OEH - Bilaketa
208 emaitza idoro bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (206)
- abadekuntza
- abao
- aberetu
- adabegi
- adibide
- adimen
- adore
- ageri
- agintari
- agiri
- agur
- ahal
- aho
- ainenino
- aitorlari
- alboko
- aldi
- alegiatsu
- ama
- amilpe
- amorrualdi
- antzina
- antzinako
- arakatu
- arantzatxo
- 1 aratu
- aratz
- ardotza
- 1 ardura
- arean
- argi
- arrantzale
- arrautzatxo
- arrazoinamendu
- arren
- 1 arte
- asketza
- asmatu
- atrapatu
- atxilo
- atxina
- atzemaile
- atzeman
- atzerakuntza
- aukera
- aurkitu
- aurre
- 1 azalki
- azkartasun
- azken
- azterka
- 1 ba-
- baietz
- 1 bakun
- 1 baldar
- baliokide
- barausi
- barkazio
- barna
- barrunatu
- barruti
- baserri
- behe
- behi
- behin
- 1 belar
- beltzaldi
- bentaja
- 1 bera
- beratzeunde
- beraxe
- berehala
- berri
- beste
- bete
- bila
- bitarte
- bizi
- biztanle
- 1 bolo
- damu
- dokumentu
- dzistada
- ediren
- elikatura
- elkar
- 1 elorrio
- emendio
- enbor
- 2 erdu
- ezezagun
- ezkero
- 1 ezti
- gaitz
- galdu
- galdumendi
- ganbara
- gerizpe
- gertaldi
- giltza
- 1 gisatu
- goratu
- gordin
- guardia
- gupidatu
- 1 habe
- hanka
- harildu
- harriki
- harritu
- hartubide
- haserre
- hasi
- hasiera
- hau
- haztakin
- haztatu
- heu
- hobe
- hoztu
- 2 hur
- hurrengo
- 1 huts
- hutsune
- idorogaitz
- idorokuntza
- ikasle
- ikol
- inguru-minguru
- itaunketa
- itxaron
- 1 itxi
- izozkeria
- jarrugi
- 1 jo
- 2 kabu
- 1 karel
- kif
- 1 kontu
- kuidado
- lanbro
- laster
- letra
- leusindu
- limurketa
- liskarbide
- 1 lo
- logura
- lurralde
- luze
- maitagarri
- mami
- mendi
- mingots
- mugaketa
- muger
- nahasdura
- 1 nahi
- 1 nahiko
- narras
- negarti
- nora
- ohe
- oin
- oinarri
- okain
- oldozkor
- or
- ordu
- ortografia
- ostatu
- pausa
- perla
- 1 pintatu
- pipergorritu
- poeta
- posibilitate
- radiestesi
- sakon
- 3 samar
- 1 santu
- sastar
- sehaska
- sinestegabeko
- sotil
- tamalgarri
- tinkatu
- txadon
- txatxar
- txera
- txiki
- txirlarri
- tzintzil
- urdin
- urgune
- 1 urre
- urrutikuski
- 1 usa
- ustekabe
- utzi
- zapaburu
- zehar
- zeresan
- zernahi
- zinaldari
- 1 zoztor
goiburua
maitagarri.
tradizioa
Tr. La forma más extendida es maitagarri ; hay maitegarri en algunos autores meridionales, en su mayor parte vizcaínos: Moguel (CO 255), Añibarro, fray Bartolomé (Ic I 77), Uriarte (MarIl 70), Arrese Beitia (AmaE 34), E.M. Azcue, Iturzaeta (Azald 74), D. Agirre, CatUlz (41), Enbeita (54), Zaitegi (Sof 153), N. Etxaniz (Antz 157), Anabitarte (Poli 129), Erkiaga (Arran 169) y Basarri (127). En DFrec hay 26 ejs. de maitagarri y 2 de maitegarri .
sense-1
I.
(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(gral.; Lar, VP 60r, Izt 10v, H; -th- Arch VocGr 206, VocBN , Gèze, Dv, H),
maitegarri (gral.; Añ, Zam Voc
)
Ref.:
A (maitagarri, maitegarri); Lrq /mãithagaRi/; Etxba Eib (maitagarrixa, maitegarrixa).
Amable, digno de ser amado, estimado; encantador (tbn. referido a cosas). Tr. Documentado desde el s. XVII, y gral. desde el XVIII.
Berhez nindizun bertarik, / lehen hautatu maitagarri / nituen, nindutenetarik ['como digno (y dignas) de amor'] . O Po 42. Jesus txoil maitagarrie. UrrizK 51. Herioa maitagarri dela eta ez batere hastiogarri. Tt Onsa 163. Atsegiñ maitagarriak. Gç 141. Etzait deusik agertzen, ez agertuko maitagarriagorik zu baiño. Arbill III 21, 2. Ezta gauzarik hauk baino [...] maitagarriagorik. ES 187. O Jesus ona eta maitagarria. Ch III 48, 3. Txatar dakizkidala iragankorrak, eta maitagarri zure gauza guziak. Lar STomas 1. Gauza bat maitatu baiño lehen, maitagarria dirurien arren, aiñtziñetik nolakoa den ezagutzera entsaiatzen direnak. He Gudu 61. Zü baizik eztüzü ezinago eder eta maithagarri denik. Mst III 21, 2. Luis maitetsu ta maitagarria. Cb Just 78. Ematen daroku errextasun maitagarri bat heltzekotzat zeruko erresuma dohatsurat. Lg II 206. Jaungoikoaren esku maitagarria. msOñ 90v. Zenbatenaz maitagarriagoa / Ezagutzen bai dute Jainkoa. Monho 126. Ez dot neure arime bakar au baxen gauza maitegarriagorik. Añ EL1 21. Jende maitagarria [Donostiakoa] , / pare-bagekoa. Echag 222. Oitura maitagarri oezaz. Izt C 239. Garau maitagarri onek aberatstasun andiak eman izan diozkala Gipuzkoari. Ib. 154. On eta maitagarria da haren ezagutza. Hb Egia 2. Nere guraso zar maitagarriak. Arr GB 108. Karta maitagarri baten bidez. 'Preciosa' . Aran SIgn 82. Agatik zaitu mundu guztiak / laztan ta maitagarria. AB AmaE 374. Eder zen Maria, eder eta maithagarri kanpotiko itxüratik. Ip Hil 58. François Coppée zen koblari maitagarri, gizon ona. HU Aurp 207. Neska eder maitegarriak. Azc PB 126. Benetan eder da maitegarria zala Mañasi. Ag Kr 53. Gure izkuntza maitagarria. Etxeg EEs 1916, 117. Nun etxe-bilduma maitagarriagorik? JE Ber 76. Gizonarentzat ain maitagarri dan azkatasuna. Eguzk GizAuz 105. Ez da iñorentzat maitagarri mutxurdin gelditzea. TAg Uzt 299. Herria ez zaiote orai maitagarri. Iratz 27. Liburu eder maitagarriak. Erkiag BatB 163. Etzaite izan tentagarri, maitagarri baizik. MAtx Gazt 31. Gazte zelarik lagunkin maitagarria izan dela. Ardoy SFran 293. Begi argia egin oi eutson gero be lenengo karmeldar ortoz lekaimetxe maitagarriari. Onaind STeresa 33. Onek esan nai du zugaitz au maitagarria dela. Ostolaiz 37. Oroitzapen horiek ez zituzketen haatik horrenbeste irakurle liluratuko, egileagan beragan zerbait maitagarri idoro ez balute. MIH 273.
Amable, digno de ser amado, estimado; encantador (tbn. referido a cosas). Tr. Documentado desde el s. XVII, y gral. desde el XVIII.
Berhez nindizun bertarik, / lehen hautatu maitagarri / nituen, nindutenetarik ['como digno (y dignas) de amor'] . O Po 42. Jesus txoil maitagarrie. UrrizK 51. Herioa maitagarri dela eta ez batere hastiogarri. Tt Onsa 163. Atsegiñ maitagarriak. Gç 141. Etzait deusik agertzen, ez agertuko maitagarriagorik zu baiño. Arbill III 21, 2. Ezta gauzarik hauk baino [...] maitagarriagorik. ES 187. O Jesus ona eta maitagarria. Ch III 48, 3. Txatar dakizkidala iragankorrak, eta maitagarri zure gauza guziak. Lar STomas 1. Gauza bat maitatu baiño lehen, maitagarria dirurien arren, aiñtziñetik nolakoa den ezagutzera entsaiatzen direnak. He Gudu 61. Zü baizik eztüzü ezinago eder eta maithagarri denik. Mst III 21, 2. Luis maitetsu ta maitagarria. Cb Just 78. Ematen daroku errextasun maitagarri bat heltzekotzat zeruko erresuma dohatsurat. Lg II 206. Jaungoikoaren esku maitagarria. msOñ 90v. Zenbatenaz maitagarriagoa / Ezagutzen bai dute Jainkoa. Monho 126. Ez dot neure arime bakar au baxen gauza maitegarriagorik. Añ EL1 21. Jende maitagarria [Donostiakoa] , / pare-bagekoa. Echag 222. Oitura maitagarri oezaz. Izt C 239. Garau maitagarri onek aberatstasun andiak eman izan diozkala Gipuzkoari. Ib. 154. On eta maitagarria da haren ezagutza. Hb Egia 2. Nere guraso zar maitagarriak. Arr GB 108. Karta maitagarri baten bidez. 'Preciosa' . Aran SIgn 82. Agatik zaitu mundu guztiak / laztan ta maitagarria. AB AmaE 374. Eder zen Maria, eder eta maithagarri kanpotiko itxüratik. Ip Hil 58. François Coppée zen koblari maitagarri, gizon ona. HU Aurp 207. Neska eder maitegarriak. Azc PB 126. Benetan eder da maitegarria zala Mañasi. Ag Kr 53. Gure izkuntza maitagarria. Etxeg EEs 1916, 117. Nun etxe-bilduma maitagarriagorik? JE Ber 76. Gizonarentzat ain maitagarri dan azkatasuna. Eguzk GizAuz 105. Ez da iñorentzat maitagarri mutxurdin gelditzea. TAg Uzt 299. Herria ez zaiote orai maitagarri. Iratz 27. Liburu eder maitagarriak. Erkiag BatB 163. Etzaite izan tentagarri, maitagarri baizik. MAtx Gazt 31. Gazte zelarik lagunkin maitagarria izan dela. Ardoy SFran 293. Begi argia egin oi eutson gero be lenengo karmeldar ortoz lekaimetxe maitagarriari. Onaind STeresa 33. Onek esan nai du zugaitz au maitagarria dela. Ostolaiz 37. Oroitzapen horiek ez zituzketen haatik horrenbeste irakurle liluratuko, egileagan beragan zerbait maitagarri idoro ez balute. MIH 273.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de gen.).Cf. infra (II).
Jaunaren maitagarria deitu ziona. Lard 194. Zarealako, bai Eladitxo, / danoren maittagarria. Echta Jos 179. Ixan gaitezan Kistar-euzkeldun / Urtziren maitegarrijak. Enb 54. San Agustinen seme zintzoak / ortxe dauzkagu jarriak, / ikusten danez gure errian / askoren maitagarriak. And AUzta 153.
Jaunaren maitagarria deitu ziona. Lard 194. Zarealako, bai Eladitxo, / danoren maittagarria. Echta Jos 179. Ixan gaitezan Kistar-euzkeldun / Urtziren maitegarrijak. Enb 54. San Agustinen seme zintzoak / ortxe dauzkagu jarriak, / ikusten danez gure errian / askoren maitagarriak. And AUzta 153.
azpiadiera-1.2
2.
(Urt I 73),
maitegarri (Añ).
Amoroso, lleno de amor; amable, afable, cariñoso.
Erraz da bertzeren senharrarekin [...] lizundu gabe egoitea, bainan ezta hain erraz [...] hitz maitagarririk ez erraitea edo enzutea. "Des paroles de cajolerie" . SP Phil 453 (He 457s balakari). Espiritu eme, manso, maitagarri eta urrikalmendutsu bat. "Amiable" . Ib. 183. Ene adixkidegua maithagarriaren grazia. Mst III 37, 2 (SP familiertasun arraia, Ol nabastarre eroso). Aterarik biotz-berba ta afekto maitegarriak. Añ LoraS 99. Errexinol pollitak oianean kantatzen duen kantu maitagarria. "Cantar enamorado" . Otag EE 1882c, 414. Gorra danik zeure dei / maitagarriari. Azc PB 39. Jaunaren altzo maitagarrian / ez daiteke gorrotorik. "Amoroso" . Or Eus 123. Bizibide maitagarrian. 'Amistosa convivencia' . Zait Sof 39. Maitagarriak dira gero jaun oiek! Amor ematen ere ba-dakite. Vill Jaink 65.
Amoroso, lleno de amor; amable, afable, cariñoso.
Erraz da bertzeren senharrarekin [...] lizundu gabe egoitea, bainan ezta hain erraz [...] hitz maitagarririk ez erraitea edo enzutea. "Des paroles de cajolerie" . SP Phil 453 (He 457s balakari). Espiritu eme, manso, maitagarri eta urrikalmendutsu bat. "Amiable" . Ib. 183. Ene adixkidegua maithagarriaren grazia. Mst III 37, 2 (SP familiertasun arraia, Ol nabastarre eroso). Aterarik biotz-berba ta afekto maitegarriak. Añ LoraS 99. Errexinol pollitak oianean kantatzen duen kantu maitagarria. "Cantar enamorado" . Otag EE 1882c, 414. Gorra danik zeure dei / maitagarriari. Azc PB 39. Jaunaren altzo maitagarrian / ez daiteke gorrotorik. "Amoroso" . Or Eus 123. Bizibide maitagarrian. 'Amistosa convivencia' . Zait Sof 39. Maitagarriak dira gero jaun oiek! Amor ematen ere ba-dakite. Vill Jaink 65.
sense-2
II.
(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.
(H),
maitegarri.
Amado, ser amado; persona querida.
Ez dabee biurtu biar Jesus maitiari zor deutsen amodijo nausija ta samurra luurreko maitegarrijetara. fB Ic III 368. Nire Maitagarri ederra. Or Mi 146. Maitegarri maiteakin etzango naun. Zait Sof 163. [Zezen garaituak] galdu eta mendeka ezin duen maitagarriagatik. Ibiñ Virgil 98. [Baserrian] sartu orduko biotza illun, / malko ixillak begira, / maitagarri bat palta dalako / gauzak aldatu baitira. Ataño TxanKan 272.
Ez dabee biurtu biar Jesus maitiari zor deutsen amodijo nausija ta samurra luurreko maitegarrijetara. fB Ic III 368. Nire Maitagarri ederra. Or Mi 146. Maitegarri maiteakin etzango naun. Zait Sof 163. [Zezen garaituak] galdu eta mendeka ezin duen maitagarriagatik. Ibiñ Virgil 98. [Baserrian] sartu orduko biotza illun, / malko ixillak begira, / maitagarri bat palta dalako / gauzak aldatu baitira. Ataño TxanKan 272.
azpiadiera-2.1.1
Cosa amada, deseada.
Gauza bat bear da izan desiragarri ta maitagarri guzien elburu ta azken xede. Vill Jaink 152.
Gauza bat bear da izan desiragarri ta maitagarri guzien elburu ta azken xede. Vill Jaink 152.
azpiadiera-2.2
2.
Expresión de cariño.
Laztan dau bere seme, baña erakusten ezteutso kariñurik, palagurik, maitegarririk. Añ MisE 163.
Laztan dau bere seme, baña erakusten ezteutso kariñurik, palagurik, maitegarririk. Añ MisE 163.
azpiadiera-2.3
3.
Hada.
(Esta acepción tiene su origen sin duda en Chaho, que lo da como personaje de la mitología vasca).
"
Maithagarri, la plus jeune et la plus séduisante des péris ibériennes"
Chaho Voyage 216.
"Hada, ser fabuloso (Araquistáin Trad 27)"
A.
Zu zera atsegin poz darioten Maitagarrien / pakezko gorde-lekua. Jaukol Biozk 59. Henaresko maitagarriak eta artzainak. "Ninfas" . (Quijote IX) Or RIEV 1929, 6 (tbn. maitagarri Berron Kijote 82). Maitagarrien aitzulorantza yo zuten. 'Trou des Fées' . Or Mi 70. Ames dagit, basoan / il nauela, parreaz, / maitagarri batek. 'Hada' . Ldi BB 10. Ta ordun, diotenez, mamu bat ere ez da kanpora ausarzen [...] ordun, ez izar kaltetsurik, ez maitagarriren lilluratzerik, ez zorginkeririk. "No planets strike, no fairy takes, nor witch hath power to charm" . Amez Hamlet 22. Euskaldunen lamin eta maigarriak, Latinen Fatae, Germanen Kobolde eta Nixen . Mde Pr 310. Pieridak edo maitagarriak [= 'musas'] . Ibiñ Virgil 41. Mundutik kanpoko maitagarrien zelaietan. NEtx LBB 31. Maitagarri beharrean zen oraindik Lizardi hasiberri hartan. MIH 175.
Zu zera atsegin poz darioten Maitagarrien / pakezko gorde-lekua. Jaukol Biozk 59. Henaresko maitagarriak eta artzainak. "Ninfas" . (Quijote IX) Or RIEV 1929, 6 (tbn. maitagarri Berron Kijote 82). Maitagarrien aitzulorantza yo zuten. 'Trou des Fées' . Or Mi 70. Ames dagit, basoan / il nauela, parreaz, / maitagarri batek. 'Hada' . Ldi BB 10. Ta ordun, diotenez, mamu bat ere ez da kanpora ausarzen [...] ordun, ez izar kaltetsurik, ez maitagarriren lilluratzerik, ez zorginkeririk. "No planets strike, no fairy takes, nor witch hath power to charm" . Amez Hamlet 22. Euskaldunen lamin eta maigarriak, Latinen Fatae, Germanen Kobolde eta Nixen . Mde Pr 310. Pieridak edo maitagarriak [= 'musas'] . Ibiñ Virgil 41. Mundutik kanpoko maitagarrien zelaietan. NEtx LBB 31. Maitagarri beharrean zen oraindik Lizardi hasiberri hartan. MIH 175.
azpisarrera-1
MAITAGARRIZKO.
(-th- Dv).
a)
Amable, digno de ser amado.
Maitagarrizko Euskal-Errian / [umantak] sortu izan dira beti. Otag in FrantzesB I 127. Ez da bat denok maitatzen degun / Maitagarrizko legea? Etxeg in MEIG IV 52. Zeruetan dauka gizonak bere jauregi aberats maitagarrizkoa. Ag Serm 413. Gaztearentzat, gozo, bigun, maitegarrizko [da jolasa]. Ag Kr 49. Maitagarrizko jeina: bere tenpran xinzen orren azken Otsailaren 17ko karta. Mdg 120. Ze izango zan maitagarrizko / euskaldunen biotzean. FEtxeb 54.
b)
Amoroso.
Gizadi dana baturik, / maitagarrizko Sendi bakar bat / Jesusekin osaturik. SMitx Aranz 180.
Maitagarrizko Euskal-Errian / [umantak] sortu izan dira beti. Otag in FrantzesB I 127. Ez da bat denok maitatzen degun / Maitagarrizko legea? Etxeg in MEIG IV 52. Zeruetan dauka gizonak bere jauregi aberats maitagarrizkoa. Ag Serm 413. Gaztearentzat, gozo, bigun, maitegarrizko [da jolasa]. Ag Kr 49. Maitagarrizko jeina: bere tenpran xinzen orren azken Otsailaren 17ko karta. Mdg 120. Ze izango zan maitagarrizko / euskaldunen biotzean. FEtxeb 54.
Gizadi dana baturik, / maitagarrizko Sendi bakar bat / Jesusekin osaturik. SMitx Aranz 180.
maitagarri
-
maitagarri. Tr. La forma más extendida ...
-
I. (Adj.). 1. (gral.; Lar, VP 60r, Izt 1...
-
1. (gral.; Lar, VP 60r, Izt 10v, H; -th-...
-
2. (Urt I 73), maitegarri (Añ). Amoroso...
-
II. (Sust.). 1. (H), maitegarri. Amado, ...
-
1. (H), maitegarri. Amado, ser amado; pe...
-
2. Expresión de cariño. Laztan dau ber...
-
3. Hada. (Esta acepción tiene su origen...
-
MAITAGARRIZKO. (-th- Dv). a) Amable, dig...
<< luze 0 / 0 mami >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
