OEH - Bilaketa

185 emaitza haitz bilaketarentzat

Sarrera buruan (43)


Sarrera osoan (142)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 katu.
tradizioa
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos: la forma katu en textos occidentales y gat(h)u en los septentrionales. Entre los navarros hay katu en Inza, gatu en Lizarraga de Elcano y Zoilo Moso y kato en textos de las Cinco Villas. En DFrec hay 18 ejs. de katu, meridionales.
sense-1
1. (gral.; Lcc, VP 13r, Lar, Añ, Dv, H (V, G)), gatu (AN-egüés-erro-ilzarb-olza, L, BN, Ae, Sal, S, R; Volt 61, Deen I 160, Ht VocGr 339, H; -th- SP, Urt I 316, Arch VocGr , VocBN , Dv, Gèze, H, Darric ap. DRA ), kato (V-m) Ref.: Bon-Ond 143; VocPir 388; A (katu, gatu); ContR 519; Lrq /gathü/; Iz Als, Ulz, ArOñ, R 396 (maipéan); Holmer ApuntV; Etxba Eib; ZMoso 68 (gatu); EAEL 87; Elexp Berg; Gte Erd 194 y 17.
Gato. " Gathuak lemamia ian, gogoetari iarri eta ohera etzin. (Norbait gelditzen denean tratuan galdurik ezin geiago) " SP. "El gato escaldado del agua fría ha miedo, katu ugaldatua, ur otzaren beldur da " Lar. "Gato maullador nunca buen cazador, katu maukaria, ezta izango eiztaria " Ib. "Piensa el ladrón que todos son de su condición, gure katuak buztana luze, nork bera bezala besteak uste " Ib. "La maza y la mona, se dice de los que andan juntos y se buscan, katua saguen zai " Ib. " Maipéan diózu gátia, el gato está bajo la mesa" Iz R 396. " Katu-baltzak esaten dabe, zoriona ekartzen dabela " Etxba Eib. " Katua ugara da (AN-gip, B), katuak harro dira (G-azp)" Gte Erd 17.
Saguak jango dabena ka]r[tuak jan dezala. RS 532. (v. tbn. el mismo refrán en O Pr 704) Gathuak altxatura ian. "Hori erraiten da edozeinek bere on guzia irion duenean" . O Pr 603. Gathua brasen gainetik bezala, saltoka eta lasterka dohazi. ES 196. Katuba miaoka, / ostera etxeko andria / beti agiraka. DurPl 49. Katubak daruan sardiniari, oratu egijok. Mg PAb 123. Traillan katua ta zakurra egongo lirakean eran. AA I 569. Txakur-katu adiskideak. Zav Fab, RIEV 1909, 34. Gathu gasna-zale. Gy 244. Lau gathu zahar, anjelusean. Elzb Po 208 (tbn. en Barb Sup 117 y Or Eus 113 gatu). Nor zan baña ain bioztsua / katu bateri lotuko eutsana / inoiz arrana. Azc PB 45. Ementxe ikusi bear dogu nok daroan katua uretara. Echta Jos 69. Gatuari behar sarri / joare klaska bat ezarri. Ox 121. Gatuak ñaka batez / biltzen nau tripara. Etcham 115. [Andrandiak] urten ziran jauregittik katu buztija baño epelago. Otx 53. Leiza-artza eta leiza-katua. JMB ELG 16. Goxo-goxo sutondoan, katua baño areago. Ldi IL 28. Katu zarrak bañan bizi luzeagoa izan oi dute. JAIraz Bizia 78. Zakur-katu aritzen ziran luzaro, alkarri esateko guziak esanaz. Etxde JJ 172 (v. tbn. AlosT 24). Katu miaularien bat [zan] . Bilbao IpuiB 88. Gatuen begiek argitzen dutela gauaz. JEtchep 38. Otzaratxu bat eskegi dau soka mee batetik, andra katudunak. Erkiag BatB 121. Listoa dala uste arren, / erbitzat sartu katua. BEnb NereA 162. Nafarroko erregeak egin zuen bere baitan gatu horrek bazukela beste buztanik. "Il devait y avoir anguille sous roche" . Ardoy SFran 49. Gauez katu bat azaltzen zala miauka. BBarand 24. Gatua bezain apal nindagola. Larre ArtzainE 160.
v. tbn. Cb Eg III 366. Añ LoraS 179. VMg 38. Astar II 41. It Fab 25. Sor AuOst 82. AB AmaE 237. Urruz Urz 25. Apaol 117. Ag Kr 170. Iraola 133. A Ardi 116. Noe 76. JanEd II 98. Lh Yol 42. Inza Azalp 32. Kk Ab II 90. Tx B II 101. Or Mi 79. MendaroTx 42. Alz Burr 22. Laux AB 63. TAg Uzt 63. Arti MaldanB 215. And AUzta 82. Osk Kurl 55. Gand Elorri 97. MAtx Gazt 15. Alzola Atalak 53. NEtx LBB 313. Lasa Poem 57. Berron Kijote 199. Etxabu Kontu 19. Ataño TxanKan 21. Ostolaiz 111. Gerrika 272. Gatu: LE Matr4 528. StPierre 35. Lf Murtuts 44. Zerb Azk 43. EZBB I 122. Gathu: Saug 170. Arch Fab 221. Hb Egia 4. Zby RIEV 1908, 91. ArmUs 1906, 70 (ap. DRA). Balad 88.
azpiadiera-1.1
(Aplicado a otros felinos).
Bere onduan kato-koiote / legoyak eta guztiak. Auspoa 39, 60. Koiote, kato, legoi ta suge / bertzerik ez da arkitzen. Auspoa 77-78, 253.
azpiadiera-1.2
Katuak deramala neork nai eztuna (B). "Al que no quieren otros que lo lleve el gato". A EY IV 39. Gathu ilhorra bezain hozpera (S). "Friático como una gata que ha abortado". A EY III 237. Gathuak bihotza yan dakozu (BN-mix). "Se ha acobardado". Ib. 238 (v. tbn. 65 katu (V-ger, B)). Katue kanpoan denean, arratorik pesta (AN-larr). Inza NaEsZarr 680. Katuak kanpoan, ta arratoiak besta (AN-5vill). 'Etxeko nausi-andreak kanpoan, mutil-neskameak besta'. Ib. 1769. Nik loxintxa katuari, katuak bere buztanari. EZBB II 69.
azpiadiera-1.3
(Como primer miembro de comp.). " Katu-burrukak, geixenetan, tellau barrenian " Etxba Eib. " Katu-zarpadia, soltzen dan zaurixa " Ib.
Katuarrainak katu-janaritzat egokiago [dira] . A Ardi 14. Arrika egiten dautsoe katu-karraixi andijak eurak egiten dabezala. Kk Ab I 57. Katu-ama umeekin baño amorratuago jarki zaiguk. NEtx Antz 146 (cf. katama). Deadarrak [...] entzun legiz; katu-jagolearenak ain zuzen. Erkiag BatB 124. Katu-atzaparretan erori dan xaguaren antzeko. NEtx LBB 111.
azpiadiera-1.4
(Como sobrenombre).
Ala zion Katu arrantzaliak [...] --Ni sagarduen esklabua naiz. Iraola 58. Badugu giza-seme gazte bat "Katua" zelako lapur ospetsua. MEIG I 187.
azpiadiera-1.5
(B), kato (V-m) Ref.: Etxabu Ond 107; Gte Erd 194 .
(En frases negativas). " Katoik be ez ikusi, no ver ni alma" Etxabu Ond 107. " Animarik etzan an (G-azp), [...], etzen lau katu(r)ik (B)" Gte Erd 194.
Ez ei zan Eibar-en katurik pe a ezagutzen ez ebanik. SM Zirik 103.
sense-2
2. (V, G; (V)) Ref.: A; Gte Erd 224 .
"Borrachera" , "embriaguez" Añ. " Katu ederra eukan (V-gip), [...], mozkor ikaragarria (AN-gip)" Gte Erd 224.
Aita semiak edanda dagoz [...] aita katu andijaz ta semia bere bai. Mg PAb 61. Artzen dabe bakoitxak bana / ardao baltzezko katua. Azc PB 116. Ezeban iñoiz katurik edo atxurrik edo sapalorarik edo moskorrik artuten. A Ezale 1897, 198b. Bart gaberdian / arek eroan katua! (V-och). A EY IV 58. Zapi ta zapi esanagaiti ezin dot kendu katua. (V-och). Ib. 76. Jose Mondragonek dauko / katua por gala. A CPV II 702.
sense-3
3. (V, G; Lar, Aq 103 (G), H), gatu (-thu H) Ref.: A; Elexp Berg .
"Gatillo de escopeta" Lar. " Katua eraikori, jaso (G), amartillar la escopeta" Aq 103. "Gâchette, pièce qui fait partir la détente d'un fusil" H. " Katun zegok, está en el seguro" SMuj EEs 1921, 94. " Eskupetian ezkerreko katua eztabill bia dan moduan " Elexp Berg.
Zizpan gerturik zeuzkan / gizonak bala bi / ta katuan eskua, / irauzteko aurki. Ir (ap. DRA ).
sense-4
4. Mielga. v. katuarrain.
Katu, pinpiño, kolaio ta beste arrai-mota anitz. Elizdo EEs 1926, 10. Oso sukaldari ona gañera [...]. Besteak beste, katua maniatzen oso esku berezia zuan. MMant 21.
sense-5
5. " Gathu, katu, [...], instrument de tonnelier servant à retenir les cercles tandis qu'on les place" H.
azpiadiera-5.1
(V-gip) Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg .
" Katua, el gato para levantar grandes pesos a poca altura" Iz ArOñ. "Gato para levantar cargas" Elexp Berg.
sense-6
6. Madero que servía de base al cabezal del mazo de una ferrería. "Dos azpisumbillas o catuas de la cabiteguia" (1731). GoiBur 267.
azpisarrera-1
HAITZ-KATU, BURDIN-KATO, JAINKOAREN KATU. v. haitz, burdina, jainko.
azpisarrera-2
KATTU (AN-5vill, B; gattu L-sar). Ref.: A; EAEL 87. (Forma con palat. expresiva).
Kattalin, pottolin, kattuk urdaia jan din, kattakumik olata, iretzat ain (aien) ordata. (AN-larr). Inza Eusk 1927, 153. Kattu bat ere eraman oi zuten [...] pizti errukarria bizirik erretzeko. Etxde JJ 171.
azpisarrera-3
KATTU-ERDIKOAN (Estar, etc.) medio borracho. v. KATU-ERDIAN.
Ortik asetzen zalla dirudi, / edaten asitakuan; / batere uste ez nuala nau / jarrri kattuerdikuan. Olea 147.
azpisarrera-4
KATUAK EGIN. "(V-m), hacer saltar una piedrecilla en el agua, litm., hacer gatos" A.
azpisarrera-5
KATU-AMETS. Quimera, ilusión.
Barruan erabillezan gogoetak [...] zakur-ames edo katu-ames biurturik, utsean geldituko ete? Erkiag Arran 147.
azpisarrera-6
KATU BASA. "Gathu basa, chat haret, chat sauvage" H. v. basakatu.
Otso-kujoteak, gatu-basa eta sugeak. Larz Iru 58.
azpisarrera-7
KATU-BELAR (Lar, Lcq 132, H (V, G); -berar Izt C 43; gathu-belhar H; k.-bedar V-gip ap. Elexp Berg; H). "Gatera, hierba" Lar. "(Nepeta cataria), hierba gatera" Lcq 132. "Herbe aux chats, calament" H.
azpisarrera-8
KATU-BIZAR (gathu-bixar S ap. Alth Bot; gathü-bizar Foix). "Delphine" Alth Bot 7 y Foix. "Nigelle, gathü bixarra" Ib. 15. "Ajenuz, arañuela (Bot.)" A ( Alth Bot).
Bada gathu-bixar mota bat baino gehiago. Zerb GH 1931, 226.
azpisarrera-9
KATU-BIZKAR.
Gato, aparato para levantar pesos.
Gabi, laztabin aundi, gubia, zama altxatzeko katu-bizkarrak. "Gatos" . Etxde Itxas 106.
azpisarrera-10
KATU-EME. v. kateme.
azpisarrera-11
KATU ENBRA. "Chatte, [...] gatuenbra (R)" VocPir 389.
azpisarrera-12
KATU-ERDIAN (G-azp-goi, AN-5vill). Ref.: A; Gte Erd 224. "Alegrillo, ni borracho ni ayuno" A. "Katu erdian dago [...], katu erdian zabillek, [...] erdi mozkortuta" Gte Erd 224. v. KATTU-ERDIKOAN.
Patar-botil bat ustu ziteken [...]. Katu-erdian zeudeken geienak, bero-bero jarriak. TxanKan 155.
azpisarrera-13
KATU-ERDIKO (G-goi). "Seguro de escopeta" SMuj EEs 1921, 94.
azpisarrera-14
KATA-GOROTZ. Excremento de gato.
[Manta] kata-korotzez zikindua zegon ta utzi egin diat. EgutAr 6-1-1920 (ap. DRA ).
azpisarrera-15
KATU-GORRI. "Géranium, gatu-gorri" T-L.
azpisarrera-16
KATU-IGERI EGIN (k. ugar egin V-ger ap. DRA). "Nadar manoteando, sin práctica; como los gatos (V-ger)" DRA.
Katu-ugar egindda ezetariko kalte barik urten al ixan eban urmaeletik. Otx 157.
azpisarrera-17
KATU-JAN. Comida a base de gato.
Txakolin-etxe batean gertau eutsen katu-jana. Alzola Atalak 53.
azpisarrera-18
KATU-KUME. v. katakume.
azpisarrera-19
KATU-LARRU. v. katanarru.
azpisarrera-20
KATU-LORE. "Katu lora (Stachys lanata)" Elexp Berg.
azpisarrera-21
KATU-MARROSA. "Aullido de gato. Katumarrosak, ikaragarrixak or Mekoleta-torre aldian" Elexp Berg.
azpisarrera-22
KATU-MUSU-GARBITZE. "Lavado ligero de la cara" JMB At.
azpisarrera-23
KATU-NATA. "Gathunata (S-saug), excrément de chat" Lh.
azpisarrera-24
KATU-PITOTX (gat(h)u-p. S, R; Foix). Ref.: A (pitotxa); Lrq. "Gathu-pitotxa, fouine" Dv s.v. pitotx. "Marta, veso. [...] Duvoisin cree que pitotxa y gatu-pitotxa no son lo mismo, por más que muchos los confundan. En R y S, por lo menos, son lo mismo" A. "Chat sauvage (putois)" Foix. "Putois, chat sauvage" Lrq.
Urxintxa, gathu-pitotx eta añiñer, arrotzekilako har emanetan hain zuzen bidez presatuak, erbiak berak bezala, eskasterat dohazku. Prop 1898, 184. (ap. DRA) Axeriarekin oilateian etsaik haundienak fuña eta gathu-pitotxa. GaztAlm 1934, 53. (ap. DRA)
azpisarrera-25
KATU-URDE, KATA-URDE (H (que cita a Lar)), KATURDE (Lar). "Icneumón, vulgarmente ratón de Indias" Lar.
azpisarrera-26
KATU-URRIXA. "Gathürrüxa, chatte (S)" Lrq.
azpisarrera-27
KATU-USAIN, KATA-USAIN. Olor a borrachera.
Neure emazte belendin / kata-usaia deragin. "Despides olor a borrachera" . Or Eus 67.
azpisarrera-28
LIZUN-KATU, ZAKUR-KATU. v. lizun, zakur.
katu
<< kare 0 / 0 koba >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper