(V, G, L ap. A ; SP, Urt I 10, Dv, H), berenaz (Hb, Dv, H), bereanez (Añ) De suyo, naturalmente; por sí mismo(s) (referido a una tercera persona, singular o plural). "Berenez, berez, de soi" SP. "De suyo" Añ. "De sí proprio, por sí" Ib. "De por sí viene el mal, (c.), bere kabutan, berez dator, bereanez" Ib. "Naturellement" Dv. "Berez ou berenaz ez da gaixtoa, il n'est pas méchant de sa nature" Ib s.v. bere. "De, par soi même, de sa nature, par ses forces" H s.v. berez. "Berenez 1.º (V, G, L), por sí mismo. 2.º (Gc), por sí mismos" A. v. berez. Tr. Usado por autores septentrionales desde Haramburu, su uso aumenta desde principios del s. XVIII; al Sur se documenta en textos guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII, y en algunos vizcaínos del s. XX. Al Norte se emplea indistintamente para el singular o para el plural, mientras que entre los guipuzcoanos siempre aparece referido a una tercera persona plural; en vizcaínos como KIkV, Eguzkitza o Enbeita (que utiliza beren para la 3.ª pers. sing.) lo hallamos referido al singular. En cuanto a la distribución de variantes, berenaz se encuentra por primera vez en Larreguy, y ya desde principios del s. XIX se convierte en la forma más utilizada. Los autores meridionales (si exceptuamos a Iraizoz, y unos versos del s. XIX) emplean berenez .
Bataz, barurzea, berenez gauza ona baita. Harb 175. Ezansiatuaren bekhatua eta eritasuna ere hain da handia, non berenez ezpaita sendakizun eta ez barkhakizun. Ax 99 (V 68). Gauaz egiten dira, eta ilhunpean erraz da hainitz kasu ilhunbetsurik eta biziosik sar arazitzea, berenez hagitz gaizkirakor direnen artera. SP Phil 370. Arroxina bera berenez konsumitzen da. Gç 30. Zeinak hitzei berenez disposizino xoilla baizik eztutenei emaiten baitiote izaite osoa. ES 127. Halako hitzak eta izenak baitirateke berenez eskuarazkoak. Ib. 102. Ordea hau da arrozoin hagitz flako bat, eta berenez indarrik gabekoa. Ib. 163. Iaunaren iuiamenduak egiazkoak dire, eta berenez dire iustuak. Ch III 58, 1 (Mst bere beithan iüstotarzüna dadüke, Echve berengan justifikatuak, Ol berenez). Gizonak eztuela berenez onik, eta ezin dukela deus ez ere buruperik. Ib. 40, tít. (Ol berez ). Jainkoa berenez da perfeta, eta eztu kreatura baten-ere beharrik. CatLav 31. (V 24) Zeren berenez grazia ez baita ezagutzen gure sensuez, zeren den gauza ispiritual bat edo gorphutzik gabea. Ib. 210 (V 107). Egiten dituzten akzione berenez onak direnei, berehala urguillos errendatzen dire. He Gudu 35. Bertute haren usantza edo habituda saindu bat, berenez perfeta dena. Ib. 87. Badakit eta fida naiz Jesu-Kristo gure jauna baithan deusere ez dela berenez lohi denik. He Rom 14, 14 (Lç bere berez, Dv berenez, Bibl berez). Gizon geienak moldekaiz ta gogorkiago, eta andreak berenez poliki ta emekiago itzegiten dutela. Cb EBO 13. Egiteko hau, berenez, itsua zen. Lg I 327. Zer ziren! Berenaz nekhazale pobre eta iziper batzu. Lg II 143. Ez duzue kondemnatuko haren akzionea non ez den berenaz kondemnagarria. Ib. 201. Zenbat ere gizona herbala baita berenez, hanbat puxant billakatzen da Jinkoaren lagunzarekin. Mih 72.
( s. XIX) Askok uste due bekatu andiak dirala onelako biraoak, berenez ezpadira ere. Mg CC 162. Badakite berenez mortalak zirala loikeria alakoak. Ib. 113. Mundu huntako nekhe, borroka, gudu, pairamen guziek eztezakete berenaz zerua merezi. Dh 171. Nola Jainkoa berenaz baita arrimu ta orde zuzena bera. Ib. 45. Oek Jaunaren begietan utsa edo ezer ez bezala ziran berenez. AA I 505. Berenez duen berotasunaz gañera ardoarekin erazekirik ezin eskura ditue beren buruak. AA III 381. Asko gizon dira berenez zintzoak [...], baña beren edanerako makurtasunarekin ezertarako ez biurtzen diranak. Ib. 374. Berenaz da ongi maitea, zeren den Semea naturalezaz. Jaur 114. Berenez etortzen dira naranjak, limoiak eta beste fruta batzuek. "De por sí" . It Dial 40s (Ur berez, Dv beren baitharik, Ip berak ). Lur zelaiak dira onak landutzeko; zeren berenez txarrak izan arren, nekazari onak ondutzen ditu. Ib. 52 (Ur eurenez, Ip berañez). Zeren Jentillak adoratzen dituzte imajiñak, berenez, birtuteren bat zutela ustez. LE Urt 256 (ms. 91r beréz). Berenez diralako osasungarriak [iturriak] . Izt C 109. Zuaitz mueta anitzek txertatu ere bage berenez dakartziten garau ugaritsuakin. Ib. 153. Berenaz oraiño zen bizitzekoa. "De son tempérament" . Gy 263. Ondotik duenean, hurbildik adarra, / Zezena muthiria, berenaz hazkarra. Hb Esk 222. Ez ditu iguzkiak argitzen; berenaz dire argi, nola iguzkia. Hb Egia 40. Izpiritu-Saindua ere berenaz ezin ikusia da, bainan hark ere hartu ditu behar orduan gizonei zioazkoten itxurak. Ib. 97. Kamartza ere ferdea da berenez, bainan egostean gorritzen da. Dv Dial 19 (It y Ur berez, Ip berañez). Etzarela oraino nihondik hurbiltzen ezagutzera berenez zer den haren beltztasuna. Dv LEd 129. Lizarra, gure aldeetan, bakhan ikhusten da berroetarik kanpo; eta bizkitartean zuhamu ederrenetarik da berenez. Dv Lab 321. Lore guziak igartu ziran, eta zuhaitz eta landareen ostoak oritu eta berenez erortzen etziranak, aize otz gogorrak dantzatuaz botatzen zituen. Arr GB 61. Ez izanagatikan / berenaz tontuak. (In Ud 17 ). Hortakotz igandetan ez dire horiek berenaz bekhatu. Arb Igand 83. Sakrifizioari berenaz datxeikon egin-bidea da Mezaren entzulek aldi oroz komunia dezaten. Ib. 110. Bainan ez da berenaz elizatiarra, edo bederen ez da debota. HU Zez 197. Horra gauza bat, berenaz ona, ezin hobea. HU Aurp 82.
( s. XX) Zeren Sakramenduek agerian seinalatzen baitute emaiten daukuten eta berenaz ageri ez den grazia. CatJauf 103. Zina berenaz gauza ona da? Ib. 78. Gauza danak berenez, euren bidetik, nai eban erara etorriko jakozalakoan. Ag Kr 153s. Jaungoikoaren, Andra Mariaren, naiz Deunen aurka itxuskeriren bat esatea da biraoa, ta berenez gaiztakeri izugarria. KIkV 64. Yaunaren ebatzak egitsuak dira, ta berenez zuzenak. Ol Imit III 58, 1. Alatz-egodun Bera-Berenez / Gurendaz dua goirantza. Enb 111. Aldareko argiak berenez pizten direla. Or Mi 77. Aren itzak berenez zuten maitera yoera, euliak eztira bezala. Ib. 70. Oiek berenaz artaldea ondatzera datozen otsoen idurikoak dira, baña ala ere azaletik ardiz yantziak agertzen zaizkigu. Ir YKBiz 139. Baña alogera berenez bidegabea danik eztausku iñoz be esan. Eguzk GizAuz 173. Baña estaduak berenez ezer egiten eztaki. Ib. 108. Berenez joango ziran orpora, zulotik irten dan ardazburua bezelaxe. TAg Uzt 130. Sorterriko laguntza / eraman deiegun / ta albiste eman esanaz / nola bete degun / berenez ezin zuten / promesa Arantzazun. SMitx Aranz 234s. Oiuka ari ere dira ez dirala berenez egiñak: "egiñak geralako gera izan ere; beraz, izan baiño len ez giñan, gerok gerau egiteko". "Se ipsa non fecerit" . Or Aitork 307. Esan ere nezake, onespide au berenez ernalduz ugaltzen diranengatik, dala. "Quae gignendo ex semet ipsis propagantur" . Ib. 407. Ibilkoiak dirade berenez Egileak sortaraziriko izaki guziak. Zait Plat 36 (cf. ib. 103 berenezko gogoak badarama). Legea adimenduzkoa izanez, zentzudun guzien zoriona nola ez lezake egin berenaz? Lf ( in Zait Plat XVI ). Ez dakinat zer den zoriona atzokoari ta biharkoari ez badut ene gogoa eratxikitzen. Oraiko zorionik ez dun, berenez. JEtchep 71. Mintzor ori naierara alda baledi, ez legoke eragozpenik; baiñan erdera oriek ez dakarte berenez. "Pero esas lenguas no traen consigo el cambio de acento" . Or ( in Gazt MusIx 18 ). Erran dugun bezala, antzokia berenaz hutsa da: ez du neholako lekurik itxuratzen. Lf ( in Casve SGrazi 11 ).
v. tbn. Brtc 162. JanEd II 11. Berenaz: JesBih 419. MarIl XIV.