OEH - Bilaketa

201 emaitza ikasle bilaketarentzat

Sarrera buruan (11)


Sarrera osoan (190)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
legez.
tradizioa
Tr. Documentado desde los cantares de la quema de Mondragón, es propio de la tradición vizcaína; es empleado tbn. por el alavés Lazarraga, así como por autores septentrionales de los ss. XVI y XVII: en alguna ocasión por Leiçarraga y Oihenart, y con frecuencia por Etcheberri y Harizmendi (cf. tbn. behar legez en Pouvreau). A partir de 1930 se encuentra además en algunos textos guipuzcoanos.
Precedido de una oración de relativo, en Lazarraga y en los textos vizcaínos antiguos domina la construcción -ena legez (aunque no totalmente; cf. infra el ej. de RS, dakidan legez en Lazarraga B16 1183r, dinoan legez en BBizk 5, o la divisa garean garean legez, que en los Refranes de Garibay (A 23) aparece garean gareana legez). En el s. XVIII -ena legez alterna con -en legez en Cardaberaz (v. p. ej. CatV 77 y 100), y a partir del s. XIX sólo se encuentra la primera construcción en Astarloa y modernamente, en verso, en F. Etxebarria (alternando con -en).
La forma antigua es legez. Lez, documentado desde finales del s. XIX (cf. antes lezko en Astarloa), es la forma más usual en el s. XX. Sólo hay letz en T. Etxebarria y Gandiaga (Elorri 40). En DFrec hay 29 ejs. (11 en textos dialectales) de legez y 51 (49 en textos dialectales) de lez.
sense-1
1. (V; Lar, Lar Sup, (V), Izt, Dv (V), H), lez (V-ger-m-gip; H (V)), legaz (V-ple), leez (V-m), leetz (V-gip), letz (V-gip) Ref.: A ( legez, leez, lez ); A Apend ( legaz ); Iz ArOñ ( lége ); Etxba Eib ( letz ); Holmer ApuntV ( lez ); Elexp Berg ( lez ) (Cf. LEGEZ.) .
Como. "A fuer de" Lar. "Como, comparando" Lar, . "Ciertos, los ciertos como ciertos, yakinak yakinak legez " Izt. "Como si él nos hubiera puesto en el pie que estamos, berak egin bagindu legez " Ib. v. bezala.
Eta etzareten idolatre, hetarik batzu legez. 1 Cor 10, 7 (He, TB y Dv bezala ). Sirena beste ainbeste dabil, / besteok legez galdurik. Lazarraga A, 1145v. Silvia joan zan Silvero bisitaetan, beti kostunbretzat eukana legez. Ib. A, 1142r. Konpañiatzat tristurea / askotan legez arturik. Ib. B16, 1181r. Al daigun legez ta ez nai degun legez. RS 127. Guk geure zordunai parketan deusteguna legez. Bet 4. Eta guk berzeri legez hutsen barkhamendua [iguzu] . EZ Man I 36. Aingeruak erran legez / zu sorthu ziñenean. EZ Noel 165. Egon bear nebana infernuan [...] dagozana legez egun asko. Cap 116s. Xurpail zekien hila-legez. O Po 61. Ohetik esposa legez / heldu zaitzu boz boza. Hm 43. Ezpabere esan dogune legez Iesu Kristoen Gorputze. VJ 11. Gu erredimietako [...] etorri zidina legez mundura. Ib. 2. Ene errian esan daroena legez. "Como dicen" . Mic 12v. Proximoa [ametan] bere burua legez. Arz 23. Artikuluen kontu, Kredoan dagozan legez, emaitea. Cb CatV 29. Ezin bestez legez, indarrez ta oniritxiz duaz konfesinora. Mg CO 288. Len adierazo dodan legez. LoraS 80. Ezer ez balitz legez. fB Ic I 91. Esan begi bere erriko modura, ta bere enzulak onduen aituko deutsena legez. Astar I IV. Luurreko erreka guztijak ara duazana legez. Astar II 272. Oi eban legez, ziarduan irakurten. Ur MarIl 62. Luzaro daguan legez / kallenturiagaz. Azc ( in Ur PoBasc 278 ( PB 278 dagoalez ) ). Zarealako zu Arbola bat / Zerutik jatsia legez. AB AmaE 75. Burua lotsaz legez makurturik. A BeinB 89.
( s. XX) Ni ez naz izan, Peru ta Mikol legez, urandiko arraña. Ag Kr 88. Jantzan ibilten zan batagaz lez besteagaz be. Echta Jos 42. Edurra zan gogoz, Urtarrillean lez. Kk Ab I 54. Irunaka garauak yaten nebazan, al neban lez. Or Tormes 25 ( Eus 198 legez ). Domukeria [...], sagar eldua lez, bere astunez jausiko da lurrera. Eguzk GizAuz 64. Gauguin-en koadroetan legez. Txill Let 27. Antxe geratu zan gogortuta lez. Erkiag BatB 54. Urriñetik baletor letz. Etxba Ibilt 464. Arraban dauka zelaia len lez / jantzan egin ta olgatzeko. FEtxeb 72. Gizona gizonari dagokion legez jokatzen ikusteak. MIH 322.

v. tbn. (Para textos no vizcaínos): SMitx Aranz 133 (105 lez). Mde Pr 254. Lez: Jaukol Biozk 9. MendaroTx 363. EAEg 1-12-1936, 430. Zait Sof 87. JAIraz Bizia 120. Etxde JJ 246. Osk Kurl 116. Lab SuEm 189. Azurm HitzB 29. Berron Kijote 146.
azpiadiera-1.1
(Con izan ). Cf. A: "significa 'como' de modo y no de cualidad, en lo cual se distingue de lango, lako, bezalako y es sinónimo de bezala, bezela". v. LEGEZKO.
Garean, garean legez. (Divisa heráldica). TAV 3.3.1, 169. A legez izan baniz. EgiaK 87. Ene mutilla D. Juan Jauna malillea legez da serren berragaz eiten dot guradana. Mic 14r. Ondasun andijak batuten dituzana legez da bere aita honretan dabena. Astar II 87. Gudua da Afrikako / Simoun gorria lez. Azc PB 274.
v. tbn. Mg PAb 84. Añ LoraS 182. fB Ic III 350. Itz Azald 176. Gand Elorri 156.
azpiadiera-1.2
(Precedido de gen.). Cf. infra zurian lezkua s.v. LEGEZKO.
Nor da argi-albaren legez iaikitzen den hori. Hm 121.
azpiadiera-1.3
(Precedido de sust. indet.).
Jostallu legez, puska ondoren / baztarrera botatzeko. NEtx LBB 391.
azpiadiera-1.4
(Precedido de -la ). Gauzarik obena falta jako berori gela onetan [...]. Esaneroala legez d. Juan Manuelek, txapinen ostxu bat. Mic 13v (cf. A BeinB 137: Zer egiten neban bere enekiala legez, eroan ninduan beragaz atso batek, con el sdo. de 'como sin saber qué hacía').
sense-2
2. (Lcc), lez, letz (V-gip ap. Etxba Eib ).
Como, en calidad de. (Precedido de sintagma nominal indet. o det., en alguna ocasión tbn. con marca de plural). "Castamente, kastoa legez " Lcc.
Biboratxo bat bularretan / kollare legez janzirik. Lazarraga B16, 1183r. Zordun legez konplitzeko geure egin bidea. EZ Man II 131. Almirantea legez eutsi eskua. EgiaK 89. Nola Birjina Sanduak gonbidatzen zaituen ama legez. SP Phil 63 (He 65 ama samur bat bezala ). Gorputz bat zeinen burua da Iesusa da Iesusen Bikarioa legez lurrean Aita Santu Erromakoa. Zubia 152. Bere ministroak legez Elexa gobernadu ta gizonak gorde dagiezan. "Como ministros suyos" . Cb CatV 37 (tbn. ministroak legez CatLlo 36 y CatBus 22). Neure Guraso legez, kontu eskatuko deust. EL1 42. Enbajadore eta bitarteko legez. Astar II 271. Kristinau legez il zan. Azc PB 195. Deitu eutsien Josepari, eskolaua legez, eskutiztxo bat egitera. Ag Kr 125 (185 lez ). Kaikua izan aiz, eta kaiku-legez il-bearra aiz. Or SCruz 44. Alogeren geigarri lez. Eguzk GizAuz 166. Agintari lez zure indarra / ikusi dot ezer eza. BEnb NereA 165. Ikusi dabe ta baita ezagutu bere, eskale lez. Erkiag BatB 116. Txarri gizen bi emotia laguntasun letz. Etxba Ibilt 469. Gorde bedi bitxi edergaillu legez. Berron Kijote 83. Gorde bitez Españak dituan olerkirik doatsuenak-legez. Ib. 83. Onek biok Euskal Erriko maillan be ezagunak ziran, txirringalari lez. Etxabu Kontu 167. Eta nik, maixu legez, danei: --Orain ixilik gero! Gerrika 23. Ikusten duena kontatzen du, jakile legez. MEIG III 126.
v. tbn. Mg CO V. fB Ic II 278. Itz Azald 174. Etxde JJ 120. Bilbao IpuiB 209. Alzola Atalak 119. FEtxeb 85. Lez: Onaind STeresa 125. Gerrika 58.
azpiadiera-2.1
(Precedido de frase rel.).
Hil zidin Iangoiko zan legez, ala gizon zan legez? VJ 6. Eskribau zan lez gauzak artezten / Gernikara joaten zan. FEtxeb 67.
sense-3
3. (Dv) .
(Precedido de rel.). Como, ya que.
Armakaz ezin egien legez ezer, / Ganboarrok su emaitean / asi dira. Mondr 28s. Badabere, zeure borondate ori bestegan daukazuna legez, ezta mirakuru nigaz konturik eugi eza. Lazarraga A, 1151v. Dozuna legez / aragi gatxo gosea. Ib. B5, 1159v. Eta puxantza duzun legez orain eta bethi fabora zazu. EZ Man II 170. Graziak astiro emon [...], aen majestadea serbietako obligadurik gagozana legez. Cap 66. Sua da[n] legez gauza bearra. EiBer 532. Papera ta tinteruba beti aldian darabilzadan legez. Mg PAb 62. Alizate au, guztiz santuba ta altuba dan legez, zatika edo pausuka emoten jako gizonari. fB Ic III 283. Guztiz ezti zalia nazan legez. Ur Dial 10 (It nola [...] naizen, Dv nola [...] bai naiz, Ip nula [...] beniz ). Baina damea, zan lez / bizi ta eragina. Azc PB 250. Jaungoikoaren Ama dan legez. Itz Azald 73. Gizon asko zirean lez, janari ta edari asko bear ebezan. Echta Jos 116 (47 legez ). Elexia nun aurkitxen zan ezekijan lez. Kk Ab I 10. Baña iñun saltzen eztan lez, ezin erosi. Enb 164. Erria zorrez egon zana lez / zerbait ordaindu berari. FEtxeb 91 ( ib. 73 legez ). Onek, Larrinagan egon ziran legez, gauza baltz asko ikusi eben euren begien aurrien. Gerrika 86.
v. tbn. Añ LoraS 130. Lez: EusJok II 123. Akes Ipiñ 12.
sense-4
4. (Con cantidades). Alrededor de, aproximadamente.
Jarri zirian bost mila gizon legez. Astar I app., XXIII (tbn., con alguna ligera variación, en Itz Berb I 133). Beinguan ostuten danian lau errial kenzeia bada pekatu mortal, sei errialera legez eldu biar dira puskaka eginak. Astar II 155. Artu lei onza bat legez. CatLlo 50. Urtarrillian, zenbat lez ikasle geratu giñiala uste dozue? Kk Ab II 107.
sense-5
5. (Preceddo de rel.). A medida que.
Jesus edadian aurreratuaz joian legez. Ur MarIl 100. Arturik izpija ikoroskijan, egiten da matazia askatubaz doian legez. Ur Dial 6 (It bezela, Ip bezala, Dv arabera ).
azpisarrera-1
BEHAR LEGEZ, BEHAR DEN LEGEZ.
" Behar legez, comme il faut" SP.
Hauk hirurak baldin baitut behar legez konplitzen. EZ Man II 71. Elizan behar legez ordenatuak direnean [apezak] . SP Imit IV 5, 1 (Ch lejitimoki, Mst behar den bezala, Ol adiñonez ). Biotzeti, bear dan legez, egiten bada. Cb CatV 110. Biar legez kastigau ez zitubalako. Mg CO 24. Zu lango Yaun andia bear dan legez nigan sartuteko. EL2 126. Artazijak erabilteko biar dan legez. Ur MarIl 102. Euren umeak zelan bear legez azi. AB AmaE 241. Itaune oni biar dan legez eranzuteko. Ag Serm 94. Bear dan lez artu ezkero. KIkV 88. Euzko-Gaztedi au zan / biar legez jarri. Enb 128. Bere aginpidie bier dan lez yagoteko. Kk Ab II 54. Erlejiñoa bear dan lez iñoz ikasi eztaualako-edo. Eguzk GizAuz 77. Zeñek azaldu, bear dan legez, / bere aberastasuna? BEnb NereA 63. Bere señale guztiak biar dan legez eginda izan biar. Gerrika 163.
v. tbn. Behar den legez (y variantes): fB Ic I 89. CatLlo 38. Itz Azald 144. EusJok II 110. Enb 87. Otx 182. Or Eus 229. FEtxeb 148. Bear dan lez: Etxabu Kontu 222. FEtxeb 202.
azpisarrerakoSense-1.1
Noiz ere zerbaitez guthiziatzen baita gizona behar ezten legez. SP Imit I 6, 1 (Mst gaixtoki ).
azpisarrera-2
BEHAR LEGEZKO, BEHAR DEN LEGEZKO.
Correcto, apropiado; legítimo.
Behar legezko ezkontzan. SP Phil 251. Artuten ez dirialako onduteko biar legezko bidiak. Mg CO 80. Eztauke orregaitik biar dan leezko federik. Astar II 5. Ona eta biar dan lezkua izateko. Ib. 56. Bear dan legezko euskalduna. Ag Kr 162.
azpisarrerakoSense-2.1
Behar ez legezko amorioa hillen da. SP Imit III 37, 3.
azpisarrera-3
BEREZ LEGEZ v. berez.
azpisarrera-4
DEN LEGEZ DELA.
Sea como sea, en cualquier caso. v. dena dela (2), DEN BEZALA DELA (s.v. bezala), DEN MODUAN DELA (s.v. modu).
Edo berbaz, edo kiñuz edo dan legez dala [tentetan dabenak] . CrIc 78. Itxiko balitu batek konfesautzaka ezagueraz edo dan legez dala, ez leukiala alde onetarik konfesino dongarik egingo. Mg CO 146. Edo beste zorakeriaren bat egin edo beste aldetara, dan legez dala, gauza txarrik egin izan badozu. EL2 135. Dan legez dala ezin iños guzurrezko deklarazinoerik emon lei. CatBus 24.
azpisarrera-5
DEN LEGEZKO.
(El) que sea. v. DENA DELAKO (s.v. dena dela).
Ibili izan bazara eskuaz deungaro, edo zeure buruagaz edo dan legezko lagunagaz. EL2 146. Neure argaltasunez izan neinkezan dan legezko uts-egite guztiak. Ib. 168.
azpisarrera-6
LEGETXE, LEGETXERIK, LEGETXEZ v. legetxe, legetxerik, legetxez.
azpisarrera-7
LEGEZIK v. legezik.
azpisarrera-8
LEGEZKO (V-m; (V), H; lezko V-gip; H) Ref.: A; Etxba Eib ( lezko ) .
"Como, con persona que padece" . " Donostian lezko ariatzia Ondarrabixan " Etxba Eib.
Zerren ez zan beste asko legezkua. Mg CO 202. Gaur legezko gauetan. Ulib ( in FrantzesB II 36 ). Izan bedi nigaitik nai daben lezkua. Astar II 190. Bera leezko neskatila bat. Ib. 177. Gitxitan ezagutu oi dan legezkua. AB AmaE 388. Demokrazia barriaren, Anarkismoaren eta eurak legezko beste seten ganean. Itz Azald 213. Iñoiz ez legezko jardun bizi arduratsuan. Ag Kr 206. Olloa etzan, antza, beste olloak legezkoa. Bilbao IpuiB 255. Konturatuko ez banitz lezko agirixa. Etxba Ibilt 479. Gura ez baleu lexko ezetz batzun ondoren. Ib. 478.
v. tbn. Añ LoraS 40. fB Ic II 274. CatBus 32. Echta Jos 360. Gand Elorri 224. En DFrec hay 56 ejs.
azpisarrerakoSense-8.1
(Precedido de gen.). " Zurian lezkua da neria be " Etxba Eib.
azpisarrera-9
LEGEZKOXE .
(Forma con suf. -xe, aprox. de legezko ). " Zuk lezkotxe liburua daukat nik " Etxba Eib. " Donostian dendak, Parisen lezkotxiak " Ib.
legez
<< lege 0 / 0 legikasle >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper