Tr. No hallamos ejs. suletinos. En vizcaíno, gerri es al parecer más frecuente que garri. En DFrec hay 20 ejs. de gerri y 2 de garri.
sense-1
1.
(V-ger-ple-och-m-gip, G, AN-mer, L, BN, S; Lcc, SP, Urt I 78, Lar, Añ, ArchVocGr, VocBN, Gèze, Dv, H, VocB, Foix);
garri (V-ger-ple-arr-oroz; Lar, Añ, Dv, H)
Ref.:
Bon-Ond 140;
A(gerri, garri);
EtxbaEib;
IzArOñ;
IzTo;
IzUrrAnz;
HolmerApuntV;
ElexpBerg. Cintura; zona lumbar."Cintura","riñones en plural, gerria, gerruntza, aspiguna"Lar.
"Rein"ArchVocGr,
Gèze.
"Ceinture, milieu du cops"Foix.
v. gerrialde, gerruntze, gerrondo. Gerriko dageau. Lazarraga 1144v.
Gerrian gerrikoa eder. Ib. (B), 1205rb.
Gorhua garrian, ta gogoa kirolan. RS 63.
Gero arzen du zinta zeñes erzitzen baitu gerria. BerTrat 11r.
Ifiñirik bi eskuak gerrian. EZMan I 107.
Eta gerriaren ere lerdentzeko, bortitzki hersten zela. Ax 516 (V 332).
Zeinegaz eta lotuten dan gerriti Sazerdotea. Cap 138.
Badaitso gerrirano [adatsa]. OPo 38.
Bañan hunen gurutzea / emazue gerrietan. Gç 78.
Gerria duzu mea. Gamiz 227.
Den zuen gerria gerrikoz herstua eta ditutzuen lanpa irazakiak zuen eskuetan. HeLc 12, 35.
Lotzen du bere gerrian [...] esku-oial bat. MbOtGai II 256.
Besoak gerrian ifiñi. CbEBO 42.
Ezpata bat gerrian. Lg I 278.
Gerriko lokarriak. CrIc 148.
Ondo mardua dauka bere gerrija. MgPAb 192.
Gerriraño lokaitzatua [zaldia]. VMg 47.
Erabilli garrian ule latzezko soka moropildu bat. AñEL1 43.
Neurtu makillia eureen gerrijan. JJMgBasEsc 116.
Gorputz liraña zuen, / gerriya txit mea. ItFab 39.
Behiñ andreier madama, / gerri luxe-lerden-duna. Gy 208.
Toaja batekin gerria lotu zuen. Lard 439.
Batek gerrira jasoa zuen / bere gonaren egala. PE 44.
Ni makurze ez arren lurreruntz gerria. ABAmaE 284.
Athorra dute gerrian xamar petik ageri. ArbIgand 42.
Gerrirainoko jauntziak xehakatuak. HUAurp 47.
Euren gorputzak lerroa legez/ oker-unerik bakoak; / oinak laburrak; garriak meiak; ta idun edurra lakoak. AzcPB 151.
Garririk oñetara burdinkateak ebazala. EchtaJos 107.
Koipea kendu ta gerria bigundu arte. AgG 168.
Gerriko zintak. BarbSup 9.
Zaiak estekaturik goraxko gerrian. Ox 163.
Gerrittik makurtu ta buruba erasten eban. Altuna 11.
Gerriak soka luze batez inguratuak. Zub 77.
Gerria makurtuz [...] dantza lizunak ari zitun. OrMi 132s.
Gerria biurraldikatuz. TAgUzt 231.
Herriko muthila, atabala gerritik, berri izigarriaren oihu egiten ari. LfMurtuts 7.
Besoetatik edo gerritik loturik. Mde
corsage Pr 189.
Belaunetararteko edo gerrirarteko edo besaperarteko uretan. ErkiagArran 25.
Bere seme-aziak gerria borobilduta. UgaldeIltz 48.
Gerriraino buluzia. ArdoySFran 188.
Askotan bai ederki / nekatu gerriak, / ikusi ber izaten / giñuzen gorriak. UztSas 96.
Zankoetan baldartu, / gerria okertu.Ayesta 101.
Gizonaren gerriraiño altuko alpalpa zegoan saltzen. AZink 16.
v. tbn.
DurPl 85. fB Olg 139. Izt C 494. Hb Esk 181. Bil 36. Laph 34. Bordel 170. ChantP 124. Aran SIgn 21. Xe 180. Bv AsL 50. Elzb Po 190. Urruz Urz 16. Elsb Fram 83. Alz STFer 117. Goñi 27. Iraola 43. JE Bur 9. Ill Pill 31. Arrantz 108. EusJok 68. Inza Azalp 15. Etcham 98. Tx B II 32. MendaroTx 77. FIr 146. Kk Ab II 98. Lek EunD 12. Ldi UO 42. Ir YKBiz 283. EA OlBe 111. JAIraz Bizia 43. Etxde JJ 27. Anab Poli 93. Arti MaldanB 205. Basarri 84. Zait Plat 41. And AUzta 94. Osk Kurl 161. Gazt MusIx 91. MAtx Gazt 37. Salav 103. Auspoa 77-78, 20. Berron Kijote 55. Etxabu Kontu 85. Ataño TxanKan 15. Albeniz 47. Garri: A CPV 712. Otx 105. FEtxeb 159.
azpiadiera-1.1
(Pl.)."Gerriak, lomos. Gerriak puskatu, deslomar"VP 34v.
Cf. GERRIETAKO MIN. Makilla ezpadio / austen gerrietan. JanEd I 71.
Doillorra, ezurrak autsiko diat, gerriak biurrituko ditiat atzaparrokin. OrMi 56.
Besoak sendo baldin baditu, / bigun, anka ta gerriak. Basarri 89.
Gerriak zaizkit okertu, / bizkarra berriz konkortu. UztSas 241.
azpiadiera-1.2
"Ez ikhara, indarra izanen duzu gerrirako, ne tremblez pas, vous aurez la force pour ceinture"Dv.
azpiadiera-1.3
Perímetro, cinturón (de la tierra). Barriro esi daigun ludijaren gerrija. LauxBBa 140.
Ez nau arritzen, lurraren gerri, / Elkanoren "Vitoria"-k / miretsi emen munduak. SMitxAranz 98.
azpiadiera-1.3.1
Ecuador. Lekaro zabal lurraren gerri, / ondardi kixkal eriogarri. "Hacia la cintura del mundo, anchurosos desiertos".LdiBB 138.
sense-2
2."Corsage"SP.
azpiadiera-2.1
Cintura de una prenda de vestir.
Gizonak erosten diotza berrogoi sosetan soldadu eri bati galtza hari lodiz egin batzuek. Barraiatzen hari delarik, emazteak gerrian atzematen diote paper biribilkatu bat. HbEgia 19.
azpiadiera-2.2
Cinturón.v. gerriko. Beraz, bere gerriarekin urkatu zen habe batetik. ArtiIpuin 69.
sense-3
3.
(V-m-gip, G; Aq(R));
garri (V-ple-arr-oroz)
Ref.:
A(gerri, garri);
EtxbaEib;
IzArOñ. "Tronco del árbol hasta las ramas"Aq 765.
"Pedazo de tronco de árbol"A.
"Zugatz aren gerrixa, bost gizonen artian artu eziñ"EtxbaEib.
Beraren gerriko loditasuna ezin iritsi dutela. IztC 136.
Utzirik aizkorak pago gerrietan sartuta. Apaol 64.
Lurrean dauden zuaitz-gerriak. AgG 92.
Neuria gerrian, lurreraño 1,30 metro utzita artu bear da.ForuAG 263.
Lertxun luze ikaragarrien gerri zurailak. OrMi 117.
Berrogei oin ba-zitun gerri soillak. TAgUzt 35.
Gerri zuzenekoa da ta adar sendoak ekartzen ditu. Munita 44.
Arte-gerriaz makilka. "Con el tronco de una encina".BerronKijote 86.
Adarrak kendu edo gerria zuritu. BasoM 102.
Adar lodiz ornitua, gerri-moztaka, sustraiak agerian... Zendoia 35.
Gerria neurtu be bai [piñu] batzuei.Gerrika 215.
v. tbn. Gand Elorri 193. Zubill 106. NEtx LBB 368. Olea 34. Azurm HitzB 63. Ataño TxanKan 96. AZink 172. Ostolaiz 83.
azpiadiera-3.1
Aldendu gaitezan adarretatik eta guazan gerrira. KkAb I 13.
sense-4
4.Centro (?). Badituzu agian aiek ainbat giarreko olerki-gai naroak ere, baña yaulkiaren piztugarri dituzu, ez esanaiaren gerri. Markiegi(inLdiIL 8).
azpisarrera-1
BIZKARREZ GERRI Bizkarrez gerri erakusten du / Maitederren gerrikoa. "De espaldas a cintura".OrEus 179.
azpisarrera-2
HEGAL-GERRIv. hegal.
azpisarrera-3
GERRI-BIGUIN. De cintura flexible, ágil.
Oñarin ta gerribigun, / zume ta aritza zirudin. NEtxEEs 1927, 15.
azpisarrerakoSense-3.1
Mintzaera ugari, zeatz, bere gisako, arin eta gerri-biguiñaren jabe. (In Etxde16 Seme 7).
azpisarrera-4
GERRI-BIGUINTASUN. Agilidad.
Gure mutillak ezaunak dira / gerri-biguintasunean. OrEus 419.
azpisarrera-5
GERRI-BUELTA. Perímetro de la cintura.
Zerbait miña sentitzen nuan gerri-bueltatik beera. Albeniz 129.
azpisarrera-6
GERRI-EDER.
azpisarrerakoSense-6.1
a)De hermosa cintura.
Andre gerri-eder, Otsanbelako. OrEus 62.
b)Gordo, barrigón.
Bere izerdiz ugazaba gerrieder ta okitu biurtzen dauana. ErkiagBatB 150.
azpisarrera-7
GERRI-HEGAL. Ijada.
Ukabillekin gerri-egalak estutu bear izan zituan. "Ijadas".BerronKijote 226.
azpisarrera-8
GERRIETAKO MIN. "El dolor de cintura"IzUlz(s.v. gerráuntzia).
v. GERRIKO MIN. Gerrietako miñarekin gizon gaztea zenbait denboran makurturik. AA III 384.
Gerrietako miñez jarrita. Alkain 61.
Kalixto gerritako miñez kejatzen zan. MendaroTx 59.
v. tbn.
gerritako min: JAzpiroz 75.
azpisarrera-9
GERRIETAKO HOTZ. "Gerritako hotz haundik gabe jardun, gogor eta etenik gabe jardun; deskantsatu eta hozteko beldurrik gabe aritu"ZestErret.
"Gerritako hotzak kendu, neka-neka egin eta pasara handia hartu; gerria xixko eginda gelditu. Garo-ebaten gerritako hotak kendu zitzaizkiun"Ib.
azpisarrera-10
GERRI-HEZUR (gerrazurV-m ap. A). Hueso de la cintura.
v. GERRIKO HEZUR. Gerrezurrean eskuz jo. OrEus 172.
Gerri-hezurra hirutan apurtu zaionak. ArtiIpuin 55.
azpisarrera-11
GERRI-GERRIAN. "Neguaren gerri-gerrian (V-m), en lo más crudo del invierno"A.
azpisarrera-12
GERRIKO HEZUR. Hueso de la cintura.
v. GERRI-HEZUR. Zuk bere bazenduke / egingo bearra, / eta ondo nekatu / garriko azurra. ZavFab,
RIEV 1909, 37.
Beti ebillen ondo jantzirik eta obeto apaindurik, zuzen da lerden, garriko azurra austeko bilddur baga. EchtaJos 206.
azpisarrera-13
GERRIKO MIN (V-gip; H)
Ref.:
EtxbaEib;
ElexpBerg. "Lumbago, mal de costado"EtxbaEib.
v. GERRIETAKO MIN. Onenean Jaungoikoak gerriko miña Donearen bitartez kenduko ziolata. AgG 182s.
Garriko miña edo eukan, antza. BilbaoIpuiB 110.
Neri ainbeste gerrikomin ekartzen zizkidaten jorraketa aiek. EgutAr 1961 (4), 1 (ap. DRA).
Gerriko miña ebala edo beste zerbait.EtxabuKontu 176.
San Antonio da ta / Urkiolarako, / garriko miñik ez dot / iñoz nik arako.FEtxeb 127.
Gerriko miñak kentzen zizkigun / sarri aurreneko loak.Insausti 291.
azpisarrera-14
GERRIKO SAKELA. Bolsa que se llevaba en la faja.
Gerriko-sakeletik dirua kendu. AndAUzta 72.
azpisarrera-15
GERRIKO UHAL (Dv; gerrikualLar). "Cincho"Lar.
"Gerriko uhal, ceinturon, baudrier"Dv(s.v. uhal).
v. gerriko. Askaturik bere gerriko ubala. IllPill 31.
Joanesek kamelu-ilezkoa zuen jaunztura eta gerriko-uhala larruzkoa. LeonMt 3, 4 (Lç, He, TB, Ur, Ip, Ker e IBk gerriko, Dv uhal, Ol itoltza).
Gerriko ugela azkatu. OskKurl 162.
De tronco grueso. Errozabal, gerri lodi, lepoker, buru orritsu. AgG 208.
Gerri lodi, sustar zaintsu, / lur bati lotuak beti. NEtxLBB 254.
azpisarrera-19
GERRI-LUZE;
GERRI-LUX. De cintura larga.
Andreier gerri-lux. Gy 244.
azpisarrera-20
GERRI-MAKO. Con la cintura doblada.
Orpo-gaiñean jarririk ipurdi-mazala [...] / gerri-mako, lepa-kupi, minbera azkazala. OrEus 59.
azpisarrera-21
GERRI-MAKURKA. Doblando la cintura, inclinándose.
Burua jasotzeko ere betik gabe an ari zan [segan], jo ta jo, gerri makurka.AtañoTxanKan 9.
azpisarrera-22
GERRI-MEHE. De tronco delgado.
Gero kañabera antzeko piñu gerri-merik nai ez badezu. Munita 60.
azpisarrera-23
GERRI-MOTZ. De cintura corta.
Augaitik gerri-motzak gura izaten dabez gizonak emaztetzat. (V-och). AEY I 244.
azpisarrera-24
GERRITIK. (Cortar, etc.) por la mitad.
Arbolak lurra jotakoan [...] trontzarekin ziranak, berriz, gerritikan tronkoa moztutzen bere neurrietan. Adartsuena uraxe izaten da. BasoM 102.
azpisarrerakoSense-24.1
(Con reduplicación intensiva). Non da ausi zuen gerri gerritik gure Pagotzarra. VMg 80.
Telegrafuen ariyak gerri gerritik bi zeladore ebaki ditu. Iraola 116.
Azkora-kirtena garri-garriti zati bi ein yakon. AkesIpiñ 33.
Arrek gerri-gerritik moztu ninduelako. Zubill 146.
Gerri-gerritik moztua zegola zirudiken; ez baizun txilborrez gorakoa besterik ageri kroska gañean. AtañoTxanKan 198.
azpisarrera-25
GERRITIK BEHERA. De cintura para abajo.
Txori gangulak garritik bera dindilizka dandarrez eroiazalarik. Otx 156.
Gerritik bera elbarri arkitu zuten. NEtxLBB 99.
azpisarrera-26
GERRITIK GORA. De cintura para arriba.
Gerritik gora etzuan ezer, eta orrek iraun-arazi zion bizirik. AZavala(inGoñi 15).
Gerritik gora larru-bizi. AnabAprika 31.
Gerritik gora motz, anka-aldeak luze. BerronKijote 111.
v. tbn. Osk Kurl 129.
GERRIZ BEHETIK. Por debajo de la cintura.
Gerriz betik omen zizkiyon / golpe gaiztuak tiratzen. EusJok II 144.
azpisarrera-32
GERRIZ-GERRI. Rodeando, por la falda.
Ez da bazterrik Euskalerrian / ez dunik onako berri. / Nonaitik datoz euskal-semeak / Aloñaren gerriz-gerri. SMitxAranz 75.
azpisarrera-33
GERRIZ GORA. De cintura para arriba.
Erantziz / gerriz-gora guzi. SMitxAranz 120.
azpisarrera-34
GERRIZ GORAGO. Más arriba del tronco.
Erro batên, tantai bi / gerriz gorago bereizi. OrEus 171.
azpisarrera-35
GERRI-ZILAU. "(V-m), de cintura hundida. Etxe gerri-zillaua, casa cuyo caballete está hundido hacia el medio. Abere gerri-zillaua, animal de espinazo algo hundido hacia el medio"A.