Harremana

    OEH - Bilaketa

    208 emaitza idoro bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (206)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ganbara.
    etimologikoa
    Etim. En último término de lat. camara . Podría pensarse en un falso restablecimiento del grupo nb debido a la inseguridad producida por la simplificación ocasional de dicho grupo, o suponerse, como explicación alternativa, una anaptixis a partir de rom. cambra .
    Onom.: Orti Gamara. (1200) Arzam 245. La casa que es dita Gamara echea. (1284) Ib. 245. Sancho Gambara. (1360) Ib. 245. Lope Gamaraquo. (Irache, 1283) Lac VM 39.
    sense-1
    1. (B; Volt 11, SP, Urt IV 104, Lar, Lecl, Arch VocGr, Dv, H, VocB ), ganbera (Ae; Lar, VocBN , H, Foix), kanbara (Ht VocGr; kh- S; Dv, H), kanbera (S; Chaho; kh- Chaho (BN, S), Gèze, Foix), ganbra (R; Arch VocGr (s.v. gela )), kanbra, kamara (Lcc), ? galbara Ref.: A ( ganbara, ganbra, khanbera ); Giese CasaS 9; Lrq ( khanbara ); CEEN 1971, 333; Gte Erd 302 .
     Dormitorio, alcoba (tbn. habitación de un hospital, de un hotel, etc.); cámara, cuarto, aposento, habitación. "Celda o cámara" Lcc. "Aposento" Lar. "Cámara, aposento interior, viene del bascuence ganbara, y en otro dialecto ganbera " Ib. "Chambre", "appartement" Foix. "El cuarto (tbn. dormitorio) kanbeá, kanbéra " Giese CasaS 9. " Berak ertentzün an laminak omentzirela eta barnian ganbarak eta bertze arrarteak bazirela (BN-baig), salas y otros departamentos entre rocas" EF 1956 (4-6), 61. "(Ae), las habitaciones de dormir (en vasco: ganberak)" CEEN 1971, 333. " Kanbera piaz gora da (S)" Gte Erd 302. Cf. VocNav s.v. gambra. Tr. Propio de la tradición septentrional, fuera de la cual sólo lo encontramos en Lazarraga, Larramendi, Lizarraga de Elcano, Añibarro y D. Agirre. Aunque parece que nunca desciende su uso, cf. JE Bur 186: "Eriaren gela --zendako nahiago othe dute batzuek erran, erdi frantsesez, ganbera? --"; cf. ganbera edo gela (JE Med 99, Zub 71). Al parecer, en los autores antiguos es 'aposento en general', refiriéndose sólo a las habitaciones interiores de la casa (cf. infra 'morada'; en algún caso parece reflejarse la distinción entre ganbara 'alcoba' y gabinete 'parte de la habitación abierta al exterior': cf. Tt Arima 14: Hobe dela ordian orazionia egin dadin kanberan eta kabinetian ), mientras que en los modernos (seguramente desde mediados del s. XIX por lo menos) es siempre 'habitación con cama(s)'. La forma más empleada es ganbara, ya en Materre (182) y Axular; ganbera, desde Leiçarraga, no vuelve a encontrarse hasta la 2.a mitad del s. XIX y aparece, sobre todo, en escritores bajo-navarros (Salaberry, Laphitz (95), Elissamburu, Oxobi, Barbier, etc.); ambas variantes aparecen, con distinta frecuencia, en TB, Laphitz, Barbier (Leg 60) y Zerbitzari (Azk 11). Los escritores suletinos emplean gralmte. formas con sorda aspirada inicial: khanbara en Mercy (28), Archu e Inchauspe; khanbera en Eguiateguy --junto a galbara, forma más que dudosa, v. infra--, Etchahun (568) e Inchauspe; tbn. se encuentran en algunos escritores más occidentales (khanbara en EvL, MarIl y Jauretche (349)); hay además kanbara en Lapeyre y en Lafitte (Murtuts 24, junto a ganbara ); kanbera en Tartas, ECocin y Constantin (en el que tbn. hallamos kanbra ). Lazarraga y Añibarro emplean kamara. En DFrec hay 34 ejs., meridionales, de ganbara y 2, septentrionales, de ganbera .
    Hark erakutsiren drauzue ganbera handi bat paratua eta aphaindua. Lç Mc 14, 15 (TB ganbara; He, HeH gela, Dv salha, Leon barne ). Beharrira ganberetan erran duzuena, predikaturen da etxe gainetan. " És chambres" . Lç Lc 12, 3 (TB ganberetan; Dv, Leon gela zok(h)oan ). Joan zirean Silveroen kamarara. Lazarraga A, 1142v. Urten eben bere kamarerean. Ib. A, 1143v. Bere barreneko ganbaran, bere konzientzian. Ax 428 (V 277). Zure arimaren kanberaren erdi erdian. Tt Onsa 69. Esferak eraman digu / ganbara urdiñ artara. "Cubili" . Lar Gram 384. Bere ganbaran zen erretiratua. CatLav 386 (V 186). Galbararen borthan, khoroa eskian lüzez ügürükirik, erranerazi zereioan [erregeak emazteari] berze batetara bazoala ezpazian nahi sar ladin. Egiat 245 (sic, ¿tal vez por ganbara?; normalmente emplea khanbera: v. 173, 205, 233). Zerén aizeak arroitu yago itenduén gánbara útsean. LE Urt ms., 116r. Kanpoan arerioak, etxean gerrea daukanak, non idoroko dau bakea? Non? Bere barruko kamaran, bere konzienzian. Añ GGero 285. Etxean den khanbara edo lekhurik bilduenean. MarIl 11. Khanbarako aire minthüak osarzüna txartü zeiola. Arch Gram 3. Arranoak bortietan / gora dabiltza egaletan; / ni ere lehen andereki ebilten kanberetan. (Canc. pop.). DRA . Nahi duzienian othoiztu, sar zitezte zien ganberan. SalabBN Mt 6, 6 (EvL khanbara, Ip khanbera; Lç ganberatxo, Samper, Hual aposentu, Dv, Leon gela ). Joiten du haren ganbarako athean. Laph 80. Ganbarako laguna. Ib. 126. Ene gazte lagünak libertitzen plazan, / eta ni, malerusa, tristerik khanberan! ChantP 254. Presundegitik khendu nindutela eta tribunaleko ganbara batean ezarri. Prop 1880b, 1. Behatu zuen bere ganberako leihotik. Elsb Fram 134. Kanbara pobre eta hertxi hartan. Lap 17 (V 10). Erretiratü zen Jerüsalemen hartü zian khanbaralat. Ip Hil 177. Sixtoren kapillatik Errafaelen Ganbaretara [=Stanze di Raffaello] noiala. Ag Ioan 203. Bena behar beitü bendikatü kanbra, / arrastirian juanen da espus etxera. Const Eskual 20-9-1907, 4. Anderea, [...] / eskeini tutzu ohea eta ganbara / heiekilan oi zure gorphutz propia. Balad 65. Goxoki nindagola lehen ohakoan, / aingeruer begira, ganbera xokoan. Ox 145. Haritchabaletek deitü zian Laxague kanberala. Const 43. Ganberak, aldiz, arras garbiak aurkitzen nintuen probintzietako ostatuetan. JE Ber 29. Badoazi zoin bere ganbaralat. Barb Leg 136. Ohean da ganbara handian. Lf Murtuts 53. Amak bere hiru alaba berareki bildü zütian khanberalat. Mde Pr 125. Eritegian, bigarren estaian, hirugarren ganbaran. JEtchep 102. Pausu erdian joan daike ganbaratik sukaldera. Xa Odol 102. Amaren ganbaran, ohearen azpian gordea. Etchebarne 25. Han baginituen gure ganbara-bulegoan ez ginauzkanak oro. Larre ArtzainE 196 ( ganbera 140).
    v. tbn. O Po 16. SP Phil 330. ES 101. Gy 216. LuzKant 36. Elzb PAd 56. Jnn SBi 138. HU Zez 165. Arb Igand 76. Etcham 225. Zerb IxtS 28. Ardoy SFran 188. Mattin 48. Ganbera: LuzKant 30. Zub 39. A CPV 936 (versión de Abaurregaina (Ae)). Larz Iru 54. Kanbera: Balad 176.
    azpiadiera-1.1
    (Uso pl.). "Cámaras, kamarak " Lcc (no es descartable que signifique 'cámaras, diarrea', pero cf. el ej. de Lazarraga).
    Kamaraetan idoro neben / santua legez pintadua. Lazarraga A21, 1193v.
    azpiadiera-1.2
    Morada.
    Eta nihor iautsten ezta Aiten Linbo hartara / zeren zabalik dagoen dohatsuen ganbara. EZ Man I 129 (v. tbn. 117). Garbitasun guziaren mirailla eta ontasun infinituaren ganbara. Harb 104. Alxatua da Maria / Zeruko ganbarara. Hm 87 (v. tbn. 130). Igo dedin lurretik / ganbara urdin artara. B. Recio ( in Onaind MEOE 240 ). Harroka pean ganbara, / dilindan, beltx, gau inhara. Ox 113.
    azpiadiera-1.3
    Aurrerapide ederra, atzeneko gerla orokarrak azaldu diguna, bere gas-ganbara, konzentrazino-landa eta ainbeste sarraski ta gertakizun lazgarriekin! Vill Jaink 181.
    azpiadiera-1.4
    (Muebles del) dormitorio.
    Ganbara bat pullita eginarazi zuten. Barb Piar II 256. Intzaur-ondoa aurtiki zuten eta herriko mahasturu hoberenari egin-arazi ganbara eder bat. JEtchep 50.
    sense-2
    2. (V, G, AN-gip-5vill, L, BN; VP 33r, Lar ( in Aq 1437 ), Añ, H (G)), kamara (V-ger-arr-oroz; Añ, vEys (V)), kanbara (V-arr) Ref.: A ( ganbara, kamara ); AEF 1926, 74; EEs 1931, 37; AEF 1955, 78; Iz ArOñ ( ganbara, kámara ); Iz UrrAnz ( gánbaria ); Etxba Eib ( ganbaria ); Elexp Berg ( ganbara ); Gte Erd 160; Garm LexEV 162; ZestErret .
     Desván; granero; piso más alto de la casa. "Desván" VP , Lar, Añ. "Sobrado, lo más alto de la casa" Lar. "Suelo primero, segundo, lenbizi[k]o, bigarren solairua, ganbara " Lar ( in Aq 1437 ). "Camarato" Añ. " Gure ganbaria liburu zarrez beteta zan " Etxba Eib. " Artuak, sagarrak eta holakuak ganbaran gordetzen die " Elexp Berg. " Sagarrak bitu ta ganbarara jaso ditugu (G-azp-goi), sagarrak ganbarara bildu ditugu (AN-gip), kanbarara altzau dau (V-arr)" Gte Erd 160s. Cf. Vill (comunicación personal): "Kamara, en los caseríos antiguos suele estar por la parte superior, contiguo al techo del tejado. Sapai, en cambio, son unos compartimentos que hay en dichos camarotes entre no sé qué vigas que están contra el techo. La frase kamarako sapaixan es muy real" (cf. infra el ej. de And AUzta). Cf. VocNav s.v. gambara; y cf. Echaide Orio 118 ganbarote 'desván'. v. infra GOIKO GANBARA. Tr. Propio de la tradición meridional, si bien se documenta primero en Axular (cf. infra ganbara gora en Leiçarraga, TB y ECocin, con un significado no lejano). La forma más empleada es ganbara; kamara aparece en autores vizcaínos (Arrese Beitia, Anduaga, Alzola (Atalak 48) y Ayesta (36), además de un texto de Oñate de principios del s. XIX), si bien autores como J.A. y J.J. Moguel (BasEsc 201), Zavala (Fab RIEV 1909, 38), Azkue (BeinB 83) o Erkiaga (BatB 133) emplean ganbara en vizcaíno.
    [Xinhaurriak] bihi hura gordetzen du lurrean barrena, berak eginikako ganbaretan eta bihitegietan. Ax 36 (V 22). Gari onak edo anima garbiak gordeko ditu zeruko bere ganbar eder-ean. Mb IArg I 202. Gari ta artuak daukadaz giltz baga ganbara zabalian. Mg PAb 93. Arta kamariari begira. (Oñate, c. 1813). BOEv 1167. [Josek Egipton] ganbara edo aletegiak egin zituen. Lard 54. San Pedro [...] etxeko ganbarara igo zan, otoitz egitera. (Act 10, 9). Ib. 498 (Dv gaineko selharura, Ol, Ker, IBk etxe gainera ). Zazpi urte ugaritasuneko frutuen bosgarrenak [...] bildu bitza ganbaretan. Ur Gen 41, 34 (Dv bihitegi, Ol mandio, Ker garautegi, Bibl selauru ). Bizitoki dana, ganbara aitatu gabe, iru bizitzakoa da. Aran SIgn 3. Andria berriz tabernarako / ganbaratikan ardontzan. Xe 270. Ak ei eban ereiten beti arto gitxi, / kamarara pillatzen baña ei zan nausi. AB AmaE 310. Etxearen gallur ondoan, ganbara andi bat, mandio bezela, gari, arto, baburrun ta sagar umatuak gordetzeko. Ag G 17. Ondo ederrak dauzkak [prakak] jantzi naiezta ganbarako aga zarrean. Ib. 29. Ezkur ori ganbarara [...] jaso. Munita 40. Gurean, kamarako sapaixan dago lapiko zaar bat bete olakoak. And AUzta 81. Ganbarako baztar baten / aztuta. NEtx LBB 331. Gabon onduan ganbaran diran / sagarrak bezin gozuak. Uzt Sas 278. Apirila fan ta maiatza gero: ganbarein baztarrian agotza bego. (G-nav). Inza NaEsZarr 149. Ganbaran, metro erdi bat altu-edo, egur luze bat jartzen zan. JAzpiroz 76. Bizikleta zar ori ganbarara. Gerrika 154. --Nola ikasi zuen txistua jotzen? --Lekarozko ikastetxeko ganbara batean. MEIG I 61.
    v. tbn. Echag 45. Arr GB 50. Ud 45. Sor AKaik 113 (ganbaara). Noe 127. Altuna 19. Jaukol Biozk 95. MendaroTx 117. Or Eus 346. JAIraz Bizia 27. Etxde AlosT 53. Ugalde Iltz 38. BEnb NereA 110. Lasa Poem 57. MAtx Gazt 67. Salav 19. Lab SuEm 186. Berron Kijote 173. Etxabu Kontu 59. Ataño TxanKan 83. Onaind STeresa 88.
    azpiadiera-2.1
    "Azotea" VP 34r.
    azpiadiera-2.2
    Bodega (de barco).
    La Capitanaren etzan-lekuak, ganbara ta saietsa balazoz josirik arkitzen ziran desegiteko zorian. Izt C 441.
    azpiadiera-2.3
    (V-gip, G-azp-goi) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 289; ZestErret .
     "(Fig.) cabeza. Asmuz beteta erebixan ganbaria, zoratu biarrian " Etxba Eib. " Ganbaratik endreauta dago, zoratuta dago" Elexp Berg. " Ganbaratik eztao ondo (G-goi)" Gte Erd 289 (empleado tbn. en G-azp). " Ganbaratik ondo al hao? " ZestErret. v. infra GOIKO GANBARA. Cf. ganbarako.
    Salan ez daukat ezer askorik, / iya ustu zait ganbara, / nere bertsuak aituxe dira, / orain gaztien txanda da. Tx B III 135. [...] ez dekanean ik / idiki ganbarako / leio bat besterik. EA OlBe 109 (donde leio está por 'ojo'; v. tbn. 93). Ganbaratik koloka ote nago? NEtx Antz 103. Bertsotan erantzun nai nikek baña... nere tellatupeko ganbara zarrian poxpolua itzali dek nunbait eta etzeok ispiraziorik. SM Zirik 96 (v. tbn. 116). Gertakari asko, buruko ganbara-zokoetan traste artean galduak. Ataño TxanKan 19.
    sense-3
    3. (Lar), ganbera, kamara.
    Cámara (del rey, etc.). "Cámara apostólica, Aita santuaren ganbara " Lar.
    Blasto, zein baitzén regeren ganberako gehién. "Qui était chambellan du Roi" . Lç Act 12, 20 (TB ganbara zain ). Errege Majestariaren eskribau nausi Kamarakoaren eskubetara. OrdEib 731. Karlos bostgarren Jaunak bere konfesore Fr. Diego, Kamarako Mediku D. Esteban Zabala eta Sekretario D. Alonso Idiakezkoarekin izan zeban tratamenduaren bidez. Izt C 500. D. Pedro Idiakez egon izan zan Errege Fededunen Ganbarako idukitegiaren zaintzalle nagusi. Ib. 455.
    azpiadiera-3.1
    Cámara (organismo, institución). "Cámara de Castilla, Gastelako ganbara " Lar. "Cámara de Indias, Indietako ganbara " Ib.
    Ganbarek [...] eginarazi zioten Filipperi [Frantziako Errege] Karlosek behar agurra. Hb Egia 149. Deputatuen ganbaran. HU Zez 47 (v. tbn. deputatuen ganbara en Herr 14-6-1955 (ap. DRA) y d. ganbera en Othoizlari 1962, 475).
    sense-4
    4. Cavidad. v. ganbaraño.
    Bai ahoak bai sudurrak badutela gibelean biendako ganbera bat, euskaraz kokorra deitzen duguna. JE Med 63.
    azpiadiera-4.1
    Cámara, pequeño compartimento. "Cámara en que se aloja el cartucho en el cañón. Neurri-neurrixan jarri biar da kamaria, ostikokadarik ez deixan euki eskopetiak " Etxba Eib. En DFrec hay 9 ejs.
    Kartutxuak sartu ditu praketako sakeletan, eta bi, kamaran bertan ipini ditu, su-egiteko gertu. Erkiag BatB 142.
    sense-5
    5. " Ganbára, el salón que va de un extremo al otro de la casa, en la parte superior, dejando a los dos lados el lugar para las habitaciones" Iz Ulz.
    sense-6
    6. Cf. VocNav: "Gambra, entramado de tablones que, ligeramente sumergido en el mosto de un lago, impide que flote la brisa durante la fermentación del vino (Aoiz)". Cf. GANBARA-BURU?.
    azpisarrera-1
    ELIZ GANBARA.
    "(G-azp), coro" A EY III 266 ( A Apend ).
    Lekaiotegia, Eliz-ganbara edo Korua. Ayerb EEs 1912, 61.
    azpisarrera-2
    GANBARA-AURRE.
    "Delantera de galería" JFlor .
    Ganbara edo galeriko aurreak. (1879). JFlor .
    azpisarrera-3
    GANBARA-BURU.
    "(V-m), jaula de seto, sobre el hogar, destinada a curar frutas y viandas" A. v. kamaratu.
    azpisarrera-4
    GANBARA-GAIN.
    "La parte superior del desván" Asp Leiz.
    azpisarrera-5
    GANBARA GORA En Leiçarraga es 'cenaculum', que, como es sabido, tomó muy pronto el sentido de 'piso de arriba' y resulta ser el equivalente exacto de goiko ganbara (q.v. infra).
    Igan zitezen ganbera gora batetara. "Haute chambre" . Lç Act 1, 13 (TB ganbara gora; He sala gora, Ol mandio, IBk goiko gela ). Eta [hila] ikhuzi zutenean, ezar zezaten ganbera gora batetan. Ib. 9,37 (Dv gaineko gelan ). Unzia bethia denian, tapa zazu eta utz zazu gozatzera kanbera gora batian. ECocin 52.
    azpisarrera-6
    GANBARA ITSU (B, L ap. A ; VocB ).
    Alcoba.
    azpisarrera-7
    GANBARAKO JENDE.
    Camarada(s).
    Ezkonduaren ganberako jendék dolurik ekhar ahal dirote, ezkondua hekin deno? " Les gens de la chambre" . Lç Mt 9, 15 ((He, TB adiskideak, Dv lagunak .
    v. tbn. Lç Lc 5, 34.
    azpisarrera-8
    GANBARAKO SOINEKO.
    Bata.
    Otso yauna gisa hortan [larruturik] [...] / ganbarako soiñekotzat zerbitzaturen zaitzu. "De robe de chambre" . Gy 76.
    azpisarrera-9
    GANBARA-SARI.
    Renta (de la habitación).
    Sosik gabe naiz; ez dut ganbara saririk. Laph 100.
    azpisarrera-10
    GANBARA TXIKI.
    "(G-to), descanso de escalera" A. v. ganbaratto (2).
    azpisarrera-11
    GOIKO GANBARA (G-nav) Ref.: Iz Als ( goiko ganbarí ); Ond Bac .
     "El local bajo el safai " Iz Als. "Desván. Piso inmediato al tejado, donde se tiene la hierba, paja, etc." Ond Bac. En el documento notarial de ConTAV 5.3.1 (Vergara, 1580), la camara de arriba parece estar por goiko ganbara. v. supra (2), ganboiko.
    Goiko ganbaran agotza. Or Eus 141. Euskal etxe honetan ez ote diegu karlistei txokoren bat opa behar, goiko ganbaran bederen? MEIG I 257.
    azpisarrerakoSense-11.1
    (Fig.). Cabeza. " Goiko ganbara ortan baduzu zeozen fallu ederra (AN-gip)" Gte Erd 289.

    ganbara

    ganbara
    << galdumendi 0 / 0 gerizpe >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper