OEH - Bilaketa

805 emaitza hamar bilaketarentzat

Sarrera buruan (27)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
kausa.
sense-1
1. (B, S; Lar, , H ap. Lh.) Ref.: Lrq; Gte Erd 74 .
Causa, motivo, razón; origen. "Causa, motivo, fin, kausa arrengoa " Lar. " Zer kausaz bota zuten herritik? (B)" Gte Erd 74. AxN explica parte bat bedere (526), por beste zenbait kausaz landara. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos, si bien va escaseando al Sur en el s. XIX (se encuentra sólo en algunos textos alto-navarros, en Xenpelar y AzpPr ), y en el XX su empleo disminuye notablemente en todos los dialectos. En DFrec hay 50 ejs.
Eta kausa honegatik gelditzen da [...] reputazione bage. E 5s. Haren izena ez iura kausa gabe banoki. Ib. 47. Zer da kausá zeinagatik hemen baitzarete? Act 10, 21 (He zer da kausa; TB arrazoi, Dv aria ). Kausa hunegatik reprehenditzak hek biziki. Tit 1, 13 (He arrozoin ). Nigana zaozela dirudizu / enojadarik beti kausa baga. Lazarraga A17, 1186r. Oi zuk ni ondo trataetako / asko da nigan kausarik. Ib. A16, 1184r. Ni onerean joateko / kausea oi ta zara zu. Ib. A, 1146r. Zeurorrek emun dozun gero / kausa orijinalea. Ib. B5, 1164v. Onerestea daukat biotzean sarturik / linda eder galanpat [galant bat] kausea izanik. EneB 3s. Eta gaitzik jin badadi, zuek izanen ziradei kausa. MRos 10.1v. Aserratu eta despitatu den kausa izatu naiz. EZ Eliç 150 (v. tbn. Man I 116). Haur da kausa eta arrazoiña zeren hiri hura hala galdu zen. Ax 190 (V 129). [Bekhatua] da kausa baitago / erretzen damnatua. Arg DevB 12. Tribaillia ere kausa lijitimoa da baruretik gizonaren dispensatzeko. Tt Arima 66. [Andre dena Maria,] gure bozkarioaren kausa. 147. Diferentzia hunek nondik duen bere ethorkia edo zer den hunen kausa. ES 137. Kausa eta motibo justurik ez izanik. OA 150. Kondenatzen du, haren kausa izatu den pasionea. He Gudu 50. Zoin dira bekatü hunen kausa ordinariuenak? CatLan 114. Aita San Inazio, / sarturik lurpean, / frantzesaren bildurrak / dago iru urtean. / Orain bidaltzen dute / kausa apuntean. FrantzesB II 40. Hamar urtez düzüla diozü sofritü / ene osaba jauna kausa izan düzü. 'Mon oncle en fut la cause' . Etch 82. Dekret bat eman zuten / umore hunian / esplikatu gabe zer / kausaren gainian. Bordel 45. Zer nahi daiten iragan / kasko nahasi batean / haren kausa ezta zentzua. Gy 197. Kausik gabe ez dire asi / jaunok esplikatzen. EusJok 73. --Nor daude obligetuik barutzera? [...]. --Ogeite bat urte bete tuten kristau guziek, arrazuñezko kausik ez baute. CatUlz 35. Galdetzen du Pilatosek / baña zer kausa eman du? / Israelgo errege dala / esatea al da pekatu? Balad 238. Gazte orien kausetan / Anitz mintzo da jendetan. LuzKant 102. Mundu onek kausa bat eskatzen du, egille bat. Vill Jaink 36. Fenomenu orren sustraia edo kausa. Ib. 171. Kausa edo zergatia. Ib. 58. Eskolastiko izkeran mintzatzeko causae secundae, bigarrengo kausak edo kausa urbillak deitzen diren oietan. Ib. 170 (cf. infra KAUSA LEHEN). Hauzia iminiko dio, adulterioa izanik kausa. Arti Ipuin 59. Eta erantsi beharko da era bateko baino gehiagotako kausak dabiltzala dudarik gabe jokoan, nork batzuei, nork besteei opa badio ere nagusitasuna. MEIG VI 51.
v. tbn. Ber Trat 88v. BLeiz 47. Cap 113. Mong 587. Acto 407. Ch I 10, 2. Urqz 87. Mst III 58, 6. Cb Eg III 330. Oe 43. Mercy 42. LE Prog 112. Iraultza 111. Xarlem 742. Añ CatAN 79. UskLiB 27. MarIl VII. Jaur 207. Gy 160. Hb Esk 72. ChantP 118. Xe 400. AzpPr 99. Ip Hil 254. Auspoa 97, 77. PierKat 56. Mde Pr 99.
azpiadiera-1.1
(Precedido de instr.).
Zeren bere zerbutzarien baruraren haustiaz kausa baita. Tt Arima 73.
azpiadiera-1.2
Motivo de una condena. Ezar zezaten haren buru garaian haren kausá skribaturik: "Haur da Iesus Iuduen Regea". Mt 27, 37 (He haren kondenazionearen suieta; v. tbn. Lç Mt 15, 26).
sense-2
2. Causa, litigio, juicio, pleito; causa presentada por un demandante.
[Iudizio handian] demandantak erran dezan bere kausa egiaz / baietare defendentak bere defensionia. E 55. Ezen Iainkoak iujeatu ukhan du zuen kausá. "Votre cause" . Apoc 18, 20 (TB gaztigatu du zuen kausaz; He zeren justizia egin baidarotzue hartaz ). Justizia egiteko ta arrazoiaz sentenzia emateko gauza edo kausa lenago ondo [...] ezagutu bear da. Cb EBO 30. Nola juez batek sentenzia emateko jakin bear duen kausaren berria argiro. Mg CC 102. Autará emanbaligúte nor naidúgun Juéz gure kausan [...]. LE Ong 79r. Nihongo tribunaletan / etzen agertu [...] / kausa nahasiagorik / yuiatzeko gaitzagorik. Gy 325 (v. tbn. 234). Bere kausa pletiatu bakotxak duenean / yuiea zaie prudentki yartzen bien artean. Ib. 18.
azpiadiera-2.1
Asunto legal o administrativo.
Oküpatü baizinateke partikülarki gure berze zerbütxüko kausa inportant egitekoetan. Etchart 1.1v.
sense-3
3. Asunto, tema, vicisitud(es). Cf., si no se trata de errata por gauza, con el sdo. de 'cosa', SP Imit III 48, 1: Ailute hemengo kauza guziek fin hartu! "Cuncta haec temporalia finem accepissent". Tr. Empleado por bersolaris guipuzcoanos desde finales del s. XIX (tbn. en Xalbador).
Deklaratzera nua / Agedaren kausa / nundik nai aginaldo / eldu zaio gauza: / zapata txarolatubak, / zillarrezko bretxa [...]. Xe 180. Eziñ geigi sartu / ni besteren kausan / orren gañian ez det / nai ezer esan. AzpPr 108. Deskana triste orrek / biyotzetik fuerte, / perlesiya gaiztuak / jo du derrepente; / alere beti firme / macho valiente / bañon kausa gaiztua / formatu diyote. (Interpr?). Noe 42. Sekretario ori da / bada Imozkoa / aien aldetik zuen / orrek juezkoa; / dudarik etzegoan / gauze bidezkoa, / kausa ori pasatu zen / arrigarrizkoa. EusJok 80. Guziek eztaitezke / derrepente esan / geigo esplikatzeko / ere daude kausan: / Urtxupi urriarekin / nola egon zen plazan [...]. Ib. 74. Diran bezela esan / biar ditut gauzak / nola izaten diran / artzaiaren kausak: / [...] zer moduz gobernatu / eztaki bildotsak / aurki negu aldera / ilko dizka otzak. Tx B II 255s. Milla beatzireun eta ogei ta / amabostgarren urtia / kausa txiki bat berritu degu / zazpi mutillen artian. Tx B I 263. Suieta ez da errexa / aipatu gabe uzteko [...] / pertsu hauetan zertaz den kausa / dautzuet esplikatuko. Xa EzinB 26 (v. tbn. 45).
azpisarrera-1
DELA KAUSA.
azpisarrerakoSense-1.1
(AN-5vill, BN-ciz-arb-lab, V-gip ap. Gte Erd 74 ; Urt, H (ap. Lh )), DIRELA KAUSA, ZIRELA KAUSA.
A causa (de), por causa (de), debido a. " Zahartásuna dela kausa hortzak eskasten dire " Urt I 62. " Hura dela kausa, à cause de lui" H (ap. Lh ). " Hori dela kausa dago gartzelan (BN-arb), [...] Piarres dela kausa gertatu da hori (BN-arb)" Gte Erd 74. Tr. Propio de la tradición septentrional, al Sur lo hallamos en Lazarraga (kausa dala ). Son escasos los ejs. del s. XX.
Monjea kausa dala, kokotean / enamoraduak ze begi atzik. Lazarraga B15, 1180v. Hauk direla bada kausa, duzula laudorio. EZ Man I 17. Ordena hunetako botua dela kausa, botua ez konplitzea dela bekhatu egitea. Harb 449. Gure lehenbizko aitaren bekhatua dela kausa, harengatik, haren kariaz, guztiok gaude preso. Ax 56 (V 36). Errazu [...] zer dela kausa egin ditutzun. SP Phil 157. Ene hutsak direla kausa / hiltzeko nago dolorez. 122. Yakin zazue hura dela kausa, ethorzen zaiotela asko berze eritarzun gaizto. Mong 593. Ez da behinere falta kolpe borthitza dela kausa inflamazionea. Ib. 590. Eta hala bi arrozoin hauk direla kausa, erran behar da [...]. ES 156. Munduko bekhatuak eta gaixtakeriak zirela kausa, Jainkoak mundu guztia [urez itho zuen] . Ib. 388. Hori dela kausa, hanitx jente egiatik herratzen dira. Mst III 6, 5. Fidantzia eskas arin bat dela kausa, ez da sarthu [...] lur prometatuan. Brtc 108. Nahaskerian dabiltza / zonbait sazerdote, / berak direla kausa / ez ditugu maite. Bordel 177. Gizon tokilo batzu direla [...]. Nor dela kausa? [...] betroin mintzaia dela kausa. HU Zez 122. Kasu handirekin zebilelarik, iluna zela kausa. Mde Pr 164. Bozak direla kausa, Ahetze / orai jarria da sutan. Mattin 62. Emazte gaixo harek faillita egin zuen. Bainan ez haatik ni nintzala kausa. Etchebarne 93. Ez dauka, haatik, inork italianoa hobetzat bereizkuntza hori dela kausa. MIH 389n.
v. tbn. Mat 175. Tt Onsa 73. Ch I 5, 2. He Gudu 107. CatLan 126. Xarlem 1072. Dh 224. UskLiB 62. MarIl XVI. Jaur 370. Etch 516. CatS 54. ChantP 350. Elsb Fram 57. Arb Igand 180. Balad 115.
azpiadiera-1.1
(Con otras personas distintas de la 3.a).
Eta bertzeek ni naizela kausa egin dituztenak ere barka diaitzadazu. Mat 234. Ezen zu ziñela kausa / asko zen konbertitu. EZ Noel 173. Mundu guztia behar du / zu zarela kausa boztu. EZ Eliç 384. Hainitzetan geurok garela kausa idortasun [...] hek heldu zaizkigu. SP Phil 484 (He 490 geroni gare kausa ). Ni nizala kausa bada, kuntent izanen zira. Mst III 11, 1 (Ch enegatik hari bazare ). Daramira, hi izala kausa / behar diaigü [...] / phartitü. Xarlem 822. Zeren gu garela kausa jasan izan baititu oro. Jaur 363. Zü ziradila kausa galdü dit libertatia. ChantP 252. Hi hizala kausa bethikoz nük galdia. GH 1929, 1 (supl. 2).
azpiadiera-1.2
(Con dela omitido).
Nahiz elizan dezala entzun meza saindua / edo nahiz eztezala, kausa trabamendua. EZ Man II 58.
azpisarrera-2
KAUSA LEHEN, LEHEN KAUSA.
"Causa primera, kausa lena, lenengoa " Lar.
Aita, lehen kausa eta gauza guzién lehen orijinea eta fundamenta. ABC G, 1v (v. tbn. ABC I 2r). Ienkoa bera delarik grazia haren kausa lehena eta prinzipala. Tt Onsa 22. Eta Evoluzioari ain joera [...] aundia baldin badio, ori zergatik den argi dago: orrela Kausa Lehena erditik kendu al izango duela uste duelako. Vill Jaink 64.
azpisarrera-3
KAUSAZ (BN-ciz ap. Gte Erd ; H (ap. Lh ); -sas AN-ilzarb-egüés ap. Bon-Ond 166 , -ses AN-olza ap. Bon-Ond 166 ) .
(Precedido de gen.). A causa (de), por causa (de), debido a. " Zure kausaz, à cause de vous" H (ap. Lh ). " Zimistaren kausaz erre da etxea (BN-ciz)" Gte Erd 74.
Orhit adi nola duian egin anhitz bekhatu / heien kausaz merexitu anhitzetan hondatu. E 31s. Bere bizia galduren duenak ene kausaz [...]. Mt 10, 39 (He ene amoreagatik, TB, Ip, Echn, Dv, Leon enegatik, Ur neregatik, Hual ene amorioz ). Gure bekhatuén kausaz hire hirá iraxeki izan duk. Ins A, 6r. Bada, oneinbat gatx ire kausaz etorri dan azkero. Lazarraga A, 1152v. Ez eben gura nik aren kasuaz / egin negian negarrik. Ib. B21, 1198r. Pestelenzia orren kausaz andiro manatu du nere semea pausuetan guardia ifenteaz. CartEsp 456. Diferenzia güziak, zoin baitira limitoen kausaz. Etchart 1.1v. Anbat peligro eta trabaju bekatuen kausas dituenetatik libratzeko. Ber Trat 107r. Bere hutsen kausaz Iaunak sutara egotziak. EZ Man I 94. Obra onen kausaz gero direnean libratu [...]. Ib. 125. Kreaturek hartu zuten / haren kausaz dolua. EZ Noel 98. Zeñaren kausaz askok egin oi dituen ezer balio ez debean matrimonioak. OA 78s.
v. tbn. Harb 297. El 57. CatS 40.
azpisarrerakoSense-3.1
(Precedido de sust. det.).
Eta zertan erhasuna kausaz baitut faltatu / emetasun usatuaz othoi estal ezazu. EZ Man II 84.
azpisarrerakoSense-3.2
(Precedido de adj. en caso absoluto indet.).
Parkeko bidea labur-kausaz hartzen zutenak. Mde Pr 152.
azpisarrera-4
KAUSAZKO.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (Tras gen.). Causado (por).

Bekhatuen kausazko sakrifizio egin izan da, gure iustifikatzeagatik. Adv ** 8r.
azpisarrerakoSense-4.2
b) Causal.
--Juntagailluen bothereak [...] zenbat dira? --Sei, lotgailuzkoa, apartagailuzkoa, kausazkokoa, arrazoinezkoa [...]. ES 370.
kausa
<< kateagailu 0 / 0 kauter >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper