OEH - Bilaketa

1214 emaitza horren bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
eraiki.
tradizioa
Tr. Además de la forma más general eraiki, encontramos iraik(h)i en Etcheberri de Ziburu y Pouvreau (además de un ej. meridional moderno, tal vez errata), eraki en Ochoa de Arin y Lhande, eraigi en Aguirre de Asteasu (¿tal vez errata?) y ereiki en algunos autores meridionales modernos, como Bera o S. Mitxelena. En DFrec hay 186 ejs. de eraiki .
sense-1
1. (G, L, S; Volt 81, SP, Lar, Aq 493, VocBN , Gèze, Dv, H), ereiki (G), ereki (G-goi), iraiki (SP, Lar, H), iraigi (Lar, H), eraigi Ref.: A (eraiki, ereiki); A Morf 251; Lrq; Gte Erd 177 .
Levantar, alzar; (fig.) levantar (el ánimo, etc.). "Faire lever, erakitzea " Volt 81. "(Hacer) levantar" Lar. v. eregi, jaso, altxatu. Tr. Documentado desde Leiçarraga, su uso disminuye notablemente al Norte a partir de mediados del s. XVIII, excepto entre los bajo-navarros orientales y suletinos. Al Sur lo encontramos desde el s. XVIII, en textos alto-navarros y guipuzcoanos; su frecuencia parece disminuir en el XX.
Orduan Pierrisek eskua hari emanik eraiki zezan. Act 9, 40 (He, Ol eraiki; Dv xutiarazi, Ker zutitu, IBk zutierazi). O Iongoiko, holtz-adarra Noeri iraikia. EZ Man II 112. Thonbatik iraikitzeko / hillik datzan gorputza. EZ Noel 110. Eta hunek behar ditu / Mundukoak eraiki. Hm 79. Gure atzartzeko, iraikhiteko, ertxatzeko eta erakhartzeko bertute sainduetara. SP Phil 148s. Egin zioten hanbat ontasun eta fagore bere Erresuma, ja erortzera zihoanari, non eraiki eta altxatu baitzuten. ES 402. Ea bada eraikitxegun orai begiak guziok Jengoikoagana. (AN-olza, s. XVIII). FLV 1989, 120. Nik doloretan direnak eraikiten zitit. Mst III 57, 3 (Ol eraiki). Eraiki ninduzun. AR 285. [Jakesek] eraiki Alfonsa. Xarlem 879. Erorka noaski, eta borreroak ostikoka eraikitzen zuela. AA I 521. Orditzea dala biotzean asarrearen baga gaistoak eraigitzea. AA III 378s (tal vez errata). Gizon horrek du eraikiten [sugea] , / Bere etxerat eramaiten. Arch Fab 199. Sehiak airoski ditu eraikiten. Gy 297. Zer dira beroak lurretik eraikitzen dituen gauza hekiek? Dv Dial 111 (Ip eraikiten; It igoarazten, Ur igon eragiten). Ez dezazutela eraiki, ez esnatuerazi ere maitea. "Ne suscitetis" . Ur Cant (G) 2, 7 ((V) erantau, (V-m) irakori, Echn yeiki, Dv asalda . Bere lagun guziak eraiki, eta bere aiekin bideari ekin zion. Arr GB 125. Abil, eraikan bizirik. (Cantar de Bereterretxe). ChantP 214. Jinkua ganat gure arimaren eraikitia. CatS 11. Oiera joanda amarretako / iñork ezin du eraiki. Xe 262. Aiek bezela egiten degu / Beti ots eta garrasi, / Aien erara gure besook / Beti goruntza eraiki. AB AmaE 54. Izen horrek eraikiten dü arima eroria. Ip Hil 30 (v. tbn. Mt 5, 3). Itsasoak batzutan ugiñen bizkarrean eraikitzen gaitu. Or Mi 130. Sutsuak suagotuz, gogo urriak eraikiz. Ldi IL 87. Yesusek eskutik heldu ta eraiki zuen. Ir YKBiz 248. Euren aztamakillak eraiki. Zait Sof 165. Aurrekaldea olatuak eraiki ta ondartzan erori zan gero, talka-ots andiz [itxasontzia] . Zait EG 1951 (9-10), 75. Goresten zaitut, Jauna, eraiki nauzulako. (Ps 29, 1). Or MB 719 (Dv hartu, Ol yarein, Ker onik atara). Burua eraiki zuen esku-artetik. Mde Pr 121. Aizeak lasto ariñak biraka eraikitzen dituenean. Ibiñ Virgil 97. Ez du, dirudienez, hauts gehiegi eraiki Euskalerrian. MEIG III 155.
azpiadiera-1.1
(Lar, Dv, H, A), eaki (G-to ap. A ).
"(Levantar la) caza" Lar.
Hark eraikitzen du erbia. Ax 403 (V 263). Beren etxetarik [ihiziak] kolpez eraikiren. Gy 109. Zenbait basurde eta basauntz eraiki zituzten. Arr GB 101.
azpiadiera-1.2
Levantar (el vuelo).
Ego-ukaldi baldarrez eraiki zun egaldia. TAg Uzt 83.
azpiadiera-1.3
(BN-lab ap. EAEL 29 ; VocBN ).
(Aux. intrans.).Levantarse; elevarse.
Argi handi bat eraiki zen bet-betan. Barb Leg 25. Munhoa zelaiaren erditik eraikitzen delakotz. JE Ber 20. Bertze herriak eraiki dire odolaz, / Euskal-Herria eraikiko da otoitzaz. Iratz 149. Nolarebait, eraiki eta besalki baterat heldu ahal izan zen. Mde Pr 159. Udaberrian lertxun gaztea eraikitzen dan giñoan. Ibiñ Virgil 63.
azpiadiera-1.3.1
Surgir.
Gure gogoaren toki sakonenetik iraiki ditekean irriki samur ta zintzoenakin itz-egin bear diogu. Elizdo EEs 1929, 176.
azpiadiera-1.4
Levantar la tierra (?).
Mendi oien egaletako lur gozo eta frututsuak ondeatu, masti eta sagastiak beretan ipiñi, eta ogia egiteko alor eta soroak eraiki. Arr EE 1885b, 472.
azpiadiera-1.5
(Part. en función de adj.). " Sentimendu eraikiak, sentiments élevés" H.
Sendimentü eraikien azia. CatS VIII.
sense-2
2. (BN-lab, S), ereiki, eraki. Ref.: A; Lrq; EAEL 60; Gte Erd 177. Construir. Tr. Usado por algunos autores suletinos y mixanos desde finales del s. XVIII; a partir de principios del XX su uso conoce un importante aumento, tanto al Norte como al Sur.
Zure ariman etxe ispirituala eraiki dezaten. AR 265. Forteresak eraiki dütiela. Xarlem 232. Bere Eliza nahi ziala eraiki. CatS 108. Orano bizi zelarik, Elia Profetaren dizipüliek Karmeleko mendian eraiki zeioen eliza bat. Ip Hil 3. Iruña, Arga deritzan ibai pollitaren gañeko oiñean ereikia. Bera EEs 1915, 213. Legorrearen muturxko baten gaiñean erakia dago [yauregia] . Lh Yol 16. Eraiki zitioten [...] zenbait oroitzarri. Or Mi V. Oliteko gaztelu-yauregia eraiki zuten erregeek. Zub 82. Hamalaugarren mendearen ondarrerat zutela Eskualdunek eraiki [Kathedralea] . JE Ber 21. Yauretxea urratu ta iru egunez berriz eraikitzen omen duk. Ir YKBiz 502. Eraiki dituen jauregi aberatsetatik zear. TAg Uzt 36. Basetxe berriak eraiki al izateko baimena. EAEg 8-11-1936, 246. Fraidetegi bat euskal-lurrean eraikitzea. Iratz 183. Oroitarri ori, bion artean nik eraikita. Ol Gen 31, 50 (Bibl eraiki; Urt xuxendu, Dv landatu, Ur zutitu, Ker jaso). Lurrean datzanari illobia eraiki. Zait Sof 192. Eraiki behar izan zuen urkabetik. Mde Pr 253. Guk eleiza bat eraiki. Gand Elorri 57. Eraikiko du etxe bat. Xa Odol 240. Antzokia taulaz eraikitzen dute. Lf ( in Casve SGrazi 11 ). Gaizki eraikitako makiña. Berron Kijote 22. Arditegi berri gotorrak eraiki dira. Larre ArtzainE 77. Etxea oinarri sendoen gainean eraiki. MEIG IX 96.
v. tbn. JMB ELG 90. Ibiñ Virgil 118. Azurm HitzB 32. Etxabu Kontu 178. Ereiki: SMitx Aranz 44. Onaind STeresa 107.
azpiadiera-2.1
Garia bezela, artoa ere itaiez ebakitzen da Uitzin eta metaka eraikitzen alorrean.Or Eus 45n. Elizan bazuten eraikia harrizko saindu bat. Lf Murtuts 57.
azpiadiera-2.2
(Fig.).
Erro onen gaiñera eraiki izan dira geroztikako aurrerapenak. Vill Jaink 156. Egia horren gain eraiki behar dugu, iraungo badu, eraikitzen duguna. MIH 124.
azpiadiera-2.3
Fundar, instituir.
Galthatzeko plazer dügün eraiki zien Eskiulako elizan konfraria debota bat. Mercy 15. Estatu eraiki berriaren buruzagiek. Mde Pr 204. Arrosario Sainduaren phesta 1571 garren urthean eraikia da. Egunaria 7-10-1959 (ap. DRA ). Bergarakoa [Mintegia] , berriz, bide berriak urratzeko eta zabaltzeko izan zen eraikia. MEIG IX 25.
sense-3
3. eraki. Levantar (testimonio). AxN explica erauzten (480) por erakitzen y erauzi (242) por eraki (eragi sg. la ed. de FLV, seguramente una mala lectura).
Yori falso testimoniorik eraiki eztrazogula. Ber Doc 88v. Eraki ote digon inori falso testimoniorik. OA 167.
azpiadiera-3.1
"Répandre un bruit diffamant" Lrq.
sense-4
4. (Lar).
Provocar, suscitar. "Retozar la risa, farra gopoztu, eraiki " Lar.
Ban' orai, miragarritan, / Hotzak beroa du nitan, / Urak sui' eraikiten. 'Suscite' . O Po 41. Debadiorik eztü eraikiten. Mst III 54, 7 (SP eztiharduka, Ch eztu ihardukitzen, Ol liskarrik ez darabil). Apezak [...] haro zerbait eraiki zian. Const 35. Eraiki zen han oihu, eraiki zen trebes! Barb Piar I 217. Zer dala-ta eraiki duzue eztabaida zaratatsu au, txaldanok? Zait Sof 75. Aldi, alde ta gaiaren inguruan eraiki oi diran auziak. Zait Plat 42.
azpiadiera-4.1
(Dv, A).
" Etsai bat eraiki darotazu, vous m'avez suscité un ennemi" Dv.
Banderiza da formatzen, / Eraikiten laster lekhuko faltsoak. Gy 319.
azpiadiera-4.1.1
Turkoaren kontra eraiki zuen gurutzada andian.Arr GB 187.
sense-5
5. (S; Gèze, H) Ref.: A; Lrq .
Recoger; recolectar. "Cosechar, segar" A. v. bildu.
Nahi ezpalinbatün olhuak eraiki [= 'cosechar avena', fig. 'llevarse golpes'] . Etch 412.
azpiadiera-5.1
Llevarse. "Enlever" , "retirer" Gèze.
Moruen bagajiak / eraiki behar dütügü. Xarlem 1185.
azpiadiera-5.2
Recoger (la mesa).
Mahaia eraiki eta garbitu ezkero. Mde HaurB 26.
azpiadiera-5.3
Reunir (un ejército).
Zure gerla jentia / eraiki behar düzü. Xarlem 904. Eraiki armada bat. Normandie 108. (ap. DRA) Api aldeko aiztagari entzutetsu ta bulartsuenetzat ziranak eraikirik. Zait Sof 143.
azpiadiera-5.4
(S).
"Cobrar. Zordunaren etxean eraiki ditut ene hartze guziak, en casa del deudor he cobrado todos mis haberes" A. "Percevoir" Lrq.
Hark behintzat bere irabazia eraikiko zuela. Mde HaurB 80.
sense-6
6. (S ap. Lrq ; H).
Criar, educar (a los hijos). v. altxatu (3).
Behar dütela üken arrangüra haurren eraikitziaz. CatLan 159. Seinerren haurra dizut / etxe huntan eraikiten. AstLas 32. Eraiki zien haur hori maina handirekin. Ip Hil 54. Errege txipitto hori / artha handieki eraik. Balad 94. Eraiki zütien haurtxoak ere. Const 36.
sense-7
7. (Sust.). "(S-saug), levées (de recrues, de tropes)" Lh.
azpisarrera-1
ERAIKIAN. "Xakhurrak eraikian dabiltza, les chiens courent sur la lancée" H.
azpisarrera-2
ERAIKIXE. Algo recuperado.
Eraikixe zen halere eta barnetik zeraman gaitza gelditu bezala zen zonbeit denboraz. Prop 1890, 141.
eraiki
<< eragile 0 / 0 eraikitzaile >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper