OEH - Bilaketa

528 emaitza idi bilaketarentzat

Sarrera buruan (62)


Sarrera osoan (466)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
orro.
tradizioa
Tr. Documentado desde Leiçarraga (orroa egin ) tanto al Norte como al Sur. En cuanto a la distribución de variantes, hay ejs. seguros de orro en Gç 161, Mb IArg I 193, Lg I 272, Hb Egia 15, Laph 223, Arb Igand 109, HU Zez 76, Barb Sup 46, Ox 36, Etcham 82, Zub 71, Or Mi 111, JE Ber 92, Ldi BB 84, Iratz 24, EA OlBe 74, Zerb Azk 102, Anab Poli 133, Txill Let 25, Gand Elorri 166 y Lf in Zait Plat xv, orho en Gy 21 y Hb Esk 35, orru en lh Yol 39, GMant Goi 40, Laux AB 20, Zait Sof 17, Etxde AlosT 95, Mde Pr 308, Bilbao IpuiB 52, Basarri 162, Ibiñ Virgil 101 y NEtx LBB 241, orroe en Ag Serm 491, Itz Azald 38 y Otx 29, orroi en Zav Fab RIEV 1907, 542, Lard 72, A BeinB 92 y And AUzta 146; para ejemplos seguros de tema en -a , v. orroa en VMg 22, Arch Fab 173, Dv LEd 265, Arr GB 41, Ip Hil 36, Kk Ab II 33, Barb Sup 119 y Mde Pr 115, orrua en Xarlem 532, Enb 50 y Uzt Sas 44. La distribución de variantes con y sin -a- no es la misma en su derivado ORROZ, q.v. En DFrec hay 10 ejs. de orro(a), 3 de orroe y 5 de orru.
sense-1
(G, AN, L, BN, S; Dv, H), orroa (SP, VocBN , Gèze), orroe (V, G; H (V)), orroi (V, G; Zam Voc; -ia det.Lar, H), orru (V; Lar, H), orrua (V-gip, S), orria ((det.).R-uzt), orho (L) Ref.: A ( orro, orroe, orroi, orru, orho ); Lrq; ContR 521 ( órria ); Satr VocP; Iz ArOñ ( orrúa bat ); Iz Ulz; Elexp Berg ( orrua ) .
Mugido, bramido, rugido; en gral., fuerte sonido emitido por un animal. "Bramido", "berrido", "frémito", "rugido" Lar. "Gruñido [...] orrua " Ib. "Mugido" . "Bruit que font les bêtes à cornes par leurs mugissements et les ânes quand ils braient" VocBN . "Rugissement" Gèze. "Braiement de l'âne" Lrq. "Balido" Iz ArOñ.
Oihu gora bat lehoinaren orroa bezalakoa. He Apoc 10, 3 (IBk, IBe orro(a) ). Abereek eginen tuzte orrho diren izigarrienak. Lg II 186 (I 272 orro ). Egazti edo txorien txirriporruen, txakurren aulurien eta ganauben orroien zain dagozenak. msOñ 99v. Asi zan [leoia] orroa izugarriak ateratzen. VMg 22. Batek an egiten du / artzaren orrua. It Fab 29. Botatzen duela betan [astoak] orho eder bat airera. Gy 22. Abereak ere orroi eta marru izugarriak egiñaz zebiltzan. Lard 72. Españako leoiaren / orroe-intziriak. Afrika 61. Txekor-orrubak. Ud 68. Eskergak ziran aren [dragoiaren] orroi ta txiliuak. AB AmaE 439. Gutartean odol eta orro gose direnak, doazila Donostiarat [zezen-kurtsetarat] . HU Zez 76. Oi, bepetan lehoinak erauntsi orroa! Ox 130. Astuaren orrua entzüten niala. Const 29. Orru bat baño etzan basua! Laux AB 20. Leoiari [...] orroa dario. TAg Uzt 229. Abre guzien orroak, marrumak eta mahukak. Iratz 137. Idi ta beiek berriz, tarteka, orro luzea ateratzen. Anab Poli 133. Ez dau ba [otsoak] orru izugarri bat entzun-arazten? Bilbao IpuiB 53 (47 orro ). Behi andana baten orroa edo xintxilak. JEtchep 23. Asto baten orroa. Osk Kurl 145 (212 orru ). [Koiote ta legio] oien orruak aditzen. Auspoa 77-78, 253. Ontzak orruaren bat / egin dizunian. Uzt Sas 115. Orko ardi-arkumeen marru ta orrua. AZink 20.
v. tbn. Ag G 83. Barb Sup 55. Etcham 82. Gand Elorri 166. Orroa: Arch Gram 7. Arr GB 48. Orroi: And Auzta 38. Orru: Echta Jos 317. Altuna 19. Etxde JJ 22. Ibiñ Virgil 101. NEtx LBB 109. Lasa Poem 63. Berron Kijote 153. Orrua: Enb 38.
azpiadiera-1.1
(Dv), orroa (-ua V-gip ap. Etxba Eib ).
Grito humano. "Grand cri, vocifération [...]; hauts cris que l'on fait en pleurant" Dv. "Grito. Aren orrua, mendixen bestekaldetik entzuten dana " Etxba Eib.
Zer marraska, zer orroa, / Erraten zaitan gustietan. 182. Erritar guziak asi ziran aiez ta orro arrituz aize guzia nasten. Mb IArg I 172. Ferragus eror orrua bateki. Xarlem 532. Ihurtzuriak bezain larriko orro batekin. Hb Egia 137. Debriak, egiten zialarik orroa izigarri bat, erran zian: [...]. Ip Hil 36. Eta erran zaharrak dioena, zuzen-gabeak orro handi. Arb Igand 109. Beren erraietako orroi arrigarri bategaz esan eutsan orduan. A BeinB 92. Oraindik askoren orruak entzuten ziran: Aurrera, aurrera, Peru! Ag AL 33. Azken orro batean galdegiten dio beraz. Barb Sup 132. Orduan orro gaitzak lituzkek / entzun hirien barnetik. Ox 139. Orroa ikaragarri bat einda. Kk Ab II 33 (116 orroia det.). Entzun dozuzan orroe ta ulubak atara erazo dautsedaz [andrai] . Otx 29. Apaiz kantari aien orroek / geiago oraindi ikaratzen. "Vozarrones" . Or Eus 416. Hauzoak orroetarat etorri ez balire. Zerb Azk 95. Orroa bat egotzi zuen gizonak. Mde HaurB 101 ( Pr 308 orru ). Eiñalako orruetan ebizen, euren ustietan ondo kantatzen ebelakuan. SM Zirik 117. Lozorroan asi zan / orroi batzuk jotzen. And AUzta 146. Orru galantak egiñagatik / jenderik ezin mudatu. Basarri 163. Finlanda ez da sekulan luzaz egoiten Rusiatik zerbait orro edo erasia aditu gabe. Herr 23-11-1961 (ap. DRA ). Sinesteko da Ladrao etzela orrotik berela gelditu. Ardoy SFran 211. Arrazoina ttipiago, orroa handiago. EZBB I 41. Erdi bide inguruan anaiak jotzen dit orrua kotxetik. Albeniz 88. Euskaltzaindia batasun bideetan barrena abiatu zenean, jendearen [...] orruak bultzaturik abiatu zela. MEIG VIII 46.
v. tbn. Lf Murtuts 20. Orroa: Dv LEd 265. Larre ArtzainE 82. Orru: Zait Sof 69. Orrua: Uzt Sas 44.
azpiadiera-1.2
(B; Dv), orroa ( VocBN ; -ua V-gip), orroe (Aq), orru (G) Ref.: A ( orro, orru ); Etxba Eib .
(Ref. a ruidos emitidos por inanimados). "Bramido del mar (G)" Aq 220. "Chillido del carro" Ib. 81. "Grand bruit que font entendre la mer, l'eau en tombant d'une digue, le tonnerre, le feu dans les incendies, etc." VocBN . "Bruit de la mer" Dv. "(Gc), borborigmo, ruido de tripas" A. " Itxas-orruak, estruendo del mar" Etxba Eib.
Itsasoaren eta uhiñen orroak. He Lc 21, 25 (Dv, Brunet, Leon, IBk, IBe orro(a), Ol orru; Oteiza ots, Ker zaratots;orroaz daudela ). Isilerazten ditu itsas-aizeak eta bien orro andiak. Mb IArg I 194. Düründa da odeietan kolpiaren orrhoa. Egiat 250. Itsasoaren bagen orroakin. AA III 464. Orro ikharagarri batekin untziaren aldean lehertzen da [ur mendoia] . Laph 223. Zer orro beltz lazgarria egiten zuen [lur-ikarak] . HU Zez 15. Itxasoak bere orroe bildurgarriakaz iragoko dituz bere muga eta ertzak. Itz Azald 38. Urrutiko trumoiaren orrua. Ag G 2. Hirur orro handi egin zituen untziak. Zerb Metsiko 54. Kañoe-orroa. Or Mi 8. Orro samin hura sirena deitu tresna batek egiten zuela. Zub 71. Itsasoaren orro ahulduak. JE Ber 92. Gure kanoiek zenbeit orro bakar egin orduko. Zerb Gerlan 32. Puzkarrik egin eziñ, / sabelian orrua. MendaroTx 233. Ango su ta sulpurrezko orroiak. Larrak EG 1959 (3-6), 185. Uriaren orro azkarra [...] itsasoan ekaitz urrutikoarena bezelakoa. Txill Let 115. Itxas-orruak baretu. BEnb NereA 37. Ipar-haizeak atertu zituen orroak. MEIG IX 104.
v. tbn. GoldSerm 208. Zab Gabon 105. Ldi IL 87. TAg Uzt 87. Iratz 24. SMitx Aranz 234. Erkiag Arran 20. Orroa: Arch Fab 173. Barb Sup 142. Orroe: EEs 1912, 71. Orroi: Lek EunD 31. JMB ELG 82. Orru: Apaol 56. Laux BBa 138. Ir YKBiz 412. Etxde JJ 259. Zait Plat 51. Gazt MusIx 97. NEtx LBB 262. Orrua: Enb 57.
azpisarrera-1
ORROA EMAN
Orroa eman zuben inpernuak. 'Bramó el infierno' . Aran SIgn 98.
azpisarrera-2
ORROAN.
Gritando.
Nere koñado Haro ta beste ainbeste jende orroan, oltzadura ondoan: --¡Venga, León! Segi jotzen! Albeniz 122.
azpisarrera-3
ORRO-HANDI.
(El) que tiene voz potente.
Badut uste Jaun Erretorak ere ez duen zuk bezen pulliki xaramelatzen, ez eta ere Luziako Petti orro-handi harek. Barb Sup 107.
azpisarrera-4
ORRO BATEAN.
Mugiendo. "[Beia] orroa baten dao (V-arr)" Gte Erd 247 (junto a orroa betean, orroaka, murruka, etc., de otras zonas). " Orroa batean pasau du gaua (G-azp), orroa baten (V-arr, AN-gip)" Ib. 135.
Arroputz eiñik, orrua baten. Enb 49.
azpisarrera-5
ORRO BETEAN.
" Beia orroa betean ari da (G-azp)" Gte Erd 247 (junto a marruz, orroka, etc., de otras zonas).
azpisarrera-6
ORRO-EGILE.
"(L, BN, S) qui crie, hurle, mugit" Lh.
Orroa-egilea ixildu zen. Mde Pr 115.
azpisarrera-7
ORRO EGIN (L, BN, S ap. Lh ; Lar), ORROA EGIN (Urt I 210, Lar, , Gèze; orroi eg. Lar).
Rugir, mugir, bramar; en gral., emitir un fuerte sonido los animales. "Bramar" Lar, . "Mugir" . "Rugir" Gèze.
Eta oihu egin zezan ozengi, lehoin batek orroa egiten duenean bezala. Apoc 10, 2 (Ur orroia egin, Ur (V), Ip orrua egin, Echn orroa in, Ker orro egin, Ol orru egin; TB orroatu, Dv marruma egin ). Xazko arstoak aurten orroa. "[Il] commence maintenant à braire" . O Pr 479 (tbn., con alguna var., en Arb Erlis 6). Nola otsoak ardia lepoan estutzen duan orroa egin ez dezan. AA I 252. Orroi eginik [leoiak] . Zav Fab, RIEV 1907, 542. Erran zion [astoari] handik orho egiñ zezala. Gy 109. Otso atzemateko, egin behar baita orro hek bezala. Hb Egia 148. Hil asto deithurik, egik orroa. Arch UFH (s.v. asto ). Emen alperrik egingo dogu / orrua egun eta gau. BEnb NereA 172. Marrua, kurrinka, orroa [...] eta arrantza egiten ere bai [ikasi zuen zinemak] . MIH 328.
v. tbn. Ox 100. Orroa e.: Or Eus 29. Orrua e.: Auspoa 97, 55.
azpisarrerakoSense-7.1
" Orrua eiñ, gritar [...]. Amesetan, orrua eiñ gura eta ezin neban " Etxba Eib. "Reprender [...]. Aittak, asarre, orrua eiñ detsu, eta errezoiakin " Ib.
Ifernuan tormentetan / egik orai orroa. Arg DevB 122. Yaubek orroa dagi goitik. Ol Ier 25, 30 (Dv, BiblE orroa egin; Ker orroaka diardu ). Ikaragarriro orru egin gixagaixoak. Zait Sof 93.
azpisarrerakoSense-7.2
Itxaso eta ibaijak orroe <h-> egingo dabe. Astar I 90. Asarratuten bada eiten dau orroia [itxasoak] . AB AmaE 328. Iparbeltzak orro egin. Or Mi 111. Uiñak zartatzen ditun itxasertzak durundi-otsez orru dagite. Zait Sof 178.
v. tbn. Orru egin: Altuna 46.
azpisarrerakoSense-7.3
(Con egin elidido).
Idiak bearrean, gurdiak orro. EZBB II 12.
azpisarrera-8
ORRO ERAGIN, ORROA ERAGIN.
Hacer rugir, hacer gritar.
Gomuta onek [...] amorratu eragingo deutsu, orrua eragingo deutsu. Ur MarIl 41.
azpisarrerakoSense-8.1
Hacer sonar (un cuerno).
Ikus dezagun nola orrua eragin zion adarrari poesiaren Fray Gerundio honek. MEIG I 216.
azpisarrera-9
ORRO ETA GARRASI.
Gritando, a gritos.
Etzan asiko orru ta karraxi areto deuna zalaparta bizi biurtuz. Etxde AlosT 95.
azpisarrera-10
ORRO ETA ORRO.
Mugiendo continuamente.
Orroa ta orroa / bei ori entzunda. Noe 98.
azpisarrera-11
ORRO ETA TXISTU.
Bramando y silbando.
Odoi-mordoen errai beltzetik / an dator illun, / an dator gainka orro ta txistu, / durun ta durun. EA OlBe 74.
azpisarrera-12
ORRO-HOTS.
Ruido de mugidos.
Ikuilluko poza / noiznai orroi-otsa. Insausti 250.
azpisarrera-13
ORROZ (orroaz G-azp, Ae, BN-arb; SP, Urt I 210, Lecl, orroiz G-goi, orruaz S; H, orruz G-nav) Ref.: A Aezk 297; Lrq ( orrua ); Iz Als ( orruz ); Gte Erd 135, 247 .
Mugiendo, rugiendo, en gral., emitiendo (un animal) un fuerte sonido. " Behia orroaz dago " SP. " Lehoina orroaz dago " Ib. " Astoa orroaz dago, l'âne brait" Ib. " Baerak orruaz basamortuetatik [...] (Mg)" H. "Rebuznando" A Aezk 297. " Orruz doo baiya, está mugiendo la vaca" Iz Als. " Beia orroiz ari da (G-goi)" Gte Erd 247. Tr. Dominan claramente las variante en -az (solo hallamos orroz en Pouvreau, Mendiburu y Etchamendi, orruz en Gaztelu y B. Barandiaran).
Bekhaitztiak, ozar errabiatuak bezala, orroz eta saingaz egonen dire bere doloreak ezin iasanez. SP Imit I 24, 3 (Ch marrubiaz, Ol garrasika, Leon marrumaka ). Bazterrak orroz urratzen dituen leoi baten gisan. Mb IArg I 227. Atrapetara orruaz joianian [otsua] . Mg CO 50s. Ikusi zuenean idiskoak lepoa gatigu, asi zan orroaz. VMg 85. [Lehoa] dago orroaz. Arch Fab 101. Plaiñuz eta orhoaz badago eroria [mula] . Gy 8. Irakia darite [zezenei], orroaz, saltoka. Hb Esk 224. Mendiak barrena orroaz aienatu zan [otsoa] . Arr GB 64. Altabizkarreko inguruetan otsoak orroaz hari dira. Dv Orreaga 31 (Ip orroaz; Camp marruaz, Iza marruka; G-nav 39 garrasiz, AN-gulina 55 marruz, AN-ulz 59 marraskaz, AN-5vill 63 auriz, B 83 marrumaka, AN-erro 91 harramaka, Ae 99 ulubis, Sal 103 añuriaz ). Orruaz asi zan, aotik batean birauak ta bitsa jaurtikitzen zitualarik. Lh Yol 43. Artetan [lehoina] hari dela orroaz bazterrer. Ox 130. Amaren doluz hantik / ari ziren orroz [hartz-umeak] . Etcham 232. Etxera sartzen direaneko, / Kortan bei ta txal orruaz. Enb 175. Orain larrian orroaz dabiltz [ardiak] . MendaroTx 58 ( ib. 200 orruaz ). Ganauak kanpuan lotuta orruaz. Gerrika 54.
v. tbn. Orroaz: It Fab 83. Jnn SBi 123. Barb Sup 182. Iratz 102.
azpisarrerakoSense-13.1
" Orruaz, gritando. Eldu zan orruaz, bildurrez beteta " Etxba Eib.
Orroaz zaude kalteak darraizkitzula. Harb 250. Ifernuan damnatua / penaz orroaz dago. Arg DevB 13. Asi zen [Esau] orroz bazterrak urratzen. Mb IArg I 172. Orhoaz zaudela urruntzeaz bere umetarik. Lg I 259. Eskapa Satan orruaz. Xarlem 217. Asi zan orroaz [gizona], Eliza guzia asaldatzen zuala. AA I 430. Eta orroaz nigar-egiten baitzuen. Dv Gen 27, 38 (Bibl orroaz; Urt bere boza goratzen zuela, Ur oju andiz, Ol oiuka, BiblE ozenki ). Astoak ere badaki / Orroaz halahala. Zby RIEV 1908, 757. Soñurik zoragarrijenak entzun ziran zeruetan, infernua orruaz eguan bitartian. Ag Serm 79. Ofizio hek errotik badazkitela orroaz dioten batzu. JE Bur 194. Ukhamiloak bildurik, hasten zaiote mehatxuka, orroaz. Barb Sup 47. Bezperetan gizonak Magnifikataren kantatzen orroaz. Egunaria 16-5-1957 (ap. DRA ). Bere amandrian izena orruaz aittatzen ziñuana. Etxba Ibilt 467. Ezin atertuzko tertulietan lotu zautan, arteka orroaz botatzen zituela "Ave Maria" ikaragarri batzu. Larz Herr 28-3-1968, 4. Hurbiltzeko kuraia izanez geroz, edo kantuz orroaz hastekoa. Larre ArtzainE 38.
v. tbn. Orroaz: Gç 165. Ox 36. Iratz 136. Zerb IxtS 47. Mde Pr 184. JEtchep 20. Orhoaz: Larz Senper 74.
azpisarrerakoSense-13.2
" Itsasoa orroaz dago " SP, H. " Tripak orroaz dauzkat (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 247.
Orroaz daudela itsasoa eta bagák. Lc 21, 25 (TB harrabotz handia eginez ). Asiko da itsasoa orroaz. AA III 455. Orroaz tirain zaluak barnean sartu nahiak. Iratz 48. Kanoiak Larrundik orroaz hasi zirelarik. Zerb Azk 11. Gaua badator, aizetea orruz. Gazt MusIx 137. Burrustan agertzeko bat batean bi pareten artean orroaz [Irati ur handia] . Ardoy SFran 62. Tripak orruz asten ziranean, amabiak gertu. BBarand 44. Aro ixiltto bat, nafartar kamiun zurketari haundi bat orroaz ez doan artean. Larre ArtzainE 314.
v. tbn. Mb IArg I 193.
azpisarrerakoSense-13.3
(Precedido de sust.).
Eta gain huni tirain-orroaz oldartuko den mundua. Iratz 179. Ostatuetan kantu-orroaz rau-de-rau gizonak. Ib. 32.
orro
<< orga 0 / 0 ortuari >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper