Harremana

    OEH - Bilaketa

    247 emaitza horrelako bilaketarentzat

    Sarrera buruan (3)


    Sarrera osoan (244)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    petral.
    tradizioa
    Tr. Documentado en la tradición septentrional desde principios del s. XVII y en la meridional desde finales del s. XIX. Al Norte se encuentra petral en Harizmendi, Hiribarren, en unos versos bajo-navarros recogidos en ChantP y en Prop; pertal en Etcheberri de Ziburu, Pouvreau, Haraneder (en éste junto a petral sg. Harriet) y Atheka (junto a pertail ); petrail en Duvoisin, Barbier, Lafitte y Zerbitzari, y pert(h)ail en HeH. Los autores meridionales emplean petral (aunque petarail en Olabide). En DFrec hay 2 ejs. de petral.
    sense-1
    I . (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. (G, AN, L-sar; O-SP 231, SP), pertal (L; O-SP 231, SP, Dv, H), pertail (L; H), petrail (L-ain-arcang; Dv, H), petraile (Sal), petrale (Ae). Ref.: A (pertail, pertal, petrail, petraile, petral); EI 281.
    "Arroparen petrala, borde de robe" SP (s.v. pertala). "Bords inférieurs d'une robe" Dv. "(G, AN), ruedo de la saya, del pantalón" A. "Pertail, punta de paño, lienzo" Ib.
    Sendatu zinduen legez ema erbala / zeren ukitu zarotzun arroparen pertala. EZ Man II 81 (v. tbn. Eliç 73). Ukitu zuen haren arroba pertala. He Mt 9, 20 (HeH soinekoaren perthaila; TB kantoina, Ip, Echn bazterra, Dv, Leon litsa, Samper errebetea, BiblE ertza; v. tbn. He Lc 8, 44 arrobaren pertala). Kristoren petrala ukitzeaz sendatu zeikan behialako emazteari bere sabeldasuna. Hm 211. Soineko petrailetik lothurik, erran zioen: [...]. Dv Gen 39, 12. Altxatzen du eskuz dafaillaren pertail bat. Atheka 99. Eskaldun emazte adiñekuak, aphaintzen denian, ematen du buruko xuria, pertal bat dilindan buru gibelerat. Ib. 47. Hartzen darot sotana petrala edo hegala, adiarazteko bezala nindohakola hurbilago. Prop 1895, 166. Ardo dantzak, gurdi karroza ederrak, mozorro garbiyak beren petral zikiñakin. Iraola 115. Xakur debruetarik biga athorra petralari lothuak zituen. Barb Sup 48. Gona petral-luzeak, Etxarrikoak. "Ruedo de falda larga". Or Eus 63. Zure jauntzi ñabarren petralak noiz dira / itsas mugan mainatuko! Iratz 61.
    (L-côte ap. A), pertal (O-SPAd), pertail (Lh), petrail (L ap. A). "Item les lambeaux ou déchirures de la robe" O-SPAd 877. "Colgajo de camisa" A. "Arropa petrailak (L), vestidos rotos" Ib. "Franges de vêtements déchirés" Lh. "Andrajo, harapo. Petrail zikhin! (Lander)" DRA.
    Zabiltza ederki, Filotea, ez utz zure gainean pertalezko gauzarik eta ongi eztagoenik. [...] haren konpainian bazaude itsuski bestiturik. "Qu'il n'y ait rien sur vous de trainant et mal ageancé". SP Phil 333 (He 335 ez utz zure soinekoetan phertalik).
    azpiadiera-1.2
    2. (Gc, AN-5vill-araq, L-ain ap. A; Lar Sup, Añ), petrail (Dv, H). "Rabos, suderak, petralak" Lar Sup (v. tbn. Añ). Barro que mancha los bajos de la ropa. "On l'emploie aussi pour la salissure boueuse que les femmes prennet par les chemins. Petrail hainitz bildu du ene alabak, ma fille a ramassé beaucoup de crottes" Dv. "Zer petrailak egin dituanak bide lohitsu hoietan! quels bords sales j'ai faite dans ces chemins boueux!" H. "Salpicadura de barro" A.
    Galtzerdi kristalak, / agerian aztalak, / gonak moztuak ez bil- / tzeko petralak. Yanzi 218.
    azpiadiera-1.2.1
    Barro (en gral.).
    Bezkoitz dena basa zen izena hartzean, / lotzen zela ageri petral garbitzean / beharrik Yainkoak du han gatza ezarri / eta haren segidan harria egorri. Hb Esk 149. Oragarren petralak pasaian garbituz, / Baionako alderat Adur izen hartuz, / Ihurik itsasorat yotzen du arinik. Ib. 92. Gogoa ez digu zikinduko, ez, / griñ galgarriyen zitalak, / mendi goiraño eztira irixten / beko putzuen petralak. Elzo EEs 1916, 323.
    azpiadiera-1.3
    3. (B), pitrail (BN; Dv (BN), H (L, BN)), petiale (ph- S), peitherale ( -ia det., H (S)), puterale ( -ia det. H (S)), pitral (BN-baig), pitrale (Foix ap. Lh.), bitrale ( -ia det. S) Ref.: A (petral, pitrail); Lh (pitrail); Giese CasaS 11; Lrq (phetiale); Satr CEEN 1969, 210; Izeta BHizt2. .
     Viga. "La gran viga transversal que soporta las vigas" Giese CasaS 11. v. GOI-HAGA.
    Amorio soberatuak eginarazten du etan ez ikustea dena maliziaren biga o petrala. FamInst 779 (v. tbn. en la misma pág. petral bat). Nolaz ikusten duzu aurhidiaren begian puska, eta ez aldiz pitrailla zihaurenian? AR 425. Inaisioineko pitral bat paraturik. HerVal 162. Pitral bat irozketan. Ib. 249. Edo nola erraiten duzu zure anaiari: utz nezazu zure begitik lasto baten idekitera, zuhaurek baduzularik pitrail bat zurian? SalabBN Mt 7, 4 (Echn zur-petral; v. tbn. Gazte 1960 (Noviembre), 4 (ap. DRA) zihauenin den phetialia). Gathez estekatzen dituzte pitrail lodi bati. Prop 1876-77, 51.
    azpiadiera-1.4
    4. (V-gip, G-goi, AN-gip-5vill-araq, L-ain, B, BN, S, R-uzt; Lar, Añ, H (V, G)), petrel (BN-baig) Ref.: A (petral, petrel); JMB At; Gand Eusk 1956, 224; Iz ArOñ; Izeta BHizt2. .
     Petral. "Pretal" Lar. "Pe- o pretal" Añ. "Ventrera, cincha, correa que ciñe la barriga de las acémilas" A. " Aafixuaz eindako kutunak ipinten osten ardixai lepuan, arran petralian (V-gip)" Gand Eusk 1956, 224. "(La) correa ancha" Iz ArOñ. "Astoai patzen zaio petrala" Izeta BHizt2. .
    [Mandoaren] aitzineko petralaz dago espantuz, / Zerendako'ta duien erdia espartuz, / Bertz' erdia trapuz. ChantP 88.
    azpiadiera-1.5
    5. "Estado de abandono. Zer lili edo lore andana hilarri gehienetan! Baina ez denetan, zonbait badira arrunt debalde utziak, petreil hitsenean " DRA. (que no da ninguna ref.)
    sense-2
    II . (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. (V-m-gip, G, AN; Añ), petrail (L), pertail (L, BN, S), petarail, pitril (Lh). Ref.: A; Lh (pertail, petrail); Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 46, 212; ZestErret. (Aplicado a personas). "(Quitate de ahí), trasto, ken ortik petral ori" Añ. "Badulaque, revoltoso, lenguaraz" A. "Jende pertaila, personne dégingandée, commune, mal élevée" Lh. "Pitril, [...] 2.º fastidieux, insipide; 3.º qui ne trouve rien à son goût" Ib. "(L), négligé, sans souci. Gizon petraila, un homme dégingandé" Ib. "El que anda en engaños y falsedades" Iz ArOñ. "Impertinente. Petral galanta zagoz beintzat zeu!" Etxba Eib. "Fastidioso, quisquilloso, impertinente. Beti faltak topatzen zabitz petraloi alakuoi" Elexp Berg. "Petral hutsa da (G-azp), petral zikin bat da (AN-5vill), [...] sugegorria baino petralago (G-azp), burruntzia baino petralago (G-azp)" Gte Erd 212. Cf. VocNav: "En la Cuenca de Pamplona cuando alguien pregunta: ¿Qué tal?, suelen contestar: Bastante petral".
    Urtikan petral ori. Berealako praka narrasa zatozkigu. BorrB 36. Uberok eukazan erruak. Agure petral malmutza! Ag AL 36. Gizon petrala pranko / bazan an orduan, / kañoi bat kargatuta / iruki banuan, / kulpa zuben guziya / garbituko nuan. Arrantz 36. Mutil petral onekin uste det erori zaigula loteriya. Iraola 65. Petral, zikiñ, urde arraioa! Ag G 120. Hori bezalako trasterik baizik ez behar gure herrietan [...]. Mikaela bezalako petrailik baizik ez balitz bazterretan, pullita liteke mundua. Barb Sup 53s (ref. a una muchacha mundana). (Bernaiño belarritik tiraka dakarrela). Ator onera, petral maltzurre. Alz Bern 75. Zorigaiztoko ume petral oni. Alz Burr 27. Arraioz jositako ume petrala. Orain ez dala ezkonduko? Ib. 23. Petral ona, seme bakarra aita bateri kentzen diona. ABar Goi 71. Salatari dollor baten gisan jokatu zan nunbait, morroi petral ua! TAg Uzt 162. Emazte handi, sekail, petrail, bat, bekatu mortala bezain itsusia. Lf Murtuts 19. Bai, amatxo, Usoa sorgin petral ori izan da. Etxde AlosT 26. Bein baiño geiagotan esan diat petral-maltzur orrek orok mendean artuko gatxiokala. Etxde JJ 80. Gezurretan ari aiz ume petrala! Ib. 127. Mustur-musturretan joko zaituedaze ba danok, sorgin-petral-erriok! Bilbao IpuiB 274. Ta aren orde, yauralkira, errege-dedua iñork ez lemaioken gizon petarail bat datorke. Ol Dan 11, 21 (Dv gizon erdeinatu, Ker gizon zital). Oinbeste jende etzan bilduko / petral bat izan baziña. Basarri 30. Txoriburu petralok, apelliduak aldatuta Extremadurara bialduko najitxukek. SM Zirik 41. Nere alaba onen itxusia ta neska petral ori geroago ta ederragoa agertzen da. NEtx LBB 158. Zezili. Ori ezten legea. Ori gizon petralen batzuek beren alde asmatutako txatxukeria den. Ib. 132. Eta gizon petral onek, bein agintzen jarri ezkero [...] jarri bear dizkik bereak? Ataño TxanKan 35s. Tela ikusirikan / neurea dedala, / jostun ori jarri zan / naikoa petrala. Zendoia 64. Gaitzeko mutiko pitraila. Larre ArtzainE 105. Dagoela jan gabe! Horrelako petral batek ez du jateko eskubiderik! MEIG IX 109.
    v. tbn. Goñi 40. A Ardi 74. Uzt LEG I 47.
    azpiadiera-2.1.1
    "Zer nai erantzuten duena zirrilda da, ta kontuketari ta berri-zikiña dana berriz, petrala " Iñarra Ezale 1897, 340a.
    azpiadiera-2.1.2
    (No aplicado a personas).
    Señora bat [...] lanazko txakur petral batekin. Iraola 129. Montebideon pelotariak beiñ egindako iruzur petrala. Ag G 166. Azkaindar neskatxa bat short direlako galtza motz petrailak soinean plazaren erdian! Zerb Azk 30. Esan dezaiogun kararik-kara biotz apenkor oni gorrotoak erasoan datozkigunean: Joanak joan, biotz petral! Etxde JJ 279. Lanak eman bear dizkigu aize petral onek. Ib. 104. Munduko "i" petral ororen gainean puntua ipintzen. Lasa Poem 100. Baiña noizbait len ere / il au [otsaila] ez apala, / eukitzeko ain sona / txarra ta petrala. Insausti 95.
    azpiadiera-2.2
    2. " Pitrail (BN), faible, chétif" Lh (que cita a Azkue, pero no lo encontramos).
    azpisarrera-1
    PETRALTXEAGO. Algo más impertinente.
    Txistudun petraltxio / beltx arekin ojo! Zendoia 151.

    petral

    petral
    << permititu 0 / 0 pilo >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper