OEH - Bilaketa
127 emaitza iaio bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (125)
- abere
- adoretsu
- ahal
- ainube
- ai(t)-
- aitakietxe
- aitona
- 3 ala
- antzo
- argal
- arnasa
- arradaka
- 1 aska
- askatxo
- atzeratxo
- baizen
- barkabera
- begiko
- behar izan
- beharrezko
- bekatu
- berehala
- berregin
- berri
- bertatik
- bezain
- bigarren
- bihotz
- bilduma
- birjina
- borondate
- bruma
- burdina
- burgesia
- 1 dena
- desiros
- ditxa
- edertza
- egundaino
- 2 erne
- errege
- errekaitu
- erruez
- ezbai
- 1 ezin
- fama
- 1 garai
- 1 gatzatu
- gibelatu
- 1 gino
- 1 gor
- gorringo
- gurutze
- hantu
- hantxe
- haragiztatu
- harrigarri
- hauteman
- hauts
- herritasun
- hona
- iaioki
- 1 iduri
- igual
- ilun
- inor
- itaska
- izen
- 1 jaio
- jaio
- jaioarazi
- jaioberri
- jaioera
- jaioleku
- jaiotordu
- jaio-une
- larderia
- leku
- lizunkeria
- lodi
- 1 lotu
- madarikatu
- makartxo
- 1 marroiz
- 1 mende
- mendi
- mihiskando
- multzo
- mundu
- neke
- nor
- oihal
- 1 on
- oraino
- orban
- orduko
- pailardiza
- parte
- pentsamendu
- 1 pila
- prezatu
- salbadore
- 1 sendagaila
- soil
- 1 sortu
- trapu
- uauatxo
- uda
- 1 uki
- umetxo
- 1 urre
- urteurren
- yaio
- yayo
- zahar
- zaldizain
- zerbitzu
- 1 zerki
- zerori
- zeu
- zikindu
- zikiratu
- zipokalari
- zorion
- zortzi
goiburua
1 gatzatu.
etimologikoa
Etim. De gatzagi + -tu .
sense-1
I.
(Vb.).
azpiadiera-1.1
1.
(V-oroz, S, R-uzt; SP, Urt V 388, Lar, Añ, Gèze, Dv, H, VocB
),
gatzatun (R)
Ref.:
A (gatzatu, gatzatun);
Lrq
.
Cuajar, coagularse. " Odola gatzatu, coagularse la sangre" A (cf. infra(II, 1
).
Eta zen haren izerdia odol xorta gatzatu lurrera erorten diradenak bezala. "Comme grumeaux de sang" . Lç Lc 22, 44. Ez nauzu iaitzi esnea bezala eta gatzatu gasna bezala? EZ Eliç 313. Esne bihurtua / Bezala [bihotza] gatzatuko. Ib. 225. Gatzatu dan orduan [esnea] ezartzen da txuka lekuan. It Dial 87 (tbn. Ur, Dv e Ip). Esnea bere epelean gatzatu. (V-gip). AEF 1927, 95. Gatzatu ta mamitutako esnea. Zait RIEV 1933, 64. Nola lendabiziko ekhai auetatik, oro gatzatu ziran, ortzi borobil xamurra ere. "Concreuerit" . Ibiñ Virgil 49.
Cuajar, coagularse. " Odola gatzatu, coagularse la sangre" A (cf. infra
Eta zen haren izerdia odol xorta gatzatu lurrera erorten diradenak bezala. "Comme grumeaux de sang" . Lç Lc 22, 44. Ez nauzu iaitzi esnea bezala eta gatzatu gasna bezala? EZ Eliç 313. Esne bihurtua / Bezala [bihotza] gatzatuko. Ib. 225. Gatzatu dan orduan [esnea] ezartzen da txuka lekuan. It Dial 87 (tbn. Ur, Dv e Ip). Esnea bere epelean gatzatu. (V-gip). AEF 1927, 95. Gatzatu ta mamitutako esnea. Zait RIEV 1933, 64. Nola lendabiziko ekhai auetatik, oro gatzatu ziran, ortzi borobil xamurra ere. "Concreuerit" . Ibiñ Virgil 49.
azpiadiera-1.2
2.
(L ap. A
; SP, Dv, H).
Ser concebido.
Ala madarikatuak iaio giñen egunak, / baita halaber gatzatu giñeneko illhunak! EZ Man I 82. Gatzatuko da Birjina / baten sabel garbian. EZ Noel 34. Espiritu sainduz zaika / Gatzatu semeori. Hm 173. Gizonen parterik gabe / Han Iainko Iauna gatza. Ib. 176. Huna non zure sabelean gatzatuko (gatzatzea, kontzebitzea) den haur bat. HeH Lc 1, 31 (Lç, He, TB konzebitu, Dv, Leon amatu, Ol, Ker, IBk sortu, IBe haurdun gertatu). Maria Birjiñagandik olako zerkirik etzitekela iaio nedukan, aragiz gatzatu gabe. Or Aitork 119. Gaiztakerian gatzatua baldin banaiz, eta nere amak obenez iñutu banindun. Ib. 19. Nere amasabelean orbandun gatzatua. Ol Ps 51, 7.
Ser concebido.
Ala madarikatuak iaio giñen egunak, / baita halaber gatzatu giñeneko illhunak! EZ Man I 82. Gatzatuko da Birjina / baten sabel garbian. EZ Noel 34. Espiritu sainduz zaika / Gatzatu semeori. Hm 173. Gizonen parterik gabe / Han Iainko Iauna gatza. Ib. 176. Huna non zure sabelean gatzatuko (gatzatzea, kontzebitzea) den haur bat. HeH Lc 1, 31 (Lç, He, TB konzebitu, Dv, Leon amatu, Ol, Ker, IBk sortu, IBe haurdun gertatu). Maria Birjiñagandik olako zerkirik etzitekela iaio nedukan, aragiz gatzatu gabe. Or Aitork 119. Gaiztakerian gatzatua baldin banaiz, eta nere amak obenez iñutu banindun. Ib. 19. Nere amasabelean orbandun gatzatua. Ol Ps 51, 7.
azpiadiera-1.3
3.
(R-uzt ap. A
).
Cuajar (la nieve). " Bigarren abentiara eltuz geroz elurra obroena gatzatan da (R-uzt)" A.
Cuajar (la nieve). " Bigarren abentiara eltuz geroz elurra obroena gatzatan da (R-uzt)" A.
azpiadiera-1.4
4.
(Fig.).Cuajar, tomar cuerpo.
Lurreko lohiez gatzatuak eta mamituak daude lurreko gauzak oro. MIH 78. Shakespearen hamalaukoak, gogoz eta haragiz gatzatuak eta mamituak. Ib. 286. Ebakerari dagokion guztia zerbaiti loturik, zerbaitetan gatzaturik dator: hots, hitzetan, hitz-ataletan (morfemetan edo), esaldietan. MEIG VII 178.
Lurreko lohiez gatzatuak eta mamituak daude lurreko gauzak oro. MIH 78. Shakespearen hamalaukoak, gogoz eta haragiz gatzatuak eta mamituak. Ib. 286. Ebakerari dagokion guztia zerbaiti loturik, zerbaitetan gatzaturik dator: hots, hitzetan, hitz-ataletan (morfemetan edo), esaldietan. MEIG VII 178.
azpiadiera-1.5
5.
Inmovilizarse, congelarse.
Den-dena --hura, ni, inguru lanbrotuak-- gatzaturik gelditzen zen, sosegu betezko geldiune soil batetik dilindan. MEIG IX 94.
Den-dena --hura, ni, inguru lanbrotuak-- gatzaturik gelditzen zen, sosegu betezko geldiune soil batetik dilindan. MEIG IX 94.
sense-2
II.
(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.
(V; Añ),
gatzato (V-gip; Aq 145 (G)),
gatzatun (R)
Ref.:
A (gatzatu, gatzatun); Etxba Eib; Iz ArOñ (perreta), UrrAnz; Elexp Berg (gatzato); Gte Erd 178.
Cuajada. v. gaztanbera, mami.
Gatzatu bigun dardaratia, ardi-esneaz egiñiko gatzatu zuria. Erkiag Arran 119. Katillukada gatzatua edo gaztae zati on bat. Bilbao IpuiB 199.
Cuajada. v. gaztanbera, mami.
Gatzatu bigun dardaratia, ardi-esneaz egiñiko gatzatu zuria. Erkiag Arran 119. Katillukada gatzatua edo gaztae zati on bat. Bilbao IpuiB 199.
azpiadiera-2.2
2.
(V-oroz, L, BN ap. A
).
Coágulo, sangre coagulada. Cf. gatzaio.
Coágulo, sangre coagulada. Cf. gatzaio.
gatzatu
-
1 gatzatu....
-
Etim. De gatzagi + -tu ....
-
I. (Vb.). 1. (V-oroz, S, R-uzt; SP, Urt ...
-
1. (V-oroz, S, R-uzt; SP, Urt V 388, Lar...
-
2. (L ap. A ; SP, Dv, H). Ser concebido....
-
3. (R-uzt ap. A ). Cuajar (la nieve). " ...
-
4. (Fig.).Cuajar, tomar cuerpo. Lurreko ...
-
5. Inmovilizarse, congelarse. Den-dena -...
-
II. (Sust.). 1. (V; Añ), gatzato (V-gip...
-
1. (V; Añ), gatzato (V-gip; Aq 145 (G))...
-
2. (V-oroz, L, BN ap. A ). Coágulo, san...
<< 1 garai 0 / 0 gibelatu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
