OEH - Bilaketa
203 emaitza ibar bilaketarentzat
Sarrera buruan (14)
Sarrera osoan (189)
- aberats
- abiatu
- adia
- adiaka
- adierazkizun
- 1 adrezu
- agindu
- agirakari
- aho
- aitakunde
- 3 ala
- alan
- aldats
- aletza
- amaigabe
- amets
- antzedun
- aparte
- apartsu
- argiduri
- argimutil
- ari izan
- arkume
- 1 arroka
- 1 arte
- 1 artzain
- at
- atanda
- atera
- atsedenbide
- atsegin
- atzen
- aukeratu
- azeri
- azkarki
- azote
- azpikeria
- babespetu
- bahitegi
- bakartetxe
- balle
- banazka
- basalur
- 1 baso
- batzuk
- bega
- begoña
- behe
- behezaletxo
- behor
- bekoztu
- bihotz
- bilgo
- 1 biribilki
- bitarte
- bolutxo
- bururatu
- damurik
- dantzari
- debeku
- deiadar
- denbora
- edo
- ehundaka
- elge
- elkartu
- elorri
- elur
- 1 eraman
- 1 ergoien
- eskuin
- estali
- euri
- euskaltzaletasun
- ezerez
- ezker
- eztigai
- gabe
- gailen
- gain
- gaindi
- 1 gangar
- garaitu
- gogakida
- gordin
- goñati
- 1 hain
- hainbeste
- haitz
- haize
- halabehar
- han
- haran
- hareatza
- harkadi
- harkaitzarte
- harrate
- hiru
- hirubide
- hondartza
- huraxe
- 1 ibai
- ibarbe
- ibargarai
- ibarrola
- ibartxo
- ibarño
- 1 iduri
- ipar
- ipuinde
- irura
- jaun
- jauntxo
- jirabiratu
- johan izan
- kiskaltze
- kurloi
- laidu
- laiña
- 2 lako
- 2 lau
- lehortu
- lokatza
- loreti
- luze
- madura
- makur
- 1 malats
- mardul
- mari
- marrakarri
- masaila
- mendi
- mendipe
- merio
- 1 min
- miseria
- 1 muino
- murmullotxo
- negar
- negartsu
- neskaxtasun
- neskuztasun
- noizdanik
- odolustu
- oies
- oihan
- okertsu
- ondokai
- ordeka
- otsotze
- pleinu
- sagasti
- sakondu
- saritu
- sentikizun
- soin
- solas
- talde
- tarteko
- tontor
- tornatu
- 1 trinko
- uhar
- uholde
- ur
- urdun
- 1 urre
- urreztu
- urrupea
- xuxen
- zabal
- zaflaldi
- zaindari
- zaletu
- zamaltzain
- 2 zarta
- zelai
- zelaitza
- zerrapo
- zeru
- zilbor
- zimea
- zipriztindu
- zola
- zoragarriro
- zulo
- zurrumurru
- zurrunbilo
goiburua
lehortu.
sense-1
1.
(G-to; Izt, Dv (G), H, A),
legortu (V, G;
VP
55v, Lar, Añ, Dv (G), H),
leihortu (Lar, H),
liortu (V; Dv (V), H),
ligortu
Ref.:
A (legortu, liortu);
Etxba Eib (legortu, liortu)
.
Secar(se), desecar(se); enjugar. "Desecar" , "enjugar <-xu->" Lar y Añ. "Agostarse los campos, soroak, alorrak, landak igartzea, [...] leortzea " Lar. "Avellanarse, ponerse enjuto, arrugado, seco a modo de avellana" Ib. "Orearse" Ib. "Desaguar" , "desahogar", "orear" Añ. "Secarse. Otzaran dagoz alkandorak erdi leortuan, a medio secarse" Izt. "Tarir. Iturri inos bere liortuten eztan bat, [...]. Soñeko bustiak leortzea [...]" H. " Ibar aura, itxasora baño len, liortutzen dabe egarrixak diran lurrak " Etxba Eib. " Holandan zeregiñ nausiña, itxas adarrak legortutzia. Españia diran lurrak legortziak, milla gizaldi asko iraun eban " Ib. v. agortu, ihartu, idortu, sikatu. Tr. Documentado en autores occidentales desde finales del s. XVIII (tbn. en F. Irigaray).
Leortu zuan Jordan zeritzan ibaia. Ub 34. Negarrak leortzen dira ta erriak biurtzen anziñako bizitza lasaira. Mg CC 183. Leortu ta ugartu [zitzaion] mingaña egarriz. VMg 60. Zerua ta lurra gogortu, agortu ta leortuko dira zuretzat. Añ MisE 144 (70 leortutea). Ustai gaia berde dan artean [...] erraz zuzenduko da, baña zartu bada ta legortu [...]. AA III 384. Israeltarrai itxasua liortuten deutsee, Faraoneganik libreetako. fB Ic I 57. [Lorea] biotzean daukagu / legor ez dedien. Echag 135. Baldin gazta geiegi legortzen bada edo lizuntzen asten bada [...]. It Dial 89 (Ur sikatuten; Dv, Ip idortzen). Bazka bustia badago utzi bear da legortu arteraño. Ib. 75 (Ur liortu). Oñak urarekin garbitu eta zapiarekin leortzeko. Lard 439. Urtan garbitu, eguzkitan leortu. Arr GB 65. Ereinda zeukaten azia dana leortu ta galdu zuen. Aran SIgn 101. Bazter guziak legortu eta nekazari gaxoa zegoan bere urteko [...] izerdi guzien saria galtzeko perillean. Zab Gabon 101. [Txindurriak] leortu leike pozu bat sekula? AB AmaE 231. Abua ligortuta, bijotza zartadaka, arnasarik artu eziñik. Kk Ab I 38. Ats anditua, aoa legortua eta mingaña [...] txukatua. FIr 146. Udan Egoak legortzen dula / zokoenik dan baztarra. Or Eus 213. Ez al zaizue eztarria legortu? TAg Uzt 79. Bere eskuz izerdiak / legortu. SMitx Aranz 204. Lorondoak legortzen / direan garaian. Gand Elorri 82. Basuan gera aspertu / elurrik ezin atertu, / egun guzia lanian eta / ez gera legortu. Uzt Sas 71. Artzai arrotz onek orduko birritan erasten ditu ardiak, abere gaizoak legortuz eta bildotsei esnea lapurtuz. Ibiñ Virgil 37. Lo gutxi ta asko irakurri, garuna leortu zitzaion. Berron Kijote 32. Arrantzarako sareak legortzen ormetatik bera dindilizka ipinteko. Etxabu Kontu 193 (ib. 142 liortu). Eskuak garbitu ta legortzen ari zala. JAzpiroz 164.
v. tbn. GMant Goi 104. Munita 95. Legortu: Apaol 114. Arr GB 111. AB AmaE 162. Bv AsL 222. Echta Jos 60. Iraola 137. Ag G 26. Kk Ab I 15. A Ardi 114. Laux BBa 58. Tx B II 169. Otx 158. Ldi BB 122. Ir YKBiz 157. NEtx Antz 205. Munita 30. JAIraz Bizia 39. Etxde JJ 259. Txill Let 89. Erkiag Arran 107. Arti MaldanB 205. Osk Kurl 66. Anab Aprika 98. Uzt Sas 241. Ataño TxanKan 44. Ostolaiz 22. Zendoia 186. Insausti 89. Liortu: Mg PAb 138. AB AmaE 9. And AUzta 144. Ligortu: Ag Serm 79.
Gurari gaistuak eztakatu ta liortu egiten dabee geure bijotza. fB Ic II 273. Kodizijaz bijotza liortuta daukazuna. Ib. 235. [Pozaldiak] legortzen digute barrena. Or QA 145. Biotza legortzerañoko erasoak
zapaldu niotek. AtañoTxanKan 21.
Ainbeste [...] ondamendi ikusiaz, geldi egongo dira, ez dakiela zer egin, eta beldurrez leortuko dira. Kortazar Serm 7.
Secar(se), desecar(se); enjugar. "Desecar" , "enjugar <-xu->" Lar y Añ. "Agostarse los campos, soroak, alorrak, landak igartzea, [...] leortzea " Lar. "Avellanarse, ponerse enjuto, arrugado, seco a modo de avellana" Ib. "Orearse" Ib. "Desaguar" , "desahogar", "orear" Añ. "Secarse. Otzaran dagoz alkandorak erdi leortuan, a medio secarse" Izt. "Tarir. Iturri inos bere liortuten eztan bat, [...]. Soñeko bustiak leortzea [...]" H. " Ibar aura, itxasora baño len, liortutzen dabe egarrixak diran lurrak " Etxba Eib. " Holandan zeregiñ nausiña, itxas adarrak legortutzia. Españia diran lurrak legortziak, milla gizaldi asko iraun eban " Ib. v. agortu, ihartu, idortu, sikatu. Tr. Documentado en autores occidentales desde finales del s. XVIII (tbn. en F. Irigaray).
Leortu zuan Jordan zeritzan ibaia. Ub 34. Negarrak leortzen dira ta erriak biurtzen anziñako bizitza lasaira. Mg CC 183. Leortu ta ugartu [zitzaion] mingaña egarriz. VMg 60. Zerua ta lurra gogortu, agortu ta leortuko dira zuretzat. Añ MisE 144 (70 leortutea). Ustai gaia berde dan artean [...] erraz zuzenduko da, baña zartu bada ta legortu [...]. AA III 384. Israeltarrai itxasua liortuten deutsee, Faraoneganik libreetako. fB Ic I 57. [Lorea] biotzean daukagu / legor ez dedien. Echag 135. Baldin gazta geiegi legortzen bada edo lizuntzen asten bada [...]. It Dial 89 (Ur sikatuten; Dv, Ip idortzen). Bazka bustia badago utzi bear da legortu arteraño. Ib. 75 (Ur liortu). Oñak urarekin garbitu eta zapiarekin leortzeko. Lard 439. Urtan garbitu, eguzkitan leortu. Arr GB 65. Ereinda zeukaten azia dana leortu ta galdu zuen. Aran SIgn 101. Bazter guziak legortu eta nekazari gaxoa zegoan bere urteko [...] izerdi guzien saria galtzeko perillean. Zab Gabon 101. [Txindurriak] leortu leike pozu bat sekula? AB AmaE 231. Abua ligortuta, bijotza zartadaka, arnasarik artu eziñik. Kk Ab I 38. Ats anditua, aoa legortua eta mingaña [...] txukatua. FIr 146. Udan Egoak legortzen dula / zokoenik dan baztarra. Or Eus 213. Ez al zaizue eztarria legortu? TAg Uzt 79. Bere eskuz izerdiak / legortu. SMitx Aranz 204. Lorondoak legortzen / direan garaian. Gand Elorri 82. Basuan gera aspertu / elurrik ezin atertu, / egun guzia lanian eta / ez gera legortu. Uzt Sas 71. Artzai arrotz onek orduko birritan erasten ditu ardiak, abere gaizoak legortuz eta bildotsei esnea lapurtuz. Ibiñ Virgil 37. Lo gutxi ta asko irakurri, garuna leortu zitzaion. Berron Kijote 32. Arrantzarako sareak legortzen ormetatik bera dindilizka ipinteko. Etxabu Kontu 193 (ib. 142 liortu). Eskuak garbitu ta legortzen ari zala. JAzpiroz 164.
v. tbn. GMant Goi 104. Munita 95. Legortu: Apaol 114. Arr GB 111. AB AmaE 162. Bv AsL 222. Echta Jos 60. Iraola 137. Ag G 26. Kk Ab I 15. A Ardi 114. Laux BBa 58. Tx B II 169. Otx 158. Ldi BB 122. Ir YKBiz 157. NEtx Antz 205. Munita 30. JAIraz Bizia 39. Etxde JJ 259. Txill Let 89. Erkiag Arran 107. Arti MaldanB 205. Osk Kurl 66. Anab Aprika 98. Uzt Sas 241. Ataño TxanKan 44. Ostolaiz 22. Zendoia 186. Insausti 89. Liortu: Mg PAb 138. AB AmaE 9. And AUzta 144. Ligortu: Ag Serm 79.
azpiadiera-1.1
"Devenir terre, n'être plus sous l'eau. Noe ilkhi zen arkatik lurra leihortu zenean, [...] (CatLoi). [...] Urpean zen lurra leihorturik agertu zen, la terre qui ´etait sous l'eau apparut devenue terre ferme (Rob)"
H.
Eta urak aphaltzen eta jautsten hasi zirenean eta lurra leihortzen eta xukatzen [...]. ES 388.
Eta urak aphaltzen eta jautsten hasi zirenean eta lurra leihortzen eta xukatzen [...]. ES 388.
azpiadiera-1.2
(Part. en función de adj.).
Seco, desecado.
"Seco"
Lar.
"
Eremuak, geixenetan, itxas legortuak
"
Etxba Eib.
Eutsi au gure izenian sabel liortu orreek busti daizubezan. Mg PAb 132. Busti nairik amaren ezur legortuak. AB AmaE 283. Nere estarri ta miñgaña oso legortuak dauzkat. Ag Serm 316. Ontzi asko joaten zirean [...] okela legortu, azur da adarrakaz zamaturik. Echta Jos 137. An, or da emen, odol legortuak egozan bean; atze aldean topa ebezan ilda gizon bi. Ib. 264. Berrogetabi egunetan ezkendoan jantzi soñeko legorturik. Ib. 95. Artadi luze legortuak. Arti MaldanB 207. Ibai-ertze legortuak. Ibiñ Virgil 105. Mahats-adar legortuetan. MEIG IX 122. (en colab. con NEtx.)
Eutsi au gure izenian sabel liortu orreek busti daizubezan. Mg PAb 132. Busti nairik amaren ezur legortuak. AB AmaE 283. Nere estarri ta miñgaña oso legortuak dauzkat. Ag Serm 316. Ontzi asko joaten zirean [...] okela legortu, azur da adarrakaz zamaturik. Echta Jos 137. An, or da emen, odol legortuak egozan bean; atze aldean topa ebezan ilda gizon bi. Ib. 264. Berrogetabi egunetan ezkendoan jantzi soñeko legorturik. Ib. 95. Artadi luze legortuak. Arti MaldanB 207. Ibai-ertze legortuak. Ibiñ Virgil 105. Mahats-adar legortuetan. MEIG IX 122. (en colab. con NEtx.)
azpiadiera-1.3
(Ref. a un miembro del cuerpo).
Secar(se), quedar(se) yerto, rígido.
v. ihartu.
Sortu zitzaion belaun batean gaitza [...] ta ala ixtar zankoak legortu ta erren gelditu zan. JAIraz Bizia 72.
(Ref. al corazón, espíritu...). Secar, dejar insensible.
Sortu zitzaion belaun batean gaitza [...] ta ala ixtar zankoak legortu ta erren gelditu zan. JAIraz Bizia 72.
azpiadiera-1.3.1
(Part. en función de adj.).
"
Legortua, enjuto"
VP
55v.
Gurari gaistuak eztakatu ta liortu egiten dabee geure bijotza. fB Ic II 273. Kodizijaz bijotza liortuta daukazuna. Ib. 235. [Pozaldiak] legortzen digute barrena. Or QA 145. Biotza legortzerañoko erasoak
zapaldu niotek. AtañoTxanKan 21.
Ainbeste [...] ondamendi ikusiaz, geldi egongo dira, ez dakiela zer egin, eta beldurrez leortuko dira. Kortazar Serm 7.
azpiadiera-1.4
Agotarse.
Lenagoko denporetako mirariakaz eztira agortu, leortu, amaitu [...] Santuen graziak [...] ta mesedeak. Añ MisE 229. Nik ere poltsa gaur det ekarri txikia [...] / ta bera nola dedan leortua iya / kontua jakiñ arte nago txit larria. AB AmaE 406.
Lenagoko denporetako mirariakaz eztira agortu, leortu, amaitu [...] Santuen graziak [...] ta mesedeak. Añ MisE 229. Nik ere poltsa gaur det ekarri txikia [...] / ta bera nola dedan leortua iya / kontua jakiñ arte nago txit larria. AB AmaE 406.
azpiadiera-1.5
Estreñirse.
Jan ederki egiten du, baña badirudi legortua dagola. Iraola 65. Nola ezta legortuko orla gixagaixua! Ib. 67.
Jan ederki egiten du, baña badirudi legortua dagola. Iraola 65. Nola ezta legortuko orla gixagaixua! Ib. 67.
sense-2
2.
Dirigirse hacia tierra firme.
v. lehorreratu, LEHOR JOAN.
Eta nahi baduzu ioan handik hesteko parterat, etzare sobera leihortuko, zeren leihorrean baitire baxak. INav 14.
Eta nahi baduzu ioan handik hesteko parterat, etzare sobera leihortuko, zeren leihorrean baitire baxak. INav 14.
azpisarrera-1
LEHORTU-ERRAZ.
"Ura, hezetasuna edo zukua galtzen errazak. Legortu-errazak izate zian han belarrak " ZestErret.
"Ura, hezetasuna edo zukua galtzen errazak. Legortu-errazak izate zian han belarrak " ZestErret.
lehortu
-
lehortu....
-
1. (G-to; Izt, Dv (G), H, A), legortu (V...
-
"Devenir terre, n'être plus sous l'eau....
-
(Part. en función de adj.). Seco, desec...
-
(Ref. a un miembro del cuerpo). Secar(se...
-
Agotarse. Lenagoko denporetako mirariaka...
-
Estreñirse. Jan ederki egiten du, baña...
-
2. Dirigirse hacia tierra firme. v. leho...
-
LEHORTU-ERRAZ. "Ura, hezetasuna edo zuku...
<< 2 lau 0 / 0 lokatza >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
