi 78. JE Ber 82. Zerb Azk 104. Zait Plat 154. Ataño TxanKan 218. MMant 50. Onaind STeresa 8.
azpiadiera-1.3.1
Desgraziarik orrelakorik / sekulan ez da aditu, / itxaso ori asarretuta / neurrian ezin kabitu.
Arrantz 76.
azpiadiera-1.3.2
(Con vbs. como iragan, irten, atera...
).
Cf. infra NEURRITIK KANPO(RA).
Bere goratasunaz gure adimenduaren neurria eta ordenanza natural guzia iragaiten baitu. Lç Ins G, 7v. Badela bekhatuetan neurri bat, badela ez aitzinago iragaiteko marra bat eta kontu bat. Ax 117 (V 77). Neurri batetara helduz gero. Ib. 408 (V 265). Bekatuen neurria igaro duan bekataria. AA III 503. Jordan-go ibaia txit bizia eta neurrietatik irtena zetorren. Lard 109. Jainkoak berak Moisesi erakutsi zion, nork eta nola eta non agur-egin eta adorazioak eman eta neurri oietatik irtetea txit zorrotzkiro debekatu zion. Ib. 85. Jan-edanian daude / neurritik irtenak. Urruz Urz 18. Usaiak gaitz egiten, barrena bigurri, / gora-naiak eman ta gaindu zaio neurri. "Medida" . Or Eus 369. Iñoiz bere neurritik ataratzen bada be serenuak errespetuz beiratzen detsa. SM Zirik 53. Bizibearrak onuntz ekarri / zaituzte zuen erritik, / danok ederki konpon gindezke / irten ezean neurritik. Basarri 175. Zoritxarrez, laister dator geiegikeria ta naaspilla, gauzak bere neurritik ateratzea. Vill Jaink 79. Bizikletako ibilia oso osasuntsua da, baiña bere neurria du orrek ere. Ni askotan neurritik atera egiten nintzan. AZink 169.
v. tbn. Ag Kr 137 (neurritik urten).
Bere goratasunaz gure adimenduaren neurria eta ordenanza natural guzia iragaiten baitu. Lç Ins G, 7v. Badela bekhatuetan neurri bat, badela ez aitzinago iragaiteko marra bat eta kontu bat. Ax 117 (V 77). Neurri batetara helduz gero. Ib. 408 (V 265). Bekatuen neurria igaro duan bekataria. AA III 503. Jordan-go ibaia txit bizia eta neurrietatik irtena zetorren. Lard 109. Jainkoak berak Moisesi erakutsi zion, nork eta nola eta non agur-egin eta adorazioak eman eta neurri oietatik irtetea txit zorrotzkiro debekatu zion. Ib. 85. Jan-edanian daude / neurritik irtenak. Urruz Urz 18. Usaiak gaitz egiten, barrena bigurri, / gora-naiak eman ta gaindu zaio neurri. "Medida" . Or Eus 369. Iñoiz bere neurritik ataratzen bada be serenuak errespetuz beiratzen detsa. SM Zirik 53. Bizibearrak onuntz ekarri / zaituzte zuen erritik, / danok ederki konpon gindezke / irten ezean neurritik. Basarri 175. Zoritxarrez, laister dator geiegikeria ta naaspilla, gauzak bere neurritik ateratzea. Vill Jaink 79. Bizikletako ibilia oso osasuntsua da, baiña bere neurria du orrek ere. Ni askotan neurritik atera egiten nintzan. AZink 169.
v. tbn. Ag Kr 137 (neurritik urten).
azpiadiera-1.3.3
(Con gabe). Cf. neurrigabe.
Iainkoaren amorioa nola baita neurririk gabea. Harb 289. O Iainko handitasunez neurririk gabekoa. EZ Eliç 423. Neurri on bage edo modu bage ardoa. Gco II 61. Bihotzeko gaindura guzitik eta neurririk gabe maitha zazu. Dv LEd 241. Haren aphalmenduen eta pairamenen balioa neurririk gabekoa izatu da. Jnn SBi 10. Ala gorputzez, ala gogoz, ala bihotzez bat egiteari darraion gozo neurririk gabea. JE Bur 102. Zure neurririk gabeko errukian pekatari gaxoen animetzaz oroitu zaitez. ArgiDL 70. Ez neurrik gabe. Lab EEguna 101. Neurririk gabe ematen baitu Yainkoak bere atsa. Ir YKBiz 66. Gau ta egun, ekiteniokan, neurririk gabe. ABar Goi 45. [Tabernaria] bere bezerueri aitzen emoten zekiana zan. Ta edatallia barriz neurririk bakua. SM Zirik 69. Jainkoak bidaliak hitzegitean, Jainkoak berak hitzegiten du, neurririk gabe ematen baitio bere Izpiritua. BiblE Io 3, 34 (Or neurri gabe, Ker negurri bagarik ).
v. tbn. Mb IArg I 248 (bage). AB AmaE 355 (bage). Lap 156 (V 69). Inza Azalp 36. In MEIG 36.
Iainkoaren amorioa nola baita neurririk gabea. Harb 289. O Iainko handitasunez neurririk gabekoa. EZ Eliç 423. Neurri on bage edo modu bage ardoa. Gco II 61. Bihotzeko gaindura guzitik eta neurririk gabe maitha zazu. Dv LEd 241. Haren aphalmenduen eta pairamenen balioa neurririk gabekoa izatu da. Jnn SBi 10. Ala gorputzez, ala gogoz, ala bihotzez bat egiteari darraion gozo neurririk gabea. JE Bur 102. Zure neurririk gabeko errukian pekatari gaxoen animetzaz oroitu zaitez. ArgiDL 70. Ez neurrik gabe. Lab EEguna 101. Neurririk gabe ematen baitu Yainkoak bere atsa. Ir YKBiz 66. Gau ta egun, ekiteniokan, neurririk gabe. ABar Goi 45. [Tabernaria] bere bezerueri aitzen emoten zekiana zan. Ta edatallia barriz neurririk bakua. SM Zirik 69. Jainkoak bidaliak hitzegitean, Jainkoak berak hitzegiten du, neurririk gabe ematen baitio bere Izpiritua. BiblE Io 3, 34 (Or neurri gabe, Ker negurri bagarik ).
v. tbn. Mb IArg I 248 (bage). AB AmaE 355 (bage). Lap 156 (V 69). Inza Azalp 36. In MEIG 36.
azpiadiera-1.3.4
"Faire la mesure, donner le dû, avoir la mesure, le dû, ce qu'on a mérité. Egin daut, daramat ene neurria, il m'a fait, j'emporte ma mesure"
H.
Esku-zabala danari, ugari ematen duenari ordain ugari ta sari aundia emango zaio, neurri bete betea, mukuru mukuru. Ir YKBiz 135.
Esku-zabala danari, ugari ematen duenari ordain ugari ta sari aundia emango zaio, neurri bete betea, mukuru mukuru. Ir YKBiz 135.
azpiadiera-1.4
4.
Medida, disposición; regla, norma.
Cf. NEURRIA(K) HARTU (b).
Jangoikoaren berarekiko neurri egokiak. Mb IArg II 301. Jainkoak eman dizun neurri ta erregla bakar justuena dan. Cb EBO 55. Matrimonioak dituan nebriak aditzera ematea. AA III 394. Projimuak ameetako neurrija bere Jesu-Kristo geure Jaunak berak iminija da. fB Ic I 87. [Sagardoari] ur asko edo gitxi ezarriaz, zeñaren gañean ezin izan leikean neurri zuzenik. Izt C 139. Neurri oneek dagoz gatxari gogor egitian, eta gatxa bakartuta imintian, beste batzubei itsatsi ez dakijuen. (1866). BBatzarN 217. Gizonezko ujol ari ataka isteko bear ziran neurri eta zuzenbideak eman. Arr May 163. Onen ganean ezin emon leiteke neurri edo erabagirik. Itz Azald 107. Ez altziok ezkontza ori galtzeko neurririk? Ag G 242. Bidezkotzat jotzen dituan erabakiak eta neurri osagarriak aurkeztu bitza. "Medidas complementarias" . EAEg 19-2-1937, 1106. Albitarren aurkako gurutzadatik landa, neurri gogorrak erabakiko dituzte Aita Santuek. Mde Pr 309. Lizunkerizko atsegiñak orrelako zigor-neurririk merezi etzula iritziz, erabat urratzea erabaki zun. Etxde JJ 266. Agintari nagosiak neurri estu gogorrak ezarri ditue politika bizitzan. Erkiag BatB 149. Neurri oiek austea, muga oiek igarotzea, or dago okerra. MAtx Gazt 49. Neurri gogorrekin ama-semeen kateak etetzea. NEtx LBB 30. Segurantziko neurria omen duk hori. Lab SuEm 202. Bidearen segurtatzeko neurriek hala beharturik, kendu zuten etxea. Larre ArtzainE 288. Euskarak ere, hizkuntza landuen sailean sartzeko, neurri, lege eta erregela jakinak behar zituela. MEIG V 98.
v. tbn. AB AmaE 449. Txill Let 98.
Jangoikoaren berarekiko neurri egokiak. Mb IArg II 301. Jainkoak eman dizun neurri ta erregla bakar justuena dan. Cb EBO 55. Matrimonioak dituan nebriak aditzera ematea. AA III 394. Projimuak ameetako neurrija bere Jesu-Kristo geure Jaunak berak iminija da. fB Ic I 87. [Sagardoari] ur asko edo gitxi ezarriaz, zeñaren gañean ezin izan leikean neurri zuzenik. Izt C 139. Neurri oneek dagoz gatxari gogor egitian, eta gatxa bakartuta imintian, beste batzubei itsatsi ez dakijuen. (1866). BBatzarN 217. Gizonezko ujol ari ataka isteko bear ziran neurri eta zuzenbideak eman. Arr May 163. Onen ganean ezin emon leiteke neurri edo erabagirik. Itz Azald 107. Ez altziok ezkontza ori galtzeko neurririk? Ag G 242. Bidezkotzat jotzen dituan erabakiak eta neurri osagarriak aurkeztu bitza. "Medidas complementarias" . EAEg 19-2-1937, 1106. Albitarren aurkako gurutzadatik landa, neurri gogorrak erabakiko dituzte Aita Santuek. Mde Pr 309. Lizunkerizko atsegiñak orrelako zigor-neurririk merezi etzula iritziz, erabat urratzea erabaki zun. Etxde JJ 266. Agintari nagosiak neurri estu gogorrak ezarri ditue politika bizitzan. Erkiag BatB 149. Neurri oiek austea, muga oiek igarotzea, or dago okerra. MAtx Gazt 49. Neurri gogorrekin ama-semeen kateak etetzea. NEtx LBB 30. Segurantziko neurria omen duk hori. Lab SuEm 202. Bidearen segurtatzeko neurriek hala beharturik, kendu zuten etxea. Larre ArtzainE 288. Euskarak ere, hizkuntza landuen sailean sartzeko, neurri, lege eta erregela jakinak behar zituela. MEIG V 98.
v. tbn. AB AmaE 449. Txill Let 98.
azpiadiera-1.5
5.
Medida (del verso), metro; métrica.
[Ipuinak] dagoz berba neurtuetan eta neurri labur-luze ta gera-aldi era askotakoetan. Zav Fab, RIEV 1907, 92. Edozeiñ gai eta neurritan jarritako biursakintzik ederrenari. EE 1885a, 146. Peligrosuak dira / plazako neurriyak, / sentidubak ez daude / irakurriyak, / zenbaitek kantatze'itu / bertso zar berriyak. AzpPr 62. Nik eztakit ze neurritan erestu eban, baiña esan zituan gauzen mamiña au da. Ag AL 104. Zenbati olerkiaren neurriak berak ez ote diote iduripena lotzen? Inza ( in Jaukol Biozk VI ). Zortziko txikia esaten zaio euskeraz neurri ontako koplari. Eta oso neurri oitua ta ezaguna da euskeraz. Lek SClar 124. [Poemari] neurria ezarri deraukot zuberotar akzentari jarraikiz. Mde Pr 199. Aristotelek dionez, Enpedokelek eta Omerek neurria besterik ez omen zuten ideko. Zait Plat 78. Rima ta neurri eta gaiari / buruz esandako danak. Olea 99. Rimaren ondotik, negurria da pertsu batek eskatzen duen baldintza nagusia. Xa Odol 60. Ez zaio neurriztiaren neurri-ajolarik, ezta izlaritza onaren arrazoi-austearenik ere. "Medidas" . Berron Kijote 21. Lizardi bera ere hizkera eta neurri erraz eta herrikoiaren atzetik zebilen azken aldera. MIH 176. (v. tbn. MEIG IV 88)
v. tbn. Azc PB 268. SMitx Aranz 53. BEnb NereA 116. Or in Gazt MusIx 12. Gazt MusIx 62. Insausti 19.
[Ipuinak] dagoz berba neurtuetan eta neurri labur-luze ta gera-aldi era askotakoetan. Zav Fab, RIEV 1907, 92. Edozeiñ gai eta neurritan jarritako biursakintzik ederrenari. EE 1885a, 146. Peligrosuak dira / plazako neurriyak, / sentidubak ez daude / irakurriyak, / zenbaitek kantatze'itu / bertso zar berriyak. AzpPr 62. Nik eztakit ze neurritan erestu eban, baiña esan zituan gauzen mamiña au da. Ag AL 104. Zenbati olerkiaren neurriak berak ez ote diote iduripena lotzen? Inza ( in Jaukol Biozk VI ). Zortziko txikia esaten zaio euskeraz neurri ontako koplari. Eta oso neurri oitua ta ezaguna da euskeraz. Lek SClar 124. [Poemari] neurria ezarri deraukot zuberotar akzentari jarraikiz. Mde Pr 199. Aristotelek dionez, Enpedokelek eta Omerek neurria besterik ez omen zuten ideko. Zait Plat 78. Rima ta neurri eta gaiari / buruz esandako danak. Olea 99. Rimaren ondotik, negurria da pertsu batek eskatzen duen baldintza nagusia. Xa Odol 60. Ez zaio neurriztiaren neurri-ajolarik, ezta izlaritza onaren arrazoi-austearenik ere. "Medidas" . Berron Kijote 21. Lizardi bera ere hizkera eta neurri erraz eta herrikoiaren atzetik zebilen azken aldera. MIH 176. (v. tbn. MEIG IV 88)
v. tbn. Azc PB 268. SMitx Aranz 53. BEnb NereA 116. Or in Gazt MusIx 12. Gazt MusIx 62. Insausti 19.
azpiadiera-1.6
6.
Ritmo, compás.
Soñu anziñako oek, zortzikoak bezala neurri batekoak ez diralako. Izt C 217. 5/8 deritzaion neurria. LzM EEs 1912, 93 (tbn. en RIEV 1911, 604). Zortziko-neurriyan abestutzen dira. LzM EEs 1912, 106. Atabal otsaren neurrietan. Ag EEs 1917, 201. Itxarorik ez urrun jaurti, / billau bixitza onen neurri. "Ritmo" . Laux BBa 8. Bide erdirako urbildu zaie / ontzi betean Getari, / indarraldia larritxoa ta, / eutsiz doa neurriari. "Ritmo" . Or Eus 395. Neurriaren markatzeko arizale bakotxak kana edo makila bat badu eskuan. Lf ( in Casve SGrazi 13 ). Ez al diozue inoiz entzun Yehudi Menuhin-i Sarasateren "Euskal kapritxoa"? Garbi dago ez dela gurea ematen dion neurria. MEIG I 48.
v. tbn. AB AmaE 411. Lek SClar 103.
Soñu anziñako oek, zortzikoak bezala neurri batekoak ez diralako. Izt C 217. 5/8 deritzaion neurria. LzM EEs 1912, 93 (tbn. en RIEV 1911, 604). Zortziko-neurriyan abestutzen dira. LzM EEs 1912, 106. Atabal otsaren neurrietan. Ag EEs 1917, 201. Itxarorik ez urrun jaurti, / billau bixitza onen neurri. "Ritmo" . Laux BBa 8. Bide erdirako urbildu zaie / ontzi betean Getari, / indarraldia larritxoa ta, / eutsiz doa neurriari. "Ritmo" . Or Eus 395. Neurriaren markatzeko arizale bakotxak kana edo makila bat badu eskuan. Lf ( in Casve SGrazi 13 ). Ez al diozue inoiz entzun Yehudi Menuhin-i Sarasateren "Euskal kapritxoa"? Garbi dago ez dela gurea ematen dion neurria. MEIG I 48.
v. tbn. AB AmaE 411. Lek SClar 103.
azpiadiera-1.7
7.
Conjunto de versos.
Baserriagaz asiten noa / geure lelengo neurria, / neu be baserrikoa naz eta / berantzat bertso barria. FEtxeb 191.
Baserriagaz asiten noa / geure lelengo neurria, / neu be baserrikoa naz eta / berantzat bertso barria. FEtxeb 191.
sense-2
II .
(Part. vbal.).
azpiadiera-2.1
(Lcc).
Medir. v. neurtu.
Zergatik bada neurri bear ez degu aiekin berakin [eskriturekin]? Lar SAgust 4. Badakizu non naizen nai banazu neurri. Xe 288. Nere itzak [...] ez dira giza-senaz neurri bear. Ol Imit III 3, 1 (SP pisatu, Ch, Pi neurt(h)u). Jendia franko inguratu da / kanpotar eta erriko, [...] / zer kantidade arriskatu dan / ongi ez nuke neurriko. EusJok II 88. Okasiorik gabe indarrak biar ditugu guk neurri. EusJok 29. Nai duenak neurri / kulpante zerorri, / afana franko eta / talentuz urri. Tx ( in Imaz Auspoa 24, 135 ). Au da Jesusek ematen digun / konseju ondo neurriya. MendaroTx 157. Zenbatekua den neke ori / arraz ez laiteke neurri. Yanzi 128. Ez zan neurri-bearra. "No cabía medirle" . Or Eus 357. Zer tartetan neurri oi dugu iragana? Or Aitork 325. Onena zein dan eziñ liteke / alde batera're neurri. Zepai ( in Uzt Noiz 131 ).
v. tbn. MMant 95.
Medir. v. neurtu.
Zergatik bada neurri bear ez degu aiekin berakin [eskriturekin]? Lar SAgust 4. Badakizu non naizen nai banazu neurri. Xe 288. Nere itzak [...] ez dira giza-senaz neurri bear. Ol Imit III 3, 1 (SP pisatu, Ch, Pi neurt(h)u). Jendia franko inguratu da / kanpotar eta erriko, [...] / zer kantidade arriskatu dan / ongi ez nuke neurriko. EusJok II 88. Okasiorik gabe indarrak biar ditugu guk neurri. EusJok 29. Nai duenak neurri / kulpante zerorri, / afana franko eta / talentuz urri. Tx ( in Imaz Auspoa 24, 135 ). Au da Jesusek ematen digun / konseju ondo neurriya. MendaroTx 157. Zenbatekua den neke ori / arraz ez laiteke neurri. Yanzi 128. Ez zan neurri-bearra. "No cabía medirle" . Or Eus 357. Zer tartetan neurri oi dugu iragana? Or Aitork 325. Onena zein dan eziñ liteke / alde batera're neurri. Zepai ( in Uzt Noiz 131 ).
v. tbn. MMant 95.
azpiadiera-2.1.1
Metrificar.
Bertso asko neurri, / paperean ezarri, / gero irakurri. Ud 74.
Bertso asko neurri, / paperean ezarri, / gero irakurri. Ud 74.
sense-3
III.
(Usos pred. y adv.).
azpiadiera-3.1
1.
(Estar, etc.) justo, a la medida.
Zapata bat duzunean neurri, iustu, doi, ezin paira dezakezu barrenean, den legarrik ttipiena. Ax 425 (V 275).
Zapata bat duzunean neurri, iustu, doi, ezin paira dezakezu barrenean, den legarrik ttipiena. Ax 425 (V 275).
azpiadiera-3.2
2.
Moderadamente, con moderación.
Izan ere, ardoa neurri artuta adiskide on eta atsegingarri bada, neurriz gaiñera samin eta zuri biurtu oi da. Etxde JJ 188 (quizá errata por neurriz o similar).
Izan ere, ardoa neurri artuta adiskide on eta atsegingarri bada, neurriz gaiñera samin eta zuri biurtu oi da. Etxde JJ 188 (quizá errata por neurriz o similar).
azpisarrera-1
BIDE-NEURRI,
IBIL-NEURRI,
JAN-NEURRI,
MUSIKA-NEURRI.
v. bide, ibilneurri, jan, musika.
azpisarrera-2
NEURRIA HARTU,
NEURRIAK HARTU
Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII, y al Norte en Axular, CatLav, Mihura (72), Duhalde, Hiribarren, Mirande y Xalbador.
azpisarrerakoSense-2.1
a)
NEURRIAK HARTU (V-gip ap. SM EiTec2 y Elexp Berg). Tomar las medidas, medir. "Orri piezi-orri ondo artu etetzaz neurrixak?" SM EiTec2.
Behar du oihala ekharri, neurria hartu eta iostera eman. Ax 200 (V 134). Mia da zure gerriya / estutu bage artu liteke / bi eskuakin neurriya. Bil 51 (v. tbn. 148). Aizpuruko etxiari arturik neurriya, / arri marmol eder bat dute ekarriya. Ud 84. Estu-zabalian neurrijak artu guraz. Otx 124. Senar-emazte-gaiôk bear tugu uztarri, / neurria artuz buruan gaur digute jarri. " Tomar la medida" . Or Eus 145. Kana onezaz ar zazu Aita Santuak dadukan maiaren leurria, luzean eta zabalean. (AN-larr). A EY II 72. Metroarekin asten bazerate, neurri aundirik ez didazute artuko. Ataño TxanKan 114. Sastreak berak neurriak artuko dizkizu. JAzpiroz 185. Kokotsaz gorago hartzen zaiola neurria gizonari! Larre ArtzainE 154. Honako huskeria ez da saio bat baizik, jantzi-gauzak saiatu ohi diren bezalatsu, neurriak ongi hartuak dauden ala ez ikusteko. MEIG V 71.
v. tbn. JMB ELG 25. MMant 76. Zendoia 217.
Behar du oihala ekharri, neurria hartu eta iostera eman. Ax 200 (V 134). Mia da zure gerriya / estutu bage artu liteke / bi eskuakin neurriya. Bil 51 (v. tbn. 148). Aizpuruko etxiari arturik neurriya, / arri marmol eder bat dute ekarriya. Ud 84. Estu-zabalian neurrijak artu guraz. Otx 124. Senar-emazte-gaiôk bear tugu uztarri, / neurria artuz buruan gaur digute jarri. " Tomar la medida" . Or Eus 145. Kana onezaz ar zazu Aita Santuak dadukan maiaren leurria, luzean eta zabalean. (AN-larr). A EY II 72. Metroarekin asten bazerate, neurri aundirik ez didazute artuko. Ataño TxanKan 114. Sastreak berak neurriak artuko dizkizu. JAzpiroz 185. Kokotsaz gorago hartzen zaiola neurria gizonari! Larre ArtzainE 154. Honako huskeria ez da saio bat baizik, jantzi-gauzak saiatu ohi diren bezalatsu, neurriak ongi hartuak dauden ala ez ikusteko. MEIG V 71.
v. tbn. JMB ELG 25. MMant 76. Zendoia 217.
azpisarrerakoSense-2.2
b)
(V-gip, G-azp, AN-5vill; H). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 230. (Pl.). Tomar medidas, tomar disposiciones. "Hacer las diligencias por debajo de manga, eskupetik leurriak artu" Bon. "Neurriak (bideak) hartzea, prendre les mesures, les précautions nécessaires pour" H. "Hartu behar dira erabaki politikoak (G-azp), [...] artu bear dira neurrik (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 230.
Giristino gisako hobeki den bizitze baten eramaiteko neurrien edo mojanen harzea. CatLav 277s (V 138). Etxeko gauzak zuzenduaz gañera, biderako neurriak ere ondo artu bear ditu. Cb Eg III 228. Artu egun bakoitza ondo igarotzeko neurriak. Mg CC 192. Begiratu bage onak edo gaiztoak diran artzen dituan medioak eta neurriak. Gco II 84. Denbora zeno bere neurriak ez hobeki hartzea. Dh 134. Guraso ardura onekuak leenaz artuko ditu neurrijak ta [...] ez dau izango nai ez daben okasinoerik. JJMg BasEsc 116. Zelan bada ez ditut berala neurrijak artuten, arrisku ikaragarri onetatik alde egiteko? Ur MarIl 34. Zubei jaotsube artutia neurrijak [...] au egijaztuteko. (1860). BBatzarN 189. Gaztetasunak labur ditu mugarriak, / aitzinetik zuhurrak hartzen neurriak, / begitako fitsekin, ez farfalatuko, / zokhoetan zaurthua gero egoteko. Hb Esk 183. Gezurrarekin artu / dituzu neurriyak, / kanpora zabalduaz / etxeko berriyak. PE 42. Euskaldunak bere kontra artu zituen neurriak. Ag AL 141. Eta Agintaritzari dagokio bideak eman eta neurriak artzea. EAEg 18-3-1937, 1309. Hasi zen sakonki pentsamendukatzen eia zer neurriak hartu behar zituen [...] bizitzaldi berria ondore oneko izan zekientzat. Mde HaurB 45. Gure euskera ikusten dogu / doiala indargetuten, / gogor jokatu bearra dogu / neurriak ondo artuten. BEnb NereA 193. Zaude, zaude. Nik artuko ditut neurriak. NEtx LBB 138. Neurriak artu dira / udazkenerako, / egaztirik etxean / etzaigu paltako. Olea 163. Bertakuentzat ainbat lan badu / oraintxen gure erriak, / orretan ere etorriko da / artu bearra neurriak. Uzt Sas 169. Bada-ezpada neurriak artzea ez diagu kaltetarako izango. Berron Kijote 205.
v. tbn. CrIc 67. AA III 530. Astar II XV. Izt C 190. Zab Gabon 93. Yanzi 170. Munita 36. Zait Plat 33. MMant 96. Ostolaiz 122.
Giristino gisako hobeki den bizitze baten eramaiteko neurrien edo mojanen harzea. CatLav 277s (V 138). Etxeko gauzak zuzenduaz gañera, biderako neurriak ere ondo artu bear ditu. Cb Eg III 228. Artu egun bakoitza ondo igarotzeko neurriak. Mg CC 192. Begiratu bage onak edo gaiztoak diran artzen dituan medioak eta neurriak. Gco II 84. Denbora zeno bere neurriak ez hobeki hartzea. Dh 134. Guraso ardura onekuak leenaz artuko ditu neurrijak ta [...] ez dau izango nai ez daben okasinoerik. JJMg BasEsc 116. Zelan bada ez ditut berala neurrijak artuten, arrisku ikaragarri onetatik alde egiteko? Ur MarIl 34. Zubei jaotsube artutia neurrijak [...] au egijaztuteko. (1860). BBatzarN 189. Gaztetasunak labur ditu mugarriak, / aitzinetik zuhurrak hartzen neurriak, / begitako fitsekin, ez farfalatuko, / zokhoetan zaurthua gero egoteko. Hb Esk 183. Gezurrarekin artu / dituzu neurriyak, / kanpora zabalduaz / etxeko berriyak. PE 42. Euskaldunak bere kontra artu zituen neurriak. Ag AL 141. Eta Agintaritzari dagokio bideak eman eta neurriak artzea. EAEg 18-3-1937, 1309. Hasi zen sakonki pentsamendukatzen eia zer neurriak hartu behar zituen [...] bizitzaldi berria ondore oneko izan zekientzat. Mde HaurB 45. Gure euskera ikusten dogu / doiala indargetuten, / gogor jokatu bearra dogu / neurriak ondo artuten. BEnb NereA 193. Zaude, zaude. Nik artuko ditut neurriak. NEtx LBB 138. Neurriak artu dira / udazkenerako, / egaztirik etxean / etzaigu paltako. Olea 163. Bertakuentzat ainbat lan badu / oraintxen gure erriak, / orretan ere etorriko da / artu bearra neurriak. Uzt Sas 169. Bada-ezpada neurriak artzea ez diagu kaltetarako izango. Berron Kijote 205.
v. tbn. CrIc 67. AA III 530. Astar II XV. Izt C 190. Zab Gabon 93. Yanzi 170. Munita 36. Zait Plat 33. MMant 96. Ostolaiz 122.
azpiadiera-2.1
(Con adj., etc.).
Txinan sartzeko neurri onak artu artean. Mb IArg II 301. Zeren artu nai ez dituzten neurri egokiak orretako. Mg CC 188. Nor ote da guri itzegiteko neurri aiñ ederrak artu dituana? AA III 430. Neurri guztijak artu zituzan onduteko. Ur MarIl 11. Juduak neurri au eta beste geiago artu zituzten [...] Jesus biztu zala, onen adiskideak esan etzezaten. Lard 456. Etxejauntzakoak geralata, zerbait badegulata, geiago eukitzeko neurririk artu ez? Ag G 253. Beren neurriak artu bearko dituzte, ongi ateratzeko. Ir YKBiz 447. Laneko ezbearrak urrintzeko, meatoki ta oletan zelako neurriak artu bear diran. Eguzk GizAuz 165. Gaurkoan inguratzen gaituzten zer-nolak neurri bereziak artzea agintzen dute. EAEg 28-10-1936, 155. Egurrik gabe gelditzera dijoaz, neurri on eta zuzenbideak azkar artzen ez badituzte. Munita 129. [Kaltea] gerta etzedin, neurri egokiak ustez artu zituzten. FLab ( in Munita 6 ). Neurri latzak hartu behar ukan zituen. Mde Pr 210. Agintariak pentsatu dute neurri estuak artzia. Basarri 171. Neurri gogorrak hartu gabe. Arti Tobera 264. Nork zabalduko ote zauzkigun zeruetako ateak, / negurri berak hartu balitu guretzat Jesus maiteak? Xa Odol 220. Ez duk onelako neurririk artu bearrik izango. " Diligencia" . Berron Kijote 134. Hartu zen neurri txiki hura ona dela uste dut... jarraituko bagenio. MEIG IX 56.
v. tbn. Añ LoraS 20. Izt C 99. Eguzk GizAuz 171.
Txinan sartzeko neurri onak artu artean. Mb IArg II 301. Zeren artu nai ez dituzten neurri egokiak orretako. Mg CC 188. Nor ote da guri itzegiteko neurri aiñ ederrak artu dituana? AA III 430. Neurri guztijak artu zituzan onduteko. Ur MarIl 11. Juduak neurri au eta beste geiago artu zituzten [...] Jesus biztu zala, onen adiskideak esan etzezaten. Lard 456. Etxejauntzakoak geralata, zerbait badegulata, geiago eukitzeko neurririk artu ez? Ag G 253. Beren neurriak artu bearko dituzte, ongi ateratzeko. Ir YKBiz 447. Laneko ezbearrak urrintzeko, meatoki ta oletan zelako neurriak artu bear diran. Eguzk GizAuz 165. Gaurkoan inguratzen gaituzten zer-nolak neurri bereziak artzea agintzen dute. EAEg 28-10-1936, 155. Egurrik gabe gelditzera dijoaz, neurri on eta zuzenbideak azkar artzen ez badituzte. Munita 129. [Kaltea] gerta etzedin, neurri egokiak ustez artu zituzten. FLab ( in Munita 6 ). Neurri latzak hartu behar ukan zituen. Mde Pr 210. Agintariak pentsatu dute neurri estuak artzia. Basarri 171. Neurri gogorrak hartu gabe. Arti Tobera 264. Nork zabalduko ote zauzkigun zeruetako ateak, / negurri berak hartu balitu guretzat Jesus maiteak? Xa Odol 220. Ez duk onelako neurririk artu bearrik izango. " Diligencia" . Berron Kijote 134. Hartu zen neurri txiki hura ona dela uste dut... jarraituko bagenio. MEIG IX 56.
v. tbn. Añ LoraS 20. Izt C 99. Eguzk GizAuz 171.
azpiadiera-2.2
Lenagotik artu zituen Herodes gaistoak bakarrik Jesus ill-erazteko neurri-bideak.
Mb IArg I 139.
azpiadiera-2.3
Gaztetxoak bakar-lekuari zion amodio itsua galerazteko, gurasoak artzen etzuten neurri eta biderik etzan.
Arr May 201.
azpiadiera-2.4
Artutako neurriak neurri, zoritxarrez, azken-azkenean soiñu-pixkat egin zuan.
"
Con todas estas diligencias"
.
Berron Kijote 224.
azpisarrerakoSense-2.3
c)
(Fig.).
Coger el punto, tomar el pulso, saber manejar.
Eizagana ifinten badute begia, / zuzen aski artuko diote neurria. Izt C 201. Ezta filosoforik, / ez teologorik, / arduari neurriya / artuko dionik. JanEd I 36. Apusturako / prest dago jarrie, / gaztegoari artuez / aurretik leurrie. EusJok 74. Zu zera urterik faltatu gabe / bost bandera ekarriya, / orantxe kosta kantabriyari / artu diozu neurriya. Tx B II 83. Napar adiskideek euskararen negurria hartzeko era errax hau. Osk Kurl 123. Jakin ditzagun denok / porruen berriak, / ondorean artzeko / beraren neurriak. Ostolaiz 131.
v. tbn. And AUzta 144. Insausti 235.
Eizagana ifinten badute begia, / zuzen aski artuko diote neurria. Izt C 201. Ezta filosoforik, / ez teologorik, / arduari neurriya / artuko dionik. JanEd I 36. Apusturako / prest dago jarrie, / gaztegoari artuez / aurretik leurrie. EusJok 74. Zu zera urterik faltatu gabe / bost bandera ekarriya, / orantxe kosta kantabriyari / artu diozu neurriya. Tx B II 83. Napar adiskideek euskararen negurria hartzeko era errax hau. Osk Kurl 123. Jakin ditzagun denok / porruen berriak, / ondorean artzeko / beraren neurriak. Ostolaiz 131.
v. tbn. And AUzta 144. Insausti 235.
azpisarrerakoSense-2.4
d)
Pedir cuentas.
Bizi-bizi esan zien, ea hura nor zan, Jainkoari neurriak artzeko edo lan au eragozteko. Lard 499. Arrazoi gabe desonratu du / pakian daguen erriya, / toki onian allegatu da, / artuko zaio neurriya, / gogotsua da kantatzen baña / jakinduriyaz urriya. Tx B I 99 (v. tbn. 256). Agintariak kantariari / neurriak artzen dizkate, / ta azkenerako Prantzi lurretik / kanpora bialtzen dute. NEtx LBB 286. Ai zeñen errez artzen dizkagun / guk bestiari neurriak! Uzt LEG II 29. Geure utsunak ikusi gabe / besteri neurrik artzera. Auspoa 52-52, 111. Patroiakin muturka gaudela, / ori gezurra sortzia! / nunbait pensatuko zuten oiek / guri neurriyak artzia. Auspoa 61, 112. Kontra egitia nai ezpadute / esan ditzatela egiak / geok baña trastiaguak / guri artutzen neurriak. Auspoa 114, 139.
Bizi-bizi esan zien, ea hura nor zan, Jainkoari neurriak artzeko edo lan au eragozteko. Lard 499. Arrazoi gabe desonratu du / pakian daguen erriya, / toki onian allegatu da, / artuko zaio neurriya, / gogotsua da kantatzen baña / jakinduriyaz urriya. Tx B I 99 (v. tbn. 256). Agintariak kantariari / neurriak artzen dizkate, / ta azkenerako Prantzi lurretik / kanpora bialtzen dute. NEtx LBB 286. Ai zeñen errez artzen dizkagun / guk bestiari neurriak! Uzt LEG II 29. Geure utsunak ikusi gabe / besteri neurrik artzera. Auspoa 52-52, 111. Patroiakin muturka gaudela, / ori gezurra sortzia! / nunbait pensatuko zuten oiek / guri neurriyak artzia. Auspoa 61, 112. Kontra egitia nai ezpadute / esan ditzatela egiak / geok baña trastiaguak / guri artutzen neurriak. Auspoa 114, 139.
azpisarrerakoSense-2.5
e)
Moderar(se).
Obe litzeke bere loikeritan neurria artuko ba-lu, gure izen onaz! Inza Azalp 96.
Obe litzeke bere loikeritan neurria artuko ba-lu, gure izen onaz! Inza Azalp 96.
azpisarrera-3
NEURRIA BETE.
Colmar la medida; cumplir la medida.
Egiten ditutzu lauretan hogoi [bekhatu mortal] eta orduan bethatzen da neurria. Ax 116 (V 77; v. tbn. 25 (V 83)). Bete eban pekatuben neurrija. Mg CO 203. Utzitzen dio bere gura txarrai jarraitzen neurria bete artean. AA III 492. Berrogei milla arlanza, lau aldeetara iru oñeko neurria betetzen zutenak. Izt C 52. Gogoa bada neurri, ezta erraz neurria beteten. Ag Kr 151. Zerok aitortzen duzue, Profeta-iltzale aien semeak zeratela. Bete zazue bada zuen aiten neurria. Ir YKBiz 403. Gizonak neurri bat du ta nere neurria bete da. NEtx Antz 107. Neurria bete ta gero, palasta bat esne ixuriko zuan neskatxaren ontzian. NEtx LBB 43.
v. tbn. A Ardi 108. Erkiag BatB 77.
Egiten ditutzu lauretan hogoi [bekhatu mortal] eta orduan bethatzen da neurria. Ax 116 (V 77; v. tbn. 25 (V 83)). Bete eban pekatuben neurrija. Mg CO 203. Utzitzen dio bere gura txarrai jarraitzen neurria bete artean. AA III 492. Berrogei milla arlanza, lau aldeetara iru oñeko neurria betetzen zutenak. Izt C 52. Gogoa bada neurri, ezta erraz neurria beteten. Ag Kr 151. Zerok aitortzen duzue, Profeta-iltzale aien semeak zeratela. Bete zazue bada zuen aiten neurria. Ir YKBiz 403. Gizonak neurri bat du ta nere neurria bete da. NEtx Antz 107. Neurria bete ta gero, palasta bat esne ixuriko zuan neskatxaren ontzian. NEtx LBB 43.
v. tbn. A Ardi 108. Erkiag BatB 77.
azpisarrerakoSense-3.1
Jainkoak bere graziak ematean, atxikitzen duela neurri bat, zeina bethezkero, guganik urruntzen baita.
Dh 216.
azpisarrerakoSense-3.2
Aita piadoso bi / dira etorriyak, / bete gabe pekatu / grabien neurriyak.
Ud 128.
azpisarrerakoSense-3.3
Bizi zaitez, bada, jakituriak alde ta aldi oro erakutsi duen neurri ura beteaz.
Vill Jaink 83.
azpisarrera-4
NEURRIA EMAN.
azpisarrerakoSense-4.1
a)
Poner coto, poner límite.
Haize muthiriei ere emotezu neurria, / altxarazi eztezaten hola jauzilaria. EZ Man II 145.
Haize muthiriei ere emotezu neurria, / altxarazi eztezaten hola jauzilaria. EZ Man II 145.
azpisarrerakoSense-4.2
b)
Dar la medida. "Donner sa mesure. [...] Bere gizontasunaren neurria eman du egiteko hortan, [...] la mesure de son honnêteté, de sa probité" H.
An be gudari geureak emon / eben, bai, euren neurria. FEtxeb 29.
An be gudari geureak emon / eben, bai, euren neurria. FEtxeb 29.
azpisarrera-5
NEURRIAN
Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII. Al Norte sólo se encuentra en Duvoisin, J. Etchepare y Barbier.
azpisarrerakoSense-5.1
a)
(V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg). Moderadamente, mesuradamente; en su justa medida. "Neurrixan saldu eta neurrixan erosi, iñori ezer kendu gabe " Etxba Eib . "Neurrixan eran ezkero eztau ardauak kalteik eitten " Elexp Berg .
Nik loa ere neurrian ta ezin geiagoan emango dizut. Cb Eg II 42. Jaki eta edariak guretzat egiñak, neurrian artuta dira atsegiñak. JanEd II 110. Guziak aipha daizke eta xeha... mihia neurrian atxikiz. JE Bur 100. Kalbino ez da beñere neurrian bizitzera, oitura garbietara eta egia esatera oittu. Inza Azalp 96. Gauzarik hoberenak ere, sasoinean eta neurrian baizik ez direla on guretzat! Barb Sup 28. Zalu bada zalu, neurrian doa halere gure beribila. JE Ber 102. Lana ongi betetzen ba-dezu saria ere neurrian izango da. Lab EEguna 97. Alogerak neurrian erabilteko, ze besterik euki bear da kontuan? Eguzk GizAuz 142. Beti neurrian, beti egokitasunean jokatzen zana zan. TAg Uzt 115. Ipui-sariak neurrian bai datoz eta urtea luzea baita aietatik jateko. NEtx LBB 112. Mahastiak neurrian nahi du ur eta iguzki. EZBB II 51. Sosak neurrian izan genituan. AZink 62.
v. tbn. Ag AL 57. Insausti 129.
Nik loa ere neurrian ta ezin geiagoan emango dizut. Cb Eg II 42. Jaki eta edariak guretzat egiñak, neurrian artuta dira atsegiñak. JanEd II 110. Guziak aipha daizke eta xeha... mihia neurrian atxikiz. JE Bur 100. Kalbino ez da beñere neurrian bizitzera, oitura garbietara eta egia esatera oittu. Inza Azalp 96. Gauzarik hoberenak ere, sasoinean eta neurrian baizik ez direla on guretzat! Barb Sup 28. Zalu bada zalu, neurrian doa halere gure beribila. JE Ber 102. Lana ongi betetzen ba-dezu saria ere neurrian izango da. Lab EEguna 97. Alogerak neurrian erabilteko, ze besterik euki bear da kontuan? Eguzk GizAuz 142. Beti neurrian, beti egokitasunean jokatzen zana zan. TAg Uzt 115. Ipui-sariak neurrian bai datoz eta urtea luzea baita aietatik jateko. NEtx LBB 112. Mahastiak neurrian nahi du ur eta iguzki. EZBB II 51. Sosak neurrian izan genituan. AZink 62.
v. tbn. Ag AL 57. Insausti 129.
azpiadiera-1.1
(Precedido de bere, beren
).
En su justa medida, moderadamente.
Paseoa, jokoa, dibersiñoa eztodaz artuko, ezpada onak dirianean ta bere neurrian. Añ LoraS 153. Gauzak bere neurrian beti dira ondo. Kk Ab II 110. Mami-gañera bere neurrian gazura bereizi dedin, eskuzko erabillia bear du. TAg Uzt 89. Beste ongarriak ere ba-dira onak [...]. Guziak bere neurrian. Munita 149. Irudi ori, bere neurrian, erabilli eta onartu leiteke, baiña ez dezagula, arren, bere neurri ta muga oietatik atera. Vill Jaink 173s. Gorputza garbitzeak eta bere neurrian apaintzeak. MAtx Gazt 83. Morroi geunden baserrian ez baziguten bere neurrian soldata ematen, beste baserri batera aldatu bearko genduala. Salav 29. Farrari bere neurrian eutsi'azten zien. "Les tenían la risa a raya" . Berron Kijote 55. Ez da orrenbesteko gauza, bere neurrian egin ezkero. Ostolaiz 27. Ez dago ezer txarrik, berriz ere, bere neurrian eginez gero. MIH 344. Aho hizkera murriztu ahala euskal literatura aldiz goraka, bere neurrian goraka, gero eta ausartago, zabalago. MEIG IV 68.
v. tbn. LE Urt ms. 37r. BEnb NereA 250. Basarri in Uzt LEG I 339.
Paseoa, jokoa, dibersiñoa eztodaz artuko, ezpada onak dirianean ta bere neurrian. Añ LoraS 153. Gauzak bere neurrian beti dira ondo. Kk Ab II 110. Mami-gañera bere neurrian gazura bereizi dedin, eskuzko erabillia bear du. TAg Uzt 89. Beste ongarriak ere ba-dira onak [...]. Guziak bere neurrian. Munita 149. Irudi ori, bere neurrian, erabilli eta onartu leiteke, baiña ez dezagula, arren, bere neurri ta muga oietatik atera. Vill Jaink 173s. Gorputza garbitzeak eta bere neurrian apaintzeak. MAtx Gazt 83. Morroi geunden baserrian ez baziguten bere neurrian soldata ematen, beste baserri batera aldatu bearko genduala. Salav 29. Farrari bere neurrian eutsi'azten zien. "Les tenían la risa a raya" . Berron Kijote 55. Ez da orrenbesteko gauza, bere neurrian egin ezkero. Ostolaiz 27. Ez dago ezer txarrik, berriz ere, bere neurrian eginez gero. MIH 344. Aho hizkera murriztu ahala euskal literatura aldiz goraka, bere neurrian goraka, gero eta ausartago, zabalago. MEIG IV 68.
v. tbn. LE Urt ms. 37r. BEnb NereA 250. Basarri in Uzt LEG I 339.
azpiadiera-1.2
(Precedido de gen.).
En la medida (de), en (mi, su...) medida.
Adoratzen zuen Jauna beren jaieraren neurrian. AA II 40. Dotearen neurrian bear du jantzia. It Fab 173. Ongarri beroa egin behar da ahalaren neurrian. Dv Lab 163. Zer errokeria, Jainkoa gure neurrian eman nahi izaitea, konprenitu nahi izaitea, harek bere Jainkozko argiekin konprenitzen dituen eta dakizkan gauza guziak! Lap 32 (V 18). Egungo saltzapenaren neurrian, aberea hauta delarik, heldu da hunenbertze urre. JE Bur 172. Busti ditzala heien nahiaren neurrian, guzien onean. Zub 123. Zuk eni emanaren neurrian biotzera naragizun araura. "Quantum donas" . Or Aitork 349. Erriko lur-txatal bana eurentzat emoten ei-eutsien, andiegoa edo txikerragoa, eurek emonaren neurrien. Akes Ipiñ 26. Al dodana egiteko prest, neure almenen negurrian. Gerrika 271. Mendietako kurridak [...] arras maite izanak ditut, eta ditut beti, gaurko adinaren negurrian. Larre ArtzainE 238. Langile berrien beharrean dago sail hori, hark utzi zuen lekuan hasirik aurrera jo dezaten, haren neurrian ez bada ere [...], ahal dezaketen neurrian behinik-behin. MEIG VIII 94.
v. tbn. AB AmaE 407. Itz Azald 201. Negurrian: Xa Odol 179.
Adoratzen zuen Jauna beren jaieraren neurrian. AA II 40. Dotearen neurrian bear du jantzia. It Fab 173. Ongarri beroa egin behar da ahalaren neurrian. Dv Lab 163. Zer errokeria, Jainkoa gure neurrian eman nahi izaitea, konprenitu nahi izaitea, harek bere Jainkozko argiekin konprenitzen dituen eta dakizkan gauza guziak! Lap 32 (V 18). Egungo saltzapenaren neurrian, aberea hauta delarik, heldu da hunenbertze urre. JE Bur 172. Busti ditzala heien nahiaren neurrian, guzien onean. Zub 123. Zuk eni emanaren neurrian biotzera naragizun araura. "Quantum donas" . Or Aitork 349. Erriko lur-txatal bana eurentzat emoten ei-eutsien, andiegoa edo txikerragoa, eurek emonaren neurrien. Akes Ipiñ 26. Al dodana egiteko prest, neure almenen negurrian. Gerrika 271. Mendietako kurridak [...] arras maite izanak ditut, eta ditut beti, gaurko adinaren negurrian. Larre ArtzainE 238. Langile berrien beharrean dago sail hori, hark utzi zuen lekuan hasirik aurrera jo dezaten, haren neurrian ez bada ere [...], ahal dezaketen neurrian behinik-behin. MEIG VIII 94.
v. tbn. AB AmaE 407. Itz Azald 201. Negurrian: Xa Odol 179.
azpiadiera-1.3
(Precedido de frase relativa).
En la medida (en que); a medida (que).
Ondasunak nai izatea konbeni zakun neurrian ta bide onez, ez da bekatu. AA III 608. Aotik argizaija botaten daben neurrijan, duaz abaua egiñaz. Ur Dial 12s (It argizagia botaz, Dv itzultzen duten arabera, Ip eztia egotxiz ). Erakusten zien neurrian, izkuntza askotan itzegiteari eman zitzaiozkan. Lard 481. Phaldoaren aldean ezartzen eta estekatzen duzu landarea behar den neurrian. Dv Lab 343. Artajorrako atxurtxuakaz, tuntunak egiteban neurrian, astertutebien kalea. Ag Kr 59. Zeure ondoren jarraitu nairik / zeuk gura dozun neurrijan. Enb 111. Berriz ere ariko naiz / al deran neurrian. Yanzi 111. Garatzaren irabaziak geitzen diran neurrian, domuaren tokamena andiagoa izan oi da. Eguzk GizAuz 150. Pilla ori azitzen dijoan neurrian, ixuriko ditue onespenak edo gaiztespenak langilleak. TAg Uzt 293. Uri-zaintza arazoa Euzkadiren esku dago, Araudi nagusiaren 14. ataleko [...] aginduak diotenari kaltegarri etzaion neurrian. EAEg 11-10-1936, 20. Bakoitzak al duan neurrian, mutil zarraren Gauila bertsotan abestuko diagu. NEtx Nola 20. Bear dan neurrian argia ta aizea ematen dizkitzun leioa. Munita 29. Bertsoen ziri ta zipoka mardulak merezi zuten neurrian ederresten baizekiten. Etxde JJ 269s. Alabaganako maitasuna sakontzen zitzaion einean (neurrian), Jainkoaren fedea beeraka dijoan neurrian, morala ere berebat amilka dijoakigu. Vill Jaink 95. Griña au, giza-emakumeak eltzen dijoazen neurrian, geitu oi da. MAtx Gazt 27. Beste hizkuntzei, komeni zaien neurrian, hitz berriak sortzeko eskubidea ez diegu ukatzen. PMuj ( in MEIG I 94 ). Umeak azten zetozen neurrian, lanerako besoak ugaltzen asi ziran. NEtx LBB 55. Alegintzen giñan egun orrei berezitasuna emoten al zan negurrian. Gerrika 107. Urtiak aurrera doazan neurrian. Ib. 205. Hizkuntzaren aldetik euskal istudioei zor diegun neurrian eta mailan ari ote gara, ordea? MEIG VIII 99. Horretarako gaude, ahal dezakegun neurrian laguntzeko. MEIG I 101. Zorionekoa bera, aurren-aurrenean azaltzen digun amets hura mamitu baitu, gizonak dezakeen neurrian. MEIG III 80. Euskadiko jendeak [...] erdaraz, edozein erdaratan, idazten duten neurrian ezin daitezke izan euskal idazle. MEIG IV 50.
v. tbn. PE 105. AB AmaE 124. Itz Azald 198. ArgiDL 132. Tx B I 185. Or Eus 412. Etxde AlosT 8. SM Zirik 55. Ibiñ Virgil 88. Alzola Atalak 114. Insausti 26.
Ondasunak nai izatea konbeni zakun neurrian ta bide onez, ez da bekatu. AA III 608. Aotik argizaija botaten daben neurrijan, duaz abaua egiñaz. Ur Dial 12s (It argizagia botaz, Dv itzultzen duten arabera, Ip eztia egotxiz ). Erakusten zien neurrian, izkuntza askotan itzegiteari eman zitzaiozkan. Lard 481. Phaldoaren aldean ezartzen eta estekatzen duzu landarea behar den neurrian. Dv Lab 343. Artajorrako atxurtxuakaz, tuntunak egiteban neurrian, astertutebien kalea. Ag Kr 59. Zeure ondoren jarraitu nairik / zeuk gura dozun neurrijan. Enb 111. Berriz ere ariko naiz / al deran neurrian. Yanzi 111. Garatzaren irabaziak geitzen diran neurrian, domuaren tokamena andiagoa izan oi da. Eguzk GizAuz 150. Pilla ori azitzen dijoan neurrian, ixuriko ditue onespenak edo gaiztespenak langilleak. TAg Uzt 293. Uri-zaintza arazoa Euzkadiren esku dago, Araudi nagusiaren 14. ataleko [...] aginduak diotenari kaltegarri etzaion neurrian. EAEg 11-10-1936, 20. Bakoitzak al duan neurrian, mutil zarraren Gauila bertsotan abestuko diagu. NEtx Nola 20. Bear dan neurrian argia ta aizea ematen dizkitzun leioa. Munita 29. Bertsoen ziri ta zipoka mardulak merezi zuten neurrian ederresten baizekiten. Etxde JJ 269s. Alabaganako maitasuna sakontzen zitzaion einean (neurrian), Jainkoaren fedea beeraka dijoan neurrian, morala ere berebat amilka dijoakigu. Vill Jaink 95. Griña au, giza-emakumeak eltzen dijoazen neurrian, geitu oi da. MAtx Gazt 27. Beste hizkuntzei, komeni zaien neurrian, hitz berriak sortzeko eskubidea ez diegu ukatzen. PMuj ( in MEIG I 94 ). Umeak azten zetozen neurrian, lanerako besoak ugaltzen asi ziran. NEtx LBB 55. Alegintzen giñan egun orrei berezitasuna emoten al zan negurrian. Gerrika 107. Urtiak aurrera doazan neurrian. Ib. 205. Hizkuntzaren aldetik euskal istudioei zor diegun neurrian eta mailan ari ote gara, ordea? MEIG VIII 99. Horretarako gaude, ahal dezakegun neurrian laguntzeko. MEIG I 101. Zorionekoa bera, aurren-aurrenean azaltzen digun amets hura mamitu baitu, gizonak dezakeen neurrian. MEIG III 80. Euskadiko jendeak [...] erdaraz, edozein erdaratan, idazten duten neurrian ezin daitezke izan euskal idazle. MEIG IV 50.
v. tbn. PE 105. AB AmaE 124. Itz Azald 198. ArgiDL 132. Tx B I 185. Or Eus 412. Etxde AlosT 8. SM Zirik 55. Ibiñ Virgil 88. Alzola Atalak 114. Insausti 26.
azpiadiera-1.4
(Precedido de tema nominal nudo).
En la medida de.
Neure almen-jakintza neurrian, [mobimentu] guztietan edo geienetan barru izaten nintzan. Gerrika 174.
Neure almen-jakintza neurrian, [mobimentu] guztietan edo geienetan barru izaten nintzan. Gerrika 174.
azpiadiera-1.4.1
En la misma medida que.
Euskera ikastetxe guztietan, gaztelera negurrian gitxienez. Gerrika 260.
Euskera ikastetxe guztietan, gaztelera negurrian gitxienez. Gerrika 260.
azpiadiera-1.5
(Precedido de -(z)ko
).
Billa bizi izan balittuz be, pozik jarriko zittuan Jaunan eskuetan kulpagarri agertzera ezkero, biarrezko neurrixan bere bekatua ordaintzeko. Etxba Ibilt 480s.
Billa bizi izan balittuz be, pozik jarriko zittuan Jaunan eskuetan kulpagarri agertzera ezkero, biarrezko neurrixan bere bekatua ordaintzeko. Etxba Ibilt 480s.
azpiadiera-1.6
(Precedido de sintagma vbal. con suf. -tzeko
).
Ez dea bada hemen legerik, jaun eta andre haundi horien atxikitzeko neurrian? JE Ber 93. Orregaitik dago [ipuina] zeaztauta eta umeak aditzeko neurrian egiña. Alzola Atalak 148. Batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian, ezta alderatzeko ere. MIH 122.
Ez dea bada hemen legerik, jaun eta andre haundi horien atxikitzeko neurrian? JE Ber 93. Orregaitik dago [ipuina] zeaztauta eta umeak aditzeko neurrian egiña. Alzola Atalak 148. Batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian, ezta alderatzeko ere. MIH 122.
azpiadiera-1.7
Gorrikeririk gabe, bear-neurrian, elkartu-bearrak omen dira gure bazkunetan euskera ta erdera.
Ldi IL 57.
Itzak txintxo datoz / bizar asko gabe, nik bear-neurrian lumaren ertzera.
"
A la medida que preciso"
.
Or Poem 529.
Nai-neurrian agintzen baitu ta nai-ez-neurrian ez du egiten agindu ori.
"
In tantum imperat, in quantum vult"
.
Or Aitork 201s.
Ikusleen sentimen-galdak eska-neurrian, kanta bitzate bi edo iru ahapaldi.
NEtx Antz 94.
azpiadiera-1.7.1
Zarautztik Zestonara bitartean, ez du bideak aldapa-une aundirik eta asitako neurrian pirritatu ziran gurpillak araño.
TAg Uzt 148.
azpisarrerakoSense-5.2
b)
(negurrian AN-ulz, B). Ref.: Iz Ulz (bei); Gte Erd 193. (Estar, etc.) tranquilo. "Labradoria beti errenkuren zerbaiteki edo denborangatik edo aziendangatik, negurrien beñere ez" Iz Ulz (s.v. bei). "Bere kontzetarik jauzarazi du (BN-arb), hori ez da bere negurrien (B)" Gte Erd 193.
azpisarrerakoSense-5.3
c)
(Estar, hacer, poner, etc.) a medida.
Enborrik onenak bear izaten dituk, neurrian moztuta. TxGarm BordaB 25. Eta anilloa jexteko, neurrian jartzeko. JAzpiroz 186.
Enborrik onenak bear izaten dituk, neurrian moztuta. TxGarm BordaB 25. Eta anilloa jexteko, neurrian jartzeko. JAzpiroz 186.
azpiadiera-3.1
Neurrian ebagi ta / beren [astoaren] belarriak / zaldia ta ona zala / uste eben guztiak.
Azc PB 53.
azpisarrera-6
NEURRI HANDI BATEAN.
En gran medida.
Herria eta euskal literatura [...] urteak etorri eta urteak joan urritu eta pobretu izana neurri handi batean. MEIG IV 63.
En gran medida.
Herria eta euskal literatura [...] urteak etorri eta urteak joan urritu eta pobretu izana neurri handi batean. MEIG IV 63.
azpisarrera-7
NEURRIAN IPINI.
Arreglar, poner como es debido.
Aita San Inazio / irugarren aldiyan / konbentutik arturikan / da erromeriyan. / Kuidado orregatik / urrengo aldiyan / ez ditezkean ipiñi / gauza oiek neurriyan, / ez ibilli orrekin / gaur txorakeriyan. FrantzesB II 64.
Aita San Inazio / irugarren aldiyan / konbentutik arturikan / da erromeriyan. / Kuidado orregatik / urrengo aldiyan / ez ditezkean ipiñi / gauza oiek neurriyan, / ez ibilli orrekin / gaur txorakeriyan. FrantzesB II 64.
azpisarrera-8
NEURRI BATEAN.
azpisarrerakoSense-8.1
a)
En cierta medida, un tanto, un poco.
v. HEIN BATEAN.
Bizi huntan berean, aurki daiteke, neurri batean, gure bihotzak bilhatzen duen zoriona. Lap 52 (V 28). Mesmer-en usteak ere neurri batean jakintza berriak sendotzen ditu. Mde Pr 342. Hizkuntza gaiak, dirudienez, geure esku izango ditugu neurri batean. MEIG VII 171.
Bizi huntan berean, aurki daiteke, neurri batean, gure bihotzak bilhatzen duen zoriona. Lap 52 (V 28). Mesmer-en usteak ere neurri batean jakintza berriak sendotzen ditu. Mde Pr 342. Hizkuntza gaiak, dirudienez, geure esku izango ditugu neurri batean. MEIG VII 171.
azpiadiera-1.1
Apaintzen zera zure orrazkeraz, jazkeraz, gorpuzkeraz... Bere neurri batean ondo dago.
MAtx Gazt 31.
azpisarrerakoSense-8.2
b)
"(V, msOch), completamente" A.
azpisarrera-9
NEURRI BATEKO.
Moderado, de hasta cierto punto.
Danok dakigu geienak neurri bateko loditasunarekin obeto bizitzen dirala. Insausti 226.
Danok dakigu geienak neurri bateko loditasunarekin obeto bizitzen dirala. Insausti 226.
azpisarrera-10
NEURRI BATEZ.
Completamente.
Mendirate au baltzagua zala ezin ukatu. Etxeko maian negurri batez asetu eta etxeko oe bigunian atsedendu, eztira bardin. Gerrika 67.
Mendirate au baltzagua zala ezin ukatu. Etxeko maian negurri batez asetu eta etxeko oe bigunian atsedendu, eztira bardin. Gerrika 67.
azpisarrera-11
NEURRI BERDINAZ.
En la misma medida, del mismo modo, igual.
Amaren oiartzun-otsak / nori egin leio kalte, / bere biotzak neurri bardiñaz / guztiok bagaituz maite? BEnb NereA 206.
Amaren oiartzun-otsak / nori egin leio kalte, / bere biotzak neurri bardiñaz / guztiok bagaituz maite? BEnb NereA 206.
azpisarrera-12
NEURRI BERDINEAN.
Igual, del mismo modo, en la misma medida. v. NEURRI BEREAN.
Deskonfianza noberagan ta konfianza Jangoikoagan, biak batera ta neurri bardinean. Añ LoraS 176. Neurri bardiñean beti. Izt C 75. Da nok ez erosi negurri bardiñian badago? Gerrika 272.
Deskonfianza noberagan ta konfianza Jangoikoagan, biak batera ta neurri bardinean. Añ LoraS 176. Neurri bardiñean beti. Izt C 75. Da nok ez erosi negurri bardiñian badago? Gerrika 272.
azpisarrera-13
NEURRI BEREAN.
Igual, del mismo modo, en la misma medida.
Bazkak, aziendak eta lant-lurrak neurri berean izan behar dute. Dv Dial (It berdin, Ur bardin, Ip bardinian). Emanen diote bazka, bethi tenore beretan, aldian guti eta neurri berean. Dv Lab 227. Urte joriek biak jende arau neurri berean leguntzen. JE Bur 118. Ire ezur zorrotz oriek ik egin uena agertzen duten neurri berean, Zumardiko indianoen garondo gorri ta zilbor beteak egoki azaltzen digute [...] erruz aberastu izan dirala. A Ardi 40. Gauza bati berari buruz, bi iritzi izan oi dira, ez ordea, neurri berean. Zait Plat 122. Norgeiagoka neurri berean iasotzen ditute besoak, kurrika aginkariekin burnia irauliz. 'En cadence' . Ibiñ Virgil 111. Bi euskaldunek ez dituzte beti gauza berberak neurri berean maite. MIH 269. Bai baitakigu baztertzen gogoaren argi-une laburretan agertzen den arrotz gaitzetsia, baina ez neurri berean uxatzen barren-gazteluko zoko galduetan barreiu dabiltzen iratxo ilaunak. MEIG VI 182.
Bazkak, aziendak eta lant-lurrak neurri berean izan behar dute. Dv Dial (It berdin, Ur bardin, Ip bardinian). Emanen diote bazka, bethi tenore beretan, aldian guti eta neurri berean. Dv Lab 227. Urte joriek biak jende arau neurri berean leguntzen. JE Bur 118. Ire ezur zorrotz oriek ik egin uena agertzen duten neurri berean, Zumardiko indianoen garondo gorri ta zilbor beteak egoki azaltzen digute [...] erruz aberastu izan dirala. A Ardi 40. Gauza bati berari buruz, bi iritzi izan oi dira, ez ordea, neurri berean. Zait Plat 122. Norgeiagoka neurri berean iasotzen ditute besoak, kurrika aginkariekin burnia irauliz. 'En cadence' . Ibiñ Virgil 111. Bi euskaldunek ez dituzte beti gauza berberak neurri berean maite. MIH 269. Bai baitakigu baztertzen gogoaren argi-une laburretan agertzen den arrotz gaitzetsia, baina ez neurri berean uxatzen barren-gazteluko zoko galduetan barreiu dabiltzen iratxo ilaunak. MEIG VI 182.
azpisarrera-14
NEURRI BETEAN
(Añ, Izt). "(No) cabe más, (c.) [...] bete betean, neurri betean" Añ. "Cabal, cabalmente, (c.) neurri betean" Ib. "Abundantemente" Izt 3v. "Completamente" Ib. 27r.
Gozo ta zori-onok eukiko dodaz neurri betean. Añ EL1 62.
Gozo ta zori-onok eukiko dodaz neurri betean. Añ EL1 62.
azpisarrerakoSense-14.1
(Con suf. de comparación).
Jauna dagoala beragaz beste kriatura, gizon ta angeru guztiak baño neurri beteagoan. Añ MisE 121.
Jauna dagoala beragaz beste kriatura, gizon ta angeru guztiak baño neurri beteagoan. Añ MisE 121.
azpisarrera-15
NEURRI BETEKO.
"Íntegro, integral, (c.) [...] neurri betekoa" Añ.
azpisarrera-16
NEURRI-EGILE.
"Celui qui fait ou donne bonne mesure en vendant" Dv.
azpisarrera-17
NEURRI EGIN.
Medir.
Zu zer neurri egiñen duzu, alaber egiñen saitzu. "Como midieres seréis medido" . Volt 262.
Zu zer neurri egiñen duzu, alaber egiñen saitzu. "Como midieres seréis medido" . Volt 262.
azpisarrera-18
NEURRI EMAN
(Dv, s.v. neurri). Moderar, mesurar, regular, controlar. v. NEURRIRA EKARRI.
Brida zazu gormandiza, emozu neurri zure ian-edan nahiari. SP Imit I 19, 4 (Ip bridatu, Ol, Pi ezi, Leon neurtu). Errazago baita kolerari bidearen ebakitea, ezen ez hari neurri emaitea. SP Phil 255 (He 257 neurri ematea).
Brida zazu gormandiza, emozu neurri zure ian-edan nahiari. SP Imit I 19, 4 (Ip bridatu, Ol, Pi ezi, Leon neurtu). Errazago baita kolerari bidearen ebakitea, ezen ez hari neurri emaitea. SP Phil 255 (He 257 neurri ematea).
azpisarrera-19
NEURRI ESTUAN HARTU.
Juzgar estrictamente.
Neurri estuan artuko dira / gizonaren maliziyak, / kontzientziya aztutzen dute / tranpazko irabaziyak. Auspoa 95-96, 155.
Neurri estuan artuko dira / gizonaren maliziyak, / kontzientziya aztutzen dute / tranpazko irabaziyak. Auspoa 95-96, 155.
azpisarrera-20
NEURRI-GAINEZKO.
Inmenso, inconmensurable, exagerado, excesivo.
Neurrigainezko desir saindu batetarik baizen heldu ezten burupea. "Excès de zéle" . SP POB 28. Zure biotzaren neurrigañezko maitetasun eta errukiak. ArgiDL 106. (v. tbn. 104)
Neurrigainezko desir saindu batetarik baizen heldu ezten burupea. "Excès de zéle" . SP POB 28. Zure biotzaren neurrigañezko maitetasun eta errukiak. ArgiDL 106. (v. tbn. 104)
azpisarrera-21
NEURRIKO
Tr. Documentado al Sur desde principios del s. XIX, y al Norte en Leiçarraga, J.B. Elissamburu, J. Etchepare y Barbier.
azpisarrerakoSense-21.1
a)
(G-azp, AN-gip; Dv, H; negurriko AN-gip-5vill, B; VocB, A. Ref.: Gte Erd 220. De la medida, de la medida justa. "Neurriko gaitzerua, boisseau de la capacité légale" Dv (s.v. neurrizko ). "Egin detzadatzut neurrikoak, faites-les moi de mesure" H (s.v. neurri ). "Arima zuzena o negurrikoa, alma justa" VocB (s.v. arima ). "Billatuko du horrek bere neurriko zapata (G-azp, AN-gip), arpateko izu negurriko zapata (AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 220. v. NEURRIZKO.
Zapata polit, larru / oial sedazkoak, / ondo erribatatu / eta neurrikoak. Echag 143. Egin ziozkaten galtza batzu neurrikoak, pollitak ezin gehiago. Barb Sup 45. Lebriko (neurriko) zapatak egingo zaizkin. (AN-larr) "Se te harán zapatos a la medida (se dice ésto a jóvenes casquivanos)" . A EY III 91. Ik ere errapatuko duk leurriko (neurriko) zapata. (AN-larr) 'Bere indarrez edo arroxko dabillenari esana' . Inza NaEsZarr 435 (v. infra ejs. con bere, ire). Gizon arroari: Orrentzako ere izango dituk neurriko botak. EZBB I 131. Baiña geienak azkenean neurriko zapatak arkitzen dituzte, eta azken batean danak gaizki. Insausti 313.
Zapata polit, larru / oial sedazkoak, / ondo erribatatu / eta neurrikoak. Echag 143. Egin ziozkaten galtza batzu neurrikoak, pollitak ezin gehiago. Barb Sup 45. Lebriko (neurriko) zapatak egingo zaizkin. (AN-larr) "Se te harán zapatos a la medida (se dice ésto a jóvenes casquivanos)" . A EY III 91. Ik ere errapatuko duk leurriko (neurriko) zapata. (AN-larr) 'Bere indarrez edo arroxko dabillenari esana' . Inza NaEsZarr 435 (v. infra ejs. con bere, ire). Gizon arroari: Orrentzako ere izango dituk neurriko botak. EZBB I 131. Baiña geienak azkenean neurriko zapatak arkitzen dituzte, eta azken batean danak gaizki. Insausti 313.
azpiadiera-1.1
(Precedido de gen.).
De la medida (de), apropiado (a).
Gu ez gara gloriaturen gure neurriko eztiraden gauzéz. " Ce qui n'est point de notre mesure" . Lç 2 Cor 10, 13. Etzitaken amets mutiko, neskatxa, hain bat bertzearen neurrikorik, halako toki miragarrietan besoz beso ibilki. JE Bur 96. Elgarren neurrikoak girela, ez othe dugu erakutsi, Piarre? Barb Sup 184 (tbn. elgarren neurrikoak en JE Ber 39). Arek bere negurriko litro ardoa artzen du eguneko. FIr 174. Ikasguari esku-emateko bazan beste bide bat, guzien aukerakoa, guzien ahalen neurrikoa. Zait Plat 21. Bakoitzak eukiko doguz geure neurriko arantzak. BEnb NereA 166. --Bildurtiegia zaude, Milia. --Enekoren neurriko ote naiz, gero? NEtx Antz 35. Muelletan zeukan bere neurriko bizibide. NEtx LBB 34. Bai, osoa, / gogoaren beharren neurrikoa, / desiratzen nuelako grina ezpataz. Azurm HitzB 42. Ago, ago; ire leurriko (neurriko) zapata opatuko duk ik ere. (AN-araq). Inza NaEsZarr 1. Bere neurriko zapatarik gabe ez da iñor. (AN-ulz). Ib. 1003. Neure negurriko zapatarik barik. Gerrika 47. Apezpikuaren esku utzi nuen ene burua, herri bateko erretorgoarentzat, ahalaz ene neurrikoa. Larre ArtzainE 271. Nere euskal jakite laburraren neurriko irakurgai asko aurkitzen ditut. MIH 152. Egileak bere neurriko gaia aukeratu ez duela diotenak ere badira. MEIG II 91.
Gu ez gara gloriaturen gure neurriko eztiraden gauzéz. " Ce qui n'est point de notre mesure" . Lç 2 Cor 10, 13. Etzitaken amets mutiko, neskatxa, hain bat bertzearen neurrikorik, halako toki miragarrietan besoz beso ibilki. JE Bur 96. Elgarren neurrikoak girela, ez othe dugu erakutsi, Piarre? Barb Sup 184 (tbn. elgarren neurrikoak en JE Ber 39). Arek bere negurriko litro ardoa artzen du eguneko. FIr 174. Ikasguari esku-emateko bazan beste bide bat, guzien aukerakoa, guzien ahalen neurrikoa. Zait Plat 21. Bakoitzak eukiko doguz geure neurriko arantzak. BEnb NereA 166. --Bildurtiegia zaude, Milia. --Enekoren neurriko ote naiz, gero? NEtx Antz 35. Muelletan zeukan bere neurriko bizibide. NEtx LBB 34. Bai, osoa, / gogoaren beharren neurrikoa, / desiratzen nuelako grina ezpataz. Azurm HitzB 42. Ago, ago; ire leurriko (neurriko) zapata opatuko duk ik ere. (AN-araq). Inza NaEsZarr 1. Bere neurriko zapatarik gabe ez da iñor. (AN-ulz). Ib. 1003. Neure negurriko zapatarik barik. Gerrika 47. Apezpikuaren esku utzi nuen ene burua, herri bateko erretorgoarentzat, ahalaz ene neurrikoa. Larre ArtzainE 271. Nere euskal jakite laburraren neurriko irakurgai asko aurkitzen ditut. MIH 152. Egileak bere neurriko gaia aukeratu ez duela diotenak ere badira. MEIG II 91.
azpiadiera-1.1.1
Ea bada ebagi oin edo zapatien neurriko intxaur azala.
Astar II 38.
Ez nuen uste bazela nere erresuma guzian, ez eta ere bertzetan, zure negurriko, zure abileziako miriku bat!
Elzb PAd 64.
Matadura bat badu / posten nebrikua, / kostilletan barrena / ijaran sartuba.
Noe 41.
Joxio buru-aundixan txapela edo bestela bere neurriko bat nai neuke.
SM Zirik 116.
Agatx lodi baten neurriko mukurra aukingo dau.
Alzola Atalak 82.
Ez dira Sebastian Lizasoren neurrikoak, baiña bai dexente kantatzen dutenak.
Insausti 28.
Altzoko Handiaren neurriko gizon-emakumeak.
MEIG I 142.
azpiadiera-1.2
(Tras tema nominal nudo).
Del tamaño de.
Holakoa zen denbora hartako laboraria, gure etxalde neurrikoetan. Larre ArtzainE 53.
Holakoa zen denbora hartako laboraria, gure etxalde neurrikoetan. Larre ArtzainE 53.
azpiadiera-1.3
(Precedido de frase de relativo).
De la medida (de); apropiado (a).
Nere pekatuen gaiztakeriari dagokien neurriko zigorkada merezi det. ArgiDL 29. Auteskunde barriak edo al zan negurriko Gobernu bat osatu. Gerrika 282. Aurrena, gaztetako kontuak; eta, gero, orduan arkitzen zan neurrikoak esan zizkidan. Insausti 85. Gure laguntza, ahal dugun neurriko laguntza, izan dezaten. MIH 280.
Nere pekatuen gaiztakeriari dagokien neurriko zigorkada merezi det. ArgiDL 29. Auteskunde barriak edo al zan negurriko Gobernu bat osatu. Gerrika 282. Aurrena, gaztetako kontuak; eta, gero, orduan arkitzen zan neurrikoak esan zizkidan. Insausti 85. Gure laguntza, ahal dugun neurriko laguntza, izan dezaten. MIH 280.
azpisarrerakoSense-21.2
b)
Limitado, finito.
Jaungoikoa ezta ba gizonak bezalakoa, gu guziok neurrikoak gera gauza guzitan, jakindurian, indarretan [...]. Inza Azalp 36. Eurok baño ziertuago dakiz ondiño beste egi goragoko batzuk, ulertuten ezpaditu bere, neurri bagako anditasunekoak direalako ta gizonaren adimena neurrikoa ta ez andikoa dalako. Kk Ab II 114.
Jaungoikoa ezta ba gizonak bezalakoa, gu guziok neurrikoak gera gauza guzitan, jakindurian, indarretan [...]. Inza Azalp 36. Eurok baño ziertuago dakiz ondiño beste egi goragoko batzuk, ulertuten ezpaditu bere, neurri bagako anditasunekoak direalako ta gizonaren adimena neurrikoa ta ez andikoa dalako. Kk Ab II 114.
azpisarrerakoSense-21.3
Limitado, moderado.
Argiñik onenetakoa, asko irabazten zuna, jan-edanean neurrikoa, itxua uan jokorako. Ataño TxanKan 109.
Argiñik onenetakoa, asko irabazten zuna, jan-edanean neurrikoa, itxua uan jokorako. Ataño TxanKan 109.
azpisarrera-22
NEURRIKO ONTZI.
Recipiente para medir.
Pisurik etzegoan; neurriko ontziak bai. BBarand 90.
Pisurik etzegoan; neurriko ontziak bai. BBarand 90.
azpisarrera-23
NEURRI-KORDEL.
"Abereak gerritik (zaldi-astoak soin-gurutzetik bera) neurtzeko lista (V-gip)" Urkia EEs 1930, 29.
Neurriak bere izentau deutsez, luzera, bular-ingurua edo saiets-uztaia, abelgorriai neurri-kordelaz egiten deutsen antzera. Erkiag BatB 159.
Neurriak bere izentau deutsez, luzera, bular-ingurua edo saiets-uztaia, abelgorriai neurri-kordelaz egiten deutsen antzera. Erkiag BatB 159.
azpisarrera-24
NEURRI LEGEZ.
"Métricamente" BeraLzM.
azpisarrera-25
NEURRI-NEURRIAN
(Añ). Moderadamente, con moderación. "(Ni más ni) menos" Añ.
[Pattarrak] berpiztu lezake, [...]. Neurri-neurrian eman ordea, kalterik egin ez dezaion. Etxde JJ 261. Jan ere neurri-neurrian, edo gutxi. Edateko, ura. Insausti 201.
[Pattarrak] berpiztu lezake, [...]. Neurri-neurrian eman ordea, kalterik egin ez dezaion. Etxde JJ 261. Jan ere neurri-neurrian, edo gutxi. Edateko, ura. Insausti 201.
azpisarrera-26
NEURRI-NEURRIKO.
De su justa medida.
Euri ta giroak onak bai-ziran eta neurri-neurrikoak. Munita 22. Kopla bakoitza gaiaren neurri-neurrikoa. Lek SClar 130. Zartailua artu ta eman zion buru-erdian neurri-neurriko zartatekoa. NEtx LBB 40.
Euri ta giroak onak bai-ziran eta neurri-neurrikoak. Munita 22. Kopla bakoitza gaiaren neurri-neurrikoa. Lek SClar 130. Zartailua artu ta eman zion buru-erdian neurri-neurriko zartatekoa. NEtx LBB 40.
azpisarrera-27
NEURRI-NEURRIZ.
LLevando perfectamente el ritmo.
Ta txirularen soñuarekiñ batean jauzkarien oiñ-aztalak neurri-neurriz, lurra jotzen zuten. Lh Yol 30.
LLevando perfectamente el ritmo.
Ta txirularen soñuarekiñ batean jauzkarien oiñ-aztalak neurri-neurriz, lurra jotzen zuten. Lh Yol 30.
azpisarrera-28
NEURRI ONEAN.
En su punto, en su justa medida; moderadamente.
Dotrinaren puntu berariazko bat berak azaltzen edo esplikatzen zuen, ez luze ta'ez labur, bere neurri onean. Cb EBO 60. [Liberaltasuna] eman bear zaie neurri onean eta karidadeak eskatzen edo agintzen duen ordena onarekin. Gco II 37. Gura au ezi ta neurri onean ipiñi gabez. AA III 609. Mangak emen dauzkagu txukun eta garbi neurri onean. Lab SuEm 198. Danak ez bait-dute, gauzak neurri onean artzeko aiña zentzu izaten. "En su punto" . Berron Kijote 227.
Dotrinaren puntu berariazko bat berak azaltzen edo esplikatzen zuen, ez luze ta'ez labur, bere neurri onean. Cb EBO 60. [Liberaltasuna] eman bear zaie neurri onean eta karidadeak eskatzen edo agintzen duen ordena onarekin. Gco II 37. Gura au ezi ta neurri onean ipiñi gabez. AA III 609. Mangak emen dauzkagu txukun eta garbi neurri onean. Lab SuEm 198. Danak ez bait-dute, gauzak neurri onean artzeko aiña zentzu izaten. "En su punto" . Berron Kijote 227.
azpisarrera-29
NEURRI OSOAN.
"Cabal, cabalmente" Añ.
azpisarrera-30
NEURRI-OTARRE.
" Neurri-otar, sagarra neurtzeko erabiltzen zen otarrea, hiru kopa-otarre edo berrogeita bi- berrogeita lauren bat sagar harzten dituena. Oain ezta eoten sagarra neurtzeko neurri-otarra " ZestErret.
" Neurri-otar, sagarra neurtzeko erabiltzen zen otarrea, hiru kopa-otarre edo berrogeita bi- berrogeita lauren bat sagar harzten dituena. Oain ezta eoten sagarra neurtzeko neurri-otarra " ZestErret.
azpisarrera-31
NEURRIRA.
azpisarrerakoSense-31.1
a)
(V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg). "A medida, a la medida. Neurrira eiñdako soñekua, [...]" Etxba Eib. "Len trajiak neurrira eitten zien" Elexp Berg.
Langilleen alogerak neurrira jasoteko. Eguzk GizAuz 159s. Gure izaerari neurrira erabat tajutua [oroagindua] bete erazi genezakela deritzaigu. EAEg 27-11-1936, 399. Oiñak nolakoak, neurrira oiñetakoa. EZBB II 77. Ortantxe aritzen gera, neurrira altzariak egiten. Zendoia 54.
Langilleen alogerak neurrira jasoteko. Eguzk GizAuz 159s. Gure izaerari neurrira erabat tajutua [oroagindua] bete erazi genezakela deritzaigu. EAEg 27-11-1936, 399. Oiñak nolakoak, neurrira oiñetakoa. EZBB II 77. Ortantxe aritzen gera, neurrira altzariak egiten. Zendoia 54.
azpiadiera-1.1
(Precedido de gen.).
A la medida (de).
Ala bera txipitu ze / zure aguaren neurrira. Ezcurra 21s. [Zapata] aphur bat erabiliz gero, moldatzen da, oiñaren neurrira eta orkhoiera ethortzen da. Ax 490 (V 317). David errege santubak ta Jaungoikuaren bijotzaren neurrira eginikuak. fB Ic II 259. [Pinpiriñak] erhiaren neurrira heltzen dira berrogoi bat egunik barnean. Dv Dial 5. Baitzuten [...] aski umiltasun ttipienen neurrirat jausteko. Laph 174. Aldareko Sakramentu Sainduan bere anditasun guzia hostia ttipi baten negurrira biurturik. ZugSerm 300. Noiz goitituko othe gira, gurez gure, bertze gizaldeen neurrirat? JE Bur 181. Idazleok noren neurrira errendituko, zer artuko legetzat? Ldi IL 82. Erkal-Jaurlaritzak emanak dauzkan arau orokarrak Euzkadiren izakera bereziaren neurrira tajutuaz. EAEg 30-10-1936, 171. Nere gogoaren neurrira. Or QA 123. Eguraldiaren neurrira garia ta artoa etxera. (Prov.). DRA . Nola [anilloa] txikitu edo estutu egin bear dan onen neurrira jartzeko. JAzpiroz 186. Film hau, bakoitza bere arabera eta neurrira, San Agustin edo Rousseau-ren Aitorkizunen sailekoa dugu. MIH 319. Gramatikak hizkuntzaren neurrira egina behar du izan, ez hizkuntzak gramatikaren. MEIG II 58.
Ala bera txipitu ze / zure aguaren neurrira. Ezcurra 21s. [Zapata] aphur bat erabiliz gero, moldatzen da, oiñaren neurrira eta orkhoiera ethortzen da. Ax 490 (V 317). David errege santubak ta Jaungoikuaren bijotzaren neurrira eginikuak. fB Ic II 259. [Pinpiriñak] erhiaren neurrira heltzen dira berrogoi bat egunik barnean. Dv Dial 5. Baitzuten [...] aski umiltasun ttipienen neurrirat jausteko. Laph 174. Aldareko Sakramentu Sainduan bere anditasun guzia hostia ttipi baten negurrira biurturik. ZugSerm 300. Noiz goitituko othe gira, gurez gure, bertze gizaldeen neurrirat? JE Bur 181. Idazleok noren neurrira errendituko, zer artuko legetzat? Ldi IL 82. Erkal-Jaurlaritzak emanak dauzkan arau orokarrak Euzkadiren izakera bereziaren neurrira tajutuaz. EAEg 30-10-1936, 171. Nere gogoaren neurrira. Or QA 123. Eguraldiaren neurrira garia ta artoa etxera. (Prov.). DRA . Nola [anilloa] txikitu edo estutu egin bear dan onen neurrira jartzeko. JAzpiroz 186. Film hau, bakoitza bere arabera eta neurrira, San Agustin edo Rousseau-ren Aitorkizunen sailekoa dugu. MIH 319. Gramatikak hizkuntzaren neurrira egina behar du izan, ez hizkuntzak gramatikaren. MEIG II 58.
azpiadiera-1.2
(Precedido de sintagma con suf. -ko
).
A la medida (de).
Guziak renkontra gaitezkeno fedearen eta Iainkoaren Semearen ezagutzearen unitatean, gizon perfektotan, Kristen adin perfekteko neurrira. " À la mesure" . Lç Eph 4, 13.
Guziak renkontra gaitezkeno fedearen eta Iainkoaren Semearen ezagutzearen unitatean, gizon perfektotan, Kristen adin perfekteko neurrira. " À la mesure" . Lç Eph 4, 13.
azpisarrerakoSense-31.2
b)
(Precedido de gen.).
Al compas (de), al ritmo (de).
Oraindi ez dirade dantzaren erdira, / baiña an bukatu bear parraren neurrira. " Al compás que impone la risa" . Or Eus 375. Doñu politaren neurrira jauzika. TAg Uzt 295.
Oraindi ez dirade dantzaren erdira, / baiña an bukatu bear parraren neurrira. " Al compás que impone la risa" . Or Eus 375. Doñu politaren neurrira jauzika. TAg Uzt 295.
azpisarrera-32
NEURRIRA EKARRI.
Moderar, mesurar. v. NEURRI EMAN.
Zure desiraren lasterkatasuna gelditu behar duzu hura ahal bezanbat ematzen duzula eta neurrira ekartzen. SP Phil 464 (He 469 moderatzen). Herrietako goldeak nolakoak diren xehatzea eta araren neurrira ekhartzea. Dv Lab 59. Eskubide bikoitz ori [...] neurrira ekarri bai, gizarteko agintariak ori egin dagikie, baña errotik ebagi ta zearo kendu, ezelan be ez. Eguzk GizAuz 170. Atsegin ta apeta guztiak erantzi, billoistu ta neurrira ekarririk. Onaind ( in Gazt MusIx 147 ).
Zure desiraren lasterkatasuna gelditu behar duzu hura ahal bezanbat ematzen duzula eta neurrira ekartzen. SP Phil 464 (He 469 moderatzen). Herrietako goldeak nolakoak diren xehatzea eta araren neurrira ekhartzea. Dv Lab 59. Eskubide bikoitz ori [...] neurrira ekarri bai, gizarteko agintariak ori egin dagikie, baña errotik ebagi ta zearo kendu, ezelan be ez. Eguzk GizAuz 170. Atsegin ta apeta guztiak erantzi, billoistu ta neurrira ekarririk. Onaind ( in Gazt MusIx 147 ).
azpisarrera-33
NEURRIRA ERAKARRI.
Moderar, mesurar.
Zeñen kontra gaistoak eta oiei eragiten dien deabrua sututzen dira ainbeste, ezpada neurrira erakarri eta Jaungoikoaren ofensak galerazi nai dituztenen kontra? Aran SIgn 37.
Zeñen kontra gaistoak eta oiei eragiten dien deabrua sututzen dira ainbeste, ezpada neurrira erakarri eta Jaungoikoaren ofensak galerazi nai dituztenen kontra? Aran SIgn 37.
azpisarrerakoSense-33.1
Hark erakartzentu arrazoinaren neurrira eta xedera.
SP Imit I 3, 3.
azpisarrera-34
NEURRITAN.
azpisarrerakoSense-34.1
a) (Tras gen.). En la medida (de).
Zeuberi opa dakixubezan ondasun eta zorijontasun gustijak zeuben gurarijen neurrittan. Otx 182.
Zeuberi opa dakixubezan ondasun eta zorijontasun gustijak zeuben gurarijen neurrittan. Otx 182.
azpiadiera-1.1
(Tras frase relativa).
Hutsune horrek bere bizilekua sortzerakoan eskatzen dion neurritan. "En función de" . MEIG IX 136. (en colab. con NEtx)
Hutsune horrek bere bizilekua sortzerakoan eskatzen dion neurritan. "En función de" . MEIG IX 136. (en colab. con NEtx)
azpiadiera-1.2
(Tras -tzeko
).
Tanto como para.
Emakumeak erritan / asarratzeko neurritan. Insausti 293.
Emakumeak erritan / asarratzeko neurritan. Insausti 293.
azpisarrerakoSense-34.2
b)
A medida.
Solairuak ezartzeko, aritzak ba omen zituzten etxean. Neguan bota ta moztu neurritan. JAzpiroz 89.
Solairuak ezartzeko, aritzak ba omen zituzten etxean. Neguan bota ta moztu neurritan. JAzpiroz 89.
azpisarrera-35
NEURRITIK.
Moderadamente, con mesura.
Neurritik edateko bakarrik esan jestan neri [medikuak] ta nik, esana betetziarren, basotik edan biarrian azunbreko neurritik edaten juat. SM Zirik 94.
Neurritik edateko bakarrik esan jestan neri [medikuak] ta nik, esana betetziarren, basotik edan biarrian azunbreko neurritik edaten juat. SM Zirik 94.
azpisarrera-36
NEURRITIK KANPO,
NEURRITIK KANPORA.
Más de la cuenta, más de lo debido.
Edaaten da neurritik kanpora. JJMg BasEsc 261. Mutil zintzo-zintzo izan arren, ttantta bat neurritik kanpo edan zuela aitortu behar da. Mde Pr 183. Kontu aundia izan neurritik kanpora edozein eratako belarrarekin. Ostolaiz 43.
Edaaten da neurritik kanpora. JJMg BasEsc 261. Mutil zintzo-zintzo izan arren, ttantta bat neurritik kanpo edan zuela aitortu behar da. Mde Pr 183. Kontu aundia izan neurritik kanpora edozein eratako belarrarekin. Ostolaiz 43.
azpisarrerakoSense-36.1
Sobrepasando el límite, pasándose de la raya.
Euskalerriaren areriuai euki dautsetan gorrotoak neurritik kanpora erabilli ete nau? Ag AL 84. Aski dugu txorakeriz! Arren eta arren! Neurritik kanpora ari zerate. Lab SuEm 211. Gure faltak nai zinduzke / zuk adierazi, / baña neurritik kanpora / ez gero emen asi. Uzt Noiz 32. Egunkarieta [...] eta telebistaz agertzen ziran eskutitz eta berba negurritik kanpo ziranak entzutia. Gerrika 272.
Euskalerriaren areriuai euki dautsetan gorrotoak neurritik kanpora erabilli ete nau? Ag AL 84. Aski dugu txorakeriz! Arren eta arren! Neurritik kanpora ari zerate. Lab SuEm 211. Gure faltak nai zinduzke / zuk adierazi, / baña neurritik kanpora / ez gero emen asi. Uzt Noiz 32. Egunkarieta [...] eta telebistaz agertzen ziran eskutitz eta berba negurritik kanpo ziranak entzutia. Gerrika 272.
azpisarrera-37
NEURRI TXARREAN.
"Negurri txarrean dago, está embarazada" A.
azpisarrera-38
NEURRIZ
Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde finales del s. XIX.
azpisarrerakoSense-38.1
a)
(Vc ap. A Apend; SP, Añ, Dv, H). Moderadamente, mesuradamente; con moderación, con mesura; en su justa medida; ordenadamente. "Sobriamente" Añ. "Guziak neurriz ou neurrirekin egin behar dira, il faut faire toutes choses avec mesure, sagesse, circonspection" H.
Ezen Iainkoak igorri duena Iainkoaren hitzéz minzatzen da, ezen Iainkoak eztrauka neurriz emaiten spiritua. "Par mesure" . Lç Io 3, 34 (He, Ol neurriz; TB neurrika, LE neurriturik, Dv neurtuz, Leon izartuz). Tenperanziak gure guthiziak bridatzen ditu, neurriz edukitzen ditu. Mat 144s. Neurriz eta ordenantzaz gauzak egin tutzuna. EZ Man II 133. Ediren duzu eztia, ian ezazu bada neurriz, asko duzun bezain bertze eta ez gehiago. Ax 137 (V 90). Haserre bai, ordea neurriz, pazientziaren xedea eta marra iragan gabe. Ib. 278 (V 186). Gorputzeko trabailluak neurriz eta zuhurziarekin egin behar dire. SP Imit I 19, 4 (Leon negurrirekin). Disziplina neurriz harturik ona da tristeziaren kontra. SP Phil 468 (He 474 soberarik gabe). Hezerik ez da eman behar aziendei neurriz baizen, beldurrez hantaraz detzan. Dv Lab 98 (LEd 85 negurriz). Damukizun edo biotzezko ildura, zeña [...] gurari biurriyak azpiratzen eta neurriz erabilten dagoan. 'Sojuzgar' . Aran SIgn 47. Ez alfer bizi, negurriz edan, gorphutza ez guriki ekharri. Dih GirLeg 76s. Jaten zuan gosea kentzeko aña baburrun ta ogi zuku, [...] neurriz, arretaz, begirune andiz. Ag G 327. Mingaña neurriz dantzatzia obe / tokatutzen dan moduban. EusJok 140. Kutxan eukon apurretik neurriz artzen eban eta aste osoan irauten eutson. Or Tormes 41. Jan eta edan ondo... beti, baña, neurriz. Tx B I 59. Zein erraz ta neurriz datorkion bear-mintzoa. Ldi IL 13 (v. tbn. UO 42). Mateo, itzik atera gabe, gelditu zan ta bestea izketan ari zitzaion neurriz. NEtx Antz 146. Ari da Aristotel, Pitagora-zaleen berri ematen: laztanez ari da, neurriz, ordea. Zait Plat 61. Jolas guziak onak ditugu neurriz. Basarri 74. Argitara emon diran liburu ta irar-lanen barri asko, zuzen eta neurriz esanak. Alzola Atalak 105. Biajatzia ona / izaten da neurriz. Uzt Sas 357. Argudioak, txukunak eta erregekoiak, mintzatzen danaren izen ona neurriz ta zentzuz babesten ta gordetzen dutenak. "Con mucha propiedad" . Berron Kijote 80. Jan-edanean eta erretiroan neurriz badabil, lanak nekez galduko dik gizona. Ataño TxanKan 115. Langilea bai jendea, eta bere lanetik bizi zena, bainan beti neurriz eta izarian ari. Larre ArtzainE 63. Harako lanak prestatu genituenok aski moduz eta neurriz mintzatu ginen. MIH 376. Dakitenaz zentzuz eta neurriz baliatzen ere. MEIG III 127. Plazan iraungo dugu, gerta ala gerta, baldin asmoz eta jakitez (ausarki eta halere neurriz) jokatzen badakigu. MEIG IX 33.
v. tbn. JanEd I 134 y II 26. Enb 56. Laux BBa 100. Anab Poli 100. BEnb NereA 28. EgutTo (ap. DRA). EZBB I 83.
Ezen Iainkoak igorri duena Iainkoaren hitzéz minzatzen da, ezen Iainkoak eztrauka neurriz emaiten spiritua. "Par mesure" . Lç Io 3, 34 (He, Ol neurriz; TB neurrika, LE neurriturik, Dv neurtuz, Leon izartuz). Tenperanziak gure guthiziak bridatzen ditu, neurriz edukitzen ditu. Mat 144s. Neurriz eta ordenantzaz gauzak egin tutzuna. EZ Man II 133. Ediren duzu eztia, ian ezazu bada neurriz, asko duzun bezain bertze eta ez gehiago. Ax 137 (V 90). Haserre bai, ordea neurriz, pazientziaren xedea eta marra iragan gabe. Ib. 278 (V 186). Gorputzeko trabailluak neurriz eta zuhurziarekin egin behar dire. SP Imit I 19, 4 (Leon negurrirekin). Disziplina neurriz harturik ona da tristeziaren kontra. SP Phil 468 (He 474 soberarik gabe). Hezerik ez da eman behar aziendei neurriz baizen, beldurrez hantaraz detzan. Dv Lab 98 (LEd 85 negurriz). Damukizun edo biotzezko ildura, zeña [...] gurari biurriyak azpiratzen eta neurriz erabilten dagoan. 'Sojuzgar' . Aran SIgn 47. Ez alfer bizi, negurriz edan, gorphutza ez guriki ekharri. Dih GirLeg 76s. Jaten zuan gosea kentzeko aña baburrun ta ogi zuku, [...] neurriz, arretaz, begirune andiz. Ag G 327. Mingaña neurriz dantzatzia obe / tokatutzen dan moduban. EusJok 140. Kutxan eukon apurretik neurriz artzen eban eta aste osoan irauten eutson. Or Tormes 41. Jan eta edan ondo... beti, baña, neurriz. Tx B I 59. Zein erraz ta neurriz datorkion bear-mintzoa. Ldi IL 13 (v. tbn. UO 42). Mateo, itzik atera gabe, gelditu zan ta bestea izketan ari zitzaion neurriz. NEtx Antz 146. Ari da Aristotel, Pitagora-zaleen berri ematen: laztanez ari da, neurriz, ordea. Zait Plat 61. Jolas guziak onak ditugu neurriz. Basarri 74. Argitara emon diran liburu ta irar-lanen barri asko, zuzen eta neurriz esanak. Alzola Atalak 105. Biajatzia ona / izaten da neurriz. Uzt Sas 357. Argudioak, txukunak eta erregekoiak, mintzatzen danaren izen ona neurriz ta zentzuz babesten ta gordetzen dutenak. "Con mucha propiedad" . Berron Kijote 80. Jan-edanean eta erretiroan neurriz badabil, lanak nekez galduko dik gizona. Ataño TxanKan 115. Langilea bai jendea, eta bere lanetik bizi zena, bainan beti neurriz eta izarian ari. Larre ArtzainE 63. Harako lanak prestatu genituenok aski moduz eta neurriz mintzatu ginen. MIH 376. Dakitenaz zentzuz eta neurriz baliatzen ere. MEIG III 127. Plazan iraungo dugu, gerta ala gerta, baldin asmoz eta jakitez (ausarki eta halere neurriz) jokatzen badakigu. MEIG IX 33.
v. tbn. JanEd I 134 y II 26. Enb 56. Laux BBa 100. Anab Poli 100. BEnb NereA 28. EgutTo (ap. DRA). EZBB I 83.
azpiadiera-1.1
Egiñen uarkor darakust zuzena, / neurriz baña gixak eztau bixi-gura.
"
Con trabas"
.
Laux BBa 132.
azpiadiera-1.2
(Precedido de gen.).
En la medida (de).
Degun eta dezakegunaren neurriz dagokiguna eman bear degu. KIkG 65. Lanari ezarri ta emondako kopurua [...] langille ta arazodunen artean banandu bedi, urte barruan bakotxak alogeretan jaso dauan kopuruaren neurriz. Eguzk GizAuz 153. Nora nindoaken andik, Zuk gerturiko su-oñazeetara, ongi irabazietara baizik, Zure egiaren neurriz? Or Aitork 115. Ahalaren neurriz neurtu beharko ditugu, beraz, nahiak eta premiak. MEIG VI 133.
Degun eta dezakegunaren neurriz dagokiguna eman bear degu. KIkG 65. Lanari ezarri ta emondako kopurua [...] langille ta arazodunen artean banandu bedi, urte barruan bakotxak alogeretan jaso dauan kopuruaren neurriz. Eguzk GizAuz 153. Nora nindoaken andik, Zuk gerturiko su-oñazeetara, ongi irabazietara baizik, Zure egiaren neurriz? Or Aitork 115. Ahalaren neurriz neurtu beharko ditugu, beraz, nahiak eta premiak. MEIG VI 133.
azpiadiera-1.3
(Precedido de rel.).
En la medida (en que); según.
Sartu ditzadan lênen / estakiok azpitik, / dagokion neurriz. " En la prudente medida" . Ldi BB 6. Bearrizanok geitzen diran neurriz, alogerak be goratzeko. Eguzk GizAuz 182. Auteskundeetan lortu ziran autarkiei dagokien neurriz egiña izan bedi. EAEg 18-11-1936, 328. Koldo ta Arantzari egunik pozgarrienak sortzen, al-izan degun neurriz, saiatu gaitun. NEtx Nola 27. Nor garen jakin behar dugu soil-soilik, orainaz eta geroaz jabe gaitezen, gizona eta gizataldea baizik ez den herria jabe daitekeen neurriz. MEIG VIII 54.
Sartu ditzadan lênen / estakiok azpitik, / dagokion neurriz. " En la prudente medida" . Ldi BB 6. Bearrizanok geitzen diran neurriz, alogerak be goratzeko. Eguzk GizAuz 182. Auteskundeetan lortu ziran autarkiei dagokien neurriz egiña izan bedi. EAEg 18-11-1936, 328. Koldo ta Arantzari egunik pozgarrienak sortzen, al-izan degun neurriz, saiatu gaitun. NEtx Nola 27. Nor garen jakin behar dugu soil-soilik, orainaz eta geroaz jabe gaitezen, gizona eta gizataldea baizik ez den herria jabe daitekeen neurriz. MEIG VIII 54.
azpisarrerakoSense-38.2
b)
Acompasadamente, rítmicamente.
Othoitzean neurriz derabiltzate ezpainak. JE Ber 67. Musika segituz, ezpatak kurutzatzen dituzte neurriz dirrindatuz. Lf ( in Casve SGrazi 13 ).
Othoitzean neurriz derabiltzate ezpainak. JE Ber 67. Musika segituz, ezpatak kurutzatzen dituzte neurriz dirrindatuz. Lf ( in Casve SGrazi 13 ).
azpiadiera-2.1
(Precedido de gen.).
Al compás (de).
Txanpa buka ta joa bakandu / patroi-besoaren neurriz. "Al compás de los brazos" . Or Eus 394.
Txanpa buka ta joa bakandu / patroi-besoaren neurriz. "Al compás de los brazos" . Or Eus 394.
azpisarrera-39
NEURRIZ HARAGO.
Más de lo debido.
Irten ziran portutik mutilko bi, igerian ekin eta ekin, neurriz arago urrundu. TAg Uzt 38.
Irten ziran portutik mutilko bi, igerian ekin eta ekin, neurriz arago urrundu. TAg Uzt 38.
azpisarrera-40
NEURRIZ HARAGOKO.
Excesivo, exagerado, inmenso.
Goldearen gain makur nekazaria ikusita, arrigarri ta neurriz-aragokoa zerizkion neskak ainbesteko etsipenari ta eroapenari. TAg Uzt 266.
Goldearen gain makur nekazaria ikusita, arrigarri ta neurriz-aragokoa zerizkion neskak ainbesteko etsipenari ta eroapenari. TAg Uzt 266.
azpisarrera-41
NEURRIZ HARAGOTU.
Aberri yaunok! atozte! abazuzan atozte! Neurriz aragotzen baitira oriek. 'Intentan ya pasar al otro lado' . Zait Sof 132.
Aberri yaunok! atozte! abazuzan atozte! Neurriz aragotzen baitira oriek. 'Intentan ya pasar al otro lado' . Zait Sof 132.
azpisarrera-42
NEURRIZ FUERAKO.
Desmedido.
Ire oraingo lotsagabekeria neurriz fuerakoa izan dek. Alkain 107.
Ire oraingo lotsagabekeria neurriz fuerakoa izan dek. Alkain 107.
azpisarrera-43
NEURRIZ GAIN
(V-gip ap. SM EiTec2). Excesivamente, en exceso. "Arasak, trokelez neurriz-gain bete jitxuek eta ukat ein juek" SM EiTec2.
[Geiegikeria] bidegabezko ta kaltegiña oi da neurriz gain betetzen danean irritsa. Zait Sof 81. Neurriz gain egarri ori itotzen dezu ardotan. (Canc. pop. in NEtx LBB 327 ).
[Geiegikeria] bidegabezko ta kaltegiña oi da neurriz gain betetzen danean irritsa. Zait Sof 81. Neurriz gain egarri ori itotzen dezu ardotan. (Canc. pop. in NEtx LBB 327 ).
azpisarrera-44
NEURRIZ GAINDU.
"Propasarse" BeraLzM.
azpisarrera-45
NEURRIZ GAINEKO (Dv).
Extraordinario. "Disproportionné, démesuré" Dv (s.v. neurri). v. NEURRIZ GAINETIKO.
Neurriz gañeko bakartze au. Zink Crit 9. Neurriz gañekoa, gaitasun aundienekoa dan gizona. "Extraordinario" . Ib. 210. Beharrietarat heltzen baitzait neurriz-gaineko burrunba bat. JE Ber 93. Neurriz gaineko gizona, jenioa [...], ez da besteen legeetara makurtzeko sortua. MIH 318.
Neurriz gañeko bakartze au. Zink Crit 9. Neurriz gañekoa, gaitasun aundienekoa dan gizona. "Extraordinario" . Ib. 210. Beharrietarat heltzen baitzait neurriz-gaineko burrunba bat. JE Ber 93. Neurriz gaineko gizona, jenioa [...], ez da besteen legeetara makurtzeko sortua. MIH 318.
azpisarrerakoSense-45.1
(Uso adv., ante adj.).
Jaiotzetik izan zen latza, zitala, gogorra, sukorra, zima txarrekoa eta neurriz gaiñeko setatsua. Etxde JJ 38. Neurriz-gaiñeko ona izango zala elizgizon uraxe. "Demasiadamente bueno" . Berron Kijote 138.
Jaiotzetik izan zen latza, zitala, gogorra, sukorra, zima txarrekoa eta neurriz gaiñeko setatsua. Etxde JJ 38. Neurriz-gaiñeko ona izango zala elizgizon uraxe. "Demasiadamente bueno" . Berron Kijote 138.
azpisarrera-46
NEURRIZ GAINERA.
Inmoderademente, sin moderación, excesivamente.
Ardoa neurri artuta adiskide on eta atsegingarri ba-da, neurriz gaiñera samin eta zuri biurtu oi da. Etxde JJ 188 (v. tbn. AlosT 78).
Ardoa neurri artuta adiskide on eta atsegingarri ba-da, neurriz gaiñera samin eta zuri biurtu oi da. Etxde JJ 188 (v. tbn. AlosT 78).
azpisarrera-47
NEURRIZ GAINETIK.
Desbordando, en abundancia.
Garaipenaren poza neurriz gañetik zijoakiela, ajola zien bost gerokoengatik. Anab Usauri 80.
Garaipenaren poza neurriz gañetik zijoakiela, ajola zien bost gerokoengatik. Anab Usauri 80.
azpisarrera-48
NEURRIZ GAINETIKO.
Extraordinario. v. NEURRIZ GAINEKO.
Ain andia izan zan gariaren ugaritasuna, non berdintzen zuen itsasoko ondarra eta zan neurriz gañetikoa. Ur Gen 41, 49 (Dv neurriz goragoko, Bibl neurriz kanpo).
Ain andia izan zan gariaren ugaritasuna, non berdintzen zuen itsasoko ondarra eta zan neurriz gañetikoa. Ur Gen 41, 49 (Dv neurriz goragoko, Bibl neurriz kanpo).
azpisarrera-49
NEURRIZ GAINEZKO.
Extraordinario. v. NEURRIZ GAINEKO.
Onari Jainkoak / beti dizka ondasun neurriz gañezkoak. Aran SIgn 212.
Onari Jainkoak / beti dizka ondasun neurriz gañezkoak. Aran SIgn 212.
azpisarrera-50
NEURRIZ GOITIK (
goiti Dv).
Exageradamente, excesivamente. "Neurriz goiti, hors mesure" Dv (s.v. neurri).
Neurriz-goitik goraipa banindeza (Koduruk alegia). "Ultra" . Ibiñ Virgil 52.
Neurriz-goitik goraipa banindeza (Koduruk alegia). "Ultra" . Ibiñ Virgil 52.
azpisarrera-51
NEURRIZ GOITIKO (Dv).
Exagerado, excesivo. "Disproportionné, démesuré" Dv (s.v. neurri).
Erleen aserrea neurriz goitikoa izan oi da orduan. "Modum supra est" . Ibiñ Virgil 112.
Erleen aserrea neurriz goitikoa izan oi da orduan. "Modum supra est" . Ibiñ Virgil 112.
azpisarrera-52
NEURRIZ GORAGOKO.
Excesivo, exagerado.
Bihiaren nasaizia hain izan zen handia, non itsasoko legarraren bardin eta neurriz goragokoa baitzen. Dv Gen 41, 49 (Ur neurriz gañetiko, Bibl neurriz kanpo).
Bihiaren nasaizia hain izan zen handia, non itsasoko legarraren bardin eta neurriz goragokoa baitzen. Dv Gen 41, 49 (Ur neurriz gañetiko, Bibl neurriz kanpo).
azpisarrera-53
NEURRIZ KANPO,
NEURRIZ KANPORA.
Más de la cuenta, más de lo debido, en exceso.
Ikuskera mingarri onekin berrirotuko ziran neurriaz kanpora, Ama Birjiñaren neke ta naibage samiñak. Jauregui 244. Sua piztera inguratzen da / neurriz kanpora edanda. Basarri 145. Oitura duan bezala, neurriz kanpo zerbait edana dago. Ib. 145. Nehurriz kanpo hitz egitea / nehorentzat ez da haizu. Xa EzinB 89. Josepek metatu zuen ogia itsasoko legarra bezala, gaindika, neurtzea uzterainokoan, baitzen neurriz kanpo. Bibl Gen 41, 49 (Dv neurriz goragoko ). Neurriz kanpora gauza guztiak / ematen dute itxusi. MMant 76. Buru gogor daki jartzen, / berekoikeri gaitza baitzaio / neurriz kanpora indartzen. Insausti 312.
v. tbn. BEnb NereA 171 (n. kanpora).
Ikuskera mingarri onekin berrirotuko ziran neurriaz kanpora, Ama Birjiñaren neke ta naibage samiñak. Jauregui 244. Sua piztera inguratzen da / neurriz kanpora edanda. Basarri 145. Oitura duan bezala, neurriz kanpo zerbait edana dago. Ib. 145. Nehurriz kanpo hitz egitea / nehorentzat ez da haizu. Xa EzinB 89. Josepek metatu zuen ogia itsasoko legarra bezala, gaindika, neurtzea uzterainokoan, baitzen neurriz kanpo. Bibl Gen 41, 49 (Dv neurriz goragoko ). Neurriz kanpora gauza guztiak / ematen dute itxusi. MMant 76. Buru gogor daki jartzen, / berekoikeri gaitza baitzaio / neurriz kanpora indartzen. Insausti 312.
v. tbn. BEnb NereA 171 (n. kanpora).
azpisarrera-54
NEURRIZ KANPOKO.
Inmenso.
Mundu neurriz kanpoko hoikien errepika. Hb Egia 43.
Mundu neurriz kanpoko hoikien errepika. Hb Egia 43.
azpisarrera-55
NEURRIZKO.
azpisarrerakoSense-55.1
a)
Moderado, mesurado; de la justa medida. "Qui est de la mesure convenable. Il diffère de neurriko en ce que ce dernier marque la dimension, tandis que l'autre s'applique au sens moral. [...] Neurrizko solasak, paroles mesurées" Dv. v. NEURRIKO.
Iguzu [...] geure ezteustasunaren aithorzeko agudezia neurrizkoa. Harb 59. Neurrizko alegrianza behar ohi da aitzin-nausi iarri gure konpartimenduetan. SP Phil 328 (He 330 bostasun esti eta ongi erregelatu ). Eztai-jan neurrizkoak. Lard 416. Zoro behar liteke errateko ustekabeak eginarazten dituela zeruan hain itzuli zuhur eta neurrizkoak. Hb Egia 2. Neurrizko edaria. JanEd II 147. Au izan zan ni bizitza onera igoteko lenen-mailla, agoa neurrizkoa neban da. " Medida" . Or Tormes 119. Neurrizko biotz-eragiñetan. " Formatis ad temperantiam" . Or Aitork 409. Ez da erraz, neretzat behintzat, honelako poema batez neurrizko iritzirik ematea. MEIG III 141. [Arestik] gehiegizkoa nahiago izaten baitzuen maizenik, neurrizkoa baino. MEIG V 133.
v. tbn. fB Olg 5.
Iguzu [...] geure ezteustasunaren aithorzeko agudezia neurrizkoa. Harb 59. Neurrizko alegrianza behar ohi da aitzin-nausi iarri gure konpartimenduetan. SP Phil 328 (He 330 bostasun esti eta ongi erregelatu ). Eztai-jan neurrizkoak. Lard 416. Zoro behar liteke errateko ustekabeak eginarazten dituela zeruan hain itzuli zuhur eta neurrizkoak. Hb Egia 2. Neurrizko edaria. JanEd II 147. Au izan zan ni bizitza onera igoteko lenen-mailla, agoa neurrizkoa neban da. " Medida" . Or Tormes 119. Neurrizko biotz-eragiñetan. " Formatis ad temperantiam" . Or Aitork 409. Ez da erraz, neretzat behintzat, honelako poema batez neurrizko iritzirik ematea. MEIG III 141. [Arestik] gehiegizkoa nahiago izaten baitzuen maizenik, neurrizkoa baino. MEIG V 133.
v. tbn. fB Olg 5.
azpisarrerakoSense-55.2
b)
Métrico, versificado.
San Inazio-ren bizitza neurrizko erausialdietan, au da, ogeita amazazpi Santu beraren martxa-modutan. Aran SIgn II.
San Inazio-ren bizitza neurrizko erausialdietan, au da, ogeita amazazpi Santu beraren martxa-modutan. Aran SIgn II.
azpiadiera-2.1
Acompasado, rítmico.
Neurrizko ibilli sendoari eutsiz. TAg Uzt 76s. Bost minutu bete zituenerako, ibilli bizkorra egotzi zioten ontziari. Berdiña ta neurrizkoa, orratio. Ib. 231. Olerkariak bai txairo ta margo biziz apaindu billa-irtetze au, idazkera arin, egoki ta neurrizkotan! Onaind ( in Gazt MusIx 153 ).
Neurrizko ibilli sendoari eutsiz. TAg Uzt 76s. Bost minutu bete zituenerako, ibilli bizkorra egotzi zioten ontziari. Berdiña ta neurrizkoa, orratio. Ib. 231. Olerkariak bai txairo ta margo biziz apaindu billa-irtetze au, idazkera arin, egoki ta neurrizkotan! Onaind ( in Gazt MusIx 153 ).
neurri
-
neurri. Tr. Documentado en todas las ép...
-
I. (Sust.). 1. (V, G, AN, L, B, BN-baig,...
-
1. (V, G, AN, L, B, BN-baig, Ae, R; Lcc,...
-
2. (V-gip; Lcc, Lar, Añ, H) Ref.: EEs 1...
-
3. (Añ, H), negurri, nebri. Medida, lí...
-
4. Medida, disposición; regla, norma. C...
-
5. Medida (del verso), metro; métrica. ...
-
6. Ritmo, compás. Soñu anziñako oek, ...
-
7. Conjunto de versos. Baserriagaz asite...
-
II . (Part. vbal.). (Lcc). Medir. v. neu...
-
(Lcc). Medir. v. neurtu. Zergatik bada n...
-
III. (Usos pred. y adv.). 1. (Estar, etc...
-
1. (Estar, etc.) justo, a la medida. Zap...
-
2. Moderadamente, con moderación. Izan ...
-
BIDE-NEURRI, IBIL-NEURRI, JAN-NEURRI, MU...
-
NEURRIA HARTU, NEURRIAK HARTU Tr. Docume...
-
NEURRIA BETE. Colmar la medida; cumplir ...
-
NEURRIA EMAN. a) Poner coto, poner lími...
-
NEURRIAN Tr. Documentado en textos merid...
-
NEURRI HANDI BATEAN. En gran medida. Her...
-
NEURRIAN IPINI. Arreglar, poner como es ...
-
NEURRI BATEAN. a) En cierta medida, un t...
-
NEURRI BATEKO. Moderado, de hasta cierto...
-
NEURRI BATEZ. Completamente. Mendirate a...
-
NEURRI BERDINAZ. En la misma medida, del...
-
NEURRI BERDINEAN. Igual, del mismo modo,...
-
NEURRI BEREAN. Igual, del mismo modo, en...
-
NEURRI BETEAN (Añ, Izt). "(No) cabe má...
-
NEURRI BETEKO. "Íntegro, integral, (c.)...
-
NEURRI-EGILE. "Celui qui fait ou donne b...
-
NEURRI EGIN. Medir. Zu zer neurri egiñe...
-
NEURRI EMAN (Dv, s.v. neurri). Moderar, ...
-
NEURRI ESTUAN HARTU. Juzgar estrictament...
-
NEURRI-GAINEZKO. Inmenso, inconmensurabl...
-
NEURRIKO Tr. Documentado al Sur desde pr...
-
NEURRIKO ONTZI. Recipiente para medir. P...
-
NEURRI-KORDEL. "Abereak gerritik (zaldi-...
-
NEURRI LEGEZ. "Métricamente" BeraLzM....
-
NEURRI-NEURRIAN (Añ). Moderadamente, co...
-
NEURRI-NEURRIKO. De su justa medida. Eur...
-
NEURRI-NEURRIZ. LLevando perfectamente e...
-
NEURRI ONEAN. En su punto, en su justa m...
-
NEURRI OSOAN. "Cabal, cabalmente" Añ....
-
NEURRI-OTARRE. " Neurri-otar, sagarra ne...
-
NEURRIRA. a) (V-gip ap. Etxba Eib y Elex...
-
NEURRIRA EKARRI. Moderar, mesurar. v. NE...
-
NEURRIRA ERAKARRI. Moderar, mesurar. Ze...
-
NEURRITAN. a) (Tras gen.). En la medida ...
-
NEURRITIK. Moderadamente, con mesura. Ne...
-
NEURRITIK KANPO, NEURRITIK KANPORA. Más...
-
NEURRI TXARREAN. "Negurri txarrean dago,...
-
NEURRIZ Tr. Documentado al Norte desde L...
-
NEURRIZ HARAGO. Más de lo debido. Irten...
-
NEURRIZ HARAGOKO. Excesivo, exagerado, i...
-
NEURRIZ HARAGOTU. Aberri yaunok! atozte!...
-
NEURRIZ FUERAKO. Desmedido. Ire oraingo ...
-
NEURRIZ GAIN (V-gip ap. SM EiTec2). Exce...
-
NEURRIZ GAINDU. "Propasarse" BeraLzM....
-
NEURRIZ GAINEKO (Dv). Extraordinario. "D...
-
NEURRIZ GAINERA. Inmoderademente, sin mo...
-
NEURRIZ GAINETIK. Desbordando, en abunda...
-
NEURRIZ GAINETIKO. Extraordinario. v. NE...
-
NEURRIZ GAINEZKO. Extraordinario. v. NEU...
-
NEURRIZ GOITIK ( goiti Dv). Exageradamen...
-
NEURRIZ GOITIKO (Dv). Exagerado, excesiv...
-
NEURRIZ GORAGOKO. Excesivo, exagerado. B...
-
NEURRIZ KANPO, NEURRIZ KANPORA. Más de ...
-
NEURRIZ KANPOKO. Inmenso. Mundu neurriz ...
-
NEURRIZKO. a) Moderado, mesurado; de la ...
<< mintegi 0 / 0 onbidetu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
