Harremana

    OEH - Bilaketa

    104 emaitza ibilki bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    sano.
    tradizioa
    Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur. En DFrec hay 13 ejs. (7 septentrionales), correspondientes sobre todo a la 3.ª acepción.
    sense-1
    1. (V-gip, AN, L; Dv (-nh-), H (+ -nh-)) Ref.: A; Elexp Berg .
     (Aplicado a personas). "Qui est d'un caractère franc et droit" Dv. "Sincère, [...]. Grave, sérieux. Gizon sanho bat da, [...]" H. "Franco, de carácter abierto" A. " Mutill alegria ta sanua da " Elexp Berg. .
    Gizon zaharrak sobre diraden, grabe, moderatu, sano fedean, karitatean eta pazienzian. "Sains en la foi" . Lç Tit 2, 2 (TB sanoak, He garbi). Baina zuk irakhats zatzu irakasle sanoari konbeni diren gauzak. TB Tít. 2, 1. Festak ikustera etorri zan mutil sano batek ala diyo zeladore bati. Iraola 117. Aberatsa dalarik / txit da umanua, / maliziya bageko / piña eta sanua. JanEd I 16. [Bere ait-amez orhoitu zen] Eskual-Herriko laborari sano batzu. JEtchep 114. Ura zan gaztetasuna sano, txarkeri gabea! BBarand 85. Herritar sanoaren solasa. Larre ArtzainE 249.
    azpiadiera-1.1
    "Inoiz 'ingenuo, 'de pocas luces' [...]. Bape malizia bakua da; sanogixa dala pentsatzen jat " Elexp Berg. . Cf. infra XANO (b).
    azpiadiera-1.2
    (Uso pred.).
    Da izketan normal asi giñan, ura [neskatxaren aita] oso sano ta ni ere bai. JAzpiroz 161.
    sense-2
    2. (Aplicado a cosas). Correcto, bueno.
    Doktrina sanoaren kontratakorik. "Saine doctrine". Lç 1 Tim 1, 10 (He, TB garbi). Doktrinán erakusten dualarik integritate, grabitate. Hitza sano eta kondemna ezin daiten bezalako. "Parole saine". Lç Tit 2, 8 (He sainduak). Ezen eztiraukuk eman Iainkoak iziapenetako spiritu bat, baina berthutetako [...] eta adimendu sanotako spiritu bat. "De sens rassis". Lç 2 Tim 1, 7 (He indarrezko, karitatezko eta zuhurtziazko izpiritu bat). Ethorriko da ezen denbora, zeinetan gizonek ezin jasanen baidute dotrina sanoa. He 2 Tim 4, 33. Begira zazu nitarik aditu ditutzun hiz sanoen egiazko modela. TB 2 Tim 1, 13. Pasaiako gizon bat / gizon humanua, / frankeza aundiya du, / jeniyo sanua. Noe 35. Kulparik gabe utzi bearrak / ematen zidan damua, / ezaguturik borondatia / etzendukala sanua, / zure despeirak irazekita / Amerikara banua. PE 37 (en boca de un novio despechado). Bear bezela pensatutzeko / utsegiñaren damua, / dolorea ta propositua / ori da bide sanua. Ib. 21. Barre osasungarria ta alaitasun sanoa. Vill in Bilbao IpuiB 8.
    Amodio handi eta bizi baten jostura sanoek azkar zeraukaten elgarren arteko lokarria. JEtchep 58. Debozione sano bat ere bai, gure gisan. Larre ArtzainE 238. Euskal kantika xahar eder batzu grabatuzko disko sano bat, Bihotz Sakratuarenak eta beste. Ib. 283.
    (Conciencia) limpia, tranquila.
    Konszienzia sanotan bizi ahal garen, Iainkoa bere manamenduén araura zerbitzatuz. Lç Ins F 8r. Yendek erasiko dute zutaz bethi. / Baiña zuk eginen duzu denez hirri, / baldiñ badaukazu bethi / sano kontzentzia. Gy 202.
    sense-3
    3. (V-gip, AN, L, S; Urt III 377, Gèze, Dv (-nh-), H (+ -nh-)) Ref.: Bon-Ond 155; A; Lrq; Elexp Berg. .
     (Ref. a seres animados y a cosas). Sano, que goza de buena salud. " Gizon sanoa, sano dena, [...] osasuna duena " Urt III 377. "Sain" H. " Sagar sanuak barkara jaso ta ustelak sakuan sartu " Elexp Berg. .
    Galizian sartu ta / erretiratzian, / lautatikan parte bat / sanuak etzian. FrantzesB I 140. Nihor gutik munduan hain gorphutz sanoa. Hb Esk 186. Handik ethortzen diren gandoak sanhoak eta hazkarrak ditazke. Dv Lab 367. Lasturkoa zezena, / fiña ta sanua. Xe 208. [Haurraren] larru garbi sanoa. Zby RIEV 1909, 108. Jornal-biderik sanuak eztu, / eskasagua elbarrak. Xe 231. Petxu sanua eta / bi besuak fuerte. Tx B I 201. Emphisema delakoak handizki anpatzen du begitartea; baño kolore sano du. FIr 192. Nehok ez baitzuen pentsatzen [...] holako gizon azkarra eta itxuraz sanhoa herioak hain laster beretu zezakela. Herr 13-11-1958, 3. Bazakien ardi onak zirela, esnadunak, sanoak. JEtchep 52. Bazka gizen horiek izan ziten ezinago sano eta usain onekoak. Ib. 48. Ongi-ezikan jarri liteke / emen pertsona sanua. Uzt LEG II 13. Jaun-Zerukoak seme-alabak / sanoak eman ditzula. Agirre ( in Uzt Noiz 108 ). Abuztuaren 21ean, Fidel jaio zan. Mutiko ederra eta sanoa. JAzpiroz 210. Beste artalde sanoago batez ahal bezala ordaintzeko. Larre ArtzainE 78.
    azpiadiera-3.1
    (Tema nudo, uso pred.). " Behia sanho da, baiarik eztu, la vache est saine, [...]" H. "Sano, no contaminado. Ni sano nago, ta zu? IHESan pruebia eindda daukazu? " Elexp Berg. . En G-azp al menos, se opone tbn. a '(estar) borracho'.
    Berealá jaikirík joánze sáno ta séndo. LE Ong 22r. On dela seindu ta sano izateko goiz jaikitzea. Dh 48. Ezteré sano daudenak, baisik eriak medikua bear dutenak. EvAN Mt 9, 12 (BiblE osasundunek ). Emengo tropak sano / ta ongi badire. Afrika 88. Zintzotu-azi dira / oraintxe ordiak, / buruak sano dabiltz, / memori argiak. JanEd I 24. Dozena bat bertso berri / gaztien konsolagarri / nere mingaña sano dan arte / nai nituzke jarri. Xe 242. Katillu-salda ardoarekin / gorputza sano eduki. Ib. 262. Gure haritz hau, azken / mende hautaraino, / zaharturik ere zen / eder bezein sano. Zby RIEV 1909, 397 (tbn. en Or Eus 200). Noek legetxe guk genduala / urtengo sano bizirik. AB AmaE 85. Zertako uste duzue laborarien haurrak sanoago direla, bana bertze hirietakoak baino, eta azkarrago? HU Zez 73.
    ( s. XX) Oraindik ere sano dauzkat / belaunak eta gerria. EusJok 68. Ni sano asko nitzan / San Tomas bezperan / zurekin kantatzeko / deran euskeran. Imaz Auspoa 24, 143. Beso bat dauka moztua / baña bestia sano duala / obra da manifestua. Tx B I 25. Eskual-herri guziak / bere pean gitu, / gu azkar eta sano / nahiz begiratu. Etcham 212. [Euskotar] asko ikusten ditut, han gudurat gaki / eder eta sano; / tiroen artetikan kantatuz ibilki. Iratz 30. Eta, osagarriz ontsa hiza? --Ba, ba. Joaitean bezin sanho. Larz Iru 124. Goizean sano irten etxetik / gaberako odolustu. Basarri 169. Eztarriz sano gabiltza / ta kanta nai degu gogoz. NEtx LBB 366. Zorrik ez ginuen nehon ta / osasuna ere sano. Xa EzinB 132. Indartu Euskalerriya / ta indartu euskera, / gu alegingo gera, / bai, sano bagera. Lazkao-Txiki ( in Uzt Noiz 73 ). Lazkao-Txiki in Uzt Noiz 73. Gorputza sano eduki banu / segiko nion artian. Uzt Sas 142. Ni ere pozik etorriko naiz / Jainkoak sano banago! Mattin 27. Al den legorrena dagoen lekuan egin itxoin-aldiak, sano jarraitu nai baduzu. Ostolaiz 35.
    v. tbn. Noe 60. AzpPr 87. Iraola 96. PE 120. Laux BBa 128.
    azpiadiera-3.2
    " Burutik sano egon, ser cabal, regir bien. I ez ago burutik sano. Sano dagonak etxok ori eitten " Elexp Berg. . " Ez da arras sanoa (B), ezta oso sanoa (AN-gip)" Gte Erd 233 (junto a ezta bete betea, atzeratua da, burutik eskas da... etc., de otras zonas).
    Jaun zerukuak eman deidala / entendimendu sanua! Tx B I 69. Gezurra dala ez nau esango / burutik sano dauanak. MendaroTx 71. Ez dauzkate sanuak / buruko garunak. Ib. 85. Mutil au / burutik ez da sanua. Uzt LEG II 30. Ezin opa beste olakorik, sano dagonak burutik. Gerrika 275.
    v. tbn. Olea 24. MMant 46.
    sense-4
    4. Saludable; (tiempo) seco. "Par ext., ianhari sanhoa, manger sain" H. " Egualdi sanua dagoela ere esan ohi da" Elexp Berg. .
    Eguzkiak eta aize sanoak. Salav 11. Ur sanoa eta garbia. Gatxitegi Laborantza 91. Janako zokoan lano, bier denbora sano. (B). EZBB II 9. Gure artean etzan drogarik ibiltzen, janari sanoa baizik. BBarand 93. Baiñan itzala bear duenak, badauzka zugaitz sanoak etxe-inguruetarako. Ostolaiz 118. Nafarroa eta holako toki sanoetan, aroak berak egiten du beiratze hari, han den iguzki beroarekin. Larre ArtzainE 59. An obeto ibilzen nintzan: batetik, altura; eta bestetik, leku sanoa [Palentzia] . Albeniz 146. Janari kalitatezkoak eta sanoak. Herr 25-1-2001, 3.
    v. tbn. Insausti 328.
    sense-5
    5. No peligroso.
    Gero ioanen zare Por-neufko bururat xuxen zeren zertan alde guzia leku sanoa da. "Tout est sain" . INav 51. (v. tbn. 21 leku sanoa da)
    sense-6
    6. " Sano (AN, L), cosa fina" A.
    sense-7
    7. (V-arr ap. Gte Erd 307 ).
    Mucho. " Jan sano, edan sano, comed, bebed bien, mucho (V-arr)" DRA. "Sano boztu nez (V-arr)" Gte Erd 307 (junto a oso, biziki, zinez, etc., de otras zonas).
    Burle egin eusten sano gure gizonok. Kk Ab I 71. Aspaldijon eztabe egiten ba edozein astaputz "marqués" edo "conde" dirua sano badauko? Kk Ab II 126. Hemen ikusten banau, sano hasarratuko da nirekin. Arti Tobera 268.
    sense-8
    8. (V-ger-arr ap. EI 381). Muy. " Sano ona, muy bueno (V-arr)" DRA. .
    Karta oso zaharrak ziren eta sano koipeztaturik zeuden. Arti Ipuin 68.
    sense-9
    9. "Valiente, atrevido. Gizon sanua agertu zan gerran eta sanokerixa asko kontatzen dira beriak, se mostró valiente en la guerra" Etxba Eib. .
    azpiadiera-9.1
    (Uso adv.). "Atrevidamente, valerosamente. Sanua zanetik, sano jarki jakon izkuari eta beriala benderatu eban " Etxba Eib. .
    azpisarrera-1
    SANO EGON. "Estar en que, estar persuadido de que. Sano neuan gaur sapatua zala. Sano genden pagauko zoskuela" Elexp Berg.
    azpisarrera-2
    SANO ETA SALBU. Sano y salvo.
    Lengo urtean galdutako gizona ere an omen zegoan sano eta salbo oraindik. BAyerbe 120.
    azpisarrerakoSense-2.1
    ( Sana eta salba, forma de fem.).
    Ene arima izanendá sana ta salba. LE Ong 29v.
    azpisarrera-3
    SANORIK (Estar, etc.) sano.
    Han denetik sortzen / badire bizitzen / [...] sanorik beitira etxerat ützüliren. Etch 550.
    azpisarrera-4
    SANO-SANOA. Franca y sinceramente. v. infra SANO-SANORIK.
    Jaun erretora [...] bere baitharatu zen beharrik, eta bere laguneri erran zioten sano-sanoa: Adixkideak, ez dugu biharko besta egin gabe uzten ahal. Lf Murtuts 24. Zurekin ariko da sano-sanoa [solasean] . Larre Gazte 1957 (6), 1.
    azpisarrera-5
    SANO-SANORIK. "Sanho sanhorik erran du, il l'a déclaré tout simplement, tout sincèrement" H. v. sanoki.
    azpisarrera-6
    XANO. (Forma con palat. expr.). a) (Uso adv. con reduplicación intens.). Tranquilamente.
    Zure dantza-laguna era txarrean edo asmo txarrez dabillenean, konturatuko zera, noski. Konturatuta, ala ta guztiz ere, xano-xano jarraitzen balin badezu, ez al da ori pekatu izango? MAtx Gazt 69.
    b) Ingenuo, simple.
    --Adarrik ez, Iñaki! Xanuak gerala uste al dek, ori siñisteko? Matxinek ere, parre egiten dik! MItziar Txoriak 191.

    sano

    sano
    << praka 0 / 0 1 sapa >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper