Harremana

    OEH - Bilaketa

    91 emaitza hartz bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hartz.
    Onom.: Pedro Garzeiz arza. (1330) Arzam 133.
    sense-1
    (gral.; ar- Lcc, Deen I 157, SP, Mic, Lar, Añ, Dv, H; h- Arch VocGr , Dv, Gèze, H). Ref.: Bon-Ond 143; VocPir 373; A; Etxba Eib; Iz Als; Iz R 284; Elexp Berg.
    Oso. "Oso, animal, arza" Lcc. "Al oso llaman arza" IC II 77. "Oso, animal, arsa" Mic. "Ours; oso. Ourse; osa" SP. "Oso, artza" Lar. "Osera, cueva de el oso, artzuloa, artzaren etzauntza" Ib. "Ours; hartz ordotsa, arra, ours; hartz urriza, emea, ourse" H. "Ungrianuak ibiltzen ziran lenago, erririk erri, artzari dantzan eraitzen" Etxba Eib. Ha sido relacionado con el nombre aquitano Harsus; v. Gorrochategui Aquit 220s.
    Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. Al Norte se encuentra sin aspiración en Pouvreau. Cf. LEIZE-HARTZ.
    Haren oinak ziraden hartzarenak bezalako. Lç Apoc 13, 2 (He, TB, Dv, Ip, IBk, IBe hartz, Ol, Ker artz). Autso Txordon arz orri, ta nik iñes daida. RS 422. Otsoak arzari min leio. Ib. 75. Kañadaetan arza legez. Lazarraga A 1141r. Siñestatzen dut ezin asko presuna badela xindurriaz hartz <hars> egiten dakienik. CartEsp 452. Egoki arzari seda beloa. "Qué bien está al oso el velo de seda! Como si dijera: las armas de Saúl no vienen bien a David". RIs 27. Zeren amak diren koleratsu, halatan dira umeak ere faltatsu: hartzarenak, tronko bat bezala, eta orarenak itsu sortzen baitira. Ax 300s (V 200). Eneko atxeka hi hartzari, nik demadan ihesari. O Pr 139. Otsoaren ihesi nenbilela, bat nendin hartzareki. Ib. 392. Otsoak eta artzak duda gabe perillosago dira uliak baino. SP Phil 452 (He 457 harzak). Arza da mendian dabilzan animal gogor-sutu gaiztoenetatik bat. Mb IArg I 145. Bi hartz izigarri athera ziren oihan batetarik. Lg I 366. Lehoineen hortzetarik eta hartzeen aztaparretarik beiratu nauen Jainko hark. Ib. 278. Rhinozerosaren adarra, hartzaren aztaparra, lehonaren ahoa. Egiat 266. Botatzen zituen artzak eta leoiak zeuden tokira oek heren atzaparrakin puskatu ta jan zitzeen. Ub 115. Leoiak, arzak eta otsoak ere opa dieza eren emeai bizitzeko bear dana. AA I 588. [Jaungoikuak] artzak eta leoiak mansotuten ditu. fB Ic I 57. Artz bildurgarriak lazturik ulleak / Aoa zabal ta erpak luzaturik. Zav Fab RIEV 1907, 542. Batek or egiten du / artzaren orrua, / besteak or gabazko / ontzaren kantua. It Fab 29. Alperrik eben etsai arroak / Pentsetan zirala artzak, / Euskal-erriko semeak gaitik / Barriz zirala bildotsak. AB AmaE 37. Jaun batek omen zuen / hartz eskolatu bat. / Halako hartz guti da / agertu mundurat. Zby RIEV 1908, 765. Ezta artza sutuago / basoan egoten / fusilleko baleak / dabenean ioten. Azc PB 278. Milla liztor bere, artz andi bat itoteko naikoa dira, guztiak bat egin ezkero. Ag AL 14. Miñ oiñaze danak osatzeko gauza bat asmatu det. [...] artzaren koipea da, leoien koipez nastatua. Ag G 184. Izar andana maiz eta ardura gabaz zakhusaten hartaz aiphamen egitekotan zirelarik, aspaldi danik bazijoitela Hartz-zarapallo izigarri baten itxura bazadukala, eta, egiazko hartzatzat baitzadukaten, hartzaren izena eman ere ziotela bere mintzaireetan. Darric RIEV 1913, 225. Hiru hartz sartu dira / beste artaldera, [...] Kaietek, ttutta-beltxa / harturik eskura, / Hartz-ama botatu du / lau zangoez gora. Etcham 232. Ba dirudi zerriak artza dantzaria; / baiñan --bakarrik ezin dagoke geldia-- / dantzari-laguna du oin-abe zutia. Or Eus 138. Ikasi dut bizitzen / iñor bizi ez den tokian, hartz zurien eremuetan. Mde Pr 306. Artz batek dantzan egiten zuan atzeko anka bien gainean. Osk Kurl 86. Artz itsusiek eztute iñoiz ainbat sarraski egin oianetan barrena. Ibiñ Virgil 99. Erran zuhur hau / ez da arras oraingua: / Ez sal, bera hil gabe, / hartzaren larrua. Mattin 110. Hartza, ez badute estekatzen, ez da dantzatzen. EZBB I 44. Ilbeltzeko otzak, leizera daramatz artzak. EZBB II 16.
    v. tbn. Saug 124. Tt Onsa 136. Mg PAb 174. VMg XIII. JJMg BasEsc 177. Astar II 98. Izt C 191. Arch Fab 177. Jnn SBi 123. A BeinB 60. JanEd II 140. Lh Yol 10. Ox 124. Tx B 97. TP Kattalin 196. JMB ELG 49. Bilbao IpuiB 185. JEtchep 40. Larz Iru 92. Ardoy SFran 52. Casve SGrazi 58. Ataño TxanKan 53.
    Apar zuriak igarian ebiltzan itxas artz gizon jantzalleak zirudien. Ag Kr 14.
    Uste dugu haatik Jainkoaren aintzinean agertu zelarik arima xuri eta garbi zuela Johan de Jassu Nafartar zintzoak. Bere Herriaren alde, orduko hartz edo etsaien kontra etzen geldirik egona. Ardoy SFran 52.
    (Como segundo término de comparación para calificar a alguien o algo de gran tamaño o fuerza).
    Berez artz edo leoi bat baño gogorrago [zan gizon ori]. Cb Eg III 372. [Lehen pilotariak] hartza du iduri; / Bigarrenak gorphutzez ez zorrik nihori. Hb Esk 212. Zigorrada bezala, zeruak egorri [...] Hartzen pareko gizon nihork ikusiak. Ib. 47. Lengo arratsian ere bazeguan arkume bat artza añakua eta zer egin niyon? sartu niyon lepotik labana eder bat eta, [...]. Sor AKaik 122. Jaun erretora azkar dela hartza bezala. Const 42.
    (Para calificar a un hombre desaseado).
    Arropa tzar, zirtzila, zikhina yarian, / Iduri lan dutela bethi ongarrian. / Ez dute Igandetan yauntz aldi berririk, [...] Hartzak arras iduri, ontasun ibiltzen, / Igandetan ez dute bertzela fringatzen. Hb Esk 187.
    (Formando parte de distintas expresiones).
    Humeak kendu diozkaten arza bezala aterako natzaio bidera ta urratuko diot bere barren guzia. Mb IArg I 144. Dassancek herriari ohore ematen [...] egiten du hirria lainhoki bidetan; / Bethez eginbideak nihork bezen ungi, / Ez du yendei egiten hartzaren arpegi. Hb Esk 111s. --Beinik bein aurreskuan bai, atera bearko dezu. --Ezetz gizona! Dantza oriek ez bai dakizkit. --Aurreskuko sokan joatea oso erreza da, azari dantza besterik ez. --Azariarena ezik artzarena egingo nuke. Lab EEguna 94. Kirikioaren laztasuna ezpa eban bere, aren buruko uleak artzarena zirudian. Erkiag BatB 34.
    (Como primer miembro de compuestos).
    Larru salzaliari / Hitzeman zuten / Hartz larru bat zeiotela salduren. Arch Fab 177 (Gy 165 hartz eder baten larrua). --Bañan noraño segitu biar gaituzu? --Munduben akaberaño, naiz izan jela lekura artza tartea. Sor Gabon 51s. Niri soiñeko ori baiño obeto etorriko litzaioke beste askori artz-narrua. A BeinB 53. Iñauteri askotan ateratzen dana artza jantziyan. Iraola 98. Eztek ori euskal dantza! Ori dek artz-dantza! Lh Yol 10. Biharamunean Joxe Pirri beste soineko batekin agertu zan. Praka zahar batzu eta txamarreta lodi bat jantzirik, artz-buru ikharagarri batekin estaltzen zuan burua. Osk Kurl 185.
    (Empleo adj.). (Hombre, soldado...) fuerte, fiero. "Gizon hartza. Meneur d'ours: mal bâti, grossier, fou" Hb GH 1929, 92.
    Erromako mugarri urrun hedatuak, / Betan bezala kasik izan etxatuak; / Neguko gizon hartzek nausirik ez kaustu; / Bere haur odolean hiriak hondatu. Hb Esk 48 (ref. a los invasores bárbaros; cf. ib. 47 hartzen pareko gizon). [Erromak] iguzki ilkhitzetik iguzki sartzera, [...] Bere soldadu hartzez hedatu beldurra, / Ixil aski ezarri gehien bulharra. Ib. 31. Bainan yadanik gizon hartzenak, izerdia zurrutan, marrumak betan eginik indarren ez galtzeko, etsitzen hasiak ziren deus onik egiteaz. Zenbait athorragorri, itsasoko lehoinak, hurbildu zitzaizkoten, eta erakutsi zioten alfer handienak xutikarazten zirela, sokak bustiz. Hb Egia 150.
    azpisarrera-1
    HARTZ HANDI-ARGIZAGI. "Arctos" Urt II 264.
    azpisarrera-2
    HARTZARENA (Det.). "Artzana. Genitivo de oso. Tonadilla con que los gitanos bailaban al oso. Aratostietan, artzana juaz, zero i en katetik, erriko gizon zatar bat" Etxba Eib.
    azpisarrera-3
    HARTZARENAREN EGIN.
    Sartzen naiz harat soseguz, hedatzen dut lurrean estalkia, ematen ditut nere gauza baitezpadakoak xokho batean, eta hor nago, misionestek Hartzarenaren egitea deitzen dugunaren egiten. Prop 1910, 60 (ap. DRA ). Haste hartarik ezin jasanezko zitzautan Hartzarenaren egitea. Orai hartuxea dut. Ib. (ap. DRA s.v. hartu ).
    azpisarrera-4
    HARTZ-ARGIZAGI. "Arctos" Urt II 264.
    azpisarrera-5
    HARTZ-BARATXURI. "Ampeloprason, mahasti forrúa, hartz baratxuria" Urt II 56.
    azpisarrera-6
    HARTZ EME (Lcc, Lar). "Osa, arz emea" Lcc.
    Izar pillo gainekoaz dijoite, frantses herdarean [sic]: petite ourse, erran nahi baita: hartza-eme-ttipia . Darric RIEV 1913, 226.
    azpisarrera-7
    HARTZ-GUARDA. v. HARTZ-ZAIN.
    azpisarrera-8
    HARTZ-IZAR (Lar, H). "Ossa mayor, ossa menor, constelaciones, artzizar andia, artzizar txikia" Lar. "Hartz-izar handia, txikia, grande ourse, petite ourse (hartz-izarra, ourse étoile)" H. Cf. ARTZAIN-IZAR, ARTZAIN-MAKO.
    azpisarrera-9
    HARTZ-LEHOI (Pl.). Osos y leones.
    Hartz-lehoinek bakarrik / bainaute entzuten, / Beren orro saminez / dautet ihardesten. Etcham 82.
    azpisarrera-10
    HARTZ-OTSO (Pl.). Osos y lobos.
    Badira [idorrean] suge izurdunak, badira artz-otsoak. Mb IArg II 277.
    azpisarrera-11
    HARTZ TTIPI-ARGIZAGI. "Arctos" Urt II 264.
    azpisarrera-12
    HARTZ TXIKI. "Bocina, constelación, arz txikia, zeruko izarmolso bat" Lar.
    azpisarrera-13
    HARTZ-TXIMU. Oso y mono.
    Umeek artza tximuiri begiratzen dien bezela danborraren soñuarekin dantzatzen diranean, alaxe zeuden danak ingurun emakume ari begiratuaz. JAIraz Bizia 29.
    azpisarrera-14
    HARTZ-ZAIN. "Arctophilax. Hartzzaiña, hartzzaiñ argizágia, hartz guardargizágia, hartzguarda" Urt II 264.
    azpisarrera-15
    HARTZ-ZARRAPALLO.
    Aspaldi danik bazijoitela Hartz-zarrapallo izigarri baten itxura bazadukala [izar andanak], eta, egiazko hartzatzat baitzadukaten. (Interpr?). Darric RIEV 1912, 225.

    hartz

    hartz
    << HARTZ-ARGIZAGI 0 / 0 HARTZ EME >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper