OEH - Bilaketa

29 emaitza idoi bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zauritu.
tradizioa
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur. Las formas más usuales son zaurt(h)u al Norte y zauritu al Sur. Entre los septentrionales emplean zauritu junto a zaurt(h)u Etcheberri de Ziburu, Goyhetche, Etchamendy e Iratzeder, y exclusivamante la primera Barbier, Mirande (Pr 189), Xalbador, Casenave (SGrazi 112) y Larre. Al Sur hay zaurtu en Gaztelu e Ibiñagabeitia (en ambos junto a zauritu ). Añibarro emplea la forma zaoritu. La forma de part. zauri se encuentra en Dechepare, Leiçarraga, una carta bajo-navarra de fines del s. XVI y algunos autores meridionales del s. XX, como Jautarkol, Gaztelu, Orixe, Lizardi y Onaindia (en estos tres últimos, así como en la carta bajo-navarra, empleado sólo como adj. en función de complemento predicativo). En DFrec hay 70 ejs. de zauritu y 1 de zaurtu.
sense-1
1. (V, G, AN, L; SP, Lcc, Lar, , Dv (V, G), H, VocB , Zam Voc), zaurtu (L, BN, S; SP, Lar, , Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H; -thu Urt I 163, zahurtu Lar), zauri (BN, S; Dv (que cita a E), A (que cita a E)), zaoritu, zaburtu (H (V)) Ref.: A ( zauri, zauritu, zaurtu ); Iz ArOñ ( sauríttu ); Elexp Berg; Gte Erd 180, 304 .
(Vb.). Herir. "Espolear, herir" Lcc. "Herir haciendo llaga", "lastimar hiriendo", "llagar", "ulcerar" Lar, . "Acribillar, [...] zahurtu galbaea bezala " Lar.
Zure iduri ederrak eta maina jentilak / gaizkiago zauri nizi ezi dardo zorrotzak. E 191. Bihotzian zauri nuzu eta gathibatu nuzu. Ib. 193. Egin liezoten imajina bat bestia hari, zein ezpataz zauri izan baitzén, baina biztu izan da. "Qui avait eté frapée" . Apoc 13, 14 ( IBe zauritua izan; IBk zauria hartu ). Bata zaurt zezaten, eta berzea hil. Mt 21, 35 ( Or zauritu; He zehatu, Tb, Dv, Leon, IBk, IBe jo, Ip zaflatü, Samper maklukaldistatu, Ol sakaildu ). Haur ere zaurthurik egotz zezaten kanpora. Lc 20, 12. Ene bihotz haur zaurt ezazu zeure amorioaren tragazaz. Mat 236. Mutil gazte bat batalla batean zauritu eta artu zutela preso. Ber Trat 114r. Balea zauritu dugu arpoiñaren kolpeaz. EZ Man II 155. Eskumikuz zaurthua denarekin. EZ Eliç 105. Urrikimendu haren puntaz neure arima hain bortitzki zaurthu. Harb 297s. Presuna haserrekorrak, zuhaitz arantzetsuak bezala dira, eztira ferekatzeko on; nehork uki balitza zaurtzen dute. Ax 290 (V 193). Hitz eztik mihia zaurtzen eztik. O Pr 242. Krokodilek eztute zaurtzen hekin beldur direnez bertzerik. SP Phil 223. Dagaz zuen zaurthua [bihotza] . 135. Zeren hitz luzegiak [...] minberatzen eta zaurtzen dio beharria. ES 134. Hitz moko bat asko da haren zaurtzeko. Ch III 46, 3. Leen zauritu didazu amorez nere biotza. Lar SAgust 14. Zük zaurtzen gütüzü eta sendotzen. Mst III 50, 5. Idoi humiliagarri hark zaurthu zuen Samsonen bihotza. Lg I 234. Bihotz guzia dolore hunek behar du zaurthu, arrailatu, phorroskatu. Brtc 166. Eragozten du iñor jotzea, kolpatzea, zauritzea. Ub 178. Padezituzué gorputz dibinoain errejione guzían, zerengátik guzia zaurituzióte azoteés. LE ( in BOEanm 182 ). Suge ezain batek bere eztenagaz zaurituten eutsala bijotza. Mg CO 186. Zetozen gero beste egaztiak, ta beren moko ta atzaparrakin zauritzen zituzten. VMg 50. Ikusten danean eriotzturik eta zaoriturik. LoraS 115. Kolpez zaurituta. fB Olg 4. Gatxak ta oe luziak zauritu eutseezan aragijak. JJMg BasEsc 281. Ene arima zaurtzen duten gogoeta izigarriak. MarIl 76. Eta zauritzen dio / txit bizkar-ezurra. It Fab 76. Estekak zaurthu. Arch Fab 83. Nok orrelan zauritu dau zure semia? Ur MarIl 108. Batek bertzea atakatzen, / zauritzen eta odolstatzen. Gy 279 (319 zaurtu ). Hitzez ala ezpataz zaurtzazu laguna ozarki. Hb Egia 128. Heien zangoek elgar joiten dute, ez ditezke higi elgar zaurthu gabe. Laph 96. Franziskoren gorputza bere zauri sagraduakin zauritutzen du Jesusek. Bv AsL 410. Elhorriz khoroatürik eta khorpitza oro zaurthürik. Ip Hil 187. Katu batek erpakaz / eskribau bat auzoa / zauritu eban gaisoa. Azc PB 264.
( s. XX) Jausi zirean lurrera ta zauritu ebezan euren esku, arpegi ta buruak. Echta Jos 32. Zauritu edo eritu genduen gerotako bat. Urruz Zer 53. Aizeak erabiltzean igurtziaz zaurituko ditu [sagar-ondoaren adarrak] ta zaurietan miña jaio liteke. EEs 1916, 253. Alkar armaz ezin zauritu ebela ikustean. Or Tormes 107. Iruñako guduan biarnesek zaurturik erori zitaken bezala. JE Ber 56. Goiak bazirudian Egunak urrezko azkonez zauritutako norbait . Ldi IL 29. Errizaiak tiroz zauritu ziñaten. TAg Uzt 273. Zuaitza zauritu badezu, galtzeko arriskuan ipiñi dezu. Munita 138. Zauritu egin dit biotza bere berriak. Txill Let 53. [Txarriak] zauritu ezkagizan agiñez. BEnb NereA 46. Zauri nuzu-ta, ba zoaz. "Habiéndome herido" . Gazt MusIx 181 (183 zaurtu, 223 zauritu ). Zezenak, aldikal, elkar zaurtzen asten dira. Ibiñ Virgil 98 (88 zauritu ). Aiñ biotzian zauritzen nau gaiztokeri onek. Etxba Ibilt 479. Arima zaurtzen ziotela zolaraino. Ardoy SFran 173. [Haur] batto goizean otoak zauritu / dauku bide-bazterrean. Xa EzinB 70. Aren begi-diztiren gezi aaltsuak zauriturik zeudeneri. Berron Kijote 161. Makiña bat lagun il eta zauritu ziguten. Alkain 133. Nor ausartu duk hi zauritzera? MEIG IX 106.

v. tbn. Zuzaeta 162. Astar II 30. Añ EL2 121. MSIgn 356. AB AmaE 157. Apaol 58. A BeinB 36. Itz Azald 99. Ag G 163. GMant Goi 57. KIkV 68. KIkG 56. Altuna 50. Alz Ram 29. Etcham 162 (57 zaurtu). Enb 38. Anab Usauri 81. JMB ELG 47. Laux AB 97. Iratz 26 (64 zaurtu). EA OlBe 68. Zait Sof 197. Mde Pr 189. Etxde AlosT 15. Arti Ipuin 46. Gand Elorri 39. Osk Kurl 30. Erkiag BatB 147. Azurm HitzB 36. Zaurtu: Hm 51. Arg DevB 225. Tt Onsa 16. He Gudu 150. Monho 112. Myst 17. Dv Lab 3. Arb Igand 155.
azpiadiera-1.1
(B ap. A ), zaurtu (-th- H) .
(Aux. intrans.). Herirse, resultar herido; llagarse. " Eria alderdi baten gainean luzeki egonez, zaurthu da, le malade s'est blessé [...]" H. " Beti alde batera egonez, alderdi bat zauritu zaio (B), por estar siempre en una postura se le ha llagado un lado" A. " Atzapar au berez zaurittu jata " Etxba Eib.
Zauri baninz larruian, bada atxeter herrian. E 191. Zenbait aldiz gudu espiritual hartan zaurt gaitezin. SP Phil 23. Hanbat etsaien artetik nola iraganen naiz zaurthu gabe. Ch III 23, 5. Agertu zitzaizkon bizkar ezurrak, zorroztu anka len gizena, laztu illea, zauritu bizkarra. VMg 47. Josetxori zaurittu jakazan anka bat eta beso bat. Echta Jos 64. An zijoazenak ill edo zauritu egin dirala. Urruz Zer 26. Muxikako Txindorra / zauritu zala-ta. Enb 197. Eskuen legun au sumatzeko / nor zauritu litekean! Or Eus 36. Langilleren bat zauritu nai ilten zanean. Eguzk GizAuz 161. Guda zala-ta zuritu edo gaxotu zalako ilko balitz. EAEg 3-6-1937, 1754. Gure ama zauri ortaz zauritu balitza. Or Aitork 115. Aman biotza zauritutzen da / seme bat galdu orduan. BEnb NereA 257. Oiñak zauritu arren / oraindikan pozik. Ayesta 46. Lagun mordo bat il edo zauritu ziran. AZink 66.
azpiadiera-1.2
(H) .
(Ref. a cosas abstractas). Ofender, dañar. " Egia, Jainkoaren agintzak zauritzea, blesser la vérité, les commandements de Dieu" H.
Zerk ere karitatea eta anaien arteko bakea zaurt, huts, guti eta gibela baitezake. SP Imit IV 9, 6. Erraz da espos-ohearen ez lizuntzea, baina gaitz da espos amudioaren ez zaurtzea. SP Phil 453. Solas hetarik hurren behiñere konzienzia zaurthu gabe ilkhitzen ez garelarik. Ch I 10, 1. Sakramendu handi haren saindutasuna zaurtzeko atrebentzia luketenek. Lg I 58. Ez othe duk bada egundaino zaurthu garbitasuneko prestugune Jainkozko bainan hautskorra. Dh 186. Ondokoek zaurthu dituzte egia eta izpiritua. Hb Egia 8s. Adimendua zaurthu nahi dute iduriz holako erranek. Ib. X. Eta zelebratzen da, obengabetasun iñoiz zauritua izan etzana bezela. Ur BulaG 554. Itxi eudela egoera txarrian eta zauriturik alango eretxiya. Ur BulaAl 16. Haren birjinitatia zaurthü gabe. Ip Hil 90.
azpiadiera-1.2.1
(Aux. intrans.).
Zeren orazione egin bazeneza othurunza hartu bezain sarri [...] zure osasuna zaurt liteke. SP Phil 94 (He 97 kalte ekharri ). Bañan gaxtoegi izan naiz, / niri orai barkhatzeko: / zure justizia justua / hagitz leiteke zaurthuko. 102.
azpiadiera-1.3
(Part. en función de adj. o sust.). " Zaldi zaurthua, cheval blessé" H.
Gizon zauriaz. "De l'homme navré" Lc 10, tít. . Itsuei ikhustearen rekubramenduaren predikatzera, eta zaurthuén delibranzatan ezartera. Ib. 4, 19. Sobera zaudela errea, zaurtua eta giharran ukitua. Ax 323 (V 214). Haren zauriz bihotzean / zaurthua nabillala. Arg DevB 226. Ene bihotz zaurthuaren auhenak. ES 149. Bihotz zaurthu eta humiliatu bati. Mih 17. Onen arpegi zauritu ta banatuba. Mg CO 54. Belarri makaldu ta zaurituak. VMg 46. San Roke gaisuari ta zauritubari. fB Ic I 70. Bihotz egiazki zaurthu eta penitent bat. JesBih 396. Ehorzteko errekan soldadu zaurthua. Hb Esk 13. Ozkatu eta zauritu guziak sendatzen ziran. Lard 100. Menbro zaurthua agertzean. Laph 167. Ezekian zer erantzun zaurituak. Ag AL 147. Gure izate argal eta zaurituak. Itz Azald 177. Garbittu eutsen betondo zaurittua. Echta Jos 54. Sahets-hezurrak minberatuak, gibel-aldea zaurtua. JE Bur 189. Illak eta zaurituak zenbat diran. Zink Crit 53. Leoi zauritu baten antzera. Lh Yol 12. Soldado zaurituen arthatzen arizanik. Barb Sup 67. Zure amari agian deika / zauri ta illotzen artean. Jaukol Biozk 83. Idigi neban astiro kutxa zauritua. "La llagada arca" . Or Tormes 51. Gune zauritua gatz eta ozpinez bortizki torratzen zakotelarik. Zub 64. Zaurituak baziran bi aldeetatik. Anab Usauri 73. Karlistak mutil zauritu batzuk itxi biarra ixan eben. Kk Ab II 46. Ixai zaurittu bat yirudik. Laux AB 91. Zauritua sendatzen jardun zan osalariak. EAEg 13-12-1936, 530. San Prantzisko zaurituaren eskaria. SMitx Aranz 114. Iztar zauritu arekin. NEtx Antz 138. Zauritua eta, erran dudan bezala, erdi illa zagon. Izeta DirG 44. Badagoz banakak lurrean luze, zaurituak nunbait. Erkiag BatB 185. Gizon asko galdu zan nola illak ala zaurituak. Salav 82. Zaldun zauritua ikustera. Berron Kijote 179. Nere mando zauritua. Alkain 131. Prisioneru ta zaurituak. FEtxeb 33. Bere alabak eta Juanita emaztea lehertuak, bainan ez zaurituegiak, zorionez. Larre ArtzainE 75.
v. tbn. AB AmaE 449. Azc PB 179. Ill Pill 22. ArgiDL 35. FIr 148. Lab EEguna 114. Goen Y 1934, 179. TAg Uzt 273. Ol 1 Cor 5, 22. Mde Po 31. Onaind in Gazt MusIx 205. Azurm HitzB 68. Balad 93 (S). Zaurtu: MarIl 59. Jnn SBi 47. Arb Igand 159. Iratz 64.
azpiadiera-1.4
zauri .
(Uso predicativo).
Errege zauri dela. CartEspBN 449. Lesakan zauri dauzkazun iru liberal aiek. Or SCruz 73. Bañan, ega-baldar baitabil txoria / lurrera-bearka zauri doanean. Ldi BB 80. So-eta an atzi geldi / baitziñan, eta zauri / erori begi otako batean. Gazt MusIx 193 (Or ib. 201 zauri ziñan erori, Onaind ib. 209 jaus ziñan zauri ).
sense-2
2. (V-gip ap. Elexp Berg ) .
(Sust.). " Zaurittua, herida grande" Elexp Berg. " Ori dok zaurittua daukakena " Ib. (s.v. zauri ).
Sendatuko ditut zure biotz gaixoak daduzkan zauritu gogorrak. Apaol 116.
azpisarrera-1
XAURITU .
(Forma con palat. expresiva).
Nere animaren muiñik barnenean / xauritzen nuzun, maite-sugar bizi! "Tiernamente hieres" . Or ( in Gazt MusIx 216; Gazt ib. 213 samurki zauri nuzun ).
azpisarrera-2
ZAURITU ARIN.
Herido leve.
Eskerrak zauritu arin batzuk besterik ez zirala egon. Gerrika 72.
azpisarrera-3
ZAURITU GAIZTO EGIN.
Malherir.
Il zala uste zuan edo zauritu-gaizto egiña. Berron Kijote 201. Bota zuan lurrera zauritu-gaizto egiña. Ib. 210.
azpisarrera-4
ZAURITU GAIZTORIK.
(Estar, etc.) malherido.
Zaldunen bat zekartela iruditu zitzaion, zauritu-gaiztorik edo illotzik. Berron Kijote 209.
azpisarrera-5
ZAURI-ZAURI EGIN .
(Intens. de zauritu ).
Kristo geure obenen sortapean zauri-zauri eginda ikusi ebanetik. Onaind STeresa 55.
zauritu
<< urruntasun 0 / 0 zingira >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper