Harremana

    OEH - Bilaketa

    512 emaitza ibai bilaketarentzat

    Sarrera buruan (22)


    Sarrera osoan (490)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zulatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado al Sur desde Lazarraga, al Norte sólo lo hallamos en Leizarraga. La forma mejor documentada es zulatu (-lh- en Leizarraga). Hay zulotu en f. Bartolomé, Zavala, E.M. Azkue y Onaindia y, junto a zulatu, en Arrue, Arrese Beitia y Enbeita. En DFrec hay 22 ejs. de zulatu.
    sense-1
    1. (V, G, AN-gip-egüés-ilzarb; Lcc, Mic 7r, VP 51v, Lar, Añ, Dv (V, G), H (V, G); -lh- SP (s.v. zilhatzea ), zuletu AN-olza), zulotu (V-m; Añ, Zam Voc) Ref.: Bon-Ond 159; A ( zulatu, zolotu ); SM EiTec1; Iz ArOñ ( sulátu, garóiñak ); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 27 .
     Agujerear(se), perforar(se), horadar. "Horadar" Lcc, Mic, Lar. "Agujerar, zulatu, txulatu, zilatu " Lar. "Acribillar, [...] zulatu, zauritu " Ib. "Aportillar, romper muralla o pared abriendo portillo, murruak, ormak zulatu " Ib. "Trepanar, horadar con el trépano" Ib. "Transfixo, batetik bestera zulatua " Lar (tbn. en Añ). "Taladrar, [...] (G) ginbaletaz zulotu " Añ. "Minar" Ib. "Agujerear, taladrar" A. " Barautsak, galtzairua bera be, errez zulatzen dau " SM EiTec1. " Garóiñak sulatu, un ruido muy fuerte; perforarse los sesos oyendo una misma cosa" Iz ArOñ. "Agujerear. Ur tantan bat naikua arrixa zulatzeko, denboria badau bere kontura " Etxba Eib. " Mendixa batetik bestera zulatutzia eiñ zan, arra baten okerra barik " Ib. " Txakurrak prakak zulatu dost " Elexp Berg. " Pipiak jan, zulatu (AN-gip)" Gte Erd 27. En AxN se explica bohatzen (423) por zulatzen. v. zilatu.
    Ager zezaten Iesus zen etxe gaina, eta hura zulhaturik, erauts zezaten paralitikoa zetzan ohea. Lç Mc 2, 4 (He urratu zuten etxearen estalkia ). Betiko itoginak arria zulatu, ta aldi luzeak guztia aztu. RS 16. Zula bedi azpitik murru edo murall luze lodi bat edo aitz andi bat; bete bekio polbor estutuz zuloa ta eman bekio sua. Mb IArg I 254. Portugesen lenbiziko tiroekin azpitik zulatu ta asi zen ondatzen erregeren ontzia. Mb IArg II 291. Baldin ur tantak, arri baten gañean askotan eroriaz, zulatzen, ta desegiten badute. Cb Eg II 56. Burdina gori bategaz zulatu eutsezan bere ezpanak. Zuzaeta 62. Ar oiek zulatzen dituzte geiena [ortzak eta aginak] . It Dial 37 (Ur zulatuten; Dv zilhatzen, Ip xilatzen ). Ots ikaragarri bategaz zulatu zan ormia, eta ezin iñoz zarratu izan ebeen kare ta arri guztijakaz bere. Ur MarIl 14. Maiatzaren iruan, lenengo pareta zulatuta, Erromarrak sartu ziran [urian] . Lard 542. Ara azak ere. Zulatubak, balaz josiyak dirudite. Sor Bar 23. Zulatzen ditutela zakuk besterenak, nunbaitetik biar dik berak eztubenak! Ud 27. Laster zulatzen etsezala oni / Besteen agiñak, / Naiz da sareak burdiñaz izan / Gogor egiñak. AB AmaE 40. Urak arria lez zulotu eutsan biotza ekinen ekinez. Azc PB 149.
    ( s. XX) Guztiak egozan bilddurrez, oñastarriak zulatu ete eban ontziaren azpia. Echta Jos 140. Zulatu jaku txalupea-ta, laster ondatuko gara! Ib. 87. Gelditzen ziranak ginbaletakin zulatuta bezela, eta alare etzuten aitortu nai baztanga eruak juak zirala. Iraola 137. Guardasol guziyak dituela zulatuak, gaztañak erretzeko danboliña bezela. Ib. 117. [Mendiak] azpietatik zulatu dituzte alderdi batetik besteraño. Ag G 189. Il dadinean lurreko arrak ez edo diote soinekorik ere zulatuko. A Ardi 135. Oarkabean eskupeta zartatu zitzaion eta eskua zulatu. Or SCruz 43. Askotan, urdallletik kexu eta ikustekorik izan dutenak dira zulatzen direnak. [...] Geienetan, medikuketan eta erremediotan ibiliak direnetan gertatzen oi da urdail zulatzea. FIr 171. Iztar biak batik-bestera balaz zulatuta eukazan. Kk Ab II 46s. Sudurrek eraztunez idi-astoari bezala zulatu bear. Or Mi 93. Berrogei bala, tximista bezala yaurti ditiagu ire erregeontziak zulatzeko, ingelesa! Ib. 8. [Bareak] ostoa zula-bearrez. "Para perforar sus hojas" . Ib. 319. [Arkaitza] erdi-erditik zulatu, tunela atera eta kito. Munita 100. Aizkoraz zartaka sabela zulatuta agertu zan Txantxikoren ontzia. TAg Uzt 223. Biotza aldez alde zulotua. On-Bidea 18 (ap. DRA ). Amak eindako galtzok etxaz ez berialakuan zulatuko. SM Zirik 123. Jakintzak lurraren erraiak zulatu ditu [...] izarrak arakatu ditu. Vill Jaink 31. Eiztariak bidean zu jetxi zai daude, zure ego txuriak zulatzeko, maite. NEtx LBB 337. Kañabera-xotx bat zulatu. Berron Kijote 48. Hortik Bizkaiko meatzeak, lehengo neurririk gabe, hondarreraino zulatzea etorri zen, industria larriaren finkatzea. Ib. 36. Atze-aldean zulatutako galtza zarren batzuk. AZink 32. Erabaki gogorragorik hartu beharrean aurkitu ziren bai Cesar Rubicon hibaia igarotzerakoan eta bai Cortes ontziak zulatu aurrean. MIH 325. [Trenak mendiak] behar izanez gero satorrak bezala zulatu ere egiten baititu. (In MEIG VI 37 ).
    v. tbn. A BeinB 35. Lh Yol 6. Altuna 59. TP Kattalin 183. Mde Pr 79. Ataño TxanKan 34.
    azpiadiera-1.1
    Goitik okillak zula-adarra da, / beetik aizkoraren lana. " Por arriba lo perforó el picatroncos" . Or Eus 81.
    azpiadiera-1.2
    (Part. en función de adj.). "Horadado, zulatua " Lcc, Lar. "Agujerado, zulatua " Lar. "Acribillado, galbaiaren gisa zulatua " Ib. "Afistolada llaga, zauri zornaz utsunetua, barren zulatua " Ib. "Almarraja, vasija de vidrio agujereada para regar, beira zulatua erregatzeko " Ib.
    Ortozik edo abarka zulatubakaz. Mg PAb 59. Zaku eten ta zulatuban. Ib. 178. Artzen dituzte burni zulatuak, / Su-auts ederrarekin prestatuak. VMg 100 (Zav Fab RIEV 1909, 30 burni zulotuak ). San Adriango aitz zulatura. Izt C 502. Ardo-zagi zulatu eta arabatuak. Lard 114. Praka zar zar zulatuak. AB AmaE 277. Saski zarrak eta otzare zulatuak berritzen. Or Mi 4. Rengifer-adar zulatua (makil zuloduna?). JMB ELG 34. Makil zulatuak. Ib. 30. Maskor zulatuak. Ib. 30. Eliza aurrena [...] Arri zulatu bat duzu: / euri-ondar bat geldi baledi, / iduri du ur bedeikatu. Or Eus 228. Zarpail zulatuekin ibiltzen. Anab Aprika 92. Arkaitz zulatu batetik pasatzen da antziñako kaltzada zaarra. And AUzta 79. Etiopiarrak, ezpain-zulatuak eta beste konta ezin-ala jende. Berron Kijote 199.
    azpiadiera-1.3
    Forzar haciendo un agujero, un boquete. Cf. HORMA-ZULATZAILE.
    Ezen baldin baleakin aitafamiliák zein goait aldiz ohoina ethor leiten, beilla liroela, eta ezliroela bere etxea zulhatzera utzi. "Percer sa maison" . Lç Mt 24, 43 (Ur zulatuten; He, TB, Dv, Ip, Echn, Leon zil(h)atzera(t), Hual ezion eitzen etsia minatra ). Eztitzazuela egin zuen thesaurak lurrean, non zerrenak eta herdoillák goastatzen baititu eta non ohoinék zulhatzen eta ebaisten baitituzté. "Les larrons percent" . Lç Mt 6, 19 ( TB, Dv, Ip zilhatzen ). Baldin etxeko nausiak baleki, zer ordutan etorriko zaion lapurra, esna legoke ta ezluke bere etxea zulatzen utziko. Ir YKBiz 283.
    sense-2
    2. (Lar, Añ).
    Pinchar, punzar, atravesar, perforar, herir (con un objeto puntiagudo, cortante). "Picar con instrumento agudo" Lar, Añ. "Espinar, punzar, aranzatu, zulatu " Lar. "Agarrochar, [...] zirikatu, zulatu " Ib.
    Krist eman izan kruzifika ledinzát. [...] Haren seihetsa zulhatu. Lç Io 19, tít (cf. Lç Io 19, 34 dardoaz haren seihetsa iragan zezan ). Huná, ethorten da hodeiékin eta ikhusiren du hura begi orok, hura zulhatu ukhan dutenék ere. Lç Apoc 1, 7. Aranzak zulatu zeuen semearen burua. Lar SermAzc 51. Nere bular lanzaz zulatu ta urratu au. Mb IArg I 300. Nere esku ilzez zulatu onetan. Ib. 300 (v. tbn. en contexto similar zulatu en Añ EL2 226, Lard 464, Inza Azalp 69 y NEtx LBB 130, zulotu en Enb 103). [Konfesatzen dira] zeren geiegi zulatzen dituen beren bizitz gaiztoaren sasiak. Ib. 276. Ez lepo-atzerikan / zula zezenari. FrantzesB II 70. Arantzaz ta ultzez zulotuta, kolpez zaurituta. fB Olg 4. Gaiski-esala bat inpernuti agertu jakola [...]. Miina eukan sututa, aoti lurreragino luzatuten ebala. Ta kondenaubak berak zulotu ta zatituten ebala bere miina. Baita atzera sartu bere bere lekura. (Interpr?). fB Ic II 193. Saietz-aldea lantzeagaz ebagia ta zulatua. Añ EL2 222. Botatzea lurrera ostia konsagratuak, edo gañibetakin zulatzea. Mg CC 245. [Bularra] zulatu ta puskatuten eutsen suge ikaragarrijak eureen ezten ta suster zorrotzakaz. Ur MarIl 47. Bere lanza luzearekin lenengo ukituan sabela zulatzeko ustean. Lard 165. [Loruak mokuarekin] azkazala batetik bestera zulatu ziyon. Sor Bar 70. Ezta elorririk ain zorrotz zulatutzen duanik, nola ondasun ugariak. Bv AsL 131.
    ( s. XX) Zure esku ta oñak iltze lodi gogorraz zulatu zituzten. ArgiDL 35. Iru ezpatak zulatzen dute, / señora, zure biotza! Tx B I 58. Arantza batek zulatutzen nau, nago sufritu eziñez. Tx B II 134. Begijak lauso / Ta zuloturik / Eskuak... / Oñak... / Bularra. Ib. 105. Baña aiztokadaka narrubak zulatu biarrian [...]. Kk Ab I 94. Aren urdai zabal ura sagardo kupel bat bezelaxe zulatuko nikion. Lh Yol 25. Aren esanak eizlari-geziak lez biotza zulatu eustan. Or Tormes 47. Bildur bagerik zulatubaz bijotza sakon sartu zeunstazun jostorratz zorrotza. Laux BBa 108. Iltze zorrotzak, arantza ankerrak, burua zulatzen didate. Or Mi 121. Ezten-agarekin eguzkia ere zulatuko baitzuen. Ib. 53. Odolkia âztu zulatzen, / lêrtu zaio galtza. "Se le ha pasado el pinchar un mondongo" . Or Eus 60. Nork esan ez aren erasoak ikuski [zekorrak] buruaz saiets-azpia zulatu bear ez dionik. TAg Uzt 25. [Ontziak] zorrozki zulatzen zun muturrez ur-mendia. Ib. 231. Buruaz ortze-maindira zulatzen dun dorreak. Ib. 11. Sasi-arteko arantza guztiak gorputz osoa zulotu ta odoletan ipiñi eutsen-da. Bilbao IpuiB 154. Polik, kizkiarekin, sendo zulatu sukaldaria. Anab Poli 48. Labana, larrua zulatuta, errex sartzen omen da. Ib. 47. Polik sartzen zuan makilla, eztena muturrean, leio txiki batetik eta, illun artan, sofaren alderdira zulatzen zuan. Bestea lo bitartean, onela ostutzen zizkion ainbat sagar. Ib. 48. Kondots-mutur arek [...] geneko batean oiñ-azpi zulatu zidanak. "El garrancho que el otro día me pasó este pie" . Berron Kijote 134. Gudari batek, lantza bataz, saietsa zulatu eutsan. Ker Io 19, 34 (Inza Azalp 71, Ir YKBiz 509, IBk e IBe zulatu; TB zilatu, He, Dv, Leon ideki, LE idiki, HeH iragan, Ol sakaildu ). Eta nire ofizialen lantzak saihetsak zulatuko dizkizute. BiblE Iudith 6, 6. Erakutsi eutson bere eskumako eskua, untzez zulatuta. Onaind STeresa 60. [Sugeak] mingaiñetik zulatuta, albaiteroarengana joan da sendagaiak ekarri bearrean. BBarand 49. Zulatzen duen gai-eztenez axaxatua. "Atizada por cada punta que la atraviesa" . MEIG IX 119 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-2.1
    Picar, llenar de picaduras (un insecto).
    [Ezpata eulijak] gorputz guztija zulatuten deutse. DurPl 80. [Langosta amorratuak bekatariak] zulatuko ditue, eta oek emango duen oñazea izango da [...]. AA III 478. Eltxo berenotsuak eta beste patari askok zulatuten ditubezalako. Ur Dial 42 (It zulatzen; Dv sistatzen, Ip tzistatzen ).
    azpiadiera-2.2
    Espolear.
    Beren zaldi mardulak aztalaz zulatuz. Etxde AlosT 13 (v. tbn. JJ 252).
    azpiadiera-2.3
    Pinchar (una rueda).
    Kamion oni berari kurpil-gaña zulatu. Anab Aprika 77.
    azpiadiera-2.4
    Emakume itsusi, baztangak zulatu batekin. Iraola 53. Txoriak zulatutako sagarrak gozoenak. EgutAr (ap. DRA ).
    azpiadiera-2.5
    (Uso fig.).
    Zegaiti dakutsun nola dagoan / ya bizi onegaz aspertua, / minez mila lekutan zulatua. Lazarraga B3, 1154v. Zeron konzienziak berak zulotuko zaituzte. Arr GB 36. Diralako askoren miñak ain zorrotzak, / Alderik alde dabez zulotzen biotzak; . AB AmaE 312. Liriyuak, zimurtzeko, xomorro baten ikutua naikua du. Alaxen, aurraren anima ere <animaren> pozoi txarrak zulaturik, belaskatua ta igertua gelditu liteke. ArgiDL 4. Jakinmiñak zulatu zion batbatean biozparrena-ta. TAg Uzt 100. Egoneziñak zulatzen zion biziki bularpea. Ib. 229. Orduko nere eriotzak aren errai maiteak alden-beste zulatu balitu, ezin dut asma nola senda ziteken. Or Aitork 115. Egarri ase ezin batek zaletzen ta zulatzen dausku biotza. Erkiag Arran 181. Ta bere tronpeta oiu ikaragarri arekin erria punta batetik besteraño zulatu zuan. Ugalde Iltz 13. [Guardiazibillak] beren ixkilluak apuntatzen zorroztutako ezten-begiratu aiekin beti zerbait zulatzeko zai. Ib. 46. Aristeusen deitorak amaren belarriak zulatu zituen. Ibiñ Virgil 114. Erruki gabe zulatu nazu biotzean. NEtx LBB 355. Inguru guziko hutsunea zulatzen dute indar horiek. "Es penetrado por esas fuerzas" . MEIG IX 121 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-2.6
    Escrutar.
    Izar-erririk oztaz dogu begiztetan, / Alperrik nekatuko gara ikuste arren, / Eun baltz izugarriak gorde dauz atzean, / Zeinbat nekatuago zulatzen ein begiok, / Ainbat jarriten jakuz odeiak aurrean. AB AmaE 432. [Azeriak] begiratze gosetiz, illuntzea yanariaren billa zulotzen du, baiñan ez du ezer idorotzen. EG 1958 (1-2), 68. Gure begiakin mundua inguratu, zulatu, erraietako bere ezkutuak azaldu. Vill Jaink 129.
    azpiadiera-2.7
    Pinchar, provocar.
    Pazientziya ere akabatu egiten da [...]; nik ez diyot faltatuko, baña zulatzen banau... Iraola 21. Batari galde, bestiari ziri, oni etximur, ari zula, bañon lapurraren aztarrenik iñondik ez. EEs 1912, 53.
    azpiadiera-2.8
    "Incidir, intentar gestionar. Batian bestian zulatu ezkero azkenian topatu eitten da lana. Familixan zulatukot, ia baten batek lagatzen doskun kotxia " Elexp Berg. " Diputaziyuen sartu emen da: orrek zulau du " (G-azp, comunicación personal)
    sense-3
    3. Cavar, excavar.
    Elurra kenduaz, asi zan lurra zulatzen, sustrai batzuek atera naiez. Arr GB 42. Obi berria da, arkaitzean zulatua. ArgiDL 99. Sakonki zulatutako auspean eskutatu itzazu. Zait Sof 23. Gelaren lurpea zulatu zuten [...] eta gizon baten hezurrak hatzeman. Mde Pr 314. Gau guztia hilobi zulatu berri batean igaro behar izan zuen. Ib. 101. Guziak, berriz, edateko ur-billa, ibai-ondoko lurra zulatzen leiatu ziran. Ol Ex 7, 24. Sator itsuek bertan zulatzen ditute euren egoitzak. Ibiñ Virgil 73. Lurpean zulatzen omen ditu altxabeak etxe beroa izateko. Ib. 108. Zulatu lurra, sartu eskuak lurperaino. Azurm HitzB 64.
    azpiadiera-3.1
    (V, G ap. A ), zulotu (V-m ap. A ).
    "Hacer hoyos, preparar la tierra" A.
    sense-4
    4. Picar (piedra). Cf. HARRI-ZULATZAILE.
    Lan gogorra egin zuan atzo arri zulatzen. Ag G 345.
    sense-5
    5. (Sust.; sentidos prop. y fig.). Pinchazo, punzada; picadura, picotazo.
    Begiratu ariek egin zioten zulatu mingarria gainditu eziñik, oiugin zun bere baitan Balendin errukarriak. TAg Uzt 27. Gerizpera joanak ditugu txoriñoak ere eguzkiaren zulatu erreari eutsi eziñik. Ib. 94. Buztan-ukaldiz [...] uxatzen zituen abereak ezpare ta eulien zulatu miñak. Ib. 268. Naiago izan zun aiztoaren zulatu urragarria, jakin-ezaren atergabeko ezpai illuna baño. Ib. 272. Eguzki kiskalgarri arek egarri zorrotza ematen baitzun eta urdalla ere zerbaiten eske zebilkion zulatu miñean. Ib. 201. Alako eriotzak nolako biotz-zulatua egiten duan. Anab Poli 65. Ama errukarria! Zenbat zulatu artu duen zure biotz orrek. NEtx Antz 91.
    azpiadiera-5.1
    " Zulatua, pinchazo. Goma orrek zulatua dauka " Gketx Loiola.
    azpisarrera-1
    XULATU, TXULATU (Lar, H (<ch-> V, G)), TXULOTU (H (<ch->)) .
    (Formas con palat. expresiva). Agujerear; pinchar, punzar. "Agujerar" Lar. "Picar con instrumento agudo, pikatu, zirikatu, txulatu " Ib.
    Guti aski bidea esteko eta mutur aldera gelditzen dena gaiztatzeko, suartzeko eta buxtaneren azala xulatzeko, usteltzeko eta pozoña sabel barnera ixurtzeko. FIr 170 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Itokin antzera / biotz au xulatzen. "Horadando" . Or Poem 517. [Galmintzak] mingaiñaren azpian txulatu zidan. JAzpiroz 175. Zuetan iñor kezkatzen bada / jakin-miñak xulatuta. Ib. 7.
    azpisarrera-2
    XULA-XULA EGIN.
    Agujerear completamente.
    Ganbaran artoa mitxirrikak j aten , dana xula-xula egiñez ondatzeraiño. AZink 125.
    azpisarrera-3
    ZULATU ETA ZULATU, ZULA ETA ZULA.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) Pinchando continuamente.
    Kezka errenkuratsuaren eztenak zulatu ta zulatu ziardutsan areri barruan. Erkiag BatB 62.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) Excavando continuamente.
    Millaka aur, gazte, gizon-emakume, lekuan lekuko euskalkia zula eta zula ari dira, meatzaileen antzera. J.Lasa Agur 7-3-1973 (ap. DRA ).
    azpisarrera-4
    ZULATU-ALDI.
    Punción.
    Egiñaz iru zulatu aldi beso bakoitzean lanzeta berria artuaz ume bakoitza txertatzerakoan. "Tres punciones" . Aran-Bago ManMed 239.
    azpisarrera-5
    ZULATZEKE.
    Sin pinchar.
    Larrosa arteko arantza oiekin ez den iñor zulatzeke geratzen. MItziar Larraundi 14 (ap. DRA ).

    zulatu

    zulatu
    << zubitxo 0 / 0 zumadi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper