OEH - Bilaketa

528 emaitza idi bilaketarentzat

Sarrera buruan (62)


Sarrera osoan (466)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gurdi.
tradizioa
Tr. Documentado sobre todo en autores meridionales. Entre los septentrionales se encuentra en Etcheberri de Ziburu, Axular, Oihenart, Barbier (con el sdo. de 'vagón de tren') y Larzabal (en la var. guurdi ). Los autores vizcaínos emplean burdi (hay gurdi en RS ), y los guipuzcoanos gurdi (en ForuAG y Munita hay tanto gurdi como burdi ). Hallamos tbn. burdi en un texto alto-navarro (de Echalar) de finales del s. XVII. En DFrec hay 24 ejs., meridionales, de gurdi .
sense-1
1. (V-ger-och-oroz-gip, G, AN-gip-larr-5vill-erro; Lcc, O-SP 229, SP, VP 34r, Lar, Añ (G, AN), Izt C 232, Dv (V, G), H (V, G, L)), guurdi , burdi (V, G-azp, AN-5vill; Añ, Dv, H (s.v. gurdi)). Ref.: A (burdi, gurdi); Urkia EEs 1930, 47; Iz Als (goitibeasten), ArOñ (lurkateia), To ; Etxba Eib (burdixa); Gketx Loiola (ondoko); Holmer ApuntV; EAEL II 511; ZestErret.
Carro (de bueyes), carreta; carruaje. "Burdi, carro. Sus especies se distinguen por la palabra a que se agrega burdi. En los compuestos en que burdi ocupa el primer lugar, se transforma en burt, que pierde su -t final ante consonantes. Mando-burdi, carro de machos. Eskuburdi (V-ger-arr-oroz), carreta. Idi-burdi, carro de bueyes" A. "Zama aundiko gauzak, egur, arri, are, orbel, ira, bedar ta abar alde batetik bestera eramateko zurezko tresna (V-gip)" Urkia EEs 1930, 47. "Eztet bada nik gurdia leku batean bi aldiz iraultzen ikusi (G-to), ese no escarmienta" A EY III 285. "Lurkateia, katelotu jarteko gurdixa" Iz ArOñ. "Gurdiya irauli zaio, se le ha volcado el carro" Iz To. "Narretik burdira, burditik trenera besteko pausua" Etxba Eib. "Iru "aldikin" ekarri diagu aldapa ortan gurdia; gorriak ondoko ta beltzak puntako" Gketx Loiola (s.v. ondoko). v. orga.
Idiak oñon bidean gurdiak. RS 305 (v. tbn. el mismo refrán con variantes en RIs 49, O Pr 273 y Lar, s.v. carreta). Nola baitu gurdiari iratxaki firrilla / Uztarriak aitzinera itzultzen biribilla. EZ Man I 87. Gaixtoaren konzientzia eta barren aldeak, orgaren edo gurdiaren arroda bezala dira. Ax 429s (V 278). Burdia izateko olatxokoa. CartNav 142. Gurdi kotxetik erori ta ezur ausiekin arkitu zuen. Mb IArg I 302. Ez zaitut nik uztartu burdia erabilli ta soroan lurra aratzeko. VMg 58. Kotxe ta karromato, / litera ta burdi. FrantzesB I 126. Eiza, larrurik kendu bage, zegoen bezala gurdian ifinirik. Izt C 191. Ikusi zuten esna zeudenak, etxolako atetik sartutzen, suzko gurdi, orga bat. Bv AsL 78. Gaur dabilz bizkaitarrak / mando burdietan. Azc PB 202 (Ur PoBasc 225 burdijetan). Une atan bertan kale-ziar burdi bat etorran. Altuna 40. Arimen gurdia izar-zabaldietan barna leiaka zoaien zerurantza. Or Mi 99. Mueble, gurdi ta upel egiteko oso ona [aritz txurtenduna]. Munita 44. Anka bigurri au dala-ta gurdi irauli bat baino baldarrago nabil. Loidi 84. Herri-mendiko malda gaxtotarik ihaurkia jaustea errexago zela guurdiz ezenetz-etz leraz. Larz GH 1959, 93. Bete dabe burdia ta joan da. Erkiag BatB 154. Gu gurdiakin ibiltzen giñan, / orain daude tratoriak. Uzt Sas 80. Nola saiatzen ziran gurdia txistua jotzen zuala jartzen. JAzpiroz 119. Euren traste zartxuok burdian zituela. Gerrika 52. Itzulpen honetako hizkerak leku malkarretan barrena, katazka bizian, dabilen gurdi zahar negartiak baino kurrinka eta karranka gehiago dario. MEIG II 69.
v. tbn. AA I 429. Lard 60. EE 1882c, 412. Sor Bar 66. Urruz Urz 57. Arr May 169. Iraola 115. Ag G 124. A Ardi 39. ForuAG 347. Lh Yol 29. EusJok II 110. Tx B I 235. Alz Ram 104. Ldi IL 40. TAg Uzt 240. Zait Sof 165. SMitx Aranz 81. Etxde JJ 60. Txill Let 54. Anab Poli 85. Arti Tobera 286. And AUzta 69. Ugalde Iltz 58. Gazt MusIx 125. Salav 65. Ibiñ Virgil 97. NEtx LBB 99. Etxabu Kontu 213. Ataño TxanKan 78.
Burdi: DurPl 67. Mg PAb 48. Astar II IX. JanEd I 132. AB AmaE 210. A BGuzur 118. Ag Kr 117. ForuAB 97. ForuAG 357. Noe 81. In Tx B I 163. Enb 202. Laux AB 28. Eguzk GizAuz 39. Bilbao IpuiB 189. Munita 29. Gand Elorri 56. Osk Kurl 112. Etxabu Kontu 213. Onaind STeresa 27. FEtxeb 44.
(Fig.).
Gure au be, guztiakin batera burdi baten barruan sartuta joian. Gerrika 191. Gu, Beiena aldetikuok, burdi batekuak subertau giñan zorionez. Ib. 192.
Carretada. "Por cada carretada o gurdia" (Baztán, 1547). LexHNav II 109. "Gurdi-ximaur, simaurrez edo ganaduen gorotzez betetako gurdikada" ZestErret.v. gurdikada.
Gurdi erdi bat egur igar egongo zan erretzen. Zab Gabon 33. Zure auzoko batek / esan dit bart neri / nola zor omen dituzun / iru gurdi gari. Tx B III 24. Burdi bat egur abadeari pozik emango nioke txartelagatik. And AUzta 67. Etxian sartu nitun / zazpi gurdi egur, / lengo ekaitz-aldia / pasa degu xamur. Uzt Auspoa 22, 108. Gure kontura ekarritako amaika gurdi tella berri badek nunbait. Ataño TxanKan 145. Nik, gurdi-belarra preparatzea. Albeniz 26.
v. tbn. JAzpiroz 58. AZink 35.
(En gral.). Vehículo rodado.
Euzkadin gurdiak erabilli al izateko bearrezko izango diran agiriak adieraziaz. "Vehículos". EAEg 21-11-1936, 350. Igikaidun gurdi guziak ikustatzea. "Vehículos de motor de explosión". Ib. 6-4-1937, 1443.
Automóvil.
Zetako yozak orrek narruzko polaña batu-batuok burdi orretan jezarrita geldi-geldi egon biar ba-yok? Kk Ab II 16.
sense-2
2. "Septentrion, la constelación llamada ursa mayor o el carro, gurdi izartea " Lar. v. gurdizain (2).
Lenbizikoa [izar-pilloa] gurdia ere deritza, gurdiaren antza duelakotz. BeraLzM EEs 1915, 164s.
sense-3
3. + burdi. Vagón de tren. v. gurkela.
Gu garoazan trenak daroa [...] aldra andi bat bere. Ni noan burdian, beste aldeko ertz baten, doaz bi. Ag Ioan 117. Burdirik burdi nenbillen Peillo ta Kosepantoni noiz ikusiko: iru burdi egozan tertzerakoak eta bat ez baten enekusazan. A Txirrist 151. Lo pisu bat eginik, bat bertzearen ondotik atzarri ziren beraz oro wagon edo gurdi handian. Barb Piar II 9. Kondairak-Istoriak eskintzen dauskun almenik eztogu ostikoratu nai. Trenaren azkeneko burdian sartu al izan dogu. Gerrika 274.
azpisarrera-1
BULTZI-GURDI, ESKU-GURDI, EZKON-GURDI. v. bultzi, esku, ezkondu.
azpisarrera-2
GURDI-ARDATZ. v. gurtardatz.
azpisarrera-3
GURDI-ARRASTO. v. gurtarrasto.
azpisarrera-4
GURDI-BESO.
Ondopearen goikalde orretan ardatzak eta burdi-besoak ondopeagaz gorputz bat egiten eben. Ker 3 Reg 7, 35 (Ol irozkaiak eta laukiak ).
azpisarrera-5
GURDI-BIDE. v. gurdibide.
azpisarrera-6
GURDI-BOLANTE. "Burdi-bolante, antes de que surgiera el transporte por camión, el carro que se dedicaba a tal menester" Elexp Berg.
azpisarrera-7
GURDI-ERAMAILE. Conductor de vehículo.
Guda Zaingoko gurdi eramalle, mekaniko eta laguntzalle guziak. "Conductores" . EAEg 31-10-1936, 179.
azpisarrera-8
GURDI-GAINEKO. "(G-bet), varal sobre las cargas en los carros grandes" A. "Gurdigañekoa, gurdia garo, gari, arto, belar, lasto, ota ta abarrekin betetzen danean, guziak lotzeko, atze-aurretako ezpatan bera sartzekoa (G-goi)" EEs 1931, 37.
Gurdi-gaiñekoa, belarra edo garoa erabiltzen genduenean, altzarekin egiña izaten genduen. Ostolaiz 73.
azpisarrera-9
GURDI-GURPIL. Gurdi-gurpil zorrotz aiek dana ebaki eta lokatza seguro. Insausti 81 (ib. 91 gurdi-kurpil). Gurdi-kurpil berrien billa. Alkain 33.
azpisarrera-10
GURDI-IRRINTZI. "Burtírrintza bat, chirrido del carro" Iz ArOñ.
Burdi-irrintxia babil / emen inguruan, / zeñek simaur geiago / solora eruan. Enb 169. Zintzarri-soñu, gurdi-irrintzi, / aiek ango komeriyak! Tx B I 249.
azpisarrera-11
GURDI-KARTOLA.
" Gurdi-kartolak, zama ez erortzeko edo hobeto eramateko gurdiari alboetan edo zeharka ezartzen zitzaizkion oholak" ZestErret.
azpisarrera-12
GURDI-KATE. "Burdi-kateak: burdikadak lotzeko kate luzeak (V-gip)" Urkia EEs 1930, 47.
azpisarrera-13
GURDI-LANGA (G ap. A; Lar, Añ (G), H; burdi-l. G (msLond) ap. A). "Teleras, palos del carro" Añ.
azpisarrera-14
GURDI-LANTZA (Lar, H). "Pertigo, lanza del carro" Lar. "Timon d'une charrette" H.
azpisarrera-15
GURDI-LATA (V ap. A; burdi-l. Vc ap. A; Añ). "Teleras, palos de carro" Añ.
azpisarrera-16
GURDI-MANDO. Mulo de tiro.
Burdi mandoak eurak lorez apainduta dagozan toki onetan. Ag Ioan 275.
azpisarrera-17
GURDI-MUTUR. "Aitak abandonatu zen gúrdiyá bea salbatzekó eta eskerrik ásko gurmuturrák arrapatu zela arbole bat eta arboliartan geatu zan gurdíya" Iz Als (s.v. goitibeasten)
azpisarrera-18
GURDI-NEGAR. Ruido chirriante del carro.
Urrutira gurdi-negarrak Juanaren biotzeko itogune larriari, garrazi zorrotzez erantzuten zion. NEtx LBB 26.
azpisarrera-19
GURDI-OHOL, BURDI-OL. v. gurtol.
azpisarrera-20
GURDIPE (Con suf. local de declinación).
Daphnik lenbizikoz, Armeniko katamotzak gurdipera beartu zitun. "Curru subiungere tigris instituit" . Ibiñ Virgil 46.
azpisarrera-21
GURDI-PERTIKA. v. gurpertika.
azpisarrera-22
GURDI-SEGA. Carro de combate, carro armado con hoces.
Israeltarrai eraso zien bederatzieun gurdi-sega berekin zituela. (Iud 4, 3) "Falcatos currus" . Lard 124 (Dv orga-laster, Ur gurdi igitaituak, Ol burni-gurdi).
azpisarrera-23
GURDI-SOKA (G-goi; burdi-soka V-gip). "Burdi-soka: burdikadak lotzeko lokarri sendo luzea (V-gip)" Urkia EEs 1930, 47.
v. tbn. EEs 1931, 37 (gurdisokea G-goi). Cf. gurdibihur.
azpisarrera-24
GURDI-TXINAL. "Gurtetxe, gurditxinelak, zarratones" Caro Vera 45.
azpisarrera-25
GURDI TXIRRINGA. v. gurtxirringa.
azpisarrera-26
GURDI-TXISTU. Ruido chirriante del carro.
Gurdi-txistu bat mendian entzuten bazan, "zein ote da ori?" galdetzen zuten denak arrituta. (In PE 15 ).
azpisarrera-27
GURDIZ (Andar, viajar...) en carro.
Badira beste lan mota batzuek [...] nola diran bidez ibiltzea, naiz oñez, naiz zaldiz, naiz gurdiz. AA II 51. Etzala jairik txarrena izango zaldunak eurak kalerik kale eskean urtetea, zaldiz, burdiz da oñez. Ag Kr 201. Salgairik geienak mandoz erabilten ziran batetik bestera, burdiz eruateko bitzabal gitxi egualako. Kk Ab II 167.
azpisarrerakoSense-27.1
Gure ama zaarraren gorputza gau ta egun, oiñez ta burdiz, burdiñaz ta suz zaurituarren? A BeinB 36.
azpisarrera-28
GURDI-ZALDI. Caballo que tira de un carro.
Zumai-Zarautzek ba dirudite / bata besteren itzalak; / bi gurdi-zaldi, esku bakarrak / daduzkanean egalak. Or Eus 395. Uztarriak berdindu ta batera zioazten, batean batak, bestean besteak gurdi-zaldien burua aurreraturik. Zait Sof 30. Akiles aundiaren gurdi-zaldiak. Ibiñ Virgil 96. [Dabidek] burdi-zaldi guztiai belaunazpiak ebagi eutsezan, eun burdi soillik itzirik. Ker 2 Sam 8, 4 (Ol gurdi-zaldi; Dv orgetako zaldi ).
azpisarrera-29
GURDI-ZESTO (AN-larr ap. Asp Leiz ), GURZESTO (V-oroz ap. A). "Adral con que se reviste al carro" A. "La caja del carro, hecha de mimbre" Asp Leiz.
Gurdi-sesto nai nuke tripa. "Tan grande como la caja de un carro" . Or Eus 369.
azpisarrera-30
GURDI-ZUR (G-goi, AN-larr). Ref.: EEs 1931, 37; Asp Leiz. "Gurdizurek, gurdiak gurpillean izaten duen zura (G-goi)" EEs 1931, 37. "La parte de madera de la rueda del carro" Asp Leiz.
azpisarrera-31
IDI-GURDI, TXIMIST-GURDI. etc. v. idi, tximista, etc.
gurdi
<< gorri 0 / 0 1 gurru >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper