OEH - Bilaketa

351 emaitza honetan bilaketarentzat

Sarrera buruan (20)


Sarrera osoan (331)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
heriotze.
tradizioa
Tr. De uso gral. en textos septentrionales y navarros; en el s. XX encontramos algunos ejs. en textos guipuzcoanos.
sense-1
1. (AN, B, L, BN, S, R; Volt 97, SP, Urt I 63, Ht VocGr, Lecl, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H) Ref.: A; EI 305; Iz Ulz; Echaide Nav 240 .
Muerte. "Mortalité; mort" Gèze. v. heriotza. Tr. Abundan los textos en los que tiene valor de proceso, equivalente a "fallecimiento". Así, es p. ej. heriotzeko orena (Mat 34, etc.), heriotze on (Ch, Or, etc.). Sin embargo no faltan ejemplos en los que es empleado como algo activo o personificado, ya desde Etcheberri de Ziburu (v. infra Man I 104, etc.). Se encuentran tbn. expresiones del tipo heriotzearen sega (p. ej. en Axular).
Eta gero dauginian ene eriotzia, / arimaren partitzeko oren izigarria. E 79. Heriotzea sufritzera. Ber Trat 12r. Guztiz heriotzearen izitzen du itxurak. EZ Man I 104. Suak tormenta ez azan heriotze ondoan. Ib. 25. Hari humilduko zaio / heriotze kruela. EZ Noel 33. Ni sekulako heriotzetik begiratzea gatik. Harb 260. Ethortzen zaika eritasuna, hurbiltzen zaika heriotzea. Ax 540 (V 347). Heriotzearen sega, onen, eta gaixtoen arrontatzeko. Ib. 572 (V 367). Herriz aldatzea, zaharraranzat da heriotzea. O Pr 230. Bortzgarren meditazionea. Heriotzeaz. SP Phil 47 (He 48 heriotzeaz). Heriotzea sofriturik, / Han herioa garaitu. 170. Gurutzean iragan zuen heriotze sainduaz. ES 387. Heriotze on eta dohatsu baten esparanza. Ch I 23, 4. Hanbat izurri eta heriotzeren ithurburu pozoatua. Ch III 20, 4. Beraz heriotzea hari da gure baithan eta bizitzea zuen baithan. He 2 Cor 4, 12. Begira gitzazü bekatütik, heriotze uste gabetik eta malür orotarik. CatLan 164. Deus ere ez duzu heriotzea baino seguragorik. Brtc 111. Persekuzionearen eta heriotzearen ihesi joan direner. Iraultza 102. Hiltzeraino higuntzea da, norbaiti heriotzea nahi izatea. Dh 207. Hekien arimak sekulako heriotzerat botatzen ditutzue. Ib. 230. Eriotzeko peligroan aurkitzen bada. CatB 48. Heriotzean guziak higual garela. Jaur 406. Jainkoak eman zerotan bizia, eta nik bilhatu heriotze bethikoa. Dv LEd 167. Heriotzea dutela merezi. Dv Rom 1, 32. Orai eta beti gure eriotzeko orduan. (Ae). ASJU 1991, 946 (CatAe 4 iltzerako, CatSal 5 iltzrako, CatSal2 24 ilzrako, CatR 5 iltako ). Heriotzeraino beren nausiari jarraikitzeko. Laph 138. Eta [bekhatu] heien borratzeko nahi zituzken mila heriotze pairatu. Ib. 235s. Ez aski gurutzearen gainean hilaraztea, behar diote berari eremanarazi bere heriotzeko tresna lazgarria! Jnn SBi 29. Jesusen gurutzean aurkhitu diat nik bizia eta hik heriotzea. Ib. 58. Heriotzeko oiñhaze garratzak. Ip Hil 29. Gorphutza eriago eta arima hazkarrago, irriz zagon heriotzeari. Arb Igand 137. Khurutzearen gainean pairatu heriotzea du ofreitzen. CatJauf 113. Nahiz etzuen jasan min bat ere behin, / Jaunaren orenean, heriotzea jin. Ox 93. Egia baita ohoin bat bezala etorriko dela orori heriotzea! Zerb Azk 70. Monikaren eriotze ederra. Or Aitork 233. Heriotze saindu bat egin ondoan hel giten oro zure ganat zerurat. Ardoy SFran 359. Larrazkeneko sukarra luze, ala ekartzen heriotze. EZBB II 45. Bizi naizen arte ta bai heriotzean, / argi egingo duzu ene bihotzean. Xa Odol 318.
v. tbn. Hm 199. Arbill III 10, 7. El 11. LE Ong 34v. JesBih 456. CatLuz 29. Jaur 366. Gy 20. Legaz 65. Lap 133 (V 62). Zby RIEV 1908, 208. CatUlz 12. A Ardi 51. Const 37. Ir YKBiz 539. Arti Tobera 280.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de compuestos).
Eman zion heriotze kolpea. Lg I 297. Illunbetan ta eriotze-itzalpean dautzanei. Ir YKBiz 14. Pentsa daitekean heriotze kastigu izugarrienetako bat emaitean. Mde Pr 77.
v. tbn. Dh 164. Ir YKBiz 539.
sense-2
2. (SP, H).
Homicidio, muerte. (Frecuentemente acompañado de egin ). "Meurtre" SP.
Mutinazioneagatik eta heriotzeagatik presoindegian ezarri izan zena. "Meurtre" . Lc 23, 25 (He heriotzea, Oteiza eriotza; TB hilzeka, Dv hiltzeketa). Heriotze izan bazen, eta presioneak [...], nafarren errian egin zirela. MRos 10.1v. Gogoan deliberaturik eta aitzinetik pensaturik egiten den heriotzea. Mat 30. Ohoinkeriari, heriotzeari edo bertze gaixtakeria bati. Ax 609 (V 391). Ikhusiko duzu komunzki [...] okhasino ttipiakgatik, iendeak haserretzen direla, eta bai heriotzeak ere egiten eta gerthatzen. Ib. 287 (V 191). Gaizki errailleak mihi aurtiki batez hirur heriotze egiten ohi tu: hiltzen du bere arima [...]. SP Phil 352 (He 355 hilltzeka). Barkha diotzon egiñ tuen adulterioa eta heriotzea. 46. Aitzinetik gogoatürik egiten den heriotzia. Bp I 57. Gu gaituk nausi Frantzian / Flakoenen espantagarri / Manatuz egun guzian / zenbait heriotze berri. Monho 64. Areta harek etzian egin heriotze bat baizi; / Biga egin dükianak, zer behar dü egürüki? Etch 626. Hilarazi zuen Chatchen, bera lekhuko, eta etzen eginarazi zuen heriotze bakharra hori. Hb Egia 68. Iragan buruilaren zortzigarrenean / eriotze bat ein dute ilundu denian. Bordel 137. Zeren biotzetik atratzen dire pentsamentu gaixtoak, eriotzeak, adulterioak, fornikazioak, ladronkeriak. Echn Mt 15, 19 (Ur erioak, SalabBN yende hiltziak, Ip gizun ehoitiak). Zer irabazi gelditu zitzaion [Judasi]? Heriotze ditaken izigarrienaren egitea. HU Zez 200.
v. tbn. Dv LEd 250. Etcham 182. Lf Murtuts 51.
azpiadiera-2.1
"Meurtre, massacre, tuerie. [...] Izan zen gudu hartan heriotze handi bat, il y eut en ce combat un grand massacre" H.
azpisarrera-1
HERIOTZEA HARTU. Morir, recibir la muerte.
Zeren debalde heriotzea hartu dudan zuretzat. Dv LEd 210.
azpisarrera-2
HERIOTZEA EMAN. Dar muerte.
[Komunionera] indigneki hurbiltzen denak heriotzea ematen dioela bere buruari. Ch IV 6, tí. Eta gerthatu zait manamendua, niri bizia emateko zena, izan dadin niri heriotzea emateko. He Rom 7, 10. Bekatü mortalak emaiten dako gure arimari heriotzia? CatLan 111. Zure arimari bizia, edo ene gorphutzari heriotzea eman artio. Laph 120. Nola emaiten dio heriotzea bekhatu mortalak gure arimari? CatJauf 89.
azpisarrera-3
HERIOTZERA ERAMAN, HERIOTZERAT ERAMAN. Llevar a la muerte.
Ardi bat bezala heriotzera eraman izan da. "À la tuerie" . Act 8, 32 (He heriotzerat eramana ). Ene naturaleza gaixtoa, zeiñak bethiere bekhaturat eta heriotzerat bainarama. Ch III 55, 1. Ihardetsi zuen eritasun hura etzela heriotzerat zaramana. Lg II 202. Mirets bekio nere gorphutzari, bainan bethiko heriotzera ez neramala. Dv LEd 200s. Hunen laguna edariak bildua du arrunt, bide handiz heriotzerat baderamalarik. JE Bur 108s. Erdi mendeotan kornubiera aski bizi bazen ere [...], heriotzera eraman behar zuen gaitzak jorik ageri zaigu hala ere ordudanik. Mde Pr 252.
azpisarrera-4
HERIOTZERA KONDENATU, HERIOTZERAT KONDENATU. Condenar a muerte. v. HILTZERA(T) KONDENATU.
Iustuki gaude heriotzera kondenatuak. Ax 58 (V 38). Nola libratu izan duten aphezen prinzeek eta gure kargudunek heriotzerat kondenatua izateko. He Lc 24, 20. Abiatu ziren egundaino baino lehia eta khar gehiagorekin erraten, behar zuela izan heriotzerat kondemnatua. Lg II 270. Laztua nago Jesus hoben gabea heriotzera kondenatua ikusteaz. Dv LEd 12. Yadanik tristeki seinalatu ziren errege kondenatuz heriotzerat. Elsb Fram 122. Heriotzera kondenatuko dute eta atzerritarren eskutara emango. IBe Mt 20, 18 (He heriotzerat k. ).
azpisarrerakoSense-4.1
Ikhusirik etziñela / haren gana behatzen, / heriotze kruelera / kondemnatu zintuen.EZ Noel 169. Hirurak, egia duk, kondemnatuak gaituk heriotze bererat. Lg II 280.
azpisarrera-5
HERIOTZEZ HIL. Morir; matar. Cf. HERIOZ HIL.
Iangoikua, orai dizit egiteko handia / Hiri honetan eriotzez hiltzen duzu jendia. 'Muere' . E 247. Sainduen eta profeten odola, eta lurrean heriotzez hilak izatu diren guziena. Dv Apoc 18, 24 (Lç heriotara eman, He hillaraziak). Bere aitari edo amari biraoa esaten diona eriotzez il bedi. Ir YKBiz 225.
azpisarrerakoSense-5.1
Eman zekién bothere [...] hiltzeko ezpataz, eta gosetez, eta heriotzez. . "Pour tuer par [...] mortalité." Apoc 6, 8.
azpisarrerakoSense-5.2
Ezen handik [zientzia arbola] ianen duan egun beretikan, hillen aiz heriótzeaz. . Urt Gen 2, 17.
azpisarrera-6
HERIOTZEZKO. v. heriotzezko.
heriotze
<< haztamuka 0 / 0 hiri >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper